BEGRAAFPLAATS ORTHEN structuurvisie
1
BEGRAAFPLAATS ORTHEN structuurvisie
oktober 2008
INLEIDING
150 jaar begraafplaats Orthen In die 150 jaar is de begraafplaats veel veranderd: van een middelgrote begraafplaats liggend temidden van weidse velden, tot een grote begraafplaats liggend in een stedelijke context. Het is een groene begraafplaats met een prachtig bomenbestand. ‘Orthen’ ademt een rustige parkachtige sfeer uit waar men kan dwalen en mijmeren. De begraafplaats ziet zich voor vraagstukken staan die om structurele antwoorden vragen. Het collectief ruimen van grafvelden zal in de toekomst minder mogelijk zijn omdat de variatie in huurlengte van de graven groter wordt, en de roep om respectvol ruimen steeds sterker. Daarnaast is de structuur van de begraafplaats in de loop van de tijd onduidelijker geworden; laat de openbare ruimte aan de entreezijde te wensen over en zijn de randen van de begraafplaats rommelig. In het recente verleden zijn aanpassingen op een integere en poëtische wijze, maar vaak ook op ad hoc basis, gerealiseerd. Deze werkwijze volstaat niet meer. De begraafplaats heeft voor de komende decennia behoefte aan een ruimtelijk visie waarin het bestaande karakter versterkt wordt en waarin richting gegeven wordt aan nieuwe ontwikkelingen. Deze structuurvisie hoopt in die behoefte te voorzien.
LIGGING
Park van de stad Begraafplaats Orthen ligt dicht bij de historische binnenstad en is 12 hectare groot. Samen met fort Orthen en het aanliggende park kan de begraafplaats gezien worden als een van de parken van de stad.
Begraafplaats Orthen
Prins Hendrikpark
Westerpark
Zuiderpark
wandelen en fietsen op de begraafplaats
Orthenseweg oude situatie Orthenseweg en Zandzuigerstraat huidige situatie
Dicht bij de stad
Orthenseweg en Zandzuigerstraat
Verborgen begraafplaats
Begraafplaats Groenendaal ligt slechts op 700 meter van de historische binnenstad.
Vroeger was de begraafplaats direct ontsloten aan de Orthense weg. Om een ongelijkvloerse kruising met de in 1975 aangelegde Zandzuigerstraat te maken, is de Orthenseweg deels verplaatst om ruimte te maken voor de oostelijke oprit. De toegangen tot de begraafplaats zijn toen vervallen. Er is een nieuwe toegang gekomen aan de noordzijde aan de fort Orthenlaan.
Ook de aansluiting van de fort Orthenlaan op de Orthenseweg is toen opgeheven. De route met de auto vanaf de historische binnenstad naar de begraafplaats is daarmee niet alleen meer dan twee keer zo lang, maar loopt ook onlogisch via de straten van een woonwijk. De ligging van de begraafplaats in de stad is daarmee verborgen en anoniem geworden. De begraafplaats heeft zich vervolgens van de drukke verkeerswegen afgewend. Vanaf de Zandzuigerstraat en de Orthenseweg is de begraafplaats niet meer dan een anoniem bos.
g we
als
nv dsi sta as
om
tro
doo
rstr o
om as
rs doo
Koersnota
Aantrekkelijk entreegebied
Meerdere toegangen
De nieuwste verkeersinzichten, weergegeven in de ‘Koersnota’, kunnen verandering brengen in die situatie: Het doorgaande verkeer gaat afgewikkeld worden op de doorstroomassen Zandzuigerstraat en Verlengde Parallelweg (rood). De Orthenseweg krijgt een functie als stadsinvalsweg (groen). De aansluiting van de Orthenseweg op de Zandzuigerstraat komt te vervallen, dat wil zeggen dat de op- en afritten afgebroken kunnen worden. Omdat de Orthenseweg ook een ontsluitingsfunctie voor de aanliggende buurten krijgt, kan de fort Orthenlaan weer op de Orthenseweg aangesloten worden.
Hierdoor komt de ontsluiting van de begraafplaats, via de fort Orthenlaan, weer direct aan de Orthenseweg te liggen. Door het verdwijnen van de oprit ontstaat ruimte voor een aantrekkelijke entreezone. De begraafplaats kan zich hier weer in volle glorie gaan tonen en een volwaardige plaats in de stad innemen.
De functie van de begraafplaats als park van de stad wordt sterker als er meerdere toegangen zijn. De begraafplaats is gekoppeld aan de oude Heinisdijk (blauw). Deze route kan, met het downgraden van de Orthenseweg, hernieuwde betekenis krijgen. Aan de Herven kan een nieuwe toegang gemaakt worden. De oude toegangen aan de Orthenseweg kunnen weer geopend worden voor voetgangers. En wellicht kunnen, op termijn, logische verbindingen het Van der Vennepark koppelen aan de begraafplaats. Omdat begraafplaatsen in toenemende mate last hebben van vernielingen worden alle toegangen in de avond en nacht gesloten.
PLANKAART
Legenda bebouwing
bovengronds begraven
ossuarium
strooiveld
Legenda bebouwing
centrale as
bovengronds begraven
hoofdpoort
ossuarium
parkeren
strooiveld
fietsenstalling
bebouwing
centrale as
onderhoudsterrein
bovengronds begraven
hoofdpoort
grastalud
ossuarium
parkeren
trappen
strooiveld
fietsenstalling
bomen
bebouwing
centrale as
onderhoudsterrein
bovengronds begraven
hoofdpoort
grastalud
ossuarium
parkeren
trappen
strooiveld
fietsenstalling
bomen
Legenda
Legenda
N
0
20
40
60
80
100
STRUCTUUR
bestaande paden
paden toekomst
toevoegingen
De padenstructuur van begraafplaats Orthen is orthogonaal van opzet. Paden lopen niet overal rechtdoor maar gaan soms de hoek om. Niet altijd zijn verschillende gebieden aan elkaar gekoppeld. De overzichtelijkheid van de orthogonale structuur wordt dan ook niet altijd als zodanig ervaren. Een van de sterke punten van begraafplaats Orthen is het ‘dwalen’ door het groene park, maar de structuur is in de loop der tijd onduidelijker geworden waardoor men is bang voor ‘verdwalen’.
Door enkele paden door te zetten, nieuwe verbindingen te maken en een onderscheid te maken in doorgaande paden en toegangen tot grafvelden wordt de bestaande orthogonale structuur helderder gemaakt.
In geel aangegeven de toegevoegde paden. Nieuwe paden zijn o.a. een pad aan de rand van het hoge en het lage gedeelte van de begraafplaats en enkele kortsluitingen. Aan de westzijde, waar nu de rand van de begraafplaats nogal rommelig is, wordt een nieuw pad voorgesteld die de ‘rafels’ aan elkaar zoomt. Voor dit pad is echter ruimte nodig die pas vrijkomt als de oprit Orthenseweg-Zandzuigerstraat wordt opgeheven.
diversiteit aan voorkomende verhardingsmaterialen
Eenheid in materiaal In de huidige situatie zijn de meeste paden gemaakt van asfalt. Maar ook komen gebakken klinkers, rode mijnsteen, zandpaden en andere materialen voor. Het is aan te bevelen dat alle paden van hetzelfde materiaal gemaakt worden. Asfalt is een terughoudend materiaal wat zich hier het meest voor leent. Om de parkachtige sfeer te vergroten is het denkbaar dat de paden afgestrooid worden met grind of split.
mooie paden van asfalt
afgestrooid asfalt geeft parkachtige sfeer
bestaande paden op de grafvelden: gras, gravel, zand. zelfgelegde tegels geven een rommelig beeld
Paden op grafvelden De paden op de grafvelden kunnen van een ander materiaal zijn: zand- en graspaden komen veelvuldig voor en geven een sfeer die bij verschillende grafvelden past. Verrommeling slaat toe als mensen zelf tegels gaan leggen. Dit moet voorkomen worden. Blijkbaar voldoen de zandpaden niet overal meer.
mooie verhardingsmaterialen geven karakter aan verschillende grafvelden
Verschillende karakters van grafvelden kunnen versterkt worden door het toepassen van andere materialen zoals, staal en natuursteen. Ook van gebroken zerken kunnen (omgedraaid) prachtige paden gemaakt worden.
Talud Er ligt een talud tussen het hoge en het lage gedeelte van de begraafplaats. Dit talud is in de huidige situatie bijna onzichtbaar omdat het vol staat met bosschages. Door de beplanting grotendeels te verwijderen, en slechts enkele mooie boomstruiken te handhaven, wordt het verschil tussen het oude hoge deel en het jonge lage deel verduidelijkt. solitaire boomstruiken op een grastalud
Hoofdas De ruimte vanaf de hoofdpoort eindigt nu bij de kapel. Door deze ruimte verder door te trekken ontstaat een herkenbare hoofdas, waardoor de oriëntatie op de begraafplaats sterk verbeterd wordt. Deze hoofdas wordt niet formeel van opzet, maar door beplanting weg te halen ontstaat een zichtruimte van gras met enkele bomen. De paden lopen informeel door deze ruimte. Aanwezige grafzerken worden eenvoudig opgenomen in het gras. In het schema zijn daarnaast een aantal neven-assen aangegeven. Deze worden niet speciaal behandeld, maar door hun continuïteit vormen ze samen met de hoofdas de belangrijkste paden van de begraafplaats. hoofdas
informeel pad door de ruimte
nieuwe situate achter de kapel
bestaande situatie achter de kapel
Entreegebied In de huidige situatie is de entreezone een beetje sleets, donker en somber. De begraafplaats toont zich hier niet van haar beste kant. De ruimtelijke kwaliteit van met name de hoofdpoort is ronduit slecht. Auto’s worden op de oprit geparkeerd. Het voorstel is om de hele entreezone opnieuw, met een consequent doorgevoerd profiel in te richten. Een profiel met enkelzijdig parkeren en een ruime groene middenberm. De entree krijgt een met bomen omzoomt voorpleintje wat niet voor reguliere auto’s toegankelijk is. Dit voorpleintje werkt als overgangsgebied tussen de profane en de contemplatieve wereld. De rand van de begraafplaats wordt door het selectief verwijderen van een aantal bomen opener gemaakt waardoor er meer licht toetreed zowel op het entreegebied als op de begraafplaats zelf.
entreezone
donkere entree
hoofdpoort: slechte ruimtelijk kwalteit
Hekken en poorten De begraafplaats gaat zich weer fraai tonen naar de buitenwereld door het plaatsen van een sierlijk hekwerk van bijvoorbeeld cortenstaal in plantenmotieven, in combinatie met een achterliggende haag. Het hekwerk krijgt haar apotheose in een nieuwe hoofdtoegangspoort in klassieke setting maar in een eigentijdse uitvoering. Deze hoofdpoort bestaat uit een hoofdtoegang met daarnaast twee loopdeuren.
ontwerpschets voor de hoofdpoort
voorbeelden van cortenstalen poorten
BEGRAAFPLAATS
ORTHEN
Randen Aan de westzijde, waar ruimte ontstaat door het opheffen van de op- en afrit naar de Zandzuigerstraat wordt voorgesteld de ruimte tussen de weg en de begraafplaats eenvoudig in te richten met glooiend gras en bomen. Fiets- en voetpad lopen ontspannen door het gras. Ook hier gaat de begraafplaats zich tonen door een hekwerk in combinatie met een achterliggende haag. roestig hekwerk in een bosje
Zowel aan de Herven als aan de Zandzuigerstraat toont de begraafplaats zich als een anoniem bosje. In het bosje staat een goedkoop en inmiddels roestig hekwerk. Door een mooie haag, met daarachter een eenvoudig nieuw hek, te plaatsen ziet de rand er weer verzorgt uit. Aan de oostzijde wordt de rand van de begraafplaats gevormd door een brede sloot. Deze sloot is volledig uit het zicht weggeplant. Door aan de andere zijde van de sloot hoogopgaande bosschages te planten en aan de zijde van de begraafplaats juist geselecteerd beplanting weg te halen wordt het water op de begraafplaats zichtbaar en meer beleefbaar.
anoniem bos aan de Zandzuigerstraat
glooiend gras met bomen aan de westzijde
haag geeft een mooie zoom
structuur begraafplaats Orthen
VELDEN
Verschillen versterken
door verschillen te versterken ontstaan velden met een aantrekkelijke variatie aan karakters
De begraafplaats Orthen onderscheidt zich van de andere begraafplaatsen in ‘s-Hertogenbosch niet alleen door haar omvang en haar prachtige bomenbestand, maar vooral ook door haar grote diversiteit aan sferen. Op de begraafplaats liggen een groot aantal grafvelden waarvan velen een heel eigen karakter hebben, zoals bijvoorbeeld de romantische met klimop overgroeide delen van de protestantse begraafplaats, de velden met urnenzuilen en de velden met strenge, strakke hagen. Die diversiteit aan verschillende sferen en karakters is een onderscheidende krachtige eigenschap van deze begraafplaats. De begraafplaats wordt nu onderverdeeld in 27 velden, maar dit is vooral een administratieve indeling. Bij nadere beschouwing zijn er veel meer velden te onderscheiden. Hoofdopzet van dit structuurplan is om de verschillen tussen de velden te versterken. Door de sferen en karakters van de verschillende velden meer uitgesproken vorm te geven, en door het toevoegen van nieuwe karakters, functies en sferen, wordt de diversiteit en daarmee de kracht van de begraafplaats versterkt. Grotere diversiteit zorgt ook voor een grotere keuzevrijheid voor mensen waar en hoe ze dierbaren willen begraven. Ze kunnen de sfeer kiezen die bij hen past. Begraafplaats Orthen is beroemd om haar groene uitstraling. Hoofdthema voor alle velden is dan ook een groene inrichting. De thema’s groen, bomen en hagen zorgen voor de eenheid in diversiteit.
krachtige karakters Op deze twee pagina’s staan sterke beelden van begraafplaats Orthen, aangevuld met krachtige referentiebeelden van elders. De kracht zit ‘m voornamelijk in eenvoud, enkelvoudige keuzes en het consequent doorzetten daarvan. Door voor verschillende velden verschillende keuzes te maken, ontstaat een grote diversiteit en voor iedereen wat wils.
Transformatie Vele velden hebben een eigen karakter en ruimtelijke kwaliteit, maar er zijn eveneens vele velden die ruimtelijke kwaliteit missen. Het gebrek aan kwaliteit doe zich met name voor bij twee typen velden: de velden waarbij rij-aan-rij begraven wordt zonder rugdekkende beplanting. En de velden waarvan vele grafzerken inmiddels opgeruimd zijn en die wachten totdat er (collectief) geruimd kan gaan worden. Beiden typen velden kunnen in de loop der jaren getransformeerd worden tot velden met meer eigenheid en ruimtelijke kwaliteit. Bij de transformatie van de velden speelt het ruimen een belangrijke rol. Collectief ruimen zal in de toekomst steeds minder mogelijk zijn. Dit brengt een aantal praktische en financiële problemen met zich mee die uiteraard opgelost moeten worden. Maar er zijn ook positieve kanten: Het individuele ruimen betekent namelijk een kans om de ruimtelijke kwaliteit te verhogen en de diversiteit te vergroten. Een ander positief aspect is dat er veel meer keuzevrijheid komt voor mensen waar en hoe ze dierbaren willen begraven. Het bieden van meer keuzemogelijkheden sluit aan op de tendens om iedere begrafenis een persoonlijke toets te geven. In principe zou begraven op elk veld mogelijk moeten worden.
graven rug aan rug en zij aan zij
ruimte tussen de graven gebruikt als opslag
schema met graven rug-aan-rug en zij-aan-zij
hagen tussen de ruggen geeft neutrale achtergrond
Op deze twee pagina’s een voorbeeld voor transformatie van de volle velden waar de graven zij-aan-zij en rug-aan-rug liggen. ‘haag’ van grassen
Elk graf is een eigen persoonlijk laatste tuin, en elk graf op zich heeft een eigen kwaliteit. Maar al die persoonlijke tuintjes, hutjemutje tegen elkaar, levert een onrustig beeld op. Veel is al op te lossen door hagen te planten tussen de ruggen van de graven. Hierdoor krijgt elke rij graven een rustige achtergrond waardoor de ruis veel minder wordt. Als na 20 jaar de meeste grafrechten verlopen zijn komen er vele plekken vrij. Per veld kan een specifieke kleine boom
gekozen worden die op lege plekken geplant kunnen worden. Ook kunnen nieuwe graven tussen de bestaande graven verhuurd worden. Daarbij kan een kleine afstand tussen de graven letterlijk voor meer ruimte zorgen. Het totaal aan mogelijke graven neemt hierdoor wel iets af, maar de kwaliteit wordt veel beter.
na 20 jaar zijn vele grafrechten verlopen
kleine bomen planten op open plekken
veld met magnolia’s
nieuwe graven in de open plekken
Veldspecifieke beplanting Door per veld verschillende grote struiken of kleine bomen te planten wordt de eigenheid van elk veld groter. Zo krijg je een kersenveld, een magnoliaveld, een krentenveld of een albiziaveld. Er kan gevarieerd worden met de dichtheid: zo ontstaan zonnige velden zonder of met weinig bomen en velden met veel bomen of bosvelden (begraven in het berkenbos). Op deze pagina’s een aantal mogelijke kleine bomen.
Acer palmatum
Albizia
Koelreuteria paniculata
Magnolia
Amelanchier
Cornus controversa
Cornus kousa
Magnolia
Prunus
Prunus
Transformatie twee Het andere type veld met weinig ruimtelijke kwaliteit is het veld waarvan de meeste grafzerken opgeruimd zijn, maar waar nog teveel graven liggen om het veld collectief te kunnen ruimen en opnieuw in te richten: de velden die alleen maar liggen te wachten. Deze velden worden veelal gedomineerd door een allegaartje aan doorgeschoten beplanting. Alles staat lukraak door elkaar, zonder ruimelijk iets bij
te dragen aan de begraafplaats. De ruimtelijke kwaliteit van deze velden kan verbeterd worden door selectief te kappen in de beplanting. Ook hier met variatie in het achterhoofd: In het ene veld worden alle coniferen verwijderd, terwijl op een ander veld deze juist overblijven. Op weer andere zullen slechts enkele fraaie bomen overblijven. Hierdoor ontstaat ruimte en rust.
Sommige velden kunnen ingezaaid worden met gras, andere beplant met lage bodembedekkers.
Ook op deze velden kunnen kleine mooi bloeiende boompjes of boompjes met fraaie herfstkleuren de eigenheid versterken.
Deze velden kunnen geactiveerd worden door ze weer als grafveld in gebruik te nemen: tussen de nog in gebruik zijnde graven kunnen nieuwe graven verhuurd worden.
Tussen de graven kunnen ook haagblokken worden geplant, of fraaie beplanting tussen de zerken. Het blijft altijd mogelijk om hier nieuwe graven tussen te leggen.
BOMEN
Boomrijke begraafplaats De begraafplaats bezit een uitzonderlijk mooi bomenbestand. Zowel prachtige lanen als majestueuze solitaire bomen bepalen voor een groot deel de groene sfeer van begraafplaats Orthen.
Inventarisatie In 1995 is het bomenbestand geïnventariseerd. Deze bomen zijn weergegeven op de kaart, waarbij elke kleur een andere boomsoort voorstelt. De bomen zijn o.a. geplant in lanen; er zijn bomen die bij een bepaald veld horen; en er staan bomen in vrije groepen en solitair (het ‘strooigoed’). Deze inventarisatie is niet compleet: in de bosschages staan ook vele inmiddels grote bomen en op de velden zijn allerlei bij de graven geplante siergoed uitgegroeid tot volwassen bomen. De vraag is of de bomenstructuur zodanig aangepast moet worden dat paden consequent van een enkele boomsoort moeten worden voorzien. Slechts zelden kent een pad een enkele boomsoort, en in het oude deel zijn vaak van de oude bomenrijen nog maar enkele exemplaren over. Omdat de visie vooral gericht is op de versterking van de velden, hoeft niet rigide omgegaan te worden met het versterken van bomenlanen. Er kunnen best jonge exemplaren tussen de oude exemplaren geplant worden, en bomen hoeven niet gerooid omdat verderop aan het pad andere bomen staan. Het is wel de moeite waard om de bomenrijen die er zijn te handhaven, en in de toekomst wanneer bomen uitsterven deze te vervangen door de hoofdsoort van die laan. Naast dit behoud van lanen en solitairen is de inzet vooral om de velden ook wat de bomen betreft te versterken.
lanen
velden
strooigoed
Op de begraafplaats staan nog enkele italiaanse populieren. In vroeger jaren zijn deze aangeplant om de begraafplaats die nog vrij in de velden lag, ruimtelijk te verankeren in het landschap. Het landschap is inmiddels veranderd; de begraafplaats is een park geworden en de populieren hebben hun taak volbracht. In de huidige situatie zijn de bestaande populieren groot, grof en al ooit gehalveerd. Ze passen niet meer mooi in het park en het voorstel is dan ook om ze te rooien. begraafplaats in het veld met populieren
huidige toestand italiaanse populieren
SERVICE
lijkenhuisje met pleintje
Het plan is om het lijkenhuisje om te vormen tot een servicepunt waar publiek gebruik kan maken van toiletten en waar men ook koffie kan krijgen. Het voorstel is om het naastgelegen werkgebouwtje, wat weinig ruimtelijke kwaliteit heeft, af te breken zodat naast het lijkenhuisje een informeel pleintje gemaakt kan worden. Voor machines, opslag, etc. is het aan te bevelen de verschillende bestaande plekken te combineren tot een goede werkunit. Door deze met een haag te omzomen past deze unit in de reeks van velden. De draadmanden die nu gebruikt worden als afvalbakken hebben een mooie en kleurige romantische uitstraling en zijn het dan ook waard om te behouden. De setting van de servicepunten met manden en waterkranen laat echter te wensen over. Het streven is om deze d.m.v. hagen een betere plek te geven.
romantisch beeld van draadmanden
goed geoutilleerde werk-unit
De bewegwijzering doet inmiddels gedateerd aan en kan op termijn verbeterd worden.
geen goede plek voor water en afval
door hagen krijgen de servicepunten een plek
NIEUWE VELDEN
Strooiveld Naast het versterken van de bestaande velden kunnen enkele nieuwe velden met nieuwe vormen van begraven of herdenken gemaakt worden. Een van de mogelijkheden die in een behoefte kan voorzien, is een strooiveld. Het voorstel is om een veld te maken met een eigenwijze vorm, dat zich onttrekt aan het orthogonale systeem. Hierdoor wordt het strooiveld een nieuwe toevoeging van deze tijd. In het plan wordt het strooiveld als een verdiepte kom uitgevoerd waardoor de intimiteit groter wordt. Hierdoor kan ook de sfeer van het water naar binnen getrokken worden. Het veld wordt omzoomt met een haag en de paden lopen door het veld heen. Naast het pad komen banken en tafels waar men bloemen kan uitstallen.
water, gras en een treurwilg aan de oever
tafels om te gedenken
Ossuarium Op het einde van de hoofdas is plaats voor een nieuwe toevoeging. Het plan is om hier een ossuarium, of knekelhuis, te realiseren. In de huidige situatie worden de beenderen van geruimde graven anoniem herbegraven in de plantsoenen. Er is behoefte om een gedenkplaats te maken waar deze beenderen van hun laatste rustplaats kunnen krijgen. Dit kan in de vorm van een gebouw (het knekelhuis), maar ook in de vorm van een monument. Als er maar ruimte is om beenderen in de toekomst te kunnen bijzetten. Het idee is om tezamen met het Bossche Architectuur Initiatief (BAI) een prijsvraag uit te schrijven voor een ontwerp voor een ossuarium op deze plek. In de schets is een suggestie gedaan voor een gedenkplaats met als referentie het Holocaust monument in Berlijn. ossuarium aan het einde van de hoofdas
ossuarium soldaten WO1 in Douamont, Frankrijk
schets voor een ossuarium
Allerheiligenkapel Sedlec, Tsjechië
Holocaust monument, Berlijn
Bovengronds begraven De tendens naar individueel maatwerk kan betekenen dat er in de toekomst vraag komt naar bovengronds begraven, zoals dat in Zuid-Europese landen gebruikelijk is. Het voorstel is om op de grens van het lage en het hoge deel van de begraafplaats een carré-vormig gebouw in twee lagen te realiseren, analoog aan omsloten kloosterhoven. Hierdoor ontstaat een intieme binnenruimte met een gesloten buitenzijde. Dit gebouw in het park kan aan de buitenzijde verfijnd worden met reliëf en helemaal begroeid worden met wilde wingerd. Deze klimplant volgt mooi het reliëf. Aan de binnenzijde heeft het gebouw galerijen waaraan de graven gesitueerd zijn. In dit gebouw is plaats voor ongeveer 700 graven. De bovengalerij sluit aan op het hoge deel van de begraafplaats en de begane grond op het lage deel van de begraafplaats. De binnenzijde wordt begroeid met blauwe regen en krijgt daarmee een heel eigen groene sfeer. Daarnaast krijgt de omsloten hof op klassieke wijze een waterpartij in een eigentijdse uitvoering.
gebouw op de grens van hoog en laag
bovengronds begraven van Aldo Rossi
omsloten kloosterhof als referentie
buitenzijde als een groen blok in het park
wilde wingerd volgt gebouwcontouren
omsloten intieme binnenzijde
spectaculaire herfstkleur
blauwe regen
eigentijdse fontein
NAWOORD
Hoe verder Het is niet noodzakelijk dat de ideeën uit deze structuurvisie allemaal direct verder worden uitgewerkt en uitgevoerd. Het is een kwestie van lange termijn, wat goed aansluit bij de cultuur van begraafplaatsen waar de tijd een relatief begrip is. Sommige velden en bijvoorbeeld de centrale as zouden meteen aangepakt kunnen worden, omdat de maatregelen vooral van beheerskundige aard zijn. Andere onderdelen, zoals bijvoorbeeld een strooiveld, kunnen op relatief korte termijn gerealiseerd worden. Enkele onderdelen vragen om investeringen die gefaseerd uitgevoerd kunnen worden. En weer andere onderdelen hebben een lage adem nodig, zoals de entreezone aan de westzijde alleen gemaakt kan worden als de op/afrit van de Orthenseweg naar de Zandzuigerstraat verdwijnt. Een belangrijke volgende stap is het vaststellen van de gewenste karakters en sferen van de verschillende velden, dan kan met toegepast beheer gericht de weg naar de toekomst ingeslagen worden. Zodat met het volgende ijkpunt, het tweehonderdjarig bestaan over 50 jaar, de begraafplaats nog weer fraaier is dan hij nu al is.
Deze structuurvisie is gemaakt in opdracht van de Stichting Solamen, door
OSLO ontwerp stedelijke en landschappelijke omgeving
Martien van Osch OSLO Ontwerp Stedelijke en Landschappelijke Omgeving, Berlicum Bijgestaan door: Tobias Woldendorp DSP-groep, Amsterdam
Berlicum, oktober 2008
