Beheervisie Park Angerenstein

Vastgesteld ST Regie d.d. 05-12-2005. Ter informatie naar ST Onderhoud d.d. 19-12-2005. Vastgesteld MT Stadsbeheer d.d. 10-01-2006. Vastgesteld Staf Stadsbeheer d.d. 19-01-2006.

ONDERWERP

Dienst Stadsbeheer Afdeling Openbare Ruimte Van Oldenbarneveldtstraat 90 Postbus 9200 6800 HA Arnhem

Beheervisie Park Angerenstein 2006 - 2016

Datum: December 2005

PAGINA

Een visie op het beheer van park Angerenstein

1

Beheervisie Park Angerenstein 2006 – 2016

2

PAGINA


ONDERWERP

PAGINA


ONDERWERP

Inleiding..............................................................................................................................5 Wat hebben we? ................................................................................................................6 2.1 Gebiedsbeschrijving ......................................................................................................6 2.2 Landschap (Geomorfologie) ..........................................................................................7 2.3 Cultuurhistorie + Landschap..........................................................................................8 2.4 Water ...........................................................................................................................11 2.5 Ecologie .......................................................................................................................13 2.6 Gebruik ........................................................................................................................13 2.7 Kader ...........................................................................................................................15 3 Wat willen we? .................................................................................................................18 3.1 Visie samenhang Groene wig......................................................................................18 3.2 Visie ruimtelijke opbouw park ......................................................................................18 3.3 Streefbeelden park ......................................................................................................19 4 Hoe moet dat? .................................................................................................................28 4.1 Maatregelen.................................................................................................................28 4.2 Opzet uitvoeringsplan..................................................................................................33 4.3 Financiële consequenties ............................................................................................34 5 Bronnen............................................................................................................................35

3

Inhoud 1 2

BIJLAGEN ................................................................................................................................37 Bijlage 1: Programma Beheer – aanvraag 2005-2011 .........................................................38 Bijlage 2: Bestemmingsplan Paasberg en omgeving, 2003 .................................................39 Bijlage 3: Huidige en potentiële flora en fauna .....................................................................41 Bijlage 4: BGB Angerenstein en Binnentuinproject .............................................................45 Bijlage 5: Keuze beplantingstypen........................................................................................46 Bijlage 6: Consultatie intern en extern ..................................................................................47 Kaarten .....................................................................................................................................51 Kaart 1 Historische kaart 1930..............................................................................................51 Kaart 2 Eigendommen ..........................................................................................................51 Kaart 3 Historische kaart.......................................................................................................51 Kaart 4 Monumenten ............................................................................................................51 Kaart 5 Visie Groene wig ......................................................................................................51 Kaart 6 Visie Landschap en cultuurhistorie ..........................................................................51 Kaart 7 Visie Water ...............................................................................................................51 Kaart 8 Visie Ecologie...........................................................................................................51 Kaart 9 Visie Gebruik ............................................................................................................51

4

PAGINA


ONDERWERP

5

PAGINA


ONDERWERP

1 Inleiding In 2002 is het Groenplan Arnhem 2004 – 2007 / 2015 door de Raad vastgesteld. Hierin staat onder andere dat er voor de grote groeneenheden, waaronder park Angerenstein, beheervisies moeten worden opgesteld. De beheervisies geven de grote lijnen aan voor het beheer. Het is het beleidsmatige kader voor het reguliere beheer van het park door Bossen & Parken. Het beheer is gericht op het realiseren en in stand houden van de gewenste streefbeelden. Daarnaast is er een afspraak met bewoners in het kader van BuitenGewoonBeter Angerenstein om voor het park Angerenstein een beheervisie op te stellen. Het park Angerenstein is als pluslocatie benoemd. Beheervisie park Angerenstein 2006 – 2016 In de beheervisie park Angerenstein worden vanuit cultuurhistorie, landschap, ecologie en gebruik (recreatie) kaders aangegeven voor het beheer. Voor het park is de cultuurhistorie leidend. Veel cultuurhistorische elementen zijn nog aanwezig in het park. De beheervisie dient als de basis voor een uitvoeringsprogramma en voor ontwerpen. De visie is opgesteld door de sector Regie in samenwerking met de dienst Stadsontwikkeling, afdeling Ruimtelijke Ordening. Verder zijn externe betrokkenen geraadpleegd. Zie voor gedetailleerde lijsten en opmerkingen bijlage 6. Het uitvoeringsprogramma wordt door de sector Onderhoud opgesteld. In de Staf MOR wordt de beheervisie vastgesteld. Nadat de Staf de beheervisie heeft vastgesteld, zal voor de visie een wijzigingsvergunning in het kader van de Monumentenverordening gemeente Arnhem 2000 (artikel 6) worden aangevraagd. Zo hoeft er niet voor iedere maatregel apart een vergunning worden aangevraagd. Parkoverleg en schouwgroep Een aantal keren per jaar is er een vakinhoudelijk parkenoverleg. Hierin wordt de problematiek en de voortgang van onderhoud en beheer besproken tussen de sectoren Onderhoud en Regie en Stadsontwikkeling RO/Landschap. Participatie van omwonende is belangrijk voor de inbreng bij het opstellen van het uitvoeringsprogramma. Het Groenplan geeft aan dat er voor alle herkenbare terreineenheden in het grote groen met een schouwgroep zal worden gewerkt. Voor Park Angerenstein betekent dit dat de gemeente (vertegenwoordigers van Regie en Bossen & Parken) samen met de parkcommissie jaarlijks een schouw doet. Het rapport bestaat uit de volgende hoofdstukken: • ‘Wat hebben we?’: Een gebiedsbeschrijving, een samenvatting van de beleidnota’s (Structuurplan 2010, Groenplan Arnhem 2004 – 2007 / 2015, Monumentenbeleid, Waterplan), het beheerplan park Angerenstein 1989 - 1999 en het bestemmingsplan Paasberg en een beschrijving van de Cultuurhistorie / Landschap, Ecologie, Water en Recreatie. • ‘Wat willen we?’: Een opsomming van de doelstellingen, potenties en beheer op hoofdlijnen voor het park vanuit Cultuurhistorie / Landschap, Ecologie, Water en Recreatie in streefbeelden. • ‘Hoe moet dat?’: De gemaakte keuzes worden vertaald in een opzet voor het uitvoeringsprogramma en de financiële consequenties worden globaal in beeld gebracht.

6

PAGINA


ONDERWERP

2 Wat hebben we? 2.1 Gebiedsbeschrijving Ligging Park Angerenstein maakt deel uit van de groene wig Oost (figuur 1). De Groene wig oost bestaat tevens uit de monumentale begraafplaats Moscowa, park Klarenbeek, Hoogte 80, Rennen Enk (stichting Insula Dei), Sacre Coeur en park Presikhaaf.

Beek op de Paasberg

Rosendaalseweg

Bernhardlaan

Park Angerenstein

Rennen Enk

Julianalaan

Park Sacre Coeur

Figuur 1: Park Angerenstein in de groene wig Oost

Park Angerenstein is circa 12 hectare groot. Het heeft een bosgebied van circa 5 ha en een open parkgebied bestaand uit gras met solitaire bomen van circa 7 ha. Het park is een gemeentelijk monument. Angerenstein vormt samen met het landgoed Rennen Enk een groene eenheid, maar zijn verschillend in gebruik en eigendom. Het park wordt gekenmerkt door bos, gazons, kronkelende paden, grote en kleine vijvers, beeklopen, monumentale bomen, lanen en een landhuis. Het landhuis is het oudste gebouw en heeft een centrale plek in het park. Er is een koetshuis, een voormalige forelkwekerij, skatehal (voormalig CIOS sporthal), schaftlokaal en er is een bijentuin (Angelenstein). Binnen de contouren van het park liggen 2 basisscholen, een aan de Julianalaan en een aan de Bernhardlaan.

ONDERWERP

Park Angerenstein ligt op de overgang van de zuidelijke stuwwal van de Veluwe en het Rivierengebied. Het ligt in een erosiedal, dat tijdens de laatste ijstijd door smeltwater is uitgeslepen. Het hoogste punt in het park ligt in de noordwestpunt aan de Rosendaalseweg (32,5 m boven NAP) en het laagste punt in de zuidoostpunt van het park (15 m boven NAP). Er is dus een hoogteverschil van ongeveer 17 m. De bodem bestaat uit grof zand met daarin leemlagen (keileem). Fijnzandig leem en grof leemarm zand komen over geringe afstanden naast elkaar voor. Het vochtleverend vermogen en de vochttoestand verschillen daardoor sterk. Het park staat bekend om de vele kwelplekken en het bronbos. Door de afwisseling van bodem en waterhuishouding is de vegetatie divers. De oorspronkelijke begroeiing is voornamelijk bos. In de droge delen is dit Zomer en Winter eik en Beuk. In de vochtig tot natte delen is dit Zwarte els.


De stad Arnhem ligt op de overgang van de beboste en reliëfrijke Veluwe en het dynamische rivierenlandschap. De Veluwe is ontstaan tijdens de ijstijden. De uit het noorden afkomstige ijsmassa stuwde de bovenste bodemlagen op tot stuwwallen. De vlakten op de stuwwallen zijn opgevuld met materiaal dat werd achtergelaten door smeltwater. Omdat de bodem grotendeels uit grof zand bestaat, kan het hemelwater infiltreren, om in de erosiedalen weer aan de oppervlakte te komen en de vele beken te voeden. Op de plekken waar grondwater uit de bodem kwam zijn sprengen gegraven en de beken in het gebied zijn gekanaliseerd. Diepere grondwaterstromen voeren kwelwater tot ver in de ondergrond van het rivierengebied.

PAGINA

2.2 Landschap (Geomorfologie)

7

Figuur 2: Luchtfoto Park Angerenstein en Rennen Enk, voorjaar 2003

19e eeuw, de Engelse landschapsstijl Begin 19e eeuw deed de Engelse landschapsstijl zijn intrede. Verfraaiing van het landschap door intensief sturen van de natuur was kenmerkend voor het romantische denken. De Tulpenboom voor het landhuis is in deze periode aangeplant en is nu een monumentale boom. De sprengenbeken brengen in combinatie met de vijverpartijen beweging, sfeer, sierlijkheid en afwisseling in het landschap. In het midden van de 19e eeuw werd het landhuis uitgebreid met twee bijgebouwen, een oranjerie en een koetshuis. In 1880 werd vermoedelijk de siertuin (binnentuin) aangelegd. De buitenranden hadden een natuurlijke, gesloten heesterbeplanting. De tuin was strak en cultuurlijk vormgegeven, met een rozentuin en een pergola. Het rapport van L. Schellevis (Park Angerenstein, Ontwerpvoorstel herstel park en siertuin, maart 2003) geeft het ontwerp. In het kader zijn de algemene principes van de Engelse landschapsstijl opgesomd, die in het park zichtbaar zijn. Algemene principes van de Landschapsstijl Algemeen: Romantisering van de natuur, de natuur als idylle. Zichtlijnen eindigen op een gebouw of bijzondere boomgroepen. Uitgekiende taferelen met zichtlijnen en dieptewerkingen, waardoor de wandelaar voortdurend voor ruimtelijke verrassingen komt te staan. Beplanting: Bos bestaand uit bomen van één soort: eiken, beuken, iepen, linden, kastanjes. Bomen en boomgroepen in weilanden: clumps, 2 bomen (beuk langs pad), 4 bomen, 3 bomen. Onderlinge afstand is 3 tot 7 meter. Een rijk assortiment aan solitairen: kastanje, valse acacia, trompetboom, treurbeuk, rode kastanje, berk, valse acacia, esdoorns, linden, zomer en wintereik, esdoorn, moseik, beuk, douglas, den, lariks, ceder, sequoia, thuja, hulst, taxus en rododendron. De treurwilg markeert bruggen. Standaardcombinaties bomen: diverse esdoorns, diverse eiken, diverse kastanjes, groene en rode beuk, beuk met kastanje. Op markante punten bloeiende heesters, zoals rododendrons.

ONDERWERP

18e eeuw, de Franse stijl In de 18e eeuw werd de Franse stijl geïntroduceerd met lanen, bossen en tuinen, waarvan momenteel nog enkele restanten in het park aanwezig zijn. Ook het zichtkanaal, ofwel grand canal, de zevenspreng (een spreng waarop een aantal paden uitkomen), de cascades en de kruislings springende fonteinen stammen uit deze tijd. Daarnaast lag om het landhuis een gracht.


17e eeuw, eerste vermelding De vroegste vermelding van de naam Angerenstein dateert uit 1667. Het gebied had een agrarische functie. In 1684 toen Angerenstein in bezit kwam van de Arnhemse burgemeester Engelbert Engelen, was het landgoed circa 400 hectare groot en vormde toen één geheel met Rennen Enk en Klarenbeek.

PAGINA

Het stuwwallenlandschap bood aantrekkelijke vestigingsmogelijkheden. In eerste instantie was er een agrarisch landschap. Al in de vroege middeleeuwen werd op de Veluwe beekwater gebruikt om molens aan te drijven. De beken hadden echter geen constante wateraanvoer. Daarom werden er later sprengen gegraven en stuwvijvers aangelegd. De opkomst van de papierindustrie (eind 16e, begin 17e eeuw) betekende een grote stimulans voor dergelijke activiteiten. In de 19e eeuw deed de Engelse landschapsstijl haar intrede in het park en de stuwvijvers werden tot siervijvers omgevormd. Hieronder worden in verschillende periodes de verschillende stijlen, ontwerpen en beelden van het park geschetst door de tijd.

8

2.3 Cultuurhistorie + Landschap

Wel is er een korte beschrijving bekend van het park Angerenstein en van de architect Voorhoeve uit het boek van C. S. Oldenburger – Ebbers e.a. “Gids voor de Nederlandse tuinen landschapsarchitectuur”. Deze beschrijvingen gaan in op algemene ontwerpbeelden van Voorhoeve.

ONDERWERP

1921, architect Samuel Voorhoeve Het is bekend dat in 1886, toen Klarenbeek overging naar de gemeente, de tuinarchitect H.A.C. Poortman werd ingeschakeld, maar wat hij precies heeft gedaan is tot op heden onduidelijk. Dit zelfde geldt voor het werk van tuinarchitect S. Voorhoeve (1880-1948). Daarnaast is er in de Tweede Wereldoorlog veel archiefmateriaal verloren gegaan, waaronder wellicht materiaal van Voorhoeve. Er zijn dan ook geen ontwerpen van Voorhoeve van het park Angerenstein zijn teruggevonden.


Figuur 3: Historische kaart 1865 – 1912

PAGINA

1865 – 1912, de kaart Op de kaart van 1865 (bijgewerkt tot 1912) (figuur 3) zijn veel elementen en structuren uit bovenstaande teksten herkenbaar.

9

Taxushagen ter afscheiding van erven en tuinen. Paden Paden hebben verschillende breedtes, zijn natuurlijk en volgen het glooiende terrein. Langs paden staan boom- en struikgroepen, met daartussen open ruimtes. Afsplitsingen van paden zijn ingeplant met rododendrons, voor verrassingseffect. Paden waren van een puin fundering, met een laag zand en vervolgens grind erover. Grasland Weiland is open kijkgroen. Maaien bij gras met een hoogte van 20 cm. Water De vijver en beekloop kennen een vorm met gebogen, zachte lijnen en glooiend aflopende oevers, waardoor de natuurlijke loop van een rivier werd gesuggereerd. Overhangende boomkronen over water. De cascades en fonteinen hebben een idyllische uitstraling.

ONDERWERP

Wanneer de historische kaart van 1930 over de bestaande structuren van het park wordt gelegd (zie kaart 1), valt op dat de ruimtelijke opbouw van 1930 veelal nog aanwezig in het park. De belangrijkste ontwerpbeelden zijn: - Aan de padenstructuur is te zien dan Rennen Enk gescheiden is van park Angerenstein. - Er zijn 3 hoofdwegen (oranje op de kaart) richting het landhuis. Alleen de hoofdweg vanaf de Velperweg en vanaf de hoek Bernhardlaan / Rosendaalseweg zijn in de huidige situatie nog aanwezig. - Achter het koetshuis ligt een holle weg richting de huidige Bernhardlaan. Deze holle weg is nog steeds herkenbaar in het landschap, maar in de huidige situatie nier meer aanwezig. - Op de kaart zijn het landhuis, het koetshuis, de forellenkwekerij en de oranjerie te zien. Verder is er een gebouw in het zuidwesten van het park Angerenstein, gelegen aan een open gebied. In de huidige situatie ligt hier de buitenschool en een speelveld. - Het terrein om het landhuis is verhard en heeft een open karakter. - De binnentuin is omgeven door beplanting. - Op het grote en kleine grasland zijn boomgroepen (clumps) aanwezig.


Figuur 4: Historische kaart 1930

PAGINA

1930, de kaart (Bijlage kaart 2 en 3) Op de kaart van 1930 (figuur 4) is de eerste kaart na het ontwerp van Voorhoeve. Deze kaart wordt dan ook gebruikt als de referentie voor de cultuurhistorische kaart. Kaart 3 in de bijlage geeft de cultuurhistorische kaart weer, die als basis dient voor de visie en de streefbeelden in hoofdstuk 3.

10

Het parkgebied werd verfraaid, het landhuis verbouwd en enkele bijgebouwen, waaronder het koetshuis, werden vernieuwd. Daarnaast werd de forellenkwekerij gebouwd. De oude 18de eeuwse structuren van de buitenplaatsen zijn nog enigszins te onderscheiden. Buiten deze structuren zijn er nog specifieke ontwerpprincipes van Voorhoeve. Deze zijn: - Park in landschapsstijl, gecombineerd met een formele aanleg bij het landhuis. - Behoud van natuurschoon, zoals het bronbos. - Gebruik van de hoogteverschillen voor een comfortabel en natuurlijk padenpatronen.

Figuur 5: Bedrijfskaart 1943

2.4 Water In 1997 is het beheer van de beken in Angerenstein overgenomen door het Waterschap. Het Waterschap houdt zich bezig met de waterbeheersing (waterkwaliteit en waterkwantiteit), het onderhoud van de watergangen. In 1998 en 1999 is in het kader van het Project ‘Beheeren onderhoudsplan Beek op de Paasberg’ het bekenstelsel opgeknapt met subsidie van het Rijk. De verbindingen met Rennen Enk zijn opgeknapt en er is gebaggerd in de vijvers in het park. Bijna overal is sprake van een houten beschoeiing. Op sommige plaatsen zijn

ONDERWERP

1941 / 1943, eigendom gemeente In 1941 werd het park eigendom van de Gemeente, waardoor het een openbare ruimte werd en intensief gebruikt ging worden. Op de bedrijfskaart van 1943 (figuur 5) zijn de huidige contouren van park Angerenstein te herkennen. Angerenstein Zuid is bebouwd en het voormalige park Klarenbeek is verdwenen. Ook Angerenstein Noord is bebouwd en een deel van het bos van park Angerenstein is verdwenen. Tussen de toegangsweg en de Julianalaan is een vijverpartij aangelegd met een fontein en watervallen. Deze wordt gevoed vanuit de nieuwe verlegde Klarenbeek. De vijver aan de noordzijde van het landhuis is vergroot. De 2 ingangen aan de Bernhardlaan, waaronder de holle weg, zijn in de huidige situatie niet meer aanwezig. Wel is er een andere ingang gemaakt, het huidige fietspad.


-

PAGINA

-

De laanstructuren zijn op deze kaart niet herkenbaar, maar gezien de huidige situatie wel aanwezig. De vijver aan de zuidwestzijde van het landhuis is niet getekend. Op de kaart van 1865 – 1912 en op de latere kaart van 1943 is deze wel te zien. Er zijn 2 opties. Of de vijver is tijdelijk gedempt of de vijver is niet belangrijk gevonden in het ontwerp en dus niet ingetekend. Dat laatste is het meest waarschijnlijke. Er is een open gebied, daar waar in de huidige situatie de skatehal ligt.

11

-

12

PAGINA


ONDERWERP

ingemetselde keien hersteld en enka-mat toegepast. Dit project had betrekking op het traject vanaf de sprengkop bij de Rosendaalseweg tot aan de Velperweg. Het beleid van het Waterschap geeft verder aan dat de waterloop tussen het grand canal en de zevenspreng spartelwater is. Hier is ruimte om speelaanleidingen met water te maken. Later is een beektraject in zuidelijke richting doorgetrokken, onderdoor de Velperweg richting park Sacre Coeur. Watersysteem Park Angerenstein ligt in een erosiedal. Het watersysteem van park Angerenstein wordt vanuit een aantal plekken gevoed: - De Beek op de Paasberg - Sprengkoppen achter het landhuis - Kwelplekken in het park - Grand canal - Bronbos achter landhuis De waterkwaliteit in het park is van nature goed omdat het sprengwater betreft, afkomstig van de Veluwe. Het verhardingswater dat op de beek wordt geloosd wordt gefilterd. Dit gefilterde hemelwater bereikt park Angerenstein via de Beek op de Paasberg en stroomt via deze beek in zuidoostelijke richting naar de Velperweg. Wel komt er nitraat in het water voor door de bemesting in de landbouw dat een bedreiging vormt voor karakteristieke natuurwaarden. Er zijn geen gegevens over de visstand. Wel is bekend dat er genoeg vis aanwezig is voor een gezond ecosysteem. Dit is bijvoorbeeld belangrijk voor de ijsvogel. Beschoeiingen De beektrajecten en de vijvers hebben over het algemeen een harde beschoeiing van hout. Op veel plekken zijn er gaten tussen beschoeiing en oever en de houten schoten steken boven het maaiveld uit. In de vijver achter het landhuis is een stenen muur gemetseld. Deze muur was nodig om afspoeling van de oever door kweldruk te voorkomen. Op een enkele plek in het bos is de beschoeiing afwezig en oogt de beek natuurlijk. Bij de bron achter het landhuis is een beschoeiing van basaltstenen aanwezig, waarbij later een houten beschoeiing tegenaan gezet is. Bruggen en duikers Daar waar het beektraject de hoofdroute en de omgeving van het landhuis kruist zijn duikers aanwezig. Op een aantal plekken zijn bruggen aanwezig. Alleen liggen veel bruggen met de onderkant op de waterlijn. Er zijn hier dan geen doorkijken onder door de brug. Fonteinen en cascades Op 5 plekken in de vijvers zijn fonteinen. Daarnaast is er in de vijver van de binnentuin een fontein, die in het oorspronkelijk ontwerp een beeld met spuitmond was. De hoogteverschillen in het park worden overbrugd met cascades en stuwen. Stuwen zijn uitgevoerd in baksteen met cirkelvormige smeedijzeren hekwerken. De cascades zijn uitgevoerd in keien en ogen idyllisch.

2.6 Gebruik Park Angerenstein is een park met grote recreatieve waarde. Het is een buurtpark met een hoog gebruik. Dit is vooral te danken aan het unieke landschap, de gunstige ligging. Recreatieve functies Het park kent verschillende gebruikers. Het gebruik is onder te verdelen in: - Wandelen en genieten van de rust. - Sporten en spelen (speeltuin). Onder andere voetballen (zie figuur 13) en trimmen. - Hond uitlaten. In het park is een hondenlosloopgebied.

ONDERWERP

Er zijn 4 vaatplanten aanwezig, beschermd conform de Flora- en faunawet. De gebieden met waarde voor vaatplanten zijn de bronbosjes, de bloemrijke graslanden en de bosranden. De randen van het bos en de stamvoet van oude eiken en beuken vormen voor paddestoelen en schimmels belangrijke gebieden. Belangrijke plekken voor mossen zijn de (bron)beken en kwelplaatsen. De bloemrijke graslanden zijn de voornaamste vlindergebieden. Libellen komen voor aan het water. Alle vogels zijn beschermd conform de Flora- en faunawet en de soortbescherming van de Europese Vogelrichtlijn. Er broeden vogels in holen uit de Grote bonte specht groep en Boomklevergroep. Twee soorten staan op de Rode lijst vermeld. Dit is een lijst van in Nederland bedreigde dieren plantensoorten. Alle amfibieën zijn beschermd conform de Flora- en faunawet. Uit de huidige inventarisaties is niet bekend waar zich exact de verschillende biotopen bevinden. Voor de zoogdieren in het park zijn vooral de oude bossen en bomen belangrijk. Er is een vliegroute van vleermuizen die van het buitengebied ten noorden van Arnhem via de groene wig oost richting de uiterwaarden loopt (Bron: VLEGEL, 1991). In de zuidpunt van de binnentuin is een boom met holen waarin rosse vleermuis verblijft (Bron: Vlegel). De zoogdieren zijn beschermd conform de Flora- en faunawet. De vleermuizen zijn ook nog eens beschermd conform de soortbescherming Europese Habitatrichtlijn, Bijlage IV.


De inventarisatielijst in de Bijlage 3 geeft een samenvatting van de soorten die in het park zijn waargenomen. Daarnaast geeft het de soorten weer die potentieel en van nature in het park thuishoren. Daarnaast zijn er 3 verspreidingskaarten opgenomen.

PAGINA

Het park kent abiotische en biotische milieuverschillen die ertoe bijdragen dat dit gebied een grote ecologische waarde heeft. Hierbij moet vooral gedacht worden aan verschillen tussen hoger gelegen, drogere gedeelten en lager gelegen nattere gedeelten en de aanwezigheid van kwelplekken. Over het algemeen is aanwezig de vegetatie die hoort bij het type Droog wintereiken beukenbos. Op de kwelplekken (bronbos) is vegetatie aanwezig (o.a. groot springzaad) horend bij het type Elzenbronbos. De verdroging van het bronbos zorgt voor een ongewenste overwoekering van braam. Gebieden met ecologische waarden zijn: - Wintereiken beukenbos - Elzenbronbos - Beuken- en eikenlanen - Bloemrijke graslanden - Open ruimtes (graslanden) met bomen - Sprengbeken en bronnen - Kwelplekken

13

2.5 Ecologie

PAGINA


ONDERWERP

Bijzondere evenementen, als een volleybaltoernooi en kerstboomverbranding.

14

-

Stadsenquête Uit de ‘Stadsenquête over de Arnhemse parken, 2004’ blijkt het volgende: - 80 % van de gebruikers is afkomstig uit de omliggende wijken. - 40 % van de bezoekers komt er om te wandelen en 20 % om de hond uit te laten. - 10 % van de bezoekers in het park komt er omdat de kortste route door het park loopt. Speelvoorzieningen Het wordt veel gebruikt door gezinnen en kinderen. Het grote grasveld wordt gebruikt om onder andere te voetballen. In het park zijn voor de jeugd enkele speelvoorzieningen aanwezig. Bij de binnentuin is een speelplek (0-6 jaar) en in het nabijgelegen bosje liggen boomstammen voor wat oudere kinderen. Tussen het bronbosje en de school ligt aan de Julianalaan een speelveldje met voorzieningen voor tafeltennis, basketbal en voetbal (6-12 jaar). Hiermee voldoet het park aan de behoefte van verschillende leeftijdscategorieën om te kunnen spelen in de nabije woonomgeving. Honden Borden met een kaart van het park bij de hoofd- en subentrees geven aan waar honden los mogen lopen. Verder zijn er borden in het park die het hondenlosloopgebied aangeven. Er is geen ruimte voor een honden-uitlaatservice. Bestemmingsverkeer Bewoners van het landhuis en koetshuis mogen de auto in het park parkeren. Bezoekers parkeren regelmatig hun auto in het park. Dit is een ongewenste situatie. Meubilair In het park zijn standaard banken en afvalbakken aanwezig. Ze staan op goede plekken. In de binnentuin staan witte Engelse banken met de standaard prullenbak. Een wens is deze prullenbakken te vervangen. De route waar bestemmingsverkeer over rijdt en de fietsroute zijn verlicht met lantaarnpalen, typisch voor een park. Hekwerk Om het gehele park (dus ook om de scholen) staan niet dezelfde hekwerken. De sector Stadsingenieurs is bezig hiervoor een uniform hekwerk te ontwerpen. Dit hek moet ook om Rennen Enk en deels tussen Rennen Enk en park Angerenstein staan. Poorten en hekwerken in het park geven een onrustig beeld en zijn niet gewenst. Toegankelijkheid en padenstelsel Het park is toegankelijk via diverse entrees en een uitgebreid padenstelsel, waardoor de recreant verschillende rondjes kan lopen. De aansluiting van het padenstelsel op de omliggende parken (onder andere Beek op de Paasberg) en de omliggende wijken Angerenstein Noord en Zuid kan beter. De oostwest verbinding voor fietsers, die als doorgaande route fungeert, is niet logisch opgebouwd. Alle paden in het park worden gebruikt als fietspad. Wel maakt de grootste stroom, vooral schoolgaande jeugd, gebruik van het aangewezen fietspad van oost naar west. Bij de hoofdingangen missen informatieborden over het park.

15

PAGINA


ONDERWERP

2.7 Kader Beleidskader Structuurplan Arnhem 2010 In het Structuurplan Arnhem 2010 staat park Angerenstein met de functie “park” aangegeven. Het park maakt onderdeel uit van de Groene wig Oost en is een onderdeel van de groene hoofdstructuur van de stad. Kwaliteiten van het park zijn: - De groene wig is een uitloper van de Veluwe. De hoofdfuncties zijn natuur en landschap, met hoogwaardige ecologische kwaliteiten en ecologische verbindingen op schaalniveau van de stad en de stadsdelen. - Parkruimten zijn opgenomen in recreatieve routes naar het buitengebied. Ontwikkelingen tot 2010 zijn: - Stedelijke activiteiten in het gebied moeten de kwaliteiten van de groene wig versterken. De randen bepalen als grens van het stedelijke gebied. - Renovatie in het park, beken bovengronds brengen en met elkaar verbinden. Monumentenbeleid (kaart 4) Het gehele park Angerenstein heeft de status van gemeentelijk monument. Het gebied is van belang voor de Gemeente Arnhem wegens de cultuurhistorische, landschappelijke en tuin architectuurhistorische waarde. Alles wat aan een monument wordt gewijzigd behoeft een vergunning. Daarnaast zijn de volgende elementen in het park beschermenswaardig als Gemeentelijk monument in de Gemeente Arnhem: Het landhuis, het koetshuis en het hekwerk. Het schaftlokaal en de voormalige forellenkwekerij zijn in 1999 hier aan toegevoegd. Deze objecten zijn van belang voor de Gemeente Arnhem wegens hun cultuurhistorische, stedenbouwkundige (landschappelijk en ensemblewaarde) en/of architectuurhistorische waarde. De Tulpenboom voor het landhuis is een monumentale boom. Het Groenplan Arnhem 2004 – 2007/2015 Integrale groenvisie: De gemeente Arnhem streeft ernaar om de landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden van het groen, door versterking en zonering, optimaal tot hun recht te laten komen, waarbij er voldoende ruimte voor recreatief medegebruik moeten zijn. De ontwikkelingsinitiatieven en het beheer in en om de stad worden afgestemd op dat groene streefbeeld. Park Angerenstein maakt deel uit van het GIS (Groot Groen in de Stad) en behoort tot de categorie ‘stadsparken’. Het gaat hier om structureel groen. Het GIS is een drager van de natuurlijke en culturele identiteit van Arnhem en herbergt landschappelijke, monumentale en natuurwaarden van de stad. Het grote groen is van belang voor een aantal natuurlijke ecotopen en de daarvan afhankelijke wilde flora en fauna. Het vormt ook een uitloopgebied voor de stadsbewoner. De streefbeelden zijn: - Landschap: Een voormalig landgoed met een bospark en een cultuurlijke kern rondom het oorspronkelijke landhuis. Het heeft een goede padenstructuur en goed beekstelsel. Dit vormt een aantrekkelijk landschap waar de historische identiteit en de hoge beeldkwaliteit leidend zijn. - Ecologie: Groene natuurlijke groenzone, bestaand uit structuurrijk groen met bomen, struiken en kruiden van lemige zandgronden. De Beek op de Paasberg is een

Specifiek Ecologische Doelstelling

Figuur 6: HEN / SED wateren

Het beekwater heeft een Specifiek Ecologische Doelstelling (SED) toekenning. Deze wordt beschreven in het Provinciaal Waterhuishoudingsplan (WHP3). Hier gelden zwaardere normen voor de waterkwaliteit en via de inrichting moet aan de gestelde eisen worden

ONDERWERP

Beheersplan Oppervlaktewater 1994-1998 Het in het ‘Beheersplan Oppervlaktewater 1994-1998 Gemeenten Arnhem’ genoemde wensbeeld voor dit beektraject is: ‘Een continu watervoerend, voldoende stromend, sterk tot nauwelijks beschaduwd beektraject met deels beschoeide oevers.’ Het plan geeft ook aan dat voor de Beek op de Paasberg vooral de trajecten in de parken en op het landgoed Rennen Enk ontwikkelingsmogelijkheden bieden voor natte natuur.


Waterplan 2003 – 2007 Het Waterplan streeft naar het bovengronds brengen van de beken. Hierbij is er een wederzijdse versterking van groen en water. Water is een belangrijk element in de kwaliteit van de openbare ruimte. Water moet om die reden een grotere rol gaan spelen in het stadsbeeld. Een speciaal aandachtspunt daarbij is het bovengronds halen en beschermen van de ecologische waarden van de sprengbeken in Arnhem-Noord. De beken en waterpartijen in het park moeten de historische omgeving versterken en op gebiedseigen wijze worden opgenomen in de omgeving. De cultuurhistorie is dus leidend.

PAGINA

Natuurkalender De Flora- en faunawet kent een zorgplicht voor beschermde inheemse planten en dieren. Om verstoring van planten en dieren zoveel mogelijk te voorkomen, is het tijdstip of de periode voor het uitvoeren van werkzaamheden van belang. Om te voldoen aan de zorgplicht moet het beheer in overeenstemming met de Natuurkalender worden uitgevoerd.

16

-

‘Natuurzone + stapsteen’. De gebiedstypen hebben hun eigen natuurdoeltypen. Voor gebouwen en muren geldt het stimuleren van typische stadsnatuur. Gebruik: Het park wordt tot het ‘Stadsdeel en wijkgroen’ gerekend. Een intensieve padenstructuur en voorzieningen geven het park veel gebruiksruimte. Het park heeft een eigen karakter dat aansluit op die van de wijk en op die van de grote groeneenheden in de omgeving. De evenementen die hier plaats mogen vinden zijn zeer kleinschalig, zoals kamermuziek, het volleybaltoernooitje op het grote grasland en een kerstboomverbranding op het hondenuitlaatveld.

Eigendom gemeente (kaart 1) Op kaart 1 is aangegeven welke gronden in het park gemeentelijk eigendom zijn. Het water is in eigendom van het Waterschap Rijn en IJssel. Voor het landhuis en koetshuis geldt dat de gemeente de zakelijke rechten heeft. Een aantal gebouwen worden door de gemeente verhuurd. Het gaat om het schaftlokaal, de voormalige forellenkwekerij, de skatehal en het tuintje met de bijenkasten (Angelenstein). Verder zijn de 2 schoolterreinen eigendom van de gemeente. De scholen zijn elementen die historisch gezien niet in het park thuishoren en geen eenheid met het park vormen. De school aan de Julianalaan was voorheen een perceel met een huis en bouwland. De school aan de Bernhardlaan was voorheen weiland. Rennen Enk Rennen Enk is privaat eigendom en is geen openbaar gebied. Het is niet vrij toegankelijk. Er is wel een ruimtelijke samenhang (visueel), met doorzichten. Tussen park Angerenstein en Rennen Enk staat een hekwerk en vormt de beek een natuurlijke barrière. De ruimtelijke samenhang tussen park en Rennen Enk moet worden versterkt. Lopende projecten Op dit moment worden in park Angerenstein een aantal maatregelen en ingrepen uitgevoerd in het kader van twee lopende projecten: - BGB BuitenGewoonBeter: voor het park Angerenstein zijn de zogenaamde ‘plusgelden’ beschikbaar. In Bijlage 4 zijn de plusopties opgenomen. Onder andere worden aangepakt de entrees en de speeltoestellen in de speeltuin. In 2005 wordt dit project afgerond. - Het opknappen van de binnentuin (baroktuin). Dit project wordt gefinancierd door gelden die resteren van het Project Monnikenhuizen. Bijlage 4 geeft een opsomming van de werkzaamheden. Gezien de monumentenstatus van het park moesten voor deze projecten wijzigingsvergunningen worden afgegeven.

ONDERWERP

Bestemmingsplan (bijlage 2) Park Angerenstein is opgenomen in het bestemmingsplan van de wijk Paasberg en omgeving (Bestemmingsplan Paasberg e.o., 2003) . Het bestemmingplan is sinds 31-07-2003 onherroepelijk. Het park heeft de bestemming park, waarvoor een aanlegvergunningstelsel van toepassing is.


De Gemeente Arnhem heeft subsidie aangevraagd voor het beheer van 2005 tot 2011. In het Programma Beheer – aanvraag 2005-2011 worden de voorwaarden uiteengezet waaraan bepaalde soorten groen moeten voldoen wil de gemeente voor de subsidie in aanmerking willen komen. Voor park Angerenstein is alleen het Basispakket Bos van toepassing. Het Basispakket Bos is dus bepalend voor wat er in het bos gedaan wordt.

PAGINA

Begrenzing Bebouwde kom Boswet en Programma Beheer – aanvraag 2005-2011 (Bijlage 1) Angerenstein valt buiten de Bebouwde kom Boswet. Dit betekent dat het bos in het park valt onder de Boswet. De aanvrager komt in aanmerking voor beheersubsidie.

17

voldaan. Het beheer en onderhoud zijn afgestemd op de SED – beek. Het betreft traditioneel onderhoud, waarbij niets extra’s wordt gedaan voor de doelsoorten. Het is de bedoeling dat in deze spreng een halfnatuurlijk watersysteem wordt ontwikkeld. De oevers kunnen natuurlijk worden ingericht.

18

PAGINA


ONDERWERP

3 Wat willen we? In de volgende paragrafen zijn de analyses en de kaders in het vorige hoofdstuk uitgewerkt in visies en streefbeelden. Er is een verdeling gemaakt in een visie voor de Groene wig, een visie voor de ruimtelijke opbouw van het park en streefbeelden van het park voortkomend uit de Cultuurhistorie en Landschap, Water, Ecologie en Recreatie. Per onderdeel zijn kaarten opgenomen in de bijlagen. Bijlage 7 geeft foto’s van verschillende situaties weer.

3.1 Visie samenhang Groene wig De visie voor de samenhang van de Groene wig (kaart 5) Park Angerenstein maakt onderdeel uit van een doorlopende groene, blauwe en recreatieve dooradering, waardoor meer continuïteit in de oostelijke groene wig wordt gerealiseerd. Er is een duidelijke grens van het park met het stedelijke gebied en de toegangen op en dus de relatie met de omliggende wijken zijn helder.

3.2 Visie ruimtelijke opbouw park De ruimtelijke opbouw van het park is onder te verdelen in landschap en cultuurhistorie en in ecologie. De inrichting van het water en het recreatief medegebruik is afgestemd op de cultuurhistorie. De ruimtelijke opbouw van 1930 is veelal nog aanwezig in de huidige situatie en vormt dus het uitgangspunt voor de visie en de ontwerpbeelden. Het gehele park Angerenstein heeft de status van gemeentelijk monument, wegens de cultuurhistorische, landschappelijke en tuin architectuurhistorische waarde. Kaart 3 geeft de cultuurhistorische kaart, die de basis is voor de visie en de streefbeelden in hoofdstuk 3. Visie voor de ruimtelijke opbouw van het park - landschap en cultuurhistorie (kaart 6) Het park is een voormalig landgoed met een bospark en een cultuurlijke kern rondom het oorspronkelijke landhuis. De beschrijvingen van de ontwerpprincipes van architect Voorhoeve van 1921, met de kaart van 1930 (eerste kaartbeeld na Voorhoeve, kaart 1), de historische kaart (kaart 3) de algemene ontwerpprincipes van de Engelse landschapsstijl en de restanten van de Franse stijl en Engelse landschapsstijl in het park vormen de basis. Kaart 6 is hiervan het resultaat, geeft de ruimtelijke opbouw weer en vormt de basis voor nieuwe ontwerpen. Verder geeft bijlage 5 een soortenlijst per beplantingstypen dat past binnen het historisch perspectief en dat voor nieuwe ontwerpen uitgangspunt is. De beplantingstypen komen voort uit de algemene ontwerpprincipes van de Engelse Landschapsstijl. Visie voor de ruimtelijke opbouw van het park - water (kaart 7) De beken en vijvers vormen een onderdeel van de cultuurhistorische opbouw van het park. De inrichting en vorm is hierop aangepast. Uitgangspunt is de beektrajecten bovengronds te halen en bij kruisingen met wegen waar mogelijk bruggen of rooster te gebruiken. Visie voor de ruimtelijke opbouw van het park - ecologie (kaart 8) Het park is een groene natuurlijke groenzone, met structuurrijk groen. De bomen, struiken en kruiden zijn kenmerken voor lemige zandgronden, met bijbehorende kenmerkende diersoorten. Beheer (bijvoorbeeld dunning) in het bos en de beplanting moeten gefaseerd plaatsvinden.

ONDERWERP

Streefbeelden samenhang Groene wig (kaart 5) - Een doorgaande wandelroute: Een doorgaande wandelroute vanaf park Klarenbeek / Hoogte 80 richting park Sacre Coeur, met een aftakking richting de Beek op de Paasberg. De aansluiting met deze parken is duidelijk, er zijn goede oversteken en eenvormige toegangen. Knelpunten: Voor de aansluiting met Hoogte 80 vormt het tankstation een obstakel. De wens om een doorgaande wandelroute richting de Beek op de Paasberg te maken wordt door o.a. SB, SO en de Parkcommisie gedragen. Probleem is de ruimte. Het huidige park is smal. Aan de ene kant ligt er de school aan de Bernhardlaan en aan de nader kant Rennen Enk. Rennen Enk wil het terrein niet openstellen voor publiek. En de begrenzing van de school staat momenteel niet ter discussie. Er zijn verschillende varianten die nog verder uitwerking behoeven op haalbaarheid en inpassing. Beide routes als project oppakken. - Doorgaand beektraject: Een bovengronds beektraject van de Beek op de Paasberg, door park Angerenstein, richting park Sacre Coeur en richting de Schaapsdrift. In het zuidelijke deel is een beektraject bovengronds doorgetrokken richting park Sacre Coeur. Het beektraject richting de Schaapsdrift wordt al als project opgepakt. Knelpunt: Geen. - Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk: Tussen het park en Rennen Enk zijn doorzichten, open hekwerken in dezelfde stijl als het parkhek en waar mogelijk is de beek is de natuurlijke barrière. Knelpunt: Het hekwerk heeft een afwijkende vorm en is begroeid met klimop. Er is op plekken veel ondergroei, waardoor er geen zichtrelatie is. Bij de ingang van de Velperweg kan de beek de functie van het hekwerk overnemen. - De school aan de Julianalaan betrekken bij het park: Het schoolperceel valt binnen de begrenzing van park als gemeentelijk monument. De beplanting op het schoolterrein sluit aan op het park en het hekwerk om de school is in dezelfde stijl als het parkhek. Een wens is de school af te breken en het terrein bij het park te voegen. Knelpunt: Het huidige hekwerk past niet bij het parkhek. Afdeling Erfgoed is hierover met de school in overleg. Wanneer er sprake is van het wijzigen van de situatie van de school


De bovenstaande visies kunnen worden verwoord in streefbeelden. Per onderdeel wordt kort het streefbeeld verwoord en wat momenteel het knelpunt is. Daarbij geven de cultuurhistorische waarden en de landschapswaarden de kaders aan voor het beheer en het behoud en de ontwikkeling van de ecologische waarde en gebruikswaarde.

PAGINA

3.3 Streefbeelden park

19

Visie voor de ruimtelijke opbouw van het park - gebruik (kaart 9) Het gebruik van het park is afgestemd op de cultuurhistorische setting van het park. Het park heeft een intensieve padenstructuur en de voorzieningen geven het park veel gebruiksruimte. Er is ruimte voor wandelen en om de hond uit te laten. Verder is er ruimte voor verschillende vormen van spelen. Onder andere zijn er speeltoestellen en is er een trapveld. Het park heeft een eigen karakter dat aansluit op die van de wijk en op die van de grote groeneenheden in de omgeving. De evenementen die hier plaats mogen vinden zijn kleinschalig, zoals kamermuziek, het volleybaltoernooitje op het grote grasland en een kerstboomverbranding op het hondenuitlaatveld.

Zichtlijn over groot grasveld

-

Zichtlijn over zevenspreng en grand canal

Bos: Het bos bestaat uit Wintereik (40%), Zomereik (40%), Beuk (15%), Ruwe berk (5%). De struiken zijn Wilde lijsterbes (10%), Hulst (5%) en Wilde kamperfoelie (5%). Er is ruimte voor dood stamhout of takkenrillen op de grond, in totaal 5% van de bodem. Op een enkele plaats mag een dode boomstam of een boomstronk van een omgewaaide boom blijven liggen. Langs de paden is dit niet toegestaan. Knelpunt: In het bos zijn ongewenste bomen en struiken aanwezig.

ONDERWERP

Streefbeelden ruimtelijke opbouw park – Landschap en cultuurhistorie (kaart 6) - Zichtlijnen: De herkenbaarheid en de eenheid in het park zijn versterkt door zichtlijnen. De ruimte van de zichtlijn is open, door water en/of grasland. Aan het eind van de zichtlijnen staat een gebouw of een bijzondere boomgroep. Op plekken staat aan het begin van een zichtlijn een bank. Knelpunt: Op verschillende plekken zijn de zichtlijnen dichtgegroeid met bomen en struiken.


-

PAGINA

-

20

-

(bijvoorbeeld de school gaat fuseren en gaat op deze locatie weg), met het perceel deel uit gaan maken van het park. De school aan de Bernhardlaan visueel betrekken bij het park: De beplanting op het schoolterrein sluit aan op het park. Hoewel de school buiten de begrenzing van park als gemeentelijk monument valt, is het een wens om de school (deels) bij het park te voegen. Knelpunt: Zie “Een doorgaande wandelroute”. Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig: Rennen Enk en de school aan de Julianalaan vormen ruimtelijk één geheel met park Angerenstein, door eenzelfde soort hekwerk. Het hek wat er nu staat is een gekopieerd historisch hek. Knelpunt: Het hekwerk is momenteel niet eenvormig. De sector Stadsingenieurs is bezig met het ontwerp voor een parkhek en toegangen. Aansluiting op de omliggende wijken: Duidelijke en eenvormige toegangen aan de zijde van de wijken Angerenstein Noord en Zuid. Knelpunt: De toegangen zijn momenteel niet eenvormig. De sector Stadsingenieurs is bezig met het ontwerp voor een parkhek en toegangen.

-

Eikenlaan Rosendaalseweg

Eikenlaan grand canal

Beeldbepalende bomen en struiken: De bomen en struiken die beeldbepalend / dendrologisch waardevol zijn vrijhouden van beplanting, zodat ze kunnen uitgroeien en zichtbaar zijn. Voorbeelden van beeldbepalende bomen zijn: - Taxodium achter landhuis, - Liriodendron tulipifera, taxus, magnolia en cipres voor landhuis, - treurbeuk, tulpenboom, taxus en rododendron ten zuiden van park bij kleine grasland, - ceder en rode esdoorn aan de rand van de binnentuin, - tamme kastanje, berk en Linde op het grote grasland, - enkele treurwilgen bij de beek ten zuid westen van het park, - lijsterbes ten zuiden van binnentuin ten westen van landhuis.

ONDERWERP

Bomenrijen bijentuin / skatehal


-

PAGINA

-

Bronbos: Het bronbos bestaat uit Zwarte els (90%) en Gewone es (5%) en Berk (5%). In de boszone mag 5 % van de bodem bedekt zijn met dood takhout en takkenrillen. Op een enkele plaats mag een dode boomstam of een boomstronk van een omgewaaide boom blijven liggen. Langs de paden is dit niet toegestaan. Gewone braam is ongewenst. Groot springzaad is een doelsoort. De verdroging wordt tegengegaan. Knelpunt: Het bronbos is aan het verdrogen, waardoor braam talrijk aanwezig is. Bekijken of de verdroging kan worden aangepakt. Verder staan er ongewenste bomen en struiken in het bos. Parkbeplanting: Waar het bos overgaat in het park bestaat het bos uit beuken en wintereiken. Daarbij zijn dendrologisch waardevolle / beeldbepalende bomen bijgeplant. Dood hout en takkenrillen op de grond zijn niet toegestaan. Historisch gezien staan hier Rododendron, Taxus, Kardinaalsmuts en dendrologisch waardevolle bomen bij afsplitsingen van paden. Er zijn geen kaal uitgegroeide coniferen aanwezig. Knelpunt: Op plekken is veel ondergroei aanwezig, waardoor dendrologisch waardevolle bomen niet tot hun recht komen. Er staan ongewenste kaal uitgegroeide coniferen bij de ingang Velperweg en de hoofdingang Julianalaan. Lanen en bomenrijen: Uitgangspunt is de lanen en bomenrijen te behouden zoals deze van oorsprong gelegen waren. Het beleid is dat wanneer 60% van de totale laanstructuur is uitgevallen, de laan in zijn geheel moet worden vervangen (Groenplan 2004 – 2007 / 2015). Knelpunt: Lanen herstellen wanneer 60% van de oorspronkelijke laan is uitgevallen.

21

-

Graslanden met clumps: Uitgangspunt is de situatie van 1930. Er zijn verschillende clumps aanwezig op en rond het grote en kleine grasland. De clumps bestaan uit Beuken (grote grasveld) of Winter eiken (kleine grasveld). Er is geen ondergroei en geen dood hout aanwezig. Er kan wel natuurlijke verjonging plaatsvinden, om in de toekomst de clump te behouden. Het gras op het grote grasland wordt beheerd als gazon en op het kleine grasland als bloemrijk grasland. Knelpunt: Het beeld van het kleine grasland is historisch gezien niet meer correct. Het grasland moet worden omgevormd tot bloemrijk grasland. De herinrichting van het kleine grasland als project oppakken. De clump van Beuken op het grote grasland is al aan het vervallen. Sommige boomgroepen zijn historisch gezien (1930) niet juist.

Clump grote grasland

ONDERWERP

Taxodium achter landhuis


-

Lijsterbes

PAGINA

Liriodendron tulipifera

22

Bij nieuwe ontwerpen kunnen solitaire bomen worden gebruikt om een bijzondere plek te benadrukken. Daarbij geldt dat wanneer zichtlijnen niet uitkomen op een gebouw, een bijzondere boomgroep deze functie overneemt. Bijlage 5 geeft een sortiment aan, die bij ontwerpen gebruikt kan worden. Kleuren van bomen en struiken kunnen in ontwerpen worden meegenomen. Knelpunt: De ceder verdringt de rode esdoorn aan de rand van de binnentuin. De tulpenboom in het zuiden bij het kleine grasland verplaatsen naar hoek treurbeuk / taxus / rododendron.

-

Streefbeelden ruimtelijke opbouw park – Water (kaart 7) Beektrajecten in de parkzone en de vijvers: De vijvers en beektrajecten hebben gebogen, zachte lijnen en een harde oever. De koppen van beken zijn vrij van beplanting. Een stenen oever (muur met kalkrijke specie) en een basalt oever in de vijver ten noorden van het landhuis zijn gewenst. De bronnen gefaseerd schonen. De kwelstromen mogen niet onderbroken worden. De houten oeverbeschoeiing steekt niet boven het maaiveld uit. De oevervegetatie aan de julianalaan is grazig. Knelpunt: Bij de stenen oever kan een opening dienen om de kwel richting het water af te voeren. Voor de basalt oever is een ongewenste houten beschoeiing geplaatst. Op veel plekken is de grond voor de houten beschoeiing weggeërodeerd en steken de houten schoten boven het maaiveld uit. Er is in de vijvers aan de Julianalaan veel ongewenste oevervegetatie van o.a. riet en liesgras aanwezig. - Beektrajecten in de boszone: De beek door het bos stroomt bovengronds. De beken hebben deels een natuurlijke oever (leem) en deels uit houten beschoeiing. Op plekken houden boomwortels de grond

-

ONDERWERP

-


-

PAGINA

-

Speelplek Julianalaan: De speelplek aan de Julianalaan is voor de oudere kinderen. Er is een trapveld, een basketbalveld en een pingpong tafel. Knelpunt: Zie “Toegangen Speelplek Julianalaan”. Droge bloemrijke graslanden: Grasland achter het landhuis wordt beheerd als bloemrijk grasland. Deze worden 2 keer per jaar gemaaid en afgevoerd. De eerste maal van half juni tot half juli en de tweede maal in september tot oktober. Knelpunt: Grasland wordt nu nog als gazon beheerd. Vochtige tot natte bloemrijke graslanden: Het grasland bij grand canal is bloemrijke graslanden. Het wordt 2 keer per jaar handmatig gemaaid en afgevoerd. De eerste maal van half juni tot half juli en de tweede maal in september tot oktober. Aan de randen 1 keer maaien en afvoeren in augustus of september, ter stimulering van houtige stengels. Knelpunt: Er ligt een boom over het grasveld. Stinseflora: Bij de grote vijver achter het landhuis en op de oever van de beek tussen het koetshuis en het landhuis stinseflora de ruimte geven, o.a. hyacint. Knelpunt: Op de plek tussen landhuis en koetshuis de beplanting verwijderen zodat er meer licht op de bodem kan vallen. Skatehal en omgeving: Een open speel- en verblijfsruimte voor oudere jongeren met bloemrijk grasland en zoomvegetatie tegen bos, waarbij de bijentuin mogelijk (tijdelijk) een onderdeel vormt. De picknicktafel met banken en de stammen, die nu nog bij de binnentuin staat, kan hier naartoe worden verplaatst. Knelpunt: De skatehal (voormalig CIOS sporthal) staat bij MO op de nominatie om te slopen. Eerst moet MO voor de skate groep een andere locatie hebben gevonden. Een kostenpost bij de sloop is de olietank die hier in de grond zit. MO wil het gebied teruggeven aan het park. SB en SO kunnen dan, samen met MO een ontwerp voor dit gebied maken. Bij het ontwerp moet worden meegenomen dat deze ruimte van oorsprong een open ruimte was (1900, 1930). De contour van de boombeplanting verwijst hier nog naar. Een halfpipe voor skaters is een mogelijkheid die meegenomen kan worden.

23

-

ONDERWERP

Streefbeelden ruimtelijke opbouw park – Gebruik (kaart 9) - Toegang aan de Velperweg met brede weg richting landhuis: De route loopt door achter het koetshuis en sluit aan op de hoek Apeldoornseweg / Bernhardlaan. Van oorsprong was dit al de hoofdroute naar het landhuis. Het pad is geasfalteerd met een strooilaag erop. Rondom het koetshuis is het pad uitgevoerd in


Streefbeelden ruimtelijke opbouw park – Ecologie (kaart 8) - Oude bomen en bos: In het park komen Eekhoorn, Grote bonte specht en Bosuil voor. De oude bomen vormen leefgebied voor deze soorten. Ze maken hier hun nest en vinden hier voedsel. Uitgangspunt is het behouden van oude bomen en bomen met gaten. Knelpunt: Bomen met spechtengaten of roestbomen voor uilen zijn niet op de kaart aangegeven. - Vleermuizen: Het grote grasveld is belangrijk als foerageerplek voor verschillende vleermuissoorten. Deze plek openhouden met aan de randen bomen en boomgroepen ter oriëntatie voor de vleermuizen. Daarnaast moet de bomenstructuur in noord – zuid richting behouden blijven. Bomenrijen en lanen in deze richting behouden. Knelpunt: Geen. - Bronbos en kwelplekken: Alle kwelplekken en de natuurlijke kwelstromen behouden. Niet alleen geeft dit voeding aan het watersysteem, maar op deze plekken zal ook een typische vegetatie tot ontwikkeling komen. Knelpunt: Geen. - Sprengbeek: In de boszone mogen takken over het water hangen, die dienen als visplek voor de ijsvogel. Daarbij moeten de zichtlijnen wel open blijven. Knelpunt: Geen. - Muurvegetatie: Bij herstel van muren en keien moet gekozen worden voor kalkrijke specie ter stimulering van muurvegetatie. Knelpunt: Geen.

PAGINA

-

24

-

vast. Knelpunt: Het beektraject parallel aan het grand canal en Bernhardlaan én het beektraject van de zevenspreng richting Rennen Enk hebben een ongewenste houten beschoeiing. Duikers, bruggen en roosters: Waar de beek een pad kruist ligt een brug of rooster. Dit is niet het geval in de brede toegangsweg van het park, vanaf de Velperweg richting Koetshuis. Breedte van brug en rooster is afhankelijk van de padbreedte. Waar mogelijk is er een visuele doorkijk onder de brug. De aftakkingen het water van de beek in het bos naar “grand canal” loopt door open geulen met leemoevers. Brede duiker voor het koetshuis is smal. Knelpunt: Veel bruggen hebben geen visuele doorkijk of zijn te breed. Er zijn veel ongewenste duikers in het park. De brug bij de bron in de noordelijke vijver is ongewenst. Fonteinen en cascades: De fonteinen en cascades met oever van keien behouden. Bij herstel van de keien kalkrijke specie gebruiken, ter stimulering van muurflora. Knelpunt: Een aantal fonteinen functioneren niet. Dit wordt meegenomen in de analyse fonteinen door Regie, Water.

-

-

-

-

ONDERWERP

-


-

PAGINA

-

25

-

klinkers. Knelpunt: Geen Een padenstelsel van asfalt met strooilaag: De kaart van 1930 die wit zijn ingetekend en de huidige situatie vormen het uitgangspunt. Globaal zijn het paden gelegen om de zevenspreng richting de Bernhardlaan, om de vijver achter het landhuis en parallen aan de Bernhardlaan. Knelpunt: De strooilaag is niet overal aanwezig. Een leemgrind padenstelsel als hoofdroute door het park: De kaart van 1930 die wit zijn ingetekend en de huidige situatie vormen het uitgangspunt. Globaal zijn het paden gelegen langs de binnentuin, om het bronbos, om de vijver achter het landhuis, om de zevenspreng richting de Bernhardlaan. Knelpunt: Het pad achter de school aan de Julianalaan staat op de kaart van 1930 als breed pad (rode lijn) uitgevoerd. Gezien de huidige situatie moet hier gekozen worden voor een leemgrind pad. Het leemgrind pad over klein grasveld, langs de binnentuin tot aan Grand canal is deels niet meer aanwezig. De holle weg is gezien de huidige situatie niet meer functioneel. Het pad bij Julianalaan noord is te smal. Zandpad als route: Om het terrein van Skatehal en het pad in het bos parallel aan de Rosendaalseweg zijn zandpaden. Knelpunt: Het pad om het gebied van de Skatehal staat op de kaart van 1930 als wit pad. Gezien de huidige situatie moet dit pad als zandpad worden uitgevoerd en achter de forellenkwekerij worden doorgetrokken. Fietspad: Er is een duidelijk en vloeiend lopend fietspad van oost naar west. Bij de toegangen staat een bord met fietspad en bij kruisingen geven kleine paaltjes (zoals bij een mountainbike route) de route aan. Knelpunt: Het fietspad is niet helder aangegeven met bebording en er zitten onlogische bochten in. Toegangen: Er is een duidelijke hiërarchie in toegangen. Aan de Velperweg is de hoofdpoort. Er zijn 3 toegangen met zuilen, één aan de Julianalaan en 2 aan de Rosendaalseweg. De overige toegangen hebben kleine paaltjes. Knelpunt: De toegangen zijn niet helder. In het kader van BGB wordt ontworpen aan de toegangen. Toegangen aan de speelplek Julianalaan: De toegangen zijn helder en de paden zijn in leemgrind uitgevoerd. Er is begeleidende beplanting aanwezig. Knelpunt: De toegangen zijn niet herkenbaar als toegangen tot het park. Zoeken naar inpassing van de huidige speelvoorzieningen. Toegang aan de Bernhardlaan: Aan de Bernhardlaan in de richting van de zevenspreng is een historische toegang en vormt zo een hoofdroute. Deze toegang ligt naast de fietstoegang, waardoor er een zonering ontstaat in wandelroute en fietsroute. Knelpunt: Toegang is nu niet aanwezig. Wanneer de toegang wordt gemaakt kan er een knelpunt ontstaan door ongewenst fietsverkeer. Gebouwen op de monumentenlijst: Het landhuis, het koetshuis, het hekwerk, het schaftlokaal en de voormalige forellenkwekerij staan op de monumentenlijst en moeten als zodanig behouden blijven. Gebruik en beheer van de gebouwen met monumentenstatus doen de cultuurhistorische

-

-

-

-

ONDERWERP

-


-

PAGINA

-

26

-

waarde ervan geen geweld aan. Bij afscheidingen van erven en tuinen worden uit historisch oogpunt taxushagen gebruikt. Knelpunt: de haag om het koetshuis is historisch gezien niet correct. Honden: Borden met een kaart van het park bij de hoofd- en subentrees geven aan waar honden los mogen lopen. Verder zijn er borden in het park die het hondenlosloopgebied aangeven. Er is geen ruimte voor een honden-uitlaatservice. Knelpunt: Er zijn geen informatieborden bij de hoofdentrees aanwezig. Bestemmingsverkeer: Bewoners van het landhuis en koetshuis mogen de auto in het park parkeren. Bewoners hebben hiervoor een ontheffing. Bezoekers en dergelijke moeten buiten het park parkeren. Bewoners van het landhuis in het park en gehandicapten kunnen een ontheffing aanvragen. Knelpunt: Er is ongewenst verkeer in het park. Speelvoorzieningen: De speelaanleidingen en speelvoorzieningen in het park voldoen aan de huidige behoeften. Er zijn 3 ingerichte speelplekken. De speelplek aan de Julianalaan voor oudere kinderen en de speelplek in de binnentuin voor jonge kinderen. Speelplekken voor oudere kinderen hebben natuurlijke speelaanleidingen en speelvoorzieningen. De ruimte waar nu de skatehal staat, kan een plek bieden voor oudere kinderen. De boomstammen bij de binnentuin kunnen daar naartoe. Knelpunt: Geen. Evenementen: De evenementen die hier plaats mogen vinden zijn zeer kleinschalig, zoals kamermuziek, het volleybaltoernooitje op het grote grasland en een kerstboomverbranding op het hondenuitlaatveld. Het parkeren van motorvoertuigen in het park is daarbij niet toegestaan. Knelpunt: De evenementen in het park vormen nog geen onderdeel van de gemeentelijke regels voor evenementen en moeten nog daaraan worden toegevoegd. Binnentuin: Het ontwerp beschreven in “Park Angerenstein, Ontwerpvoorstel herstel park en siertuin” van maart 2003 is leidend. De speeltuin in de binnentuin wijkt af van het historische beeld en voorziet in de huidige gebruiksbehoefte. Knelpunt: De haag aan de buitenrand past niet in het historische beeld. Verkeersborden: De enige verkeersborden in het park de hondenlosloopborden. Verder staan er borden bij de toegangen. Knelpunt: Er staan ongewenste verkeersborden in het park. Informatieborden: Aan de hoofdingangen staan uniforme informatieborden, afgestemd op historische vormgeving. Hierop staat onder meer het hondenlosloopgebied, De contouren van het park met de omliggende parken, de NS wandelroute. Knelpunt: Er staan geen informatieborden. Banken en afvalbakken: Aan zichtlijnen en op rustige plekken staan de banken afgestemd op de historische setting met prullenbakken. In de binnentuin staan de witte Engelse banken met passende prullenbakken. Knelpunt: De groene prullenbakken in de binnentuin passen niet in het historisch beeld.


ONDERWERP

-

PAGINA

-

Lantaarnpalen: De route waar bestemmingsverkeer over rijdt en de fietsroute zijn verlicht met lantaarnpalen, typisch voor een park. Knelpunt: Geen. Hekwerken: Om het gehele park en om de scholen staat een uniform hekwerk, waardoor de grens tussen park en het stedelijke gebied herkenbaar is. Dit hek staat ook om Rennen Enk en deels tussen Rennen Enk en park Angerenstein. Er zijn geen hekwerken in het park. Om perken in het park kunnen op plekken lage hekwerkjes dienen ter afscheiding. Het hekwerk aan de julianalaan tussen hoofdentree landhuis en speelveld is een meter verplaatst richting buitenrand. Hierdoor krijgt het pad meer ruimte. Knelpunt: Zie “Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig”. Parkhek ook bij de school Julianalaan en om Rennen Enk toepassen. Hekwerk tussen school en skatehal: verwijderen. Kunstobjecten: In het park is ruimte voor een kunstobject in de barokvijver in de binnentuin. Hier heeft vroeger een fontein gestaan in de vorm van een kunstwerk. Knelpunt: Kunstwerk is nu niet aanwezig.

27

-

28

PAGINA


ONDERWERP

4 Hoe moet dat? Uit knelpunten in hoofdstuk 3 volgen maatregelen. De indeling van hoofdstuk 3 is hier gehandhaafd. Per onderdeel worden de maatregelen benoemd die nodig zijn om de visie en streefbeelden te behalen. Op de kaarten 5, 6, 7 en 9 zijn alle maatregelen met nummer weergegeven.

4.1 Maatregelen Maatregelen voor de samenhang van de Groene wig (kaart 5) 1. Een doorgaande wandelroute richting hoogte 80: Als project oppakken. Wens is het tankstation verwijderen en een groene verbinding aan te leggen met een leemgrindpad. 2. Een doorgaande wandelroute richting Beek op de Paasberg: Als project oppakken. Wens is om het park aan te sluiten op de Beek op de Paasberg. Dit kan door een pad langs de achterkant van de school “de boomhut” aan de Bernhardlaan aan te leggen of door het bronbos langs de beek (knuppelpad). Een alternatief kan zijn om in overleg met Rennen Enk afspraken te maken over de toegankelijkheid van het park via hun terrein. De bestaande toegang zou hiervoor gebruikt kunnen worden. Maatregelen ruimtelijke opbouw park – Landschap en cultuurhistorie (kaart 6) 3. Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, beek: Daar waar de beek de natuurlijke barrière vormt, het hekwerk verwijderen. De ondergroei verwijderen. 4. Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, hekwerk: Het hekwerk vervangen door het standaard hekwerk om het park. Op plekken struiken in het hekwerk planten. 5. Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, stuw: Op plekken van de stuwen het ronde gietijzeren hekwerk herstellen en het prikkeldraad verwijderen. 6. Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, tijdelijk hekwerk: Een tijdelijk hekwerk aanbrengen totdat beektraject richting Bernhardlaan is doorgetrokken en een natuurlijke barrière vormt. 7. Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, hekwerk en stuw: Tussen School Bernhardlaan en terrein Skatehal het hekwerk en ronde hekwerken op stuw verwijderen. 8. Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, hekwerk en toegang: Meeliften met Stadsingenieurs over het ontwerp voor een hekwerk en toegangen. Een uniform hekwerk plaatsen om het park en om de school aan de Julianalaan. 9. Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, hekwerk om Rennen Enk: Hekwerk vervangen door uniform hekwerk (ontwerp Stadsingenieurs). 10. Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, subtoegang: Toegangen aan Rosendaalseweg en de hoofdtoegang aan de Julianalaan vervangen door zuilen (ontwerp Stadsingenieurs). 11. Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, kleine toegang: Overige toegangen vervangen door palen (ontwerp Stadsingenieurs). 12. Zichtlijn, sprengkop achter landhuis: Rododendrons op kop vijver afzetten. 13. Zichtlijn, achter landhuis: Rododendron verkleinen en enkele bomen verwijderen. Eik, Beuk en enkele Elzen handhaven. 14. Zichtlijn, vijver landhuis en Julianalaan: Heesters op kop vijver verwijderen en een kademuur aanbrengen.

18. Bos: Rododendrons, Bamboe, Amerikaanse eik en Robinia in de boszone geleidelijk verwijderen. 19. Bronbos: Bramen, Esdoorn en Eik handmatig verwijderen. Els voorrang geven. Groot springzaad (foto links) de ruimte geven. Verdroging tegengaan. Hiervoor is onderzoek nodig. 20. Parkbeplanting, voor landhuis: De ondergroei rondom Tulpenboom, Magnolia, Sierkers en Taxus voor het landhuis verwijderen.

ONDERWERP

14. Zichtlijn over vijver bij landhuis


17. Zichtlijn langs westzijde landhuis

13. Zichtlijn over vijver achter landhuis

PAGINA

12. Zichtlijn bij sprengkop achter landhuis

29

15. Zichtlijn, over beek voor landhuis en koetshuis: Aan de oostzijde van de beek de ondergroei op de eerste 2 meters van de oever. 16. Zichtlijn, over beek tussen landhuis en koetshuis: Weghalen van de beplanting aan de beek. Enkele elzen laten staan en enkele struiken aan de tuinzijde koetshuis laten staan. Ondergroei is gazon en op de helling tegen het koetshuis stinseplanten aanplanten, o.a. hyacint. 17. Zichtlijn voor landhuis: Kardinaalsmuts, ondergroei en enkele bomen verwijderen. Eik, Beuk, enkele Elzen en Taxus handhaven.

25. Skatehal en omgeving

Maatregelen ruimtelijke opbouw park – Water (kaart 7) 26. Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, stenen muur: De stenen muur herstellen en een kleine opening in de muur maken. 27. Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, basalten muur: De houten beschoeiing voor de basalten muur verwijderen. 28. Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, houten beschoeiing: Grond om vijver aansluiten op houten beschoeiing.

ONDERWERP

24. Vochtige tot natte bloemrijke graslanden


23. Droog bloemrijk grasland

PAGINA

20. Parkbeplanting, voor landhuis

30

21. Parkbeplanting, uitgegroeide coniferen: Uitgegroeide haag van coniferen verwijderen. Boom die overhangt verwijderen. 22. Kleine grasland met clump: De van oorsprong open ruimte met besloten randen door boszoom en clumps van Winter eik terugbrengen. Beplanting (Azalea’s) langs de beek dunnen. Enkele solitaire laten staan. De Treurbeuk, rododendron en Taxus laten staan. De Tulpenboom naar deze groep verplaatsen. Naast de huidige plek van de Tulpenboom staat al een grote Amerikaanse eik. Het grasveld omvormen tot bloemrijk grasland, die niet botst met de functie van het grasland voor hondenlosloopplek. 23. Droge bloemrijke graslanden achter landhuis: Extensief maaien. 24. Vochtige tot natte bloemrijke graslanden: Omgevallen boom verwijderen. 25. Skatehal en omgeving: Als project oppakken. Initiatief ligt bij MO. Zie voor verdere informatie hoofdstuk 3. Een picknicktafel met banken staat nu nog bij de binnentuin. Wanneer het terrein van de skatehal opnieuw wordt ingericht, kan deze daar naartoe worden verplaatst.

Bospad

ONDERWERP

Leemgrind pad


Hoofdroute

PAGINA

Maatregelen ruimtelijke opbouw park – Gebruik (kaart 9) 38. Hoofdroute, rondgang voor landhuid: Het grasveld in de zuidpunt vergroten, door het pad te versmallen. Deels het asfalt verwijderen. 39. Een leemgrind padenstelsel, pad achter school Julianalaan: Pad uitvoeren in leemgrind. 40. Een leemgrind padenstelsel, pad om zevenspreng: Pad uitvoeren in leemgrind. 41. Een leemgrind padenstelsel, voor landhuis: Nieuw leemgrindpad aanleggen. 42. Een leemgrind padenstelsel, pad langs binnentuin: Pad verbreden. 43. Een leemgrind padenstelsel, klein grasveld: Leemgrind pad aanleggen. 44. Een leemgrind padenstelsel, voor landhuis: asfalt eruit, versmallen en omvormen tot leemgrind pad. 45. Een leemgrind padenstelsel, pad noordelijk van binnentuin: Pad richting eikenlaan door bos versmallen, het asfalt te verwijderen en omvormen tot leemgrind pad. 46. Een leemgrind padenstelsel, paden bij speelplek Julianalaan: Twee paden in leemgrind uitvoeren en aansluiten op paden in park. Bomen (Beuk, Winter eik) als geleiding aanplanten. Inpassen van de huidige speelvoorzieningen in de nieuwe setting. 47. Zandpad, forellenkwekerij: Het zandpad achter de forellenkwekerij doortrekken.

31

29. Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, vijvers aan de Julianalaan: De oevervegetatie o.a. Riet en Liesgras verwijderen. 30. Beektrajecten in de boszone, leemoever: De houten beschoeiing in het beektraject van de zevenspreng richting Rennen Enk verwijderen en leemoevers aanbrengen. 31. Beektrajecten in de boszone, leemoever: De houten beschoeiing in het beektraject parallel aan het grand canal en Bernhardlaan verwijderen, beek versmallen en leemoevers aanbrengen. 32. Duikers, bruggen, brug: De duiker vervangen door een brug ter breedte van het fietspad. De cascade daarin meenemen. 33. Duikers, bruggen, koetshuis: De duiker in de hoofdweg voor het koetshuis versmallen. En achter het koetshuis vervangen door een rooster, passend binnen het beeld van het park. 34. Duikers en bruggen, visueel doorzicht: Ruimte tussen wateroppervlak en brugbodem aanbrengen. 35. Duikers en bruggen, Zevenspreng: De 2 bruggen met cascade een eenvormig beeld geven met stenen muur en brug loodrecht op beek leggen. 36. Duikers en bruggen, doorsteken: De twee doorsteken van de beek naar grand canal verwijderen en vervangen door open goten met leemoevers. 37. Duikers en bruggen, stapsteen: Brug over de sprengkop aan de doordrijver vervangen door een stapsteen. Verder het asfalt verwijderen.

32

PAGINA


ONDERWERP

48. Fietspad: Bij de ingangen een bord plaatsen met “fietspad”. Bij kruisingen kleine paaltjes (zoals bij een mountainbike route) plaatsen. Het slecht aansluitend kruispunt in het park aan de zijde van de Bernhardlaan verbeteren. Fietspad in verharding met strooilaag aanleggen. 49. Een leemgrind padenstelsel, Bernhardlaan: De historische ingang aan de Bernhardlaan terugbrengen. Dit betekent een toegang in het verlengde van de laan vanaf de zevenspreng. Daarbij meenemen dat het voor fietsers niet logisch of niet uitnodigend is deze toegang te gebruiken. De kans bestaat dat de nieuwe route door fietsers wordt gebruikt, wat ongewenst is. Bij het ontwerp moet hiermee rekening gehouden worden. Uitvoeren in leemgrind. 50. Gebouwen op de monumentenlijst, Koetshuis: Laurier haag bij koetshuis vervangen door taxushaag. 51. Honden / Bestemmingsverkeer, verkeersborden / Informatieborden: Alle verkeersborden uit het park verwijderen. Bij de ingang richting landhuis één bord plaatsen met de tekst ”alleen toegang voor bewoners”. Aan de hoofdingangen uniforme informatieborden plaatsen, met het hondenlosloopgebied, de contouren van het park met de omliggende parken en de NS wandelroute. Het nummer is niet op kaart aangegeven. 52. Binnentuin, haag en bomen: De haag om de tuin verwijderen. De beplanting van bomen en struiken moet de functie van een duidelijke omranding overnemen. De ceder verwijderen zodat rode esdoorn meer groeiruimte krijgt. 53. Binnentuin, Taxus: Beplanting aan boszijde aanvullen met laag blijvende taxus. 54. Banken en afvalbakken, binnentuin: In de binnentuin de prullenbakken vervangen door prullenbakken passend bij de witte Engelse banken. 55. Banken en afvalbakken, zichtlijn: Een bank met afvalbak plaatsen op “kop” van zichtlijn. 56. Kunstwerk: Kunstwerk in de barokvijver plaatsen.

33

PAGINA


ONDERWERP

4.2 Opzet uitvoeringsplan Het uitvoeringsplan is uitgewerkt op de kaarten 5, 6, 7 en 9. De nummers corresponderen met de nummers uit de vorige paragraaf. De letters in de tabel hebben de volgende betekenis: P/U: P: planvorming / project ; U: uitvoering / regulier beheer (Reg. Beheer: Werkzaamheden vallen binnen het reguliere beheerbudget) Ur: Urgentie met cijfer 1 – 4. Cijfer 1 is meest urgent. St: Stand van zaken met L=lopend of ingepland project in het kader van BGB Project (nummer correspondeert met de kaart)

P/U

Globale kosten

Ur 4

St

Maatregelen voor de samenhang van de Groene wig

1.

Een doorgaande wandelroute richting hoogte 80

P

2.

Een doorgaande wandelroute richting Beek op de Paasberg

P

€ 2000,(excl. Tankstation) € 7500,-

U P P U P

€ 3500,€ 4000,€ 8000,€ 250,€ 500,-

2 2 3 2 3

P

€ 25000,-

3

P

€ 5000,-

3

P

P.M.

2

L

P

P.M.

2

L

U U U U U U U U U U P U U P

€ 250,€ 1500,€ 3500,€ 600,€ 1800,€ 6000,€ 4000,€ 3200,€ 2000,€ 3500,€ 1600,Geen meerwerk € 100,€ 14000,-

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 4

P P U U

€ 4000,€ 3500,€ 1000,€ 300,-

2 2 1 1

P P P P P P P P

€ 5000,€ 6000,€ 5000,€ 8000,€ 3000,P.M. € 4000,€ 1500,-

2 3 3 3 3 2 3 2

4

Maatregelen ruimtelijke opbouw park – Landschap en cultuurhistorie

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, beek Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, hekwerk Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, stuw Een betere ruimtelijke samenhang met Rennen Enk, tijdelijk hekwerk Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, hekwerk en stuw Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, hekwerk en toegang Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, hekwerk om Rennen Enk Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, subtoegang Een eenduidige begrenzing van het park als onderdeel van de Groene wig / Aansluiting op de omliggende wijken, kleine toegang Zichtlijn, sprengkop achter landhuis Zichtlijn, achter landhuis Zichtlijn, vijver landhuis en Julianalaan Zichtlijn, over beek voor landhuis en koetshuis Zichtlijn, over beek tussen landhuis en koetshuis Zichtlijn voor landhuis Bos Bronbos Parkbeplanting, voor landhuis Parkbeplanting, uitgegroeide coniferen Kleine grasland met clump Droge bloemrijke graslanden achter landhuis Vochtige tot natte bloemrijke graslanden Skatehal en omgeving

Maatregelen ruimtelijke opbouw park – Water

26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37.

Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, stenen muur Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, basalten muur Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, houten beschoeiing Beektrajecten in de parkzone en de vijvers, vijvers aan de Julianalaan Beektrajecten in de boszone, leemoever Beektrajecten in de boszone, leemoever Duikers, bruggen, brug Duikers, bruggen, brug Duikers en bruggen, visueel doorzicht Duikers, bruggen, Zevenspreng Duikers en bruggen, doorsteken Duikers en bruggen, stapsteen

P P P P P P P P P U P P U P P U U U P

P.M. € 2000,€ 2000,€ 800,€ 3000,€ 2000,€ 1200,€ 1000,€ 7000,€ 500,€ 250,€ 2000,€ 1000,€ 2000,€ 600,€ 8000,P.M. € 1000,P.M.

2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 3 3 1 1 1 1 1 1 3

Totaal op projectbasis

P

€ 138.850,-

Totaal binnen regulier beheerbudget

U

€ 34.600,-

ONDERWERP

Ur


Globale kosten

PAGINA

P/U

34

Project (nummer correspondeert met de kaart)

St

Maatregelen ruimtelijke opbouw park – Gebruik

38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56.

Hoofdroute, rondweg Een leemgrind padenstelsel, pad achter school Julianalaan Een leemgrind padenstelsel, pad om zevenspreng Een leemgrind padenstelsel, voor landhuis Een leemgrind padenstelsel, pad langs binnentuin Een leemgrind padenstelsel, klein grasveld Een leemgrind padenstelsel, voor landhuis Een leemgrind padenstelsel, pad noordelijk van binnentuin Een leemgrind padenstelsel, paden bij speelplek Julianalaan Zandpad, forellenkwekerij Fietspad Een leemgrind padenstelsel, Bernhardlaan Gebouwen op de monumentenlijst, Koetshuis Honden / Bestemmingsverkeer, verkeersborden / Informatieborden Binnentuin, haag en bomen Binnentuin, Taxus Banken en afvalbakken, binnentuin Banken en afvalbakken, zichtlijn Kunstwerk

4.3 Financiële consequenties Werkzaamheden binnen regulier beheerbudget Beheerbudget voor het huidige reguliere beheer: Subsidies uit het Programma Beheer*:

€ 43.500,00 € 318,02

per jaar per jaar

€ 43.818,02

per jaar

* in 2004: € 49,69 per ha, per jaar voor 6,4 ha bos

Totaal

De maatregelen zijn dus gesplitst in onderhoudsmaatregelen die in het regulier beheerbudget moeten worden opgenomen en maatregelen in de vorm van projecten waarvoor interne danwel externe (subsidies) financiering moet worden gezocht. Hieronder een overzicht wat dit betekent. Maatregel

Kosten

Dekking

Onderhoud

€ 34.600,- in 10 jaar

Beheerbudget

Project

€ 138.850,- in 10 jaar

Subsidie, MOP e.d

ONDERWERP

Internetsites 28. www.arnhem.nederlandonline.net 29. www.arnhem.nl (bestemmingsplan en Waterplan) 30. www.gelderland.nl 31. www.gelderlandinbeeld.nl


Andere bronnen 23. Gemeente Arnhem, Giga (Geografisch informatie systeem Arnhem) 24. Gemeente Arnhem, Ecolog 25. Programma Beheer – aanvraag 2005-2011, Bijlage 20. 26. Stadsenquête over de Arnhemse parken, 2004 27. Oldenburg – Ebbers, C., mail van 27 juli 2005 over de gegevens van S. Voorhoeve.

PAGINA

Literatuur 1. Anonymus, Arnhem verrassend groen, wandelen door de parken en landgoederen van Arnhem, IVN Vereniging voor natuur- en milieu-educatie afdeling Arnhem. 2. Anonymus, beheerplan Park Angerenstein 1989 – 1999, Gemeente Arnhem, april 1989. 3. Anonymus, Groenplan Arnhem 2004-2007/2015, Gemeente Arnhem, oktober 2004. 4. Anonymus, Het Park Angerenstein en het bronbosje bij het Christelijk Lyceum te Arnhem, Een floristische inventarisatie, Uitgave Stuurgroep “Milieukartering Arnhem” 1983 5. Anonymus, Ideeën voor Park Angerenstein, Buro Zijaanzicht, maart 1994 6. Anonymus, Keuze PLUS-pakket park Angerenstein, Gemeente Arnhem,19 oktober 2004. 7. Anonymus, Monumentbeschrijvingen van het park als geheel en van verschillende elementen daarin, Monumentenregister, B&W besluit, Gemeente Arnhem, 1994. 8. Anonymus, Natuurdoelen Gemeente Arnhem, concept 2, Gemeente Arnhem, juli 2002 9. Anonymus, Structuurplan Arnhem 2010, Gemeente Arnhem, 2001. 10. Anonymus, Vleermuizen, bomen en bos, de betekenis van bomen en bos voor vleermuizen, VLEGEL, 1991 11. Broekhuizen, S. e.a., Atlas van de Nederlandse zoogdieren, 3e herziene druk, 1992 12. Anonymus, Natuurkalender Arnhem, Gemeente Arnhem, 2003. 13. Klein, J.J.M. de e.a., Beheersplan Oppervlaktewater 1994-1998 Gemeente Arnhem, deel 1 + 2, Deventer, 21 juli 1995. 14. Koster, Arie, Vademecum Wilde planten, 1993 15. Lenders, H.J.R., De Herpetofauna van Arnhem en omgeving, een rapport van de Herpetologische Studiegroep Gelderland voor de Gemeente Arnhem, 1992. 16. Meijden, R. v.d., Heukels’ Flora van Nederland, 1990, 21e druk. 17. Oldenburg – Ebbers, C., A. Backer en E. Blok, Gids voor de Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur, Deel Oost en Midden, Gelderland en Utrecht, de Heft, 1995. 18. Rijswijk, C., Een kijk op Angerenstein, een verkennende inventarisatie (Conceptversie), Arnhem, maart 1996 19. Schellevis, L., Park Angerenstein, Ontwerpvoorstel herstel park en siertuin, maart 2003. 20. Schulte, A.G., Schulte-van Wersch, C.J.M. ,Monumentaal groen, kleine cultuurgeschiedenis van de Arnhemse parken, 1999 Stichting Monuscript Arnhem 21. Veerman, Femke en Piekema, M., Herstel- en beheerplan park Angerenstein in samenhang met de oostelijke groen wig, maart 2001. 22. Wynhoff, Irma e.a. , Dagvlinders van de Benelux, 1990

35

5 Bronnen

36

PAGINA


ONDERWERP

Personen - R. Bos, Stadsbeheer, Regie, Water & Bodem: Water - J. Brouwer, Stadsbeheer, Onderhoud, Wijkonderhoud: Stadsdeelmanager - R. v. Dijk, Stadsbeheer, Stadsingenieurs: BGB Projectleider - R. Driessen, Stadsbeheer, Regie, Openbare Ruimte: Ecologie - J. Glissenaar, Stadsbeheer, Onderhoud, Bossen & Parken: Beheerder - K. Hin, Stadsbeheer, Onderhoud, Stedelijk onderhoud: Groenbeheer - J. Kautz, Stadsbeheer, Regie, Erfgoed: Cultuurhistorie - C. Klein, Stadsbeheer, Stadsingenieurs: Hoofdontwerper Groen - R. Kleinhesselink, Stadsbeheer, Regie, Openbare Ruimte: Groen en Recreatie - E. v. Outvorst, Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Ordening: landschap - C. Paris, Stadsbeheer, Regie, Openbare Ruimte: Ecologie - B. Weener, Waterschap Rijn en IJssel: Medewerker integraal waterbeheer - A. Belksma, Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Ordening: landschap

37

PAGINA


ONDERWERP

BIJLAGEN


ONDERWERP

Figuur 4: zone ‘Basispakket Bos’ in Park Angerenstein (nr. 10 op kaart)

PAGINA

De Gemeente Arnhem heeft subsidie aangevraagd voor het beheer. In het Programma Beheer – aanvraag 2005-2011 worden de voorwaarden uiteengezet waaraan bepaalde soorten groen moeten voldoen wil de gemeente voor de subsidie in aanmerking komen. Voor park Angerenstein is dit programma alleen van toepassing op de in figuur 4 aangegeven zone (Basispakket Bos, nr.10 op de kaart). Deze komt grotendeels overeen met de boszone. Het Basispakket Bos is dus bepalend voor wat er in het bos gedaan wordt. In bijlage 20 wordt het Basispakket Bos besproken. De volgende bepalingen zijn hierin opgenomen: 1. “Ten minste 90 % van de oppervlakte van de beheerseenheid bestaat uit houtopstand waarvoor een herbeplantingsplicht als bedoeld in artikel 3, eerste lid, van de Boswet geldt; En ten minste 5% van de oppervlakte van de beheerseenheid is bezet met n of meer inheemse boomsoorten; En de verjongingsvlakten zijn ten hoogste 2 hectare groot. 2. Beheersvoorschriften: Regulier beheer ten behoeve van de instandhouding van het bos, het onderhouden van wegen en waterlopen en het beheer zoals beschreven onder 1. Het minimum oppervlakte beheerseenheid, behorende bij het Basispakket Bos bedraagt 0,5 hectare.”

38

Bijlage 1: Programma Beheer – aanvraag 2005-2011

Het park valt onder Artikel 2.8 Park 1. Doeleinden a. De op de plankaart als "Park" aangewezen gronden zijn bestemd voor: - parken groenvoorzieningen; - speelvoorzieningen; - waterlopen, waterpartijen e.d.; - fietsen wandelpaden; - wegen ten behoeve van bestemmingsverkeer; - straatmeubilair;

ONDERWERP

De scholen vallen onder Artikel 2.2 Maatschappelijke doeleinden


De panden in het park vallen onder Artikel 2.1 Woondoeleinden

PAGINA

Onderstaand treft u de artikelen uit het bestemmingsplan die van toepassing zijn op park Angerenstein.

39

Bijlage 2: Bestemmingsplan Paasberg en omgeving, 2003

PAGINA


ONDERWERP

het behoud of herstel van de op deze gronden voorkomende dan wel daaraan eigen landschaps-, cultuurhistorische- of natuurwaarden. b. Voor zover op de plankaart als zodanig aangeduid en begrensd door een functiescheidingsgrens mogen de gronden worden gebruikt voor indoor-skating. 2. Bouwvoorschriften a. Op deze gronden mogen uitsluitend in de gegeven bestemming passende bouwwerken worden gebouwd. b. Voor zover op deze gronden op de plankaart de aanduiding “indoor-skating” is opgenomen, mag ter plaatse een indoor-skating worden gebouwd met een maximale hoogte van 7 meter en een maximum oppervlakte van 450 m2. 3. Aanlegvergunning a. Het is verboden om zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van Burgemeester en Wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken, geen bouwwerken zijnde, of werkzaamheden uit te voeren of te laten uitvoeren: - het aanbrengen van onder- of bovengrondse leidingen (waaronder drainageleidingen), constructies, installaties of apparatuur; - het aanleggen of aanbrengen van beschoeiingen; - het aanleggen en vergroten van parkeerplaatsen; - het vellen of rooien van houtgewas; - het graven of dempen van waterpartijen en het afdammen van waterpartijen; - het ophogen, bodem verlagen of afgraven, egaliseren en ontginnen van gronden; - het aanleggen, verbreden of verharden van voet- of rijwielpaden en het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen. - het aanbrengen van reclame, voorlichtingspanelen en naamborden. b. Het onder a. genoemde verbod is niet van toepassing op: - werken en werkzaamheden binnen het kader van het op de bestemming gerichte normale onderhoud en beheer; - werken en werkzaamheden die ten tijde van de ter visie legging van het ontwerp van het plan in uitvoering waren. c. De hiervoor onder a. genoemde werken of werkzaamheden zijn slechts toelaatbaar, indien daardoor, dan wel door de daarvan hetzij direct of indirect te verwachten gevolgen, de landschaps-, cultuurhistorische- of natuurwaarden van deze gronden niet of slechts in geringe mate zouden worden aangetast. 57. Verboden gebruik a. Onder gebruik van gronden in strijd met de bestemming als bedoeld in artikel 3.2. van deze voorschriften, wordt in ieder geval begrepen gebruik van gronden: - als standplaats voor onderkomens en stacaravans of voor enige andere vorm van kamperen; - voor het aanbrengen van afbeeldingen of tekens voor commerciële doeleinden; - voor het opstellen, opslaan, lozen c.q. storten, al dan niet ten verkoop, van onbruikbare dan wel aan hun oorspronkelijk gebruik onttrokken voorwerpen, materialen, stoffen, producten, voer- of vaartuigen of machines. b. De hierboven in sub 1 tot en met 3 genoemde gebruiksvormen zijn niet verboden, indien en voor zover deze onlosmakelijk verbonden zijn met werken en werkzaamheden, waarvoor een aanlegvergunning is verleend.

40

-

41

PAGINA


ONDERWERP

Bijlage 3: Huidige en potentiële flora en fauna Huidige Flora en fauna Flora Qua flora is het bronbosje (Elzenbronbos) het meest bijzonder. Hier komen onder andere groot heksenkruid (1996), groot springzaad (1996), hyacint (2005) bosanemoon (1983) en speenkruid (1983) voor. Het overwoekeren van gewone braam vormt een bedreiging. In het droge bosgebied (Droog wintereiken beukenbos) komen blauwe bosbes (1983), bochtige smele (1983), valse salie (1983), stijfhavikskruid (1996) en witte klaverzuring (1996) voor. Brede wespenorchis (recent), grasklokje (1996), kleine maagdenpalm (1983) en gewone vogelmelk (1983) zijn soorten beschermd conform de Flora- en faunawet. Paddestoelen Er komen verschillende soorten paddestoelen voor in Angerenstein. Met name aan de randen van het bos en aan de voet van oude eiken en beuken. Paddestoelen en schimmels vormen belangrijke componenten in het natuursysteem, als voedselbron en bij de nutriëntencirculatie in het bos. Eutrofiëring (onder andere hondenpoep) en het verstoren van de ondergrond (onder andere bladblazen) vormen een bedreiging. Mossen Belangrijke plekken voor mossen zijn de (bron)beken en kwelplaatsen. Hier komen waternavelmos, muur- en brosdubbeltandmos voor, allen waargenomen in 1996. Insecten Met name vlinders en libellen komen voor in het park. Het oranjetipje (1996) komt voor in het vochtige grasland voor het landhuis en heeft als drachtplant onder andere de Pinksterbloem. De rupsen verpoppen zich en brengen de winter door in de houtige stengels van het wilgeroosje en grote kattestaart nabij het grasveld. Eiafzetting werd waargenomen van blauwe glazenmaker, steenrode heidelibel en bruine glazenmaker (allen 1996). Libellen zijn uitstekende indicatoren voor een goede waterkwaliteit. De eiafzetting van de bruine glazenmaker werd aangetroffen op de houten beschoeiing rond de grote vijver voor het landhuis. Daar werd ook de smaragdlibel waargenomen. De blauwe glazenmaker werd gevonden in de oeverzone van de kleine vijver rechts van het landhuis. Vogels Door de afwisselende begroeiing en stromend water komen veel soorten vogels in het park voor. Alle vogels zijn beschermd conform de Flora- en faunawet en de soortbescherming van de Europese Vogelrichtlijn. Vogels uit de grote bonte specht groep en boomklevergroep, beide groepen van de holenbroeders. Kenmerkende soorten zijn de groene specht, grote bonte specht, boomkruiper, boomklever en bosuil. Allen waargenomen in 1996. grote gele kwikstaart (1996), ijsvogel (2003/2005) en waterspreeuw (1996) zijn soorten kenmerkend voor stromende beken. De groene specht en de ijsvogel staan ook op de Rode lijst vermeld. Dit is een lijst van in Nederland bedreigde dieren plantensoorten. Amfibieën Amfibieën hebben een zomer- en winterbiotoop. Alle amfibieën zijn beschermd conform de Flora- en faunawet. Uit de huidige inventarisaties is niet bekend waar zich exact de verschillende biotopen bevinden. Waarschijnlijk overwinteren een aantal bruine kikkers (1996) in de grond nabij het landhuis en hebben ze een zomerbiotoop in de vijvers bij het landhuis.

Natuurdoeltype:Bos van bron en beek Potentiële natuurlijke vegetatie: Elzenbronbos Ecotoop: Bronbos Kenmerkende soorten: - Bomen en struiken: zwarte els, es, berk, zwarte bes, aalbes, framboos, grauwe wilg - Kruiden: paarbladig goudveil, bronkruid, groot springzaad - Mossen: beekdikkopmos - Zoogdieren: waterspitsmuis - Vogels: ijsvogel, nachtegaal - Amfibieën: kamsalamander - Libellen: beekoeverlibel - Vlinders: bont dikkopje, kleine ijsvogelvlinder, rode vuurvlinder Natuurdoeltype: Vochtig schraalgrasland Potentiële natuurlijke vegetatie: Moerasspirea verbond Ecotoop: vochtig schraalgrasland Kenmerkende soorten:

ONDERWERP

Natuurdoeltype: Eiken – beukenbos van lemige zandgronden Potentiële natuurlijke vegetatie: Droog wintereiken beukenbos Ecotoop: Droog loofbos op leemgrond Kenmerkende soorten: - Bomen en struiken: beuk, wintereik, zomereik, ruwe berk, wilde lijsterbes, hulst - Kruiden: adelaarsvaren, dalkruid, wilde kamperfoelie - Mossen: quercion-assortiment - Zoogdieren: rosse vleermuis, eekhoorn - Vogels: grote bonte specht, boomklever, boomkruiper - Amfibieën: kamsalamander - Vlinders: kleine ijsvogelvlinder


Potentiële flora en fauna / Natuurdoeltypen Voor het park zijn verschillende natuurdoeltypen benoemd. Dit zijn type ecosystemen die een bepaalde biodiversiteit en een bepaalde mate van natuurlijkheid als kwaliteitskenmerken hebben. De vegetatie die van nature aanwezig is, is de potentiële natuurlijke vegetatie (PNV). De beschrijving van de begroeiingstypen of landschapselementen heten ecotopen. Aan natuurdoeltypen zijn kenmerkende soorten gekoppeld, of te wel de doelsoorten.

PAGINA

Zoogdieren Voor de zoogdieren in het park zijn met name de oude bossen en bomen belangrijk. Dit geldt voor de eekhoorn (2002), de gewone dwergvleermuis (2000), de rosse vleermuis (2000), de laatvlieger (2000) en de watervleermuis (1995). Er is een vliegroute van de rosse vleermuis die van het buitengebied ten noorden van Arnhem via de groene wig oost richting de uiterwaarden loopt (Bron: VLEGEL, 1991). In de ondergroei komen bosmuis (1996) en Egel (1999) voor. De zoogdieren zijn beschermd conform de Flora- en faunawet. De vleermuizen zijn ook nog eens beschermd conform de soortbescherming Europese Habitatrichtlijn, Bijlage IV.

42

De groene kikker (1996) komt voor in de kunstmatige vijver bij de bijentuin. De kleine watersalamander (1996) komt voor in en rondom het beekcomplex van het park.


ONDERWERP

Natuurdoeltype: Sprengbeek Potentiële natuurlijke vegetatie: Verbond van ongelijkbladige fonteinkruiden Ecotoop: Sprengbeek Kenmerkende soorten: - Kruiden: zompvergeet-mij-nietje, ongelijkbladig fonteinkruid, ondergedoken moerasscherm - Mossen: watervalmos, brosdubbeltandmos - Zoogdieren: watervleermuis, waterspitsmuis - Vogels: grote gele kwikstaart, waterspreeuw, ijsvogel - Amfibieën: kamsalamander - Libellen: beekoeverlibel, bosbeekjuffer - Vlinders: grote weerschijnvlinder - Overige macrofauna: haften, vlokreeft - Vissen: bermpje, driedoornige stekelbaars, beekprik

PAGINA

-

Kruiden: bevertje, dwergvlas, gewoon vleugeltjesbloem, harlekijn, koprus, liggend hertshooi, spits havikskruid Amfibieën: kamsalamander Libellen: groene glazenmaker Vlinders: donker pimpernelblauwtje, rode vuurvlinder

43

-

44

PAGINA


ONDERWERP

45

PAGINA


ONDERWERP

Bijlage 4: BGB Angerenstein en Binnentuinproject PLUS-opties BGB-project 1 Natuurlijke speelplek Grote, over elkaar heen liggende boomstammen om op te klimmen, je achter te verstoppen, bij te picknicken, etc.

€ 1.500,-

2 Engelse Banken 6 Engelse banken in de historische binnentuin, o.a. bij de speeltuin

€ 3.500,-

3 Gewone banken en afvalbakken 10 paden en afvalbakken langs de diverse paden

€ 9.000,-

4 Fontein in de grote vijver herstellen Herstellen van de fontein op basis van natuurlijk verval 5 Onderhoud aan landhoofden Herstellen van muurtjes bij watervalletjes/bruggetjes

€ 10.000,-

€ 3.500,-

6 Speeltoestel Plaatsen van een in het beeld van het park passende en uitdagende speelcombinatie

€ 15.000,-

7 Entrees en paden Plaatsen statige, gemetselde zuilen met natuursteen bij entrees Julianalaan en Rosendaalseweg, plus het herstellen van de bovenste laag van de aansluitende paden

€ 16.000,-

8 Rosarium Aanleggen van rozenperken, passend in het historische beeld

€ 12.000,-

Binnentuinproject Werkzaamheden bestaan uit: - Herstellen barokvijver - Herstellen trappartijen - Herstellen pergola - Beplanting rond binnentuin vervangen - Overig herstel binnentuin

46

PAGINA


ONDERWERP

Bijlage 5: Keuze beplantingstypen Welke soorten kiezen voor welk beplantingstype? Bomen en struiken

Bos

Park

Bron

zone

zone

bos

Clumbs

Combinaties in boomgroepen in parkzone

Aalbes

X

Abies grandis

X

Amerikaanse eik

X

Beuk

80%

Ceder

X X

Dwergcypres

X

Esp

X

Framboos

X X X

X

Gewone es

5%

Gewone esdoorn

X

Gewone vlier

X

Grauwe wilg

X

Grove den

X X

Iep Lijsterbes

X

X

Douglas

Hulst

X

X X

X

Linde

X

Pavia (geel bloeiende

X

kastanje) Rode beuk

X

Rode kastanje

X

Rododendron

X

Ruwe Berk

1%

X

Tamme kastanje

X

Taxodium

X

Taxus

X

Treurbeuk

X

Treurwilg

X

Tsuga

X

Tulpenboom

X

Valse acacia

X 18%

X

Zomereik

1%

X

Zwarte bes

X

X X

Langs kwelplek

X X

X beek of op

X

X

X

Wintereik

Zwarte els

X

X

Sequoia

Wilde appel

X

95%

47

PAGINA


ONDERWERP

Bijlage 6: Consultatie intern en extern De beheervisie is opgesteld door Regie afdeling Openbare Ruimte in samenwerking met Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Ordening, landschap. Bij het opstellen van de beheervisie zijn verschillende personen geraadpleegd. De opmerkingen zijn besproken en in samenspraak verwerkt in de visie. Hieronder geef ik kort aan wie er betrokken is geweest en hoe we met de opmerkingen zijn omgegaan. Interne deskundigheid De beheervisie is in samenwerking met SO/RO Landschap opgesteld. Anneke Belksma en Els van Outvorst hebben meegedacht over de cultuurhistorie en landschapsbeeld en over meegelezen met de gehele visie. Verder zijn collega’s van SB /Regie, SB / Onderhoud en SI geraadpleegd in de vorm van interviews, het meelezen van het concept en veldbezoeken. Hoofdstuk 5 geeft de namen. Ben Jan Weener van het Waterschap Rijn en IJssel heeft meegedacht over water. De opmerkingen en aanvullingen van bovengenoemde zijn besproken en in samenspraak verwerkt in de beheervisie bij de onderdelen landschap, cultuurhistorie, water, ecologie en gebruik. Raadplegen externen Schouwgroep Sonsbeek op 26 april 2005 Tijdens de schouw Sonsbeek van 26 april 2005 hebben we een eerste aanzet van de beheervisie park Angerenstein met de Schouwgroep Sonsbeek besproken. Daarnaast is in een gesprek tussen Simon Klingen, Rob de Jong en Betty Mostard nogmaals gesproken over het historisch aspect en in bijzonder over ontwerpen van de architect S. Voorhoeve. In dit kader is er verder gezocht naar ontwerpen van S. Voorhoeve en de cultuurhistorie van het park. S. Voorhoeve en cultuurhistorie: Geldersch Archief, bibliotheek LU Wageningen en Mw. C. Oldenburger In 1921 heeft architect S. Voorhoeve de laatste grote verandering aangebracht. Na literatuuronderzoek is geconstateerd dat de ontwerpen van Voorhoeve niet meer bestaan. Het Geldersch Archief, de bibliotheek van LU Wageningen en mevrouw C. Oldenburger (auteur van “Gids voor de Nederlandse tuinen Landschapsarchitectuur – deel Oost en Midden – Gelderland en Utrecht”, uit 1995) bevestigen dit. Wel weten we dat Voorhoeve ontwerpen heeft gemaakt gebaseerd op de Landschapsstijl en kennen we een aantal ontwerpprincipes van hem. Bij de visievorming wordt nu gebruik gemaakt van de topografische kaarten van 1900 en 1930 (kaarten van voor en na de uitvoering van S. Voorhoeve), beschrijvingen van parkontwerpen van S. Voorhoeve en algemene ontwerpprincipes van de Landschapsstijl. Aan de hand van deze gegevens en zichtbare restanten in het park zijn we tot een redelijk gedetailleerd beeld gekomen. Schouwgroep Sonsbeek op 27 oktober 2005 Tijdens de schouw Sonsbeek van 27 oktober 2005 is nogmaals de beheervisie en in bijzonder de cultuurhistorie ter sprake gebracht. De reactie van Rob de Jong was dat er niet alleen een visie nodig is, maar ook een ontwerp voor het park om de samenhang te bewaken. Wij hebben aangegeven dat een ontwerp niet nodig is, maar dat we wel de samenhang verwoorden en illustreren. De streefbeelden in de visie zijn de randvoorwaarden voor de

ONDERWERP

Parkcommissie Angerenstein De Parkcommissie is een groep buurtbewoners die meegedacht hebben bij de tot stand koming van de beheervisie. Tijdens de schouw Sonsbeek van 26 april 2005 waren tevens enkele leden van de parkcommissie. Begin november is het concept toegestuurd en op 18 november is tijdens een veldbezoek de parkcommissie rondgeleid door het park. De parkcommissie is blij met de visie, waarin goede en bruikbare plannen in staan. De opmerkingen zijn meegenomen in de beheervisie. Bij de verdere uitwerking van het uitvoeringsplan en bij de schouw zullen zij betrokken zijn.


In overleg met Jeroen Kautz is besloten de visie niet nog eens in de welstandcommissie in brengen. Mede omdat Hanny Heetman reeds meegedacht heeft en zij tevens de deskundige in de Welstandcommissie is. Wanneer de STAF de beheervisie heeft vastgesteld, zal voor de visie een wijzigingsvergunning in het kader van de Monumentenverordening gemeente Arnhem 2000 (artikel 6) worden aangevraagd. Zo hoeft er niet voor iedere maatregel apart een vergunning worden aangevraagd.

PAGINA

Landschapsarchitect / Welstandcommissie Landschapsarchitect Hanny Heetman is lid van de Schouwgroep Sonsbeek en zit tevens in de Welstandcommissie. Haar algehele conclusie is dat het een inzichtelijk rapport is, dat bruikbaar zal zijn in het proces van renovatie en ontwikkeling van het park. De visie biedt goede richtlijnen voor de renovatie van het park. Een uitgebreide analyse en planontwikkeling voor delen van het park kunnen het vervolg zijn. Zoals eerder genoemd, zullen ontwerpen van deelgebieden later in projecten worden opgepakt.

48

verdere detaillering in ontwerpen. De ontwerpen van deelgebieden worden later in projecten opgepakt.

49

PAGINA


ONDERWERP

Ir. J.M.Heetman (lid commissie voor Welstand en Monumenten Gemeente Arnhem) d.d. 17-11-2005 Reactie Wijze van verwerken Complimenten voor de duidelijke opbouw van de Ter kennisname beheersvisie. Het is een inzichtelijk rapport geworden dat m.i. zeer bruikbaar zal zijn in het proces van renovatie en ontwikkeling van het park. De opsomming van te nemen maatregelen zal de beheerders een goed handvat bieden bij de werkzaamheden. In hoofdstuk 3 wordt de visie goed uitgebreid toegelicht. Wat ik mis is echter de algemene visie ten aanzien van de functie van dit park, het gebruik van dit park. Hoe verhoudt het zich functioneel ten aanzien van de andere parken. Hoe sturend is de monumentale status van het park bij de herinrichting/ het beheer van dit park? Er ontbreekt een kaart waarop de locatie is voorzien van straatnamen. De aanduiding van welke scholen er aan het gebied grenzen. Misschien is het tot te voegen aan een kaart, of beter een aparte plattegrond van het park in de omgeving.

Visie is opgenomen en aangepast in paragraaf 3.2, onderdeel “Visie voor de ruimtelijke opbouw van het park - gebruik (kaart 9)”

Bij de historische kaart uit 1930 vermelden dat er geen legenda aanwezig is. Op kaart 6 staat in het noordoostelijk deel teveel (bruine) beukbeplanting aan gegeven. De eikenlaan in het middengedeelte laat een abrupt einde zien aan de oostelijke zijde. Is dit van ouds zo geweest? Misschien in de toekomst als de gehele laan wordt herplant, opnieuw naar de situatie kijken of Het wenselijk is om de laanbeplanting verder door te zetten in oostelijke richting. Uit ervaring met Sonsbeekpark is het van belang om te bezien wat je echt wilt met dit park. Is het een buurtpark met buurtactiviteiten en zo ja welke zijn er mogelijk, en welke zijn er ongewenst. Of heeft het ook een mogelijk verder strekkende functie en kan het plaats bieden aan nog meer of andere evenementen. Het parkeren van auto’s en fietsen vormt hierbij een belangrijk aandachtspunt. In het rapport wordt niets gezegd over kunstobjecten. Bedenk wat er mogelijk is of zelfs wenselijk. Een kunstwerk kan een extra betekenis aan een plek geven. Stond er ooit een beeld, en waar? De skatehal verdwijnt wat komt er in de plaats? Kan er toch geen halfpipe komen. Als voorbeeld bijv de halfpipe langs de Amsterdamseweg bij Rosorum in Arnhem Noord. Het geeft ook de mogelijkheid voor een moderne wijze van inrichten. Hierbij is wel van belang wat er gewenst wordt ook door de buurt. Sonsbeek Park is zeer historisch ingericht maar misschien kan Angerenstein een andere aanpak hebben. De schouwgroep voor park Sonsbeek werkt tot ieders tevredenheid. Parkbeheerders worden gesteund in hun beheer en krijgen antwoord op hun vragen. De groep fungeert als een intermediair tussen de verschillende belangen groepen en heeft uiteenlopende deskundigheid. mi. biedt de visie goede richtlijnen voor de renovatie van het park. Een uitgebreide analyse en planontwikkeling voor delen van het park kunnen het vervolg zijn.

De legenda op de kaart is beschreven.

De situatieschets in paragraaf 2.1 is aangepast.

Het teveel aan beukbeplanting is weggehaald. De eikenlaan is in oostelijke richting doorgetrokken. Beide waren fouten op de kaart en zijn hersteld.

De beschrijving van evenementen zijn aangepast in paragraaf 3.2 en 3.3. Toegestane evenementen zijn kleinschalig. Er zijn enkele voorbeelden genoemd. Gemotoriseerd verkeer mag niet parkeren in het park.

In paragraaf 3.3 is opgenomen dat alleen in de barokvijver in de binnentuin een kunstwerk mogelijk is.

De optie voor een halfpipe op het terrein van de skate hal is meegenomen.

Jaarlijks zal er een schouw zijn georganiseerd door Bossen&arken en Regie, waarbij de parkcommissie wordt uitgenodigd.

Ter kennisname. De streefbeelden in de visie zijn de randvoorwaarden voor de verdere detaillering in ontwerpen. De ontwerpen van deelgebieden worden later in projecten opgepakt.

50

PAGINA


ONDERWERP

Parkcommissie van park Angerenstein, d.d. 23-11-2005 Reactie Wijze van verwerken De Parkcommissie van park Angerenstein is heel blij Ter kennisname met de concept beheervisie. Er staan vele bruikbare plannen in. Tijdens onze wandeling hebben we een goede uitwisseling van plannen en meningen gehad. De nummers genoemd in onderstaande reacties verwijzen naar de nummers van de maatregelen in paragraaf 4.1 en op de kaarten in de beheervisie. De uitbreiding voor de rotspartij bij 27 en ook het Ter kennisname bruggetje vervangen door stapstenen bij 37, vinden we een prachtig plan. Het openleggen van de 2 waterverbindingen van de Ter kennisname beek naar de grote vijver, dat is nummer 36, is zeer de moeite waard. Bij 32 de rotspartij uitbreiden en fietspad opknappen is Ter kennisname zeker nodig. Er zijn 2 plekken bij 35 waar verbetering nodig is. Hier Wordt meegenomen in de visie. ligt een brug scheef in het pad en sluit niet aan bij het metselwerk van de overstroom naar de ronde vijver. Aan de andere kant van de vijver is een zelfde soort kunstwerk dat met het eerstgenoemde in harmonie zou moeten zijn. Vervolgens is er een voorstel om de beschoeiing van de Ter kennisname. Het weghalen van de beschoeiing van beek bij nummer 30 te vervangen en dat vinden wij niet dit beektraject blijft er in. zo belangrijk. Op plek 18 is nieuwe aanplant zeer gewenst. Daarmee Wordt meegenomen in de visie. wordt tevens het padenverloop veel duidelijker. Daarentegen is er veel bezwaar tegen een nieuwe De nieuwe toegang blijft een plek hebben in de visie. opening bij 49. Hiermee ontstaat ongewenst fietsverkeer Daarbij wordt aanvullend wel opgemerkt dat de ingang door een kwetsbare plek. Denk hierbij vooral aan het niet uitnodigend moet zijn voor fietsers. Bij het ontwerp schoolgebouw aan de Bernhardlaan. moet hiermee rekening gehouden worden. Er bestaat twijfel over het nut van vernieuwing van de De azalea's worden aangevuld, zodat de buitenrand een azalea’s aan de zuidkant van de binnentuin. Ze zijn volwaardige afscherming vormt. Er is voorgesteld de mooi, waarom weghalen. Maar geef de fraaie Acer ceder weg te halen om de Acer de ruimte te geven. ruimte. Voorstel de ceder daar weghalen. De taxus haag langs de binnentuin vinden we eigenlijk De taxus haag is historisch gezien niet correct en wordt zeer functioneel, accentueert juist de beslotenheid van weggehaald. De boom en struik beplanting langs de het rosarium. Daarbij constateerden we dat het pad er binnentuin moet de functie van afscherming en langs weinig gebruikt wordt en zeker tussen de ingang beslotenheid overnemen. naar de speelplek en de ingang van de pergola De brug wordt wel verplaatst in het verlengde van het overbodig is. Onze bevindingen over dit pad is daarmee pad, waarmee het pad nog meer een hoofdroute zal duidelijk gesteld aan jullie wens om dit pad meer functie worden. Omdat het kleine grasveld in de hoek van de te geven. brug wordt ingeplant met bomen, zal de hondenuitlater Om de brug naar het hondenveld (klein grasveld) in het in een bos blijven wandelen. verlengde van dit pad te verplaatsen is daarom niet nodig. Bovendien komen hondenuitlaters vanwege aanlijnregels liever vanuit het bos naar de brug en daar ligt hij op een logische plek. Ten aanzien van de rododendrons bij 22 vinden we De rododendron blijft behouden. Op de plek is ruimte nieuwe aanplant evenwicht geven aan de grote struik voor de rododendron, treurbeuk, taxus en de aan de andere kant van de beek. Laat dit maar zo staan. tulpenboom. In een ontwerp zullen de bomen op een Denk hierbij aan het verrassingseffect. Zicht op het juiste manier worden ingepast. De zichtlijn over de beek water vanaf de brug is wel een goed idee (dat is nu door wordt geschoond. allerlei opschot dicht aan het groeien). Het padenverloop bij 46 te veranderen is vooral kostbaar Ons inziens worden de paden alleen duidelijker en volgens ons niet zinvol gezien het gebruik. aangezet (o.a. met bomen), zodat de bezoeker de indruk heeft dat deze het park bij het hekwerk al betreedt. Inpassing van de huidige speelfuncties is een aandachtspunt dat in een verder ontwerp uitgewerkt moet worden. In het algemeen is het belangrijk dat er een goed plan De beheervisie geeft richtlijnen voor het beheer van het gemaakt wordt ten aanzien van herbeplanting op bos. Bossen en Parken zal op basis van de richtlijnen en opengevallen plekken in het bos. Het noordelijke haar expertise een uitvoeringsplan opstellen. Hierin bosperceel verdient een goed bosbeheer, dunning is wordt de dunning meegenomen. Er speelt mee de noodzakelijk, niet langer uitstellen. planning van dunningen in alle parken. Wat is het uitgangspunt van de 60% regeling uitval Het is de oorspronkelijke laan. Dit is vastgesteld beleid. bomen in lanen, is dit de oorspronkelijke laan? Kan er niet met herplant worden begonnen als een gedeelte van de laan is weggevallen? Verder ondersteunen we de ideeën voor verbindingen Ter kennisname naar de omringende parken. Maar dat daarbij hetzelfde hekwerk allemaal hetzelfde moet zijn, vinden we een zeer lage prioriteit hebben.

51

PAGINA


ONDERWERP

Kaarten Kaart 1 Historische kaart 1930 Kaart 2 Eigendommen Kaart 3 Historische kaart Kaart 4 Monumenten Kaart 5 Visie Groene wig Kaart 6 Visie Landschap en cultuurhistorie Kaart 7 Visie Water Kaart 8 Visie Ecologie Kaart 9 Visie Gebruik

52

PAGINA


ONDERWERP

53

PAGINA


ONDERWERP

54

PAGINA


ONDERWERP

55

PAGINA


ONDERWERP

56

PAGINA


ONDERWERP

57

PAGINA


ONDERWERP

58

PAGINA


ONDERWERP

59

PAGINA


ONDERWERP

60

PAGINA


ONDERWERP

Beheervisie Park Angerenstein

Recommend Documents