Behoud zwembad De Kûpe 8k
Rapportage van de Initiatiefgroep Behoud De Kûpe# 8k over het behoud van zwembad De Kûpe met behulp van een vrijwilligersmodel. 6 maart 2013
Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................. 3 1.
Inleiding .......................................................................................................................................... 5
2.
Zwembad De Kûpe .......................................................................................................................... 6
3.
Reactie op rapport van Grontmij ..................................................................................................... 7
4.
Mogelijkheden voor de toekomst .................................................................................................... 9
5.
Tot slot. .......................................................................................................................................... 10
6.
Samenvatting ................................................................................................................................. 11
Bijlagen ................................................................................................................................................. 12
2
Voorwoord Voor u ligt het adviesrapport, geschreven door de Initiatiefgroep Behoud Kûpe #8K. De initiatiefgroep is tot stand gekomen door een initiatief van Plaatselijk Belang Buitenpost en Zwem‐ en Waterpoloclub PWC en bestaat uit een aantal inwoners van Buitenpost en gebruikers van Zwembad de Kûpe. Centraal gelegen, in het midden van trein‐ en wegverbindingen tussen Leeuwarden en Groningen (in oost‐west richting) en Dokkum en Drachten (in noord‐zuid richting) ligt Achtkarspelen. Van oudsher heeft Achtkarspelen een zwakke economische structuur, met naar verhouding een hoge werkeloosheid, een laag opleidingsniveau en een geringe werkgelegenheid. Dat leidt in de gemeente nogal eens tot een Calimero‐effect. “We hebben geen geld, we zijn een achterstandsregio, overheden, kijk es naar ons!” Het wordt tijd dat wij als inwoners van deze prachtige gemeente in de Wâlden rechtop gaan staan. Achtkarspelen heeft veel te bieden: landschappelijk, qua (centrale) ligging ten opzichte van de grote (al genoemde) plaatsen, dichtbij natuurgebieden als het Lauwersmeergebied en bovendien voorzien van veel (onderwijs)voorzieningen. Buitenpost neemt daarvan het grootste deel voor haar rekening, met scholengemeenschappen als het Lauwers College en het Nordwin‐college, 3 basisscholen, het gemeentehuis, een treinstation èn een overdekt zwembad! Dat zwembad heeft een regionale functie, die over de grenzen van de gemeente Achtkarspelen heen gaat. Een niet te onderschatten factor dus! Normaal is een verdeling van 23.000 inwoners op 1 overdekt zwembad. Achtkarspelen heeft 28.000 inwoners: dat er behoefte is aan een overdekt zwembad lijdt geen twijfel. Een zwembad biedt de mogelijkheid om kinderen veilig met water om te leren gaan, geen overbodige luxe in Nederland‐waterland. Een zwembad biedt ook de mogelijkheid om het verenigingsleven een boost te geven. Het is nu al zichtbaar binnen PWC, een springlevende sportclub, die in hoge mate een sociale functie heeft. De leden komen niet alleen om te zwemmen, maar ook om hun sociale contacten te onderhouden. Ik weet het uit eigen ervaring! In de komende jaren, waarin we met steeds meer bezuinigingen te maken gaan krijgen, wordt het belang van gemeenschapszin, van samen‐leven, van sociale cohesie steeds groter. We moeten het samen doen! Er lijkt een ontwikkeling gaande te zijn, waarin de maatschappij verkilt, harder wordt. Juist om deze beweging tegen te gaan, is een zwembad als de Kûpe, met een functie van meer dan zwemmen, van groot belang. Gezondheid en overgewicht zijn belangrijke thema’s op de politieke agenda. In regio’s met een laag opleidingsniveau, armoede en sociaal zwakke gezinnen is het voedingspatroon risicovol: laag opgeleide mensen leven en eten ongezonder. Diverse onderzoeken gaven dit al aan. Bewegen en sporten zijn om die reden belangrijk om te stimuleren. Een zwembad in de omgeving maakt de drempel om te sporten lager. Heel zichtbaar wordt dit in een onderzoek dat is gedaan naar het behalen van zwemdiploma’s: op de Balkwar in Kootstertille blijkt na het wegvallen van het schoolzwemmen 25% van de 7e en 8e groepers geen zwemdiploma te hebben. Het zou maar zo kunnen zijn, dat het wegvallen van het vervoer naar de Kûpe daar mede debet aan is. Eeuwig zonde! En gevaarlijk ook!
3
Natuurlijk begrijpen wij de keuze van de gemeenteraad om niet eindeloos bijna 4 ton te steken in zo’n voorziening ook wel. Maar dat betekent niet dat het dan ook acceptabel is dat het bad zou sluiten! Als initiatiefgroepleden hebben wij ons hiertegen van meet af aan verzet! “Laten we dan es kijken wat er wel mogelijk is. Kunnen we niet creatieve oplossingen vinden, waarbij we enerzijds het bad open kunnen houden en anderzijds de kosten kunnen minimaliseren?” Die gedrevenheid en dat gezamenlijke belang heeft er steeds voor gezorgd, dat onze neuzen in dezelfde richting bleven staan. Wekelijks kwamen we bijeen, vaak meer dan 1 keer. Intensief was het, spannend soms, inspirerend altijd! Een geweldig feest om mee te maken dat we anderen ook enthousiast kregen. Dat we lokale ondernemers mee kregen. Dat we dorpsbewoners aan de lijn hadden, die zich spontaan meldden als vrijwilliger. De steun, die we doorlopend ontvingen: fantastisch! Wat een machtig mooi dorp, Buitenpost! En wat kan er veel! De omliggende dorpen worden van harte uitgenodigd om aan te haken! De Kûpe heeft bestaansrecht! De bezoekersaantallen bewijzen dat. Of de gemeenteraad het benodigde bedrag ervoor over heeft om dit bad voor de toekomst te behouden, is aan de raad zelf, maar wij geloven dat dat verantwoord is. Mijn dank is aan de initiatiefgroepleden: Aafke, Marianne, Lammert, Jack en Willem! Met ongelooflijk veel plezier heb ik met hen samengewerkt, wat een lol hebben we gehad! Zij hebben mij geïnspireerd en gemotiveerd. Ik ben ervan overtuigd, dat zij dat u ook doen. Veel leesplezier! Bothilde Buma Voorzitter Initiatiefgroep Behoud Kûpe #8K
4
1. Inleiding Ruim 38 jaar geleden heeft Achtkarspelen in Buitenpost een overdekt zwembad gekregen. De Kûpe is gebouwd met Rijkssteun en geniet al heel wat jaren regionale bekendheid als het bad voor zwemles. Provinciaal staat het bekend als hét zwembad waar al heel wat kinderen hun zwemdiploma hebben behaald: uit heel Fryslân komen ze in Buitenpost afzwemmen! Vanwege de hoge gemeentelijke bijdrage en de verwachte kosten voor groot onderhoud en renovatie, heeft de gemeente Achtkarspelen besloten om af te wegen of het nog wel rendabel is om dit zwembad te behouden. Sinds 2009 zijn diverse onderzoeken uitgevoerd. Inmiddels is de overeenkomst met huurder en exploitant Sportfondsen opgezegd. Het onderhoud is op een laag pitje gezet. Op 27 september 2012 heeft de gemeenteraad van Achtkarspelen besloten het college opdracht te geven alternatieve vormen van exploitatie te onderzoeken. Plaatselijk Belang Buitenpost (PBB) en het bestuur van Zwem‐ en Waterpoloclub PWC Buitenpost (PWC) hebben een initiatiefgroep gevormd. Deze initiatiefgroep heeft onderzocht wat de mogelijkheden zijn om een overdekt zwembad met een groot scala aan gebruiksmogelijkheden in Buitenpost te behouden. Hierbij is zowel gekeken naar oplossingen voor de korte termijn als naar oplossingen voor de lange termijn. Specifiek is opdracht gegeven aan Grontmij om te onderzoeken onder welke condities het zwembad de komende 5 jaar kan worden behouden en welke interventies hiervoor mogelijk zijn. In deze notitie gaat de projectgroep in op de uitkomsten van het onderzoek van Grontmij en op de kansen die er zijn voor de langere termijn. Dit wordt allereerst gedaan door het huidige zwembad te beschouwen. Vervolgens wordt een reactie gegeven op het rapport van Grontmij. Daarna wordt een beeld geschetst van de mogelijkheden voor een toekomstig zwembad en tot slot worden conclusies getrokken.
5
2. Zwembad De Kûpe Zwembad De Kûpe ligt in Buitenpost en is eigendom van de gemeente Achtkarspelen. Beheer en exploitatie van De Kûpe zijn in handen van NV Sportfondsen‐Achtkarspelen (SFA). De hiervoor afgesloten overeenkomst loopt af per 31 december 2013. Jaarlijks trekt het zwembad De Kûpe zo’n 80.000 bezoekers uit de wijde regio en behalen jaarlijks honderden kinderen en volwassenen een zwemdiploma volgens de eisen van de Koninklijke Nederlandse Zwembond. Het zwembad wordt gebruikt door Zwemclub PWC (Paradykse Wetterrotten Combinatie, 125 leden) , Aktivo voor gehandicaptenzwemmen en De stichting voor mensen met een verstandelijke of lichamelijke handicap . Vanuit heel Fryslân en een deel van Groningen komen kinderen naar het zwembad om hier hun zwemdiploma te behalen. Naast een plek om te zwemmen is het zwembad ook een ontmoetingsplek. Bezoekers maken na afloop van het zwemmen gebruik van de horeca. Ouders drinken tijdens de zwemles een kopje koffie, als ze niet die tijd gebruiken om in het dorp even de boodschappen te doen. Onder de bevolking van Achtkarspelen en omstreken wordt het openhouden van het zwembad breed gedragen. Dat blijkt uit de reactie op het mogelijk sluiten van het zwembad. Het zwembad is bijna het hele jaar open. Alleen tijdens de zomervakantie is het zwembad beperkt geopend. Ondanks dat er investeringen zijn gedaan in installaties en aankleding, is de techniek van het huidige zwembad inmiddels gedateerd. Er is sprake van achterstallig onderhoud. Gezien de leeftijd en de staat van (achterstallig) onderhoud is groot onderhoud noodzakelijk als het zwembad opnieuw voor een langere termijn zal worden geëxploiteerd. Naast De Kûpe in Buitenpost kent Achtkarspelen nog een openluchtzwembad, de Wettervlecke in Surhuisterveen. Dit zwembad draait al een groot aantal jaren met vrijwilligers. Dit zwembad is tijdens de zomermaanden geopend en ontvangt van de gemeente een subsidie van € 115.000. Tussen Kollum en Buitenpost bevindt zich het openluchtzwembad It Paradyske (gemeente Kollumerland). In het dorp Kollum is een klein zwembad (Zwemcentrum Kollum, particulier initiatief) waar zweminstructie wordt gegeven, dat wordt gebruikt voor therapeutische doeleinden en waar beperkte mogelijkheden zijn voor breedtesport. Dit bad is te klein voor zwemsport en recreatief zwemmen. In Burgum, Oldekerk, Zwaagwesteinde, Dokkum en Drachten zijn ook overdekte zwembaden die bereikbaar zijn vanuit Achtkarspelen. Deze baden zijn over de hele week volgeboekt en daardoor niet een alternatief voor de zwemclub PWC, zwemclub Activo, voor de zwemlessen en de andere gebruikers.
6
3. Reactie op rapport van Grontmij Door de initiatiefgroep is opdracht gegeven aan Grontmij om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om het bestaande zwembad nog voor een periode van ongeveer 5 jaar te exploiteren met minder kosten. Nadrukkelijk is aan de orde gekomen dat een model met inzet van vrijwilligers moet worden onderzocht. De initiatiefgroep is ingenomen met het rapport ‘Vrijwilligersmodel ‐ Toekomst voor zwembad De Kûpe’ (Grontmij, rapportnummer 326978 d.d. 28 februari 2013). Het toont aan dat al op zeer korte termijn besparingen kunnen worden gerealiseerd als de exploitatie op een andere manier wordt voortgezet. Dit kan door de inzet van vrijwilligers, door kritisch te kijken naar het planmatig onderhoud, door slimmer om te gaan met de beschikbare professionals en door anders om te gaan met openstelling. Door de conservatieve inschatting van de inzet van vrijwilligers, de openstelling en de tarieven wordt een realistisch beeld neergezet van de haalbaarheid. Voor de zeer nabije toekomst kan een kostenreductie worden gevonden door warmte die wordt uitgestoten door Enitor te benutten voor verwarming van het zwemwater. Hierover is met Enitor gesproken. De rapportage van Grontmij gaat hier nader op in. Er zijn ambtelijke gesprekken gevoerd met de provincie Fryslân. Ook daar is men zeer geïnteresseerd in het terugbrengen van het energieverbruik door zwemaccommodaties. De initiatiefgroep heeft nog wel een aantal zorgen. Deze liggen op het vlak van verplichtingen ten aanzien van het personeel en de continuïteit in de dienstverlening naar bestaande klanten. Personeel Op het moment van het schrijven van dit deel van de notitie is er nog steeds geen duidelijkheid over de rechtspositie van het huidige personeel. In het nieuwe concept met een beheersstichting zal worden gewerkt met professionals die instructie bij de zwemlessen, aquarobics en andere bewegingsactiviteiten geven en toezicht houden op de veiligheid. Ook zal er een bedrijfsleider/manager moeten worden aangesteld. In het voorgestelde concept zal het aantal fte’s afnemen ten opzichte van het aantal huidige fte’s. Als het nodig is om personeel over te nemen, dan zal dat jaarlijks een kostenpost met zich meebrengen voor boventallig personeel of een eenmalige kostenpost voor gedwongen ontslag. De initiatiefgroep vindt het niet wenselijk dat de nieuw op te richten stichting hier risico’s in loopt. Dit dient voor het einde van de overeenkomst met Sportfondsen NV door de gemeente en Sportfondsen NV te zijn opgelost. Continuïteit van zwemlessen en andere activiteiten Omdat de gemeente een garantie heeft gegeven dat een ieder die een abonnement aangaat met het zwembad zijn geld bij sluiting van het zwembad terugkrijgt, blijven mensen komen. Als er een andere exploitant komt, zullen zaken veranderen. Tijden veranderen en abonnementen die zijn afgesloten bij Sportfondsen zijn niet meer geldig. Om te voorkomen dat klanten weglopen waardoor de inkomsten van het zwembad (in aanvang) sterk teruglopen moet onmiddellijk na een positief besluit van de gemeenteraad actie worden ondernomen door de gemeente. Met Sportfondsen NV moeten afspraken worden gemaakt over het overnemen van verplichtingen ten aanzien van bestaande
7
klanten en welke vergoeding Sportfondsen NV hiervoor betaalt. Communicatie hierover naar bestaande klanten is van essentieel belang. Vrijwilligers Ondanks dat nog geen actieve werving heeft plaatsgevonden (dat kan pas na positieve besluitvorming door de gemeenteraad van Achtkarspelen) heeft al een groot aantal mensen spontaan aangegeven zich als vrijwilliger te willen inzetten. Naast het actief werven van vrijwilligers adviseert de initiatiefgroep om inwoners van Achtkarspelen bij het zwembad te betrekken als ‘vriend van het zwembad’. Zij kunnen een financiële bijdrage leveren (crowd funding), deelnemen aan sponsoracties en bijzondere evenementen. Nadrukkelijk zal daar ook het bedrijfsleven van Achtkarspelen bij worden betrokken. Met name de middenstand van Buitenpost heeft baat bij bezoekers van het zwembad die aansluitend boodschappen doen in het dorp. Het lokale bedrijfsleven zal worden betrokken bij werkzaamheden die niet door vrijwilligers kunnen of mogen worden gedaan. Inventaris en automatisering Als er geen voorzieningen worden getroffen, zal na afloop van het contract met Sportfondsen NV het zwembad geheel leeg zijn. Er is geen inventaris, geen automatisering en er zijn geen contracten voor preventief onderhoud en andere zaken die door moeten gaan. Dit betekent dat het wenselijk is dat besluitvorming door de gemeente zo snel mogelijk plaatsvindt, zodat daarna kan worden gestart met het voorbereiden van de overgang.
8
4. Mogelijkheden voor de toekomst Achtkarspelen is niet de enige gemeente die worstelt met de kosten voor exploitatie van sportaccommodaties, waaronder zwembaden. Dat is voor onder andere de Koninklijke Nederlandse Zwembond aanleiding geweest om een concept voor een “zwembad van de toekomst” te ontwikkelen. Ook anderen hebben vergelijkbare concepten ontwikkeld: een zwembad dat slim wordt gebouwd, goed is geïsoleerd, waarmee duurzaam energie kan worden opgewekt en dat slim kan worden beheerd. Dure “gadgets” als waterglijbanen, kleine baden, vreemde vormen en golven worden geschrapt: deze dragen niet bij aan een betere exploitatie van een zwembad. Voor spel en fun zijn nieuwe oplossingen beschikbaar, speelelementen die een relatief geringere investering vergen en geen duur onderhoud en keuringen nodig hebben. Voor de exploitatie worden zowel professionals (waar het moet) als vrijwilligers (waar het kan) ingezet. Meer informatie is onder andere te vinden op http://www.2521gewoonzwemmen.nl/.
De initiatiefgroep adviseert een nieuw zwembad te realiseren in of nabij Buitenpost. Dit kan prima worden gecombineerd met bijvoorbeeld de sporthal en andere voorzieningen voor sport en gezondheid. Dit biedt een oplossing voor langere tijd, waarin (duurzame) maatregelen zijn genomen om de kosten zo laag mogelijk te houden. De combinatie met sporthal De Houtmoune levert efficiencyvoordeel op. Er zijn inmiddels gesprekken geweest met mogelijke investeerders voor een dergelijke voorziening. Dit of een soortgelijk initiatief is zeer kansrijk. 1 Een overgangsperiode waarbij het huidige zwembad nog een aantal jaren wordt geëxploiteerd, biedt mogelijkheden voor de ontwikkeling van een nieuwe accommodatie. Duurzame energie Zoals in het vorige hoofdstuk al aangegeven kan door gebruik van de restwarmte van Enitor een enorme besparing worden gerealiseerd. Verdere reductie van energiegebruik worden bereikt door het toepassen van een zeer goede isolatie, het toepassen van zonnepanelen voor de opwekking van elektriciteit en het toepassen van zonneboilers en andere technieken voor het verwarmen van water voor zwemwater, verwarming en douchen. Eventuele investeringen kunnen worden gedaan door de gebouweigenaar. Ook is het mogelijk hiervoor een ESCO op te richten. Er zijn inmiddels zwembaden die hiermee ervaring hebben opgedaan. 2 1
KNZB / 2521 heeft aangegeven graag een presentatie aan de gemeenteraad en/of de portefeuillehouder te willen geven 2 ESCO is een afkorting voor Energy Service Company. Zie onder andere op de website van Strukton. http://www.strukton.nl/Projecten/Rotterdamse‐zwembaden‐ESCo/
9
5. Tot slot
Behoud van het zwembad tegen een lagere exploitatiebijdrage van de gemeente is dus goed mogelijk voor een periode van maximaal 5 jaar. Om dit mogelijk te maken adviseert de initiatiefgroep: ‐ Zeer snel een besluit door de gemeenteraad te laten nemen over voortzetting van het zwembad gedurende een periode van 5 jaar; ‐ Een stichting op te laten richten die gedurende 5 jaar het zwembad beheert; ‐ De initiatiefgroep aan te stellen als begeleidingsgroep; ‐ Een ter zake kundige organisatie in te huren die begeleidingsgroep en gemeente ondersteunt in het oprichten van de nieuwe beheersorganisatie en het afronden van de bestaande verplichtingen; ‐ Hiervoor een bedrag beschikbaar te stellen dat mede voldoende is om het zwembad in te richten; ‐ Afspraken te maken met Sportfondsen over huidig personeel; ‐ Afspraken te maken met Sportfondsen over bestaande klanten en de contracten die daarmee zijn gesloten; ‐ Jaarlijks een bedrag beschikbaar te stellen dat nodig is om het exploitatietekort zoals geschetst in de rapportage van Grontmij te dekken.
10
6. Samenvatting De initiatiefgroep heeft vele gesprekken gevoerd en een onderzoek laten doen naar de financiële haalbaarheid van verdere exploitatie van De Kûpe. Zij is tot de volgende conclusies gekomen: Behoud van het zwembad is belangrijk voor Achtkarspelen en wijde omgeving. Met inzet van vrijwilligers, gebruik van restwarmte van Enitor en zo minimaal mogelijk onderhoud is de exploitatie voor een beperkt aantal jaren tegen een lagere exploitatiebijdrage van de gemeente goed mogelijk. Door de Kûpe tijdelijk voort te zetten wordt de kans geboden om een nieuw zwembad te bouwen dat in exploitatie veel goedkoper zal zijn dan De Kûpe. Er blijken commerciële bedrijven geïnteresseerd om in een privaatpublieke onderneming te investeren. De initiatiefgroep is ervan overtuigd dat zij voldoende vrijwilligers, sponsoren en subsidies kan vinden om De Kûpe te exploiteren op de manier zoals geschetst in het onderzoek van de Grontmij met een minimale jaarlijkse bijdrage van de gemeente van € 168.100. Daartoe zijn de volgende voorwaarden van belang: Er wordt een Stichting opgericht met een deskundig bestuur, die beheer en exploitatie van De Kûpe op zich kan nemen. De gemeente treft maatregelen voor een goede overgang van Sportfondsen Achtkarspelen BV naar deze stichting wat betreft verplichtingen naar personeel en klanten. De gemeente stelt een weerstandsfonds beschikbaar waarop de Stichting een beroep kan doen voor het eerste jaar. De initiatiefgroep is bereid om zich in te zetten voor een goede overgang van Sportfondsen Achtkarspelen BV naar een nieuw bedrijf en vraagt daarvoor de mogelijkheden om dit op een professionele manier te doen. Met behoud van De Kûpe wordt niet alleen een bijdrage geleverd aan behoud van de sportmogelijkheden in Achtkarspelen. Het draagt bij aan bevordering van de gezondheid van haar bewoners, de leefbaarheid van Buitenpost en biedt de mogelijkheid tot participatie en re‐ integratie. Bovendien wordt door energiebesparing een belangrijke bijdrage geleverd aan duurzaamheid. Kortom: Dwaande!
11
Bijlagen i. ii. iii. iv. v.
Rapportage ‘Vrijwilligersmodel ‐ Toekomst voor zwembad De Kûpe’ Grontmij rapportnummer 326978 d.d. 28 februari 2013 Projectgroepleden Partijen en personen waarmee gesproken is Openbare zwembaden in Fryslân Geraadpleegde literatuur
12
Bijlage i ‘Vrijwilligersmodel ‐ Toekomst voor zwembad De Kûpe’ Grontmij rapportnummer 326978 d.d. 28 februari 2013
13
14
Vrijwilligersmodel Toekomst voor zwembad De Kûpe
Definitief
Initiatiefgroep De Kûpe
Grontmij Nederland B.V. Houten, 28 februari 2013
Verantwoording
Titel
:
Subtitel
:
Projectnummer
:
Referentienummer
:
Revisie
:
Datum
:
28 februari 2013
Auteur(s)
:
Robin Geritan
E-mail adres
:
[email protected]
Gecontroleerd door
:
Paraaf gecontroleerd
:
Goedgekeurd door
:
Paraaf goedgekeurd
:
Contact
:
Vrijwilligersmodel Toekomst voor zwembad De Kûpe
326978
Grontmij Nederland B.V. De Molen 48 3994 DB Houten Postbus 119 3990 DC Houten T +31 30 634 47 00 F +31 30 637 94 15 www.grontmij.nl
Pagina 2 van 15
Inhoudsopgave
1 1.1 1.2 1.3
Inleiding ......................................................................................................................... 4 Aanleiding ..................................................................................................................... 4 Opdrachtformulering ..................................................................................................... 4 Aanpak en uitvoering .................................................................................................... 4
2 2.1 2.2 2.3
Fase 1: Beheeraanpak .................................................................................................. 5 Betekenis voor partijen ................................................................................................. 5 Procesbeschrijving ........................................................................................................ 5 Beheeraspecten binnen het vrijwilligersmodel .............................................................. 5
3 3.1 3.2 3.3
Fase 2: Een passend organisatiemodel ....................................................................... 8 Betekenis voor partijen ................................................................................................. 8 Procesbeschrijving ........................................................................................................ 8 Organisatiestructuur binnen het vrijwilligersmodel ....................................................... 8
4 4.1 4.2 4.3
Fase 3: Financiële implicaties ..................................................................................... 11 Betekenis voor partijen ............................................................................................... 11 Procesbeschrijving ...................................................................................................... 11 Financieel perspectief ................................................................................................. 11
5 5.1 5.2 5.3 5.4
Model, voorwaarden en risico’s .................................................................................. 14 Vrijwilligersmodel op hoofdlijnen ................................................................................. 14 Voorwaarden ............................................................................................................... 14 Risico’s ........................................................................................................................ 15 Aandachtspunten ........................................................................................................ 15
Bijlage 1:
Gespecificeerde exploitatie-overzichten
Bijlage 2:
Berekening energie via Enitor
Pagina 3 van 15
1
Inleiding
1.1 Aanleiding De raad van de gemeente Achtkarspelen heeft op 27 september 2012 ingestemd met het voorstel om niet tot gunning over te gaan van de exploitatie-opdracht voor zwembad De Kûpe per 1 januari 2013. Een scenario waarin zwembad De Kûpe wordt gesloten, lijkt hiermee dichterbij te komen. Tegen deze achtergrond is vanuit de plaatselijke gemeenschap een initiatiefgroep ontstaan, die de mogelijkheden voor het alsnog openhouden van zwembad De Kûpe heeft onderzocht. De resultaten van dit onderzoek zijn in de voorliggende rapportage beschreven.
1.2 Opdrachtformulering Het onderzoek is uitgevoerd op basis van de volgende opdracht: Breng binnen een vrijwilligersmodel in beeld binnen welke voorwaarden behoud van zwembad De Kûpe mogelijk is. Ga daarbij uit van een zo laag mogelijke/minimale subsidie. Zorg ervoor dat er inzicht komt door alternatieve scenario’s uit te werken, zodat keuzemogelijkheden ontstaan voor besluitvorming. Werk scenario’s uit naar financiële consequenties (zwembadlasten voor gemeente), maatschappelijke consequenties (verwacht profijt/gebruik van het zwembad), en aan scenario’s verbonden risico’s. Geef op hoofdlijnen het vervolgtraject aan.
1.3 Aanpak en uitvoering Het onderzoek is uitgevoerd door Grontmij. Grontmij heeft eerder het onderzoek ‘Kansen voor een toekomstig zwembad in Achtkarspelen’ (4 juli 2011) uitgebracht en is zeer bekend met de lokale situatie. Dit is belangrijk, mede in verband met het realiteitsgehalte bij het mogelijk doorexploiteren van zwembad De Kûpe tegen een substantieel lagere exploitatiebijdrage. Het zou teleurstellend zijn als de exploitatie na een aanvankelijk positief besluit toch niet mogelijk is. Het onderzoek baseert zich daarom niet alleen op een financiële doorrekening. Exploitatieresultaten zijn immers een resultante van de wijze waarop het zwembadbeheer wordt aangepakt en de organisatorische afspraken die hierover worden gemaakt: binnen de nieuwe zwembadorganisatie, met de gemeente Achtkarspelen, met de gebruikers en mogelijk ook met andere betrokkenen. Het onderzoek kent daarom de volgende fasering:
Fase 1: Beheeraanpak. Een uitwerking van de wijze waarop wordt omgegaan met de openstelling, veiligheid en toezicht, zweminstructie, personeel, onderhoud, tarieven, et cetera; Fase 2: Organisatorische vormgeving. Een uitwerking van de toekomstige beheerorganisatie inclusief beschrijving van verantwoordelijkheden, verplichtingen en onderlinge verhoudingen met de gemeente Achtkarspelen; Fase 3: Financiële consequenties. Een uitwerking van scenario’s, waarbij potentiële exploitatieresultaten en financiële verwachtingen jegens de gemeente zijn opgesteld.
Het onderzoek sluit af met een advies en een risicoparagraaf. Zo is aangegeven, hoe mogelijk toekomstig zwembadbeheer eruit kan zien en welke voorwaarden hierbij van toepassing zijn. Buiten dit onderzoek: De opgestelde voorwaarden kunnen worden opgevat als kader voor de initiatiefgroep om enerzijds aan te geven hoe zij beheer en exploitatie van zwembad De Kûpe in de praktijk gaat brengen en anderzijds aantoonbaar te maken, dat zij dit ook binnen de gestelde voorwaarden kan doen. De vraag is daarbij van toepassing ‘Welke zekerheden kan zij hierbij afgeven?’. Dit onderzoeksrapport en de ‘bewijslast’ van de initiatiefgroep vormen de basis voor een besluit door raad van de gemeente Achtkarspelen: Ja of Nee, De Kûpe blijft wel/niet open binnen dit model.
Pagina 4 van 15
2
Fase 1: Beheeraanpak
2.1 Betekenis voor partijen Een proces van ‘zwembadbeheer door een professionele exploitant’ naar ‘zwembadbeheer naar vrijwilligers’ neigt naar de gedachte dat er dan minder vastomlijnde afspraken nodig zijn. Er is immers sprake van vrijwilligheid en verplichtingen horen daar niet bij? Het tegendeel is echter waar: juist een vrijwilligersmodel vereist duidelijke afspraken voor het zekerstellen van een veilige en duurzame zwembadexploitatie. Hoe pakt de initiatiefgroep het zwembadbeheer aan?
2.2 Procesbeschrijving De adviseur van Grontmij heeft de leden van de initiatiefgroep relevante beheeraspecten voorgelegd en gevraagd hoe zij hiermee bij het toekomstige beheer van zwembad De Kûpe denkt om te gaan. De antwoorden zijn daarna in perspectief geplaatst bij de eisen die gelden bij adequaat zwembadbeheer. Bij kwalitatief onvoldoende inbreng op dit gebied door de initiatiefgroep heeft de adviseur doorgevraagd en soms op onderdelen aanwijzingen gegeven. De initiatiefgroep heeft daarna genuanceerd haar mogelijkheden aangereikt. Zo is een uiterst beeld ontstaan van de mogelijkheden van de initiatiefgroep, zij het nog zonder zekerheden af te (kunnen) geven.
2.3 Beheeraspecten binnen het vrijwilligersmodel De volgende beheeraspecten zijn besproken: Organisatorische vormgeving Veiligheid en verzekeringen Openstelling en tarieven Personele aspecten Eigendomszaken Onderhoud Exploitatie Bijdrage Overige
Organisatorische vormgeving
Na positieve besluitvorming over zwembadbeheer binnen het vrijwilligersmodel, richt de initiatiefgroep een rechtspersoon op voor het toekomstig beheer en de exploitatie van zwembad De Kûpe en als contractpartij voor de gemeente.
Waar het de rechtsvorm aangaat, wordt de voorkeur gegeven aan de stichtingsvorm, vanwege haar ideële karakter en haar facilitaire mogelijkheden in relatie tot vrijwilligersinzet.
In relatie tot het bovenstaande wordt hierna alleen van de ‘stichting’ gesproken.
Binnen de stichting zal een bedrijfsleider worden aangesteld, als eerstverantwoordelijke voor de dagelijkse bedrijfsvoering en administratie. Deze dient verantwoording af te leggen aan het bestuur.
Veiligheid
De stichting richt zich op zwembadbeheer volgens wettelijke voorschriften en regelgevingen (waaronder de WHVBZ of vervangende Wet, Drank- en Horecawet, APV, Arbo-wet en geldende CAO, Brandpreventieverordening, Wet Milieubeheer, Bouwbesluit, Warenwet).
Pagina 5 van 15
Fase 1: Beheeraanpak
De stichting draagt te zijner tijd de volledige verantwoordelijkheid voor hygiëne, veiligheid en toezicht in zwembad De Kûpe.
De stichting zorgt voor het afsluiten van voldoende verzekeringen, ter afdekking van de in haar risicosfeer liggende (bedrijfs)aansprakelijkheden.
Gebruik en openstelling
De stichting richt zich op zwembadgebruik als primaire functie van De Kûpe. Zij heeft geen intentie om het zwembad te gebruiken voor branchevreemde commerciële doeleinden.
De stichting hanteert de huidige openstelling als vertrekpunt voor de toekomstige programmering. Zwemveiligheid en zwembadgebruik door brede groepen inwoners vanuit de gemeente Achtkarspelen vormen hierbij het uitgangspunt.
De stichting bevestigt dat een efficiënte openstelling essentieel is om binnen de krappere financiële kaders te blijven. Zij realiseert zich onvoldoende bezette activiteiten te moeten verbeteren, en bij onvoldoende verbetering te moeten afstoten.
Het openstellingrooster zal in uren minimaal 60% zijn van de huidige openstelling.
De stichting hanteert de huidige tarieven als vertrekpunt. Zij zal deze tarieven niet verlagen en wil de vrijheid hebben om ze eventueel eenmalig met maximaal 20% te verhogen. Jaarlijks worden de tarieven geïndexeerd aan de inflatie.
Personele aspecten
De stichting stelt zich verantwoordelijk voor, in overeenstemming met de activiteiten en op basis van de bestaande wet- en regelgeving, gekwalificeerd toezichthoudend en/of instructiepersoneel, in verband met de veiligheid van toezicht en hygiëne in het zwembad.
De stichting zal ervoor zorgen dat toezicht en zweminstructie in de zwemzaal wordt verricht door betaald personeel, eventueel ondersteund door daartoe gekwalificeerde vrijwilligers. Uitzonderingen worden alleen gemaakt binnen de toezichthoudende eisen van de Provincie en overige wettelijke eisen.
De stichting betrekt vrijwilligers bij de werkzaamheden op het gebied van receptie, horeca, schoonmaak, onderhoud en andere ondersteunende werkzaamheden. Bestuursactiviteiten blijven onbetaald.
De stichting zorgt ervoor dat financiële handelingen ten behoeve van de dagelijkse (en overige) bedrijfsinspanningen voldoende worden bewaakt. Daar waar nodig zorgt zij voor systemen en protocollen.
Eigendomszaken
Binnen de visie van de stichting blijft de eigendom van zwembad De Kûpe bij de gemeente. Beschikbaarstelling van het zwembad verloopt via een huurovereenkomst.
De stichting draagt alle (financiële) lasten voortkomende uit verplichtingen die bij een huurder horen.
De stichting zorgt zelf voor aanschaf, onderhoud en vervanging van de benodigde losse inrichting.
Pagina 6 van 15
Fase 1: Beheeraanpak
Onderhoud
De stichting voert het huurder- en eigenaaronderhoud uit. Uitgangspunt is het bestaande meerjaren onderhoudsplan 2011-2020. Gemeente en stichting bepalen jaarlijks het uit te voeren groot onderhoud aan de hand van een schouw. De gemeente controleert jaarlijks of dit afgesproken onderhoud is uitgevoerd en of de hiervoor beschikbaar gestelde middelen rechtmatig zijn besteed.
Uitgangspunt voor het groot onderhoud is dat zwembad De Kûpe nog vijf jaar kan worden geëxploiteerd.
Over de praktische uitwerking van het bovenstaande worden nadere afspraken gemaakt, bij de contractvorming.
Exploitatie
De exploitatie vindt plaats op basis van een exploitatieovereenkomst met een looptijd van vijf jaar.
Uitgegaan wordt van een risicodragende exploitatie, dat willen zeggen dat de exploitatie door de stichting wordt verricht voor een vaste jaarlijkse bijdrage in de exploitatie. Zowel overschotten als tekorten komen voor rekening van de stichting. Overschotten na jaar vijf vloeien terug naar de gemeente, na het afhandelen van alle verplichtingen voortkomend uit de vijf exploitatiejaren.
De stichting gaat er vanuit dat de gemeente enig beginkapitaal beschikbaar stelt omdat zij geen weerstandsvermogen heeft kunnen opbouwen. Dit beginkapitaal wordt dan gebruikt om eventuele financiële tegenvallers in het eerste jaar op te vangen.
Bijdrage
De gemeentelijke bijdrage aan de stichting bestaat uit een exploitatiedeel en een groot onderhouddeel. Over de beschikbaarstelling van deze bijdragen worden nadere afspraken gemaakt (voor de hoogte van deze bijdragen verwijzen wij naar hoofdstuk 4).
De gemeentelijke bijdrage wordt jaarlijks geïndexeerd aan de inflatie.
Nu inzicht is verkregen in de gedachte beheeraanpak van de stichting is het belangrijk om deze een plek te geven in relatie tot de gemeente, zodanig dat partijen weten wat zij aan elkaar hebben en elkaar hierop kunnen aanspreken. Behandeling hiervan volgt in hoofdstuk 3.
Pagina 7 van 15
3
Fase 2: Een passend organisatiemodel
3.1 Betekenis voor partijen Adequaat beheer wordt mede bepaald door een passende organisatiestructuur, waarbinnen voorwaarden voor beheer en samenwerking tussen partijen een plaats kunnen krijgen. In relatie hiermee worden de onderlinge verhoudingen tussen partijen zichtbaar in de zin van aan hen toe te wijzen rechten, verantwoordelijkheden en wederzijdse verplichtingen.
3.2 Procesbeschrijving De adviseur van Grontmij heeft overlegd met de leden van de initiatiefgroep over een passende organisatievorm. Daarbij zijn de voor- en nadelen van mogelijke organisatievormen besproken, almede de onderlinge verhoudingen met de gemeente. Ook is gesproken over de interne organisatorische inpassing van het vrijwilligersbestuur, op te richten werkgroepen en de vrijwilligers die zich in de praktijk bezighouden met de bedrijfsvoering (receptie/horeca, et cetera).
3.3 Organisatiestructuur binnen het vrijwilligersmodel De stichting voert alle beheertaken uit: de primaire functies (zweminstructie geven, toezicht houden, receptie/horecadiensten) en ondersteunende functies (bestuurlijk, administratie, onderhoud). De stichting is verantwoordelijk voor de bewaking van een gezonde exploitatie van de zwembadexploitatie.
Arbeidsovereenkomst
Medewerkers
Gemeente Achtkarspelen
zwemzaal administratie techniek
Werkgroepen* / vrijwilligers Huur- en exploitatie overeenkomst
Exploitatie- en onderhoudsbijdrage
Verklaring
Koepelorganisatie (stichting of BV) Bedrijfsleider
Verklaring
Verklaring
Verklaring
receptie horeca et cetera
Werkgroepen Binnen de beheerorganisatie worden werkgroepen opgericht die zich specifiek bezighouden met hen toegekende werkvelden. De bedoeling hiervan is om alle beheertaken concreet te benoemen en een plek te geven binnen de organisatie, zodat geen taken (onbedoeld) blijven liggen. Vrijwilligers die binnen de beheerorganisatie opereren worden binnen specifieke werkgroepen aangesteld. Deelname aan meer werkgroepen is mogelijk.
installaties techniek et cetera
Vrijwilligers worden aangesteld op basis van een door de bedrijfsleider en vrijwilliger te ondertekenen verklaring. Deze verklaring bevestigt relevante ‘spelregels’ bij de uitvoering van vrijwilligerswerk.
Et cetera
gebruikersoverleg Verklaring
*
gebouw groen et cetera
communicatie marketing et cetera
Onderlinge samenwerking
De werkgroepen en vrijwilligers functioneren onder leiding en op aanwijzing van de bedrijfsleider. De bedrijfsleider legt over haar functioneren verantwoordelijkheid af aan het bestuur.
Pagina 8 van 15
Fase 2: Een passend organisatiemodel
Rechtsvorm
Gelet op de ideële doelstelling van zwembad De Kûpe en de samenwerkende werkgroepen ligt een stichting als rechtsvorm voor de beheerorganisatie voor de hand. Werkingssfeer stichting
Het werkgebied van de stichting bestrijkt het volledige beheer en de exploitatie van zwembad De Kûpe (vergelijkbaar met het huidige beheer van de huidige exploitant). Doel is het verlenen van optimale dienstverlening in de vorm van zwemactiviteiten en horecadiensten aan de inwoners van Achtkarspelen. Inwoners uit de regio zijn welkom. De stichting legt over haar prestaties verantwoording af aan de gemeente Achtkarspelen.
Verbintenisrechterlijke verhoudingen
Contractrelatie: de gemeente Achtkarspelen – stichting
Contractpartij I: de gemeente Achtkarspelen geeft exploitatieopdracht aan de stichting voor een periode van 5 jaar stelt gedurende deze periode een exploitatiebijdrage beschikbaar voor het compenseren van financieel niet-renderende dienstverlening bij de stichting is eigenaar van het zwembad en verhuurt het zwembad aan de stichting voor 5 jaar stelt een onderhoudsbijdrage beschikbaar voor het hoogst benodigde groot onderhoud gedurende deze periode, rekening houdend met einde exploitatie over 5 jaar Contractpartij II: de stichting neemt exploitatieopdracht voor zwembad De Kûpe aan en voert deze opdracht uit binnen de kaders als geformuleerd in hoofdstuk 2 huurt zwembad De Kûpe van de gemeente en betaalt hiervoor een huurvergoeding (nader te bepalen, binnen dit onderzoek op PM gesteld) is verantwoordelijk voor alle huurderverplichtingen en verricht het groot onderhoud binnen de met de gemeente vastgestelde afspraken Contracten huur-/exploitatieovereenkomst Rechten, verantwoordelijkheden en verplichtingen
Gemeente afhandelen van alle verplichtingen voortkomend uit de afspraken met de huidige exploitant bepalen van het zwembadbeleid en het stellen van kadervormende (rand)voorwaarden beschikbaar stellen van exploitatie- en onderhoudsbijdrage, voor periode van 5 jaar functioneren als aanspreekpunt bij beleidsmatige kwesties rond zwembad De Kûpe toezien op het nakomen van afspraken door de stichting met betrekking tot: de geboden dienstverlening aan de inwoners van Achtkarspelen het uitgevoerde onderhoud aan het zwembad door de stichting de besteding van beschikbaar gestelde financiële middelen nakomen alle overige eigenaarverplichtingen rond De Kûpe
Stichting Uitvoeren van de exploitatie-opdracht binnen de gemeentelijke voorwaarden Verzorgen van continuïteit in veilige dienstverlening en financiële resultaten Verzorgen van voldoende en ter zake deskundige personele bezetting Verzorgen van een optimale werkstructuur met (ook) vrijwilligersinzet Verzorgen van zweminstructie en toezicht bij de zwembad activiteiten Faciliteren van het zwembadgebruik door zwemverenigingen/groepen Verzorgen van programmering en aanverwante roostertechnische zaken Opstellen van jaarplannen en begrotingen, inclusief onderbouwingen Verzorgen van administratie, managementinformatie en bijstellingen Verzorgen van de dagelijkse schoonmaak, klein en groot onderhoud Verzorgen van de horecafunctie, op basis van wet- en regelgeving Gebruikersoverleg en uitvoeren van tevredenheid onderzoek
Pagina 9 van 15
Fase 2: Een passend organisatiemodel
Verantwoording van het rechtmatig besteden van verkregen overheidsmiddelen (financieel-maatschappelijke resultaten in relatie tot de exploitatie-opdracht) Vervullen van behoorlijk bestuur van de beheerstichting Aanspreekpunt voor de opdrachtgever (de gemeente) Verzorgen van alle benodigde verzekeringen De stichting zal een managementstatuut opstellen op basis waarvan rechten, verantwoordelijkheden en verplichtingen van het stichtingsbestuur zijn beschreven, rekening houdend met de positie en rol van de bedrijfsleider. Overlegstructuur
Onderstaand zijn de belangrijkste overleggen uitgewerkt:
Overleg: de gemeente Achtkarspelen - de stichting op initiatief stichting: 2 maal per jaar of zoveel vaker als de gemeente wenst Centraal onderwerp: prestaties van de stichting in relatie tot gemeentelijke kaders
Overleg: stichtingsbestuur Op initiatief dagelijks bestuur: 4 maal per jaar of zoveel vaker als gewenst Centraal onderwerp: alle bestuurtechnische zaken rond de ingeslagen koers, planning & controlcyclus, aansturing en bijstellingen bedrijfsleider en vrijwilligers, visie-ontwikkeling
Overleg: bedrijfsleider – betaalde zwembadmedewerkers Op initiatief bedrijfsleider: als huidig Centraal onderwerp: reguliere zaken over geboden dienstverlening
Overleg: werkgroepen Op initiatief voorzitter werkgroep (onder controle van de bedrijfsleider): nader te bepalen Centraal onderwerp: werkgroepgerelateerd
Overleg: bedrijfsleider – gebruikersoverleg Op initiatief bedrijfsleider: 1 tot 2 maal per jaar, vaker voor zover uit de praktijk voortkomt Centraal onderwerp: programmering, peilen van tevredenheid, afspraken over vervolg
Nu de beheeraanpak, de organisatorische vormgeving en onderlinge verhoudingen met de gemeente in beeld zijn gebracht, verdiepen we ons in het volgende hoofdstuk in de exploitatie.
Pagina 10 van 15
4
Fase 3: Financiële implicaties
4.1 Betekenis voor partijen De stichting realiseert zich dat het voortzetten van het beheer van zwembad De Kûpe sterk afhankelijk is van de financiële consequenties die hiermee samenhangen. Zij richt zich daarom op een substantiële exploitatieverbetering, die vooral door de inzet van vrijwilligers en andere kostenbesparingen moet worden gerealiseerd. Als blijkt dat de zwembadlasten fors kunnen worden teruggedrongen -met behoud van een voldoende aantrekkelijke programmering- dan vormt dit (mede) aanleiding om het zwembad voorlopig open te houden.
4.2 Procesbeschrijving De adviseur van Grontmij heeft op basis van de beschikbare exploitatiecijfers, kengetallen en ervaringen met vergelijkbare vraagstukken een begroting opgesteld bij gelijkblijvend exploiteren. Dit was het vertrekpunt voor het doorrekenen van alternatieve scenario’s aan de hand van uiteenlopende exploitatieverbeterende maatregelen. Toen bleek dat -afzonderlijk- geen van de maatregelen resulteerde in een kostenvermindering die er echt toe doet, is ervoor gekozen om de maatregelen in een logische volgorde bij elkaar op te tellen. Dit heeft geleid tot de uiterst haalbare financiële begroting, die -afzonderlijk- is besproken met de initiatiefgroep en manager van zwembad De Kûpe om –samen met de inbreng van de adviseur- het realiteitsgehalte te versterken. 4.3 Financieel perspectief Voor het in beeld brengen van het financieel perspectief bij het voorzetten van zwembad De Kûpe binnen een vrijwilligersmodel zijn de volgende financiële scenario’s uitgewerkt. Scenario 1: Gelijkblijvend exploiteren
Exploitatie ligt in het verlengde van het exploitatieverloop over de periode 2008 tot en met 2011. Geïndexeerd is naar 2013. Ten opzichte van 2011 zijn beperkt zijn logische exploitatieverbeteringen doorgevoerd. Groot onderhoud volgens MOP wordt uitgevoerd met een horizon van 5 jaar. Scenario 2: Gedeeltelijke vrijwilligersinzet
Gaat, bovenop het gelijkblijvend exploiteren van scenario 1, uit van: 100% vrijwilligersinzet bij de receptie en horeca en 25% vrijwilligersinzet bij de werkzaamheden schoonmaak en techniek, bij gelijkblijvend zwembadbezoek en tarieven. Scenario 3: Energie van Enitor
Gaat, bovenop de gedeeltelijke vrijwilligersinzet van scenario 2, uit van: Het betrekken van warmte van het naastgelegen Enitor. Hiervoor is eerst een investering nodig, maar komen daarna substantiële energiebesparingen in beeld wat kostenverminderend is. Scenario 4: Beperkt groot onderhoud uitvoeren / vrijwilligersinzet
Gaat, bovenop de energie van Enitor van scenario 3, uit van: Het uitvoeren van het hoogst noodzakelijke groot onderhoud in combinatie met het betrekken van vrijwilligersinzet waar dit technisch kan. Scenario 5: Alternatieve openstelling
Gaat, bovenop beperkt uitvoeren van groot onderhoud / vrijwilligersinzet van scenario 4, uit van: 50% minder openstelling voor recreatief zwemmen en doelgroepactiviteiten en 10% meer openstelling voor particuliere zweminstructie.
Pagina 11 van 15
Fase 3: Financiële implicaties
Scenario 6: Tariefverhoging met gemiddeld 10%
Gaat, bovenop de alternatieve openstelling van scenario 5, uit van: Een gemiddelde tariefverhoging van 10%. En grotere tariefverhoging resulteert mogelijk in bezoekafname en inkomstenvermindering (prijselasticiteit).
Exploitatieresultaten Hierna volgen de exploitatieprognoses bij de verschillende scenario’s. Let op: de scenario’s gaan uit van ‘gestapelde’ maatregelen. Voorbeeld: scenario 4 = scenario 1 + maatregelen van scenario’s 2 én 3. Ter oriëntatie zijn de exploitatieresultaten van 2011 ook in beeld gebracht. Uitgangspunten: 5 jaar exploiteren, daarna zwembadsluiting; Huurvergoeding 1 2011 en scenario 1: inclusief Scenario’s 2 tot en met 6: PM 1. 2011
gelijkblijvende exploitatie
2. 1. + inzet van vrijwilligers
297.200 679.700
324.100 680.500
324.100 516.700
324.100 497.500
324.100 497.500
320.200 445.700
- voor groot onderhoud
-382.500*
-356.400
-192.600
-173.400
-173.400
-125.500
-95.100
- na groot onderhoud
-382.500
-484.700
-320.900
-301.700
-246.400
-198.500
-168.100
Euro’s
Inkomsten Uitgaven
3. 4. 2. + 3. + Energie beperkt groot van Enitor onderhoud
5. 4. + alternatieve openstelling
6. 5. + verhoging tarief +10%
352.300 447.400
Exploitatieresultaat
* groot onderhoud onbekend
Bijjlage 1 toont gespecificeerde exploitatie-overzichten, voorzien van een toelichting.
Scenario 1: Gelijkblijvend exploiteren
De gemeentelijke bijdrage voor zwembad De Kûpe bedroeg in 2011 € 382.500, exclusief groot onderhoud. Bij gelijkblijvend exploiteren moet voor het jaar 2014 rekening worden gehouden met een bijdrage van € 484.700. Dit is substantieel meer dan in 2011, wat vooral komt door groot onderhoud van afgerond € 128.000 (dit bedrag houdt rekening met vijf jaar doorexploiteren). Zonder dit groot onderhoud verloopt doorexploiteren van De Kûpe gedurende een periode van vijf jaar niet volgens wettelijke eisen en is risicovol. Scenario 2: Gedeeltelijke vrijwilligersinzet
Het betrekken van maximale vrijwilligersinzet bij de dagelijkse bedrijfsvoering van zwembad De Kûpe resulteert in een benodigde betaalde personeelsformatie van 6,5 fte. Dat houdt verband met de eis om het management, de administratie en de zwemzaal professioneel te bemensen. Natuurlijk is het de vraag of de receptie/horeca (100%) en de schoonmaak (25%) dan volledig door vrijwilligers kan worden opgevangen (ten minste 2,6 fte). In het wegvallen van de professionele dienstverlening door de huidige exploitant wordt voorzien in marktconforme vervanging. Scenario 3: Energie van Enitor
Direct naast zwembad De Kûpe is gevestigd het bedrijf Enitor, specialist in kunststof extrusie (waaronder profielen). Bij haar bedrijfsprocessen komt veel warmte vrij, die momenteel niet wordt benut. Met het aanwenden van deze warmte voor het opwarmen van het zwemwater in zwembad De Kûpe wordt bespaard op het huidige gasverbruik binnen zwembad De Kûpe.
1
De jaarrekening 2011 is hier niet volledig duidelijk over. Genoemd voor 2011 is een bedrag van afgerond € 33.000.
Pagina 12 van 15
Fase 3: Financiële implicaties
Op basis van eerdere globale berekeningen heeft Grontmij een toetsing en raming opgesteld (bij3 lage 2). Hieruit komt naar voren dat een besparing van circa 70.000 m in beeld komt, resulterend in een potentiële bezuiniging van afgerond € 41.400 per jaar. Daarvoor is echter wel een investering nodig van circa € 100.000, die dus in circa 2,5 jaar kan worden terugverdiend. Bij externe financiering en afschrijving over 5 jaar resteert een gemiddelde besparing van € 17.700 per jaar. Scenario 4: Beperkt groot onderhoud uitvoeren / vrijwilligersinzet
Sportfondsen Nederland heeft een meerjaren onderhoudsplan (MOP) opgesteld voor zwembad De Kûpe voor de periode 2011 tot en met 2020. Hieruit komen gemiddelde lasten naar voren van € 223.000 per jaar, uitgaande van instandhouding van zwembad De Kûpe voor de lange termijn. Zwembad De Kûpe zal echter niet langer dan 5 jaar open blijven en de ramingen binnen de scenario’s 1 tot en met 3 houden hiermee rekening. Bij scenario 4 is hierbij aanvullend vrijwilligersinzet betrokken. Al het onderhoud dat technisch door vrijwilligers kan worden gedaan (zoals schilderwerk) is bij dit scenario aan vrijwilligers toegekend. Daarnaast zijn alle grote investeringen in de laatste exploitatiejaren (filters, ketels, et cetera) volledig geschrapt, wat natuurlijk enige risico’s met zich meebrengt. Noodzakelijke vervanging van al deze onderdelen is echter ook niet reëel. Op basis van het bovenstaande houden wij voor de 5 exploitatiejaren binnen het vrijwilligersmodel rekening met een gemiddeld jaarlijks budget van afgerond € 73.000 voortkomend uit ten minste benodigd onderhoud (€ 58.900) + toeslag voor afdekking risico’s van 15% (€ 8.800) en begeleidingskosten van 8% (marktconform, € 5.400). Ter oriëntatie: de afgelopen 5 exploitatiejaren is aan groot onderhoud voor De Kûpe aanzienlijk minder besteed. N.B. Door de bedrijfsleiding aangegeven absoluut noodzakelijk onderhoud is in ieder geval meegenomen. Het gaat dan om: reparatie dak- luchtbehandelingsysteem, vervanging/ reparatie van de pui in het zwembad en behandeling van de zwembadbodems. Scenario 5: Alternatieve openstelling
In hoofdlijn is het volgende van toepassing: openstelling van een zwembad kost geld, extra openstelling kost nog meer geld en een verminderde openstelling levert geld op. Daar zijn natuurlijk uitzonderingen, zo is particuliere zweminstructie normaal gesproken renderend. Kijkend naar het recreatieve zwemmen, dan zijn teveel uren met een te lage bezetting (verliesgevende uren). Ook de doelgroepactiviteiten leveren financieel niet buitengewoon veel op, maar vereisen wel intensieve personeelsbegeleiding. Met het terugdringen van het recreatieve zwemmen (50%, 13 uur per week blijft beschikbaar) en de doelgroepactiviteiten (50%, 8 uur per week blijft beschikbaar) wordt fors bespaard op personeelskosten. Er vanuit gaand dat er sprake is van uitwijkend bezoek naar andere uren (25%) blijft de inkomstenafname beperkt. De huidige manager van zwembad De Kûpe heeft aangegeven dat particuliere zwemlesinstructie de nodige potentie heeft voor bezoektoename. Het verzilveren hiervan binnen de huidige exploitatie is onmogelijk, doordat potentiële bezoekers uitgaan van zwembadsluiting en naar andere zwembaden uitwijken. Bij voortzetting van De Kûpe in combinatie met een actieve marktbewerking (en ook het opstarten van een samenwerkingsverband met de buitenschoolse opvang en dagopvang peuters en kleuters) mag een stevige bezoektoename worden verwacht. Binnen de begroting gaan wij echter voorzichtig uit van (slechts) 10% meerbezoek. Scenario 6: Tariefverhoging met gemiddeld 10%
Denkend aan potentiële besparingen hebben wij gezocht naar maatregelen die ‘zo min mogelijk pijn doen’. Door de noodzaak om fors te bezuinigen komt echter ook tariefverhoging in beeld. Je zou kunnen zeggen: indien de inwoners van Achtkarspelen zwembad De Kûpe werkelijk willen handhaven, zouden zij ook bereid moeten zijn om daar financieel aan bij te dragen, bijvoorbeeld door het aanvaarden van een tariefverhoging van 20%. Doordat niet iedereen deze tariefverhoging kan dragen, bestaat echter een risico van bezoekafname wat weer tot minder inkomsten leidt. Voorzichtigheidshalve zijn wij uitgegaan van 10%, voorwaarde: adequate communicatie.
Pagina 13 van 15
5
Model, voorwaarden en risico’s
5.1 Vrijwilligersmodel op hoofdlijnen Het vrijwilligersmodel ziet er op hoofdlijnen als volgt uit: Beheeraanpak
Beheer en exploitatie van zwembad De Kûpe worden voor de periode 2014 tot en met 2018 binnen een vrijwilligersmodel uitgevoerd op basis van een exploitatie-overeenkomst. De eigendom van De Kûpe blijft bij de gemeente. Beschikbaarstelling van het zwembad verloopt voor 2014 tot en met 2018 op basis van een huurovereenkomst. Het zwembadbeheer verloopt op basis van wettelijke voorschriften en regelgevingen. De huidige programmering blijft grotendeels in stand maar wordt op minder efficiënte uren teruggedrongen (recreatief/doelgroepen) en op renderende uren vergroot (zwemlessen). Uitgegaan wordt dat zwembad De Kûpe na 5 exploitatiejaren wordt gesloten.
Organisatievorm
Beheer en exploitatie van zwembad De Kûpe vallen onder een nog op te richten rechtspersoon. Gelet op het ideële karakter en de vrijwilligers ligt een stichtingsvorm voor de hand. Onderlinge verhoudingen: Contractpartij I: gemeente Achtkarspelen geeft exploitatieopdracht aan de stichting voor een periode van 5 jaar stelt gedurende deze periode hiervoor een exploitatiebijdrage beschikbaar verhuurt als eigenaar het zwembad aan de stichting voor de periode van 5 jaar stelt een onderhoudsbijdrage beschikbaar, rekening houdend met de periode 5 jaar Contractpartij II: stichting neemt exploitatieopdracht voor zwembad De Kûpe aan en voert deze opdracht uit huurt het zwembad van de gemeente en betaalt hiervoor een huurvergoeding is verantwoordelijk voor alle huurderverplichtingen en verricht groot onderhoud Management, administratie en zwemzaal blijven in handen van betaalde krachten. Receptie/ horeca, (deels) schoonmaak, onderhoud (schilderwerk e.d.) worden verricht door vrijwilligers. De manager geeft leiding aan medewerkers en (werkgroepen van)vrijwilligers en legt verantwoording af aan het stichtingsbestuur.
Financiële perspectieven
Voor de periode 2014 tot en met 2018 rekening gehouden met een gemiddelde gemeentelijke bijdrage van ten minste € 158.800 per jaar. Dit is inclusief de hiernavolgende maatregelen: vrijwilligersinzet bij de receptie en de horeca (100%) en bij de schoonmaak (25%); het benutten van de overtollige warmte van de naast-gelegen fabriek van Enitor; volledige vrijwilligersinzet groot onderhoud waar dat maar technisch mogelijk is; minder recreatief zwemmen en doelgroepen (50%) en meer zwemlessen (10%); een gemiddelde tariefverhoging van alle zwemactiviteiten (gemiddeld met 10%).
5.2 Voorwaarden Adequaat zwembadbeheer moet aan uiteenlopende voorwaarden voldoen, ongeacht of het om professioneel beheer gaat of om zwembad beheer binnen een vrijwilligersmodel. Wij richten ons binnen dit onderzoek op zaken die specifiek verband houden met het vrijwilligersmodel. Gemeente
Omdat rekening moet worden gehouden met het opstarten van een nieuwe beheerorganisatie -nog zonder weerstandsvermogen- kunnen wij ons voorstellen dat er voor 2014-2018 wordt uitgegaan van een gemeentelijk financieel kader van € 180.000 tot € 190.000 per jaar.
Pagina 14 van 15
Model, voorwaarden en risico’s
Initiatiefgroep
De initiatiefgroep werkt het vrijwilligersmodel uit in de lijn van de in dit rapport beschreven beheeraanpak en organisatievorm. Zij spant zich in om de benodigde exploitatieverbeterende maatregelen te nemen.
De initiatiefgroep toont aan dat zij zowel kwalitatief als kwantitatief voldoende vrijwilligers mobiliseert om de exploitatie-opdracht adequaat uit te voeren en continuïteit te bieden.
Kwalitatief heeft de vrijwilligersinzet betrekking op de volgende activiteiten: bestuursfuncties, receptie/horeca, schoonmaak, onderhoud (schilderen, repareerwerk). Deze kwaliteiten worden aangetoond aan de hand van een lijst met de cv’s van vrijwilligers.
Kwantitatief ligt het voor de hand dat van vrijwilligers niet exact dezelfde arbeidsintensiteit opbrengen als betaalde professionele arbeidskrachten. Er vanuit gaand dat voor iedere betaalde professionele arbeidskracht (1.640 uur per jaar) tenminste 2 tot 3 full time vrijwilligers nodig zijn ramen wij de benodigde vrijwilligersinzet als volgt: Bestuuractiviteiten: PM Receptie/horeca: 2,3 fte x 2 tot 3 vrijwilligers x 1.640 uur = 7.500 tot 11.300 uur per jaar; Schoonmaak: 0,3 fte x 2 tot 3 vrijwilligers x 1.640 uur = 980 tot 1.500 uur per jaar; Groot onderhoud: 1,4 fte x 2 tot 3 vrijwilligers x 1.640 uur = 4.600 tot 6.900 uur per jaar. De initiatiefgroep dient aan te tonen dat zij ten minste 13.000 tot 20.000 arbeidsuren naar de onderdelen receptie/horeca, schoonmaak en groot onderhoud duurzaam kan invullen.
5.3 Risico’s Aan het vrijwilligersmodel zijn de volgende risico’s verbonden:
Na aanvankelijk enthousiasme treden grote aantallen vrijwilligers (op sleutelposities) terug, ondanks gemaakte afspraken en ondertekende verklaringen.
Geen rekening is gehouden met eventuele consequenties in verband met wettelijke bepalingen rond overgang van onderneming. Indien de stichting hieraan geboden is, ontstaat een risico van € 102.200. Dit bedrag is lager indien personeelsleden in de tussentijd terugtreden.
Ondanks het jaarlijkse budget van € 73.000 (inclusief risico-toeslag) en de vrijwilligersinzet is meer groot onderhoud nodig, bijvoorbeeld doordat meer vitale bedrijfsinstallaties tegelijk dienst weigeren en reparatie niet meer mogelijk is. Extra lasten komen dan voor rekening van de gemeente.
De voordelen uit verwacht verminderd gasverbruik vallen tegen. Meer zekerheid op dit gebied kan worden ontleend aan nader onderzoek op dit punt.
Het vrijwilligersmodel vereist niet alleen discipline bij de vrijwilligers maar ook bij het management, dat op dit gebied een sleutelpositie heeft. Van de manager wordt kwaliteiten verwacht om hier adequaat mee om te gaan.
Bestuur en management dienen adequaat te communiceren over relevante ontwikkelingen, met de gemeente, met het zwembadpersoneel, met de vrijwilligers, de gebruikers en andere betrokkenen.
5.4
Aandachtspunten
Fiscale aspecten dienen met de inspectie te worden afgehandeld. Wij verwachten dan op dit punt geen negatieve consequenties.
De gemeente zal met de huidige exploitant moeten overleggen over kaarten die voor 1 januari zijn verkocht met recht op zwembadbezoek na 1 januari (start hernieuwde exploitatie).
Pagina 15 van 15
Bijlage 1
Gespecificeerde exploitatie-overzichten
Bijlage 1 : Gespecificeerde exploitatie-overzichten
1.
2. 3. 1. + 2. + inzet van alternatieve vrijwilligers openstelling
4. 3. + verhoging tarief +10%
5. 6. 4. + 5. + energie van beperkt groot Enito onderhoud
2011
gelijkblijvende exploitatie
36.400 25.000 145.000 32.600 23.100 35.700 -600 297.200
39.400 27.000 156.800 35.300 25.000 38.600 2.000 324.100
39.400 27.000 156.800 35.300 25.000 38.600 2.000 324.100
39.400 27.000 156.800 35.300 25.000 38.600 2.000 324.100
39.400 27.000 156.800 35.300 25.000 38.600 2.000 324.100
29.500 20.300 172.500 35.300 25.000 35.600 2.000 320.200
32.500 22.300 189.800 38.800 27.500 39.200 2.200 352.300
13.600 343.000 41.100 279.400 2.600
12.400 356.900 42.800 265.700 2.700
12.400 254.300
12.400 254.300 23.100
12.400 254.300 23.100
11.400 206.100 23.100
12.500 206.100 23.100
69.400 9.900 44.800 28.500 31.400 pm 23.700 497.500
69.400 9.900 44.800 28.500 31.400 pm 23.700 497.500
69.400 9.900 44.800 28.400 31.400 pm 21.200 445.700
69.400 9.900 44.800 28.900 31.400 pm 21.300 447.400
Euro’s
Inkomsten recreatief doelgroepen zwemlessen verenigingen scholen horeca diverse totaal inkomsten Uitgaven inkoop horeca personeel afschrijvingen overige bedrijfskosten rentebaten/-lasten
679.700
680.500
110.800 9.900 44.800 28.500 31.400 pm 24.600 516.700
Exploitatieresultaat
-382.500
-356.400
-192.600
-173.400
-173.400
-125.500
-95.100
groot onderhoud
nb -382.500
128.300 -484.700
128.300 -320.900
128.300 -301.700
73.000 -246.400
73.000 -198.500
73.000 -168.100
44%
48%
64%
70%
77%
80%
80%
energie en water schoonmaak, chemicaliën onderhoud beheer en administratie belastingen, verzekeringen huur diverse totaal uitgaven
Resultaat na gr.onderhoud
Dekkingspercentage
Dekkingspercentage: de mate waarin de exploitatie-uitgaven worden gedekt door de exploitatieinkomsten. Bij een regulier overdekt zwembad is dit circa 60% tot 80%, exclusief kapitaallasten.
Toelichting op gespecificeerde exploitatie-overzichten
Scenario 1: Gelijkblijvend exploiteren
Gaat uit van een exploitatieresultaat van -€ 484.700 per jaar. Dit komt vooral door indexering naar prijspeil 2013 en door logische exploitatieverbeteringen ten opzichte van 2011, zijnde het terugdringen van inkoop horeca van 38% naar 32% (gemiddelde over 2008 - 2010) en een taakstellende kostenbesparing op overige bedrijfskosten van € 25.000.
Scenario 2: Gedeeltelijke vrijwilligersinzet
Gaat, bovenop het gelijkblijvend exploiteren van scenario 1, uit van: Het terugdringen van het exploitatieresultaat met € 163.800 tot -€ 320.900 per jaar. Dit komt vooral door het terugdringen van de betaalde personeelsformatie van 9,1 fte tot 6,5 fte. De hieruit voortkomende besparing is 2,6 fte x gemiddelde personeelskosten van € 39.300 = afgerond € 102.000. De huidige vergoeding aan de exploitant is vervallen, hiervoor is vervangende inkoop in de plaats gekomen. Het wegvallen van de huurvergoeding speelt ook een rol.
Bijlage 1 : Gespecificeerde exploitatie-overzichten (Vervolg 1)
Scenario 3: Energie van Enitor
Gaat, bovenop de gedeeltelijke vrijwilligersinzet van scenario 2, uit van: Het terugdringen van het exploitatieresultaat met € 19.200 tot -€ 214.100 per jaar. 3
Dit komt vooral doordat het huidige gasverbruik van 118.400 met 70.000 m kan worden terugge3 bracht tot 48.400 m als gevolg van het betrekken van warmte van het naastgelegen Enitor. De besparing komt voort uit: lagere lasten voor gasverbruik: 70.000 x € 0,59 = € 41.400 (transport + gaslevering); een noodzakelijke investering van € 100.000, met jaarlijks lasten van € 23.100 (rekening houdend met afschrijvingstermijn van 5 jaar, met per jaar aflossing: € 20.000 en rente: € 3.100). Voor een technische onderbouwing hiervan op hoofdlijnen zie bijlage 2.
Scenario 4: Beperkt groot onderhoud uitvoeren / vrijwilligersinzet
Gaat, bovenop de energie van Enitor van scenario 3, uit van: Het terugdringen van het exploitatieresultaat met € 55.300 tot -€ 246.400 per jaar. Dit komt vooral door het uitvoeren van het hoogst noodzakelijke groot onderhoud in combinatie met het betrekken van vrijwilligersinzet waar dit technisch kan. Bij de scenario’s 1 tot en met 3 is rekening gehouden met jaarlijkse lasten voor groot onderhoud van € 128.300, bij scenario 4 en de opvolgende scenario’s is dit nog eens teruggebracht tot gemiddeld € 73.000 per jaar.
Scenario 5: Alternatieve openstelling
Gaat, bovenop het beperkt groot onderhoud uitvoeren en vrijwilligersinzet van scenario 4, uit van: Het terugdringen van het exploitatieresultaat met € 47.900 tot -€ 198.500 per jaar. Dit met € 47.900 verbeterde exploitatieresultaat, komt vooral voort uit: minder exploitatie-inkomsten van € 16.600 uit recreatief zwemmen en doelgroepactiviteiten; meer exploitatie-inkomsten van € 15.700 uit particuliere zweminstructie; minder horeca-inkomsten vanwege van (€ 3.000) als gevolg van bezoekafname; minder personeelskosten van 1,22 fte x gemiddelde personeelskosten van € 39.300 = afgerond € 48.000. Bezoekeffect: per saldo worden er 3.700 minder bezoekers verwacht (recreatief zwemmen en doelgroepen: -6.100, particuliere zweminstructie: +2.400). Uitgangspunt is dat bij de vervallen uren circa 25% uitwijkt naar een ander tijdstip, 75% komt niet meer terug.
Scenario 6: tariefverhoging met gemiddeld 10%
Gaat, bovenop de alternatieve openstelling van scenario 5, uit van: Het terugdringen van het exploitatieresultaat met € 30.400 tot -€ 168.100 per jaar. Dit komt door een gemiddelde tariefverhoging van 10%, resulteert in extra inkomsten van afgerond € 32.000 (10% van € 320.200).
Bijlage 2
Berekening energie via Enitor
Bijlage 2 : Berekening energie via Enitor
Onderstaande berekeningen zijn gemaakt op basis van eerder aangereikte basisinformatie.
1.
Adiabatische compressie en WTW
Voor de adiabatische compressie van een ideaal gas geldt:
Als we lucht ( = cp/cv =1,40) van de jaargemiddelde buiten temperatuur van 10°C (T=283 K) adiabatisch comprimeren van 1 bar (atmosferische druk) naar de standaard persluchtdruk van 9 bar (8 ato) dan resulteert dat in een temperatuur van 260°C (550 K). De hete perslucht van 260°C willen we via een warmtewisselaar gebruiken om CV-water te verwarmen van 60°C naar 80°C. Deze warmtewisselaar heeft naar schatting een luchtzijdig rendement van hoogstens 75%. In de warmtewisselaar wordt de lucht dan afgekoeld van 260°C naar 110°C.
Het rendement van de warmteterugwinning is dus:
Van de aandrijfenergie van de persluchtcompressor met een persluchtdruk van 8 ato kan men dus slechts 60% terugwinnen in de vorm van CV-water op een temperatuurtraject van 85°C/60°C.
2.
Opbrengst aan warmte
Uit metingen van Atlas Copco blijk dat de gemiddelde belasting van de persluchtcompressorsen 180 kW is. Het ligt voor de hand dat dit het elektrisch opgenomen vermogen is. In de aandrijvende elektromotor treden nog enige verliezen op en ook de compressoren zullen nog wat warmte afstralen. Naar schatting zal er dus ongeveer 160 kW nodig zijn voor het comprimeren van de lucht. Hiervan kan 60% via het CV-water 60°C/80°C worden teruggewonnen. De gemiddelde warmteopbrengst is dus:
Als alle warmte nuttig gebruikt kan worden is de jaarlijkse opbrengst:
Deze warmte zou men ook op kunnen wekken met een aardgasgestookte HR-107 ketel met 3 een gebruiksrendement van 95%. De stookwaarde van aardgas is 31,65 MJ/m .
Bijlage 2 : Berekening energie via Enitor (Vervolg 1)
3.
Warmtetransportleiding
Gemiddeld levert de persluchtinstallatie 100 kW aan het CV-systeem. We stellen dat de persluchtinstallatie gemiddeld op 65% van zijn capaciteit draait. Er zijn dus momenten dat er meer dan 100 kW aan het CV-net afgegeven kan worden. De ontwerpcapaciteit van het CV-net wordt dus:
De CV-leiding moet zodoende 150 kW op een temperatuurtraject 80°C/60°C kunnen verwerken. 3 Hiervoor is een pomp met een capaciteit van 7 m /uur nodig en een stalen leiding DN50 waarin er een stroomsnelheid van 0,8 m/s en een drukverlies van 120 Pa/m optreedt. Conclusie: Warmtetransportleiding uit te voeren in DN50. De transportleiding moet vanaf de productie plant van Enitor naar zwembad De Kupe lopen. Via internet zijn de volgende locaties vastgesteld: Zwembad de Kupe: Kuipersweg 74 b, 9285 SW Buitenpost Enitor: Beatrixstraat 7/9, 9285 TV Buitenpost De afstand tussen beide locaties is circa 300 meter. Een grove prijsraming zou als volgt kunnen zijn: - geïsoleerde buizen 2 x 300 m x € 60,/m - graafwerk 300 m x € 20,/m - kruising met rijweg 2 stuks elk € 2.500, - circulatiepomp met toebehoren Subtotaal Onvoorzien 20% Geschatte investering warmtetransport
4.
€ 36.000, € 6.000, € 5.000, € 3.000, ________+ € 50.000, € 10.000, ________+ € 60.000,
Leidingverlies
Een terreinleiding DN50 is voor “stadsverwarming” een relatief dunne leiding.Bij een temperatuurtraject 80°C/60°C bedraagt het gepaarde warmteverlies voor een leiding met standaardisolatie ongeveer 30 Watt per strekkende meter. Over het 300 meter lange leiding tracee verliest men dus ongeveer 10 kW warmte of wel 10% van het gemiddelde aanbod van Enitor. Bij het zwembad zal er dus naar schatting ongeveer 90% van de warmte over zijn gebleven. De besparing is dus ook nog maar 90%.
5.
Warmtegebruikers versus warmteopwekkers
De warmte zal benut worden door zwembad De Kupe en een ernaast gelegen sporthal. 3
Zwembad De Kupe gebruikt jaarlijks ten minste 100.000 m aardgas. Als we voor het gemak aannemen dat het gebruik in januari het dubbele is van het gebruik in 3 juli dan gebruikt men in de winter ongeveer 12.000 m per maand en in de zomer ongeveer 3 6000 m per maand. Of wel een daggemiddelde warmtevraag van 140 kW op een gemiddelde winterdag en van 70 kW op een gemiddelde zomerdag. Bij het zwembad is er sprake van een verschil in de warmtevraag over de dag. Overdag wordt er geventileerd en gedouched terwijl er in de nacht een lagere ventilatie is en geen vraag is naar warmtapwater om te douchen.
Bijlage 2 : Berekening energie via Enitor (Vervolg 2)
Overdag zal er op bepaalde momenten in de winter dus zeker meer dan 200 kW warmtevraag optreden! In de winter zal men gedurende de nacht misschien ternauwernood de door Enitor aangeboden 100 kW warmte kunnen gebruiken. Deze warmte zou men wel in het zwembad kunnen stoppen. 3
De sporthal gebruikt jaarlijks ongeveer 20.000 m gas. Het verwarmen van een sporthal hoeft normaal gesproken alleen van november tot en met maart te gebeuren. Daarnaast is er het gehele jaar door een vraag naar warm tapwater. De productie plant van Enitor loopt vrijwel gelijk met de openstelling van het zwembad. Voor de benutting van de afvalwarmte schat ik dat circa 75% van de warmte die men bij Enitor aan het CV-water kan afgeven nuttig gebruikt gaat worden. De werkelijke gasbesparing wordt dus ongeveer:
Het leveringstarief voor aardgas is € 0,37 per kubieke meter waar bovenop nog € 0,19 energiebelasting per kubieke meter komt. De jaarlijkse besparing excl. BTW wordt dan:
6.
Investering en terugverdientijd
De investeringen die op nodig zijn bestaan uit: - Aanpassing persluchtinstallatie Enitor - Warmtetransport leiding - Aansluiting op de zwembadinstallatie - Regeltechnische inpassing zwembad en sporthal Geschatte investering excl. BTW
€ 25.000, € 60.000, € 5.000, € 10.000, _______+ € 100.000,
De eenvoudige terugverdientijd wordt dus:
7.
Conclusies
De grootste onzekerheid betreft de tegenvallers die men in het leiding tracé van de warmtetransportleiding kan tegen komen. Verder is het de vraag of het aansluiten van de sporthal in de praktijk veel zin heeft. Het aanbod vanuit Enitor is immers beperkt. Als het zwembad het aanbod van Enitor niet volledig kan benutten, dan pas heeft het zin om het in de sporthal te gebruiken. Op het eerste gezicht lijkt het zwembad alleen in de zomermaanden zo weinig warmte te vragen dat er een warmteoverschot is voor de sporthal. En in de zomer is de warmtevraag vanuit de sporthal gering. Verder hangt de warmtelevering af van het perslucht gebruik door Enitor dat men niet in de hand heeft. In de email wordt de term energieneutraal gebruikt. Dit lijkt me iets te kort door de bocht want de gebouwen moeten te allen tijde terug kunnen vallen op het openbare gasnet omdat de warmtelevering vanuit Enitor niet gegarandeerd is en men zo af en toe ook meer warmte nodig heeft dan wat Enitor aanbiedt.
Bijlage ii Projectgroepleden Lammert Baas, lid bestuur PWC Bothilde Buma, voormalig voorzitter PWC Jack Hoving, lid bestuur PWC Marianne Rigter, lid bestuur PBB Willem van der Wal Aafke Postma
Bijlage iii Partijen en personen waar mee gesproken is 1. Gemeente Achtkarspelen 2. Grontmij (onderzoek) 3. PWC 4. Plaatselijk Belang Buitenpost 5. BUVO 6. Businessclub Buitenpost 7. NV Sportfondsen Nederland 8. Mevrouw H. Bergsma 9. Koninklijke Nederlandse Zwembond 10. 2521 – gewoon zwemmen 11. Aktivo 12. Lichamelijk en verstandelijk gehandicapten zwemmen 13. Switte 14. De heer P. de Bruin, Buitenpost 15. Provincie Fryslân 16. Sport Fryslân 17. ANNO 18. Enitor 19. Zwemmen zonder zorgen
Bijlage iv Openbare zwembaden in Fryslân Bron: Sport Fryslân openlucht zwembad overdekt zwembad
Gemeente Smallingerland Leeuwarden Skarsterlân Dongeradeel Heerenveen Franekeradeel Dantumadiel Súdwest-Fryslân Harlingen Achtkarspelen Menameradiel Lemsterland Kollumerland c.a. Weststellingwerf Littenseradiel Het Bildt Leeuwarderadeel Ferwerderadiel Ooststellingwerf Tytsjerksteradiel Opsterland Terschelling Ameland Vlieland Schiermonnikoog Boarnsterhim Gaasterlân-Sleat
Overdekt Openlucht Inwoners 1 55.493 2 95.435 1 27.535 1 24.290 1 1 43.549 1 20.512 1 19.261 4 1 82.631 1 15.863 1 1 28.090 1 13.802 1 13.576 1 12.916 1 1 25.767 1 10.931 1 10.812 1 10.355 1 8.840 1 2 25.883 2 2 32.173 1 4 29.949 1 4.759 2 3.529 1 1.105 1 935 19.370 10.191
Inw. per Inw. per overdekt zwembad zwembad 55.493 55.493 47.718 47.718 27.535 27.535 24.290 24.290 21.775 43.549 20.512 20.512 19.261 19.261 16.526 20.658 15.863 15.863 14.045 28.090 13.802 13.576 13.576 12.916 12.884 25.767 10.931 10.812 10.812 10.355 10.355 8.840 8.628 25.883 8.043 16.087 5.990 29.949 4.759 4.759 1.765 1.105 1.105 935
Bijlage v geraadpleegde literatuur
‐
‘Liquiditeit in het zwemwater* Onderzoek naar de exploitatie van het zwembad Gemeente Achtkarspelen’ Price Waterhouse Coopers 20 oktober 2008
‐
‘Kansen voor een toekomstig zwembad in Achtkarspelen’ Grontmij 4 juli 2011
‐
Diverse stukken gemeenteraad Achtkarspelen
