Richtlijnen voor taal en sociaal emotionele ontwikkeling die gebruikt kunnen worden in het werken met Bekijk het maar! met Suus & Luuk Bekijk het maar! met Suus & Luuk
Taal
Midden peuters (ca. 3 jaar) - spreekt in 3-‐ en 4 woordzinnen (ontstaan van begrip voor taalregels, maar gebrekkige zinsopbouw) - reageert op luister-‐ en denkvragen - gebruikt taal om iets te krijgen of om de eigen mening te geven -‐ praat over zijn leefwereld buitenshuis
Eind peuterperiode: - kan de begeleider/therapeut nadoen als hij/zij iets uitbeeldt - spreekt in 4 woordzinnen - gebruikt woorden in een andere situatie (generaliseren) - kent het verschil tussen ik, jij, hij/zij - kan vrijwel alle klanken goed uitspreken (eventueel moeite met /r/ en sommige medeklinkercombinaties) - geeft antwoord op vragen (wie, wat, waar-‐vragen, aanwijsvragen, luistervragen, voorspelvragen, keuzevragen) - reageert spontaan op een ander bijvoorbeeld door zelf iets te vertellen - kan iets wat hij/zij gezien of meegemaakt heeft op verstaanbare en begrijpelijke wijze onder woorden brengen - leert vergelijkingen te maken en mening te geven - luistert naar een ander
Midden groep 1: - spreekt in uitgebreide enkelvoudige zinnen (beheerst voor een belangrijk deel de regels voor zinsopbouw) - oriënteert zich op de verbuigingen van werkwoorden (morfologie) - gesprekken zijn contextgebonden en concreet over voorwerpen en handelingen in het hier-‐en-‐nu - kan een verhaal navertellen
Eind groep 1: - toont plezier in het bekijken en praten over afbeeldingen (leeft mee met de personages, uit zijn/haar gevoelens en mening) - spreekt in samengestelde zinnen met eenvoudige structuur - neemt actief deel aan gesprekken in kleine en grotere groep onder leiding van een leerkracht/therapeut - houdt rekening met zijn/haar luisteraar(s) - vertelt een verhaal/gebeurtenis chronologisch met veel herhaling in enkele zinnen
1
Midden groep 2: - gebruikt goedgevormde samengestelde zinnen - gebruikt complexe taalfuncties als redeneren en concluderen - kan spreken over gevoelens als blijheid, angst, verdriet en verwondering - kan zijn/haar verhaal non-‐verbaal ondersteunen - kan argumenten aandragen om zijn/haar eigen mening te ondersteunen en staat open voor de mening van anderen
Eind groep 2: - beheerst het Nederlandse klanksysteem - kent en handelt naar de gespreksregels, zoals wachten tot een ander is uitgesproken - vertelt uitvoerig en samenhangend over wat hij/zij gedaan of meegemaakt heeft - gebruikt logische ordening en heeft gevarieerde woordkeus bij het vertellen van een verhaal - kan zijn/haar mening verwoorden, o.a. door gebruik van ‘ik vind’ - kan kritisch luisteren en oorzaak-‐gevolg relaties aangeven - geeft gepast antwoord op vragen: o hoe, waarmee, wanneer, etc.-‐vragen o denkvragen o tegendeelvragen (bij een plaatje van boos: ‘Is hij blij?’) o keuzevragen (kiezen tussen meerdere en complexere zaken) o indirecte vragen (bijvoorbeeld: ‘ik zou graag weten waarom je dat deed’) o reflectieve vraag (bijvoorbeeld: ‘hoe vind je dat het ging?’)
Midden groep 3: - gebruikt de juiste morfologie, woorden en zinsopbouw - vertelt verhalen met zowel eenvoudige als complexe structuren, chronologisch en met vragen en antwoorden
2
Sociaal emotioneel
Peuters (ca. 3 jaar): - leert basisemoties kennen - benoemt zichzelf als “ik” - kan van tijd tot tijd op zijn/haar beurt wachten
Eind peuterperiode: - gebruikt en begrijpt het woord “wij” - kan basisemoties onderscheiden - toont non-‐verbaal eigen gevoelens - accepteert dat het niet alles even goed kan en krijgt controle over zichzelf - kan eenvoudige gevoelens bij anderen waarnemen/inschatten - kan aangeven dat het hulp nodig heeft - kan anderen al een beetje helpen - denkt en handelt nog vanuit zichzelf wat mag en niet mag - toont belangstelling en sympathie voor andere kinderen - maakt aan een ander kind duidelijk wat hij wel/niet wil - speelt eenvoudig doen-‐alsof spel - deelt ervaringen met een ander
Midden groep 1: - leert enigszins omgaan met eigen emoties en spanningen - onderkent dat andere kinderen ook eigen gevoelens hebben, maar kan zich hierin nog niet verplaatsen
Eind groep 1: - kan eigen gedrag benoemen - kan luisteren naar en reageren op andere kinderen - vraagt iemand anders om hulp - merkt of en wanneer een ander kind hulp nodig heeft - kan vertellen aan anderen wat hij/zij wil - toont eigen initiatief voor thema’s en rollen, begin fantasiespel - kan gevoelens onder woorden brengen
Groep 2: - kan meerdere emoties bij zichzelf onderscheiden - kan zijn/haar emoties beheersen - kan meerdere aspecten van het eigen gedrag onderscheiden (wat kan ik goed, wie vind ik aardig) - houdt rekening met gevoelens en wensen van anderen - ervaart dat door tegenstrijdige belangen conflicten kunnen ontstaan die hij onder begeleiding van een volwassene kan oplossen
3
Eind groep 2: - kan gevoelens en emoties bij zichzelf onderscheiden en onder woorden brengen - beseft dat er verschillen zijn in wat mensen denken, doen en willen - kent emoties en gevoelens van andere kinderen en kan die interpreteren - kan zich in anderen verplaatsen en houdt rekening met anderen - ervaart dat door tegenstrijdige belangen conflicten kunnen ontstaan, die ze alleen of samen kunnen oplossen - kan duidelijk zijn/haar mening geven - deelt een soortgelijke ervaring met anderen, bijvoorbeeld: “ik ben daar ook geweest”
Groep 3 : - kan het verschil benoemen tussen bedoelingen van zichzelf en anderen - kan zich verplaatsen in rollen van anderen
4
Bronvermelding: - Centrum Educatieve Dienstverlening-‐groep (2012); De sociaal emotionele ontwikkeling van het jonge kind; Gedownload op 8 mei 2015: http://www.leerlijnen.cedgroep.nl/peuters/leerlijnen-‐peuters.aspx
-
Centrum Educatieve Dienstverlening-‐groep (2010); pre-‐teaching, voorbereidingslessen bij de methode Kinderen en … hun sociale talenten; Gedownload op 1 mei 2015: http://www.cedgroep.nl/sbo-‐en-‐samenwerkingsverbanden/so/sociale-‐ competentie/producten/kinderen-‐en-‐hun-‐sociale-‐talenten.aspx
-
Dungen van den, L. (2007) Taaltherapie voor kinderen met taalontwikkelingsstoornissen, Uitgeverij Coutinho
-
Expertise Centrum Nederlands (2010) Doorlopende leerlijnen taal basisonderwijs; Gedownload op 15 mei 2015: http://www.leerlijnentaal.nl Haags Centrum voor Onderwijsadvies (z.d.) Streefdoelenleerlijn Sociaal emotionele ontwikkeling; Gedownload op 15 mei 2015: http://www.hco.nl/images/paginas/werkenaanopbrengsten/OGW_en_data-‐ analyse/Leerlijn_sociaal-‐emotionele_ontwikkeling_jonge_kinderen.pdf
-
-‐
Haags Centrum voor Onderwijsadvies (z.d.) Streefdoelenleerlijn taalontwikkeling; Gedownload op 14 mei 2015: http://www.hco.nl/images/paginas/werkenaanopbrengsten/OGW_en_data-‐ analyse/Leerlijn_taalontwikkeling_jonge_kinderen.pdf Kohnstamm, R. (2011), Kleine ontwikkelingspsychologie het jonge kind deel 1; Bohn Stafleu van Loghum
-
Stichting Leerplan Ontwikkeling (2012) Taalontwikkeling van het jonge kind: de doelen. Enschede: Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling; Gedownload op 8 mei 2015: http://www.slo.nl/jongekind/doelen
-
Stichting Leerplan Ontwikkeling (2012) Leerlijn sociaal emotionele ontwikkeling; de doelen. Enschede: Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling; Gedownload op 15 mei 2015: http://www.slo.nl/downloads/documenten/Sociaal-‐ emotioneel__doelen_20aanvang_20groep_201_20en_20eind_20groep_202.pdf/ Stichting Leerplan Ontwikkeling (z.d.) Leerlijnen sociaal emotionele ontwikkeling. Enschede: Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling; Gedownload op 15 mei 2015:
-
5
-
-
http://sociaalemotioneel.slo.nl/thema/algemeen/leerlijnen/ TULE kerndoelen Nederlands, leerlijn groep 1 en 2 (2009) Enschede: Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling; Gedownload op 1 mei 2015: http://tule.slo.nl/Nederlands/F-‐KDNederlands.html TULE kerndoelen (2009) Oriëntatie op jezelf en de wereld, leerlijn groep 1 en 2 Enschede: Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling; Gedownload op 5 mei 2015: http://tule.slo.nl/OrientatieOpJezelfEnWereld/F-‐ KDOrientatieJezelfEnWereld.html
-
Uitgeverij Couthino (2014), Ontwikkelingsdoelen Nederlands voor het kleuteronderwijs; Gedownload op 14 mei 2015: http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/basisonderwijs/kleuteronderwijs/n ederlands/ontwikkelingsdoelen.htm
6
