Beeldspraak Eleoscript jaargang 7 nummer 3 november 2007

Eleoscript

Beeldspraak

jaargang 7 nummer 3 november 2007

Jongeren zoeken veiligheid achter beeldscherm Een gerefomeerde depressie Gevangen in de wereld van je gewicht

Eleoscript



Inho u d Reflectie E-health: zorg op afstand?

3

Thema Een gereformeerde depressie?

4

Chatten om een depressie te voorkomen Leerlingbegeleider mw. Palland over depressieve klachten Cursus voor chronisch lichamelijk zieken Ter Plekke 10 Therapieboerderij In de Wingerd Ingelicht 12 Over eetstoornissen Prikbord 14 Richtlijn hulp aan kinderen van gescheiden ouders Afscheid Arthur Hegger Website voor brussen

Neerslachtigheid. We hebben er allemaal wel eens last van. Als we erover spreken, gebruiken we vaak de – ik noem ze maar zo – kleine d-woorden. We zijn een beetje depri. Voelen ons down of hebben een dipje. In veel gevallen helpt een weekje vakantie, een opbeurend gesprek, een paar dagen op tijd naar bed gaan of gewoon het zonnetje buiten ons er weer boven op. De bui blijft niet hangen. In veel gevallen, maar lang niet altijd. Het zich down of depri voelen en het dipje kunnen uitgroeien tot een heuse - lichtere of zwaardere - depressie: het grote D-woord. Volgens berekeningen van de Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties zal depressie in 2020 volksziekte nummer één zijn. In Nederland hebben zo’n 750.000 mensen last van een depressie. Van de volwassenen krijgt 1 op 5 ooit een depressie. De kosten hiervoor bedragen jaarlijks € 1,3 miljard aan ziekteverzuim en verlies aan arbeidsproductiviteit. Ook kinderen en jongeren ontkomen niet aan de grote schaduw van de depressie. Drie tot acht procent van de jongeren tussen de twaalf en achttien is depressief. En ook kinderen in de basisschoolleeftijd kunnen depressief zijn (zo’n één à twee procent). Om te voorkomen dat het dipje bij jongeren uitgroeit tot een depressie is de cursus Grip op je dip ontwikkeld. Ook Eleos biedt deze cursus aan. In twee varianten: de traditionele ‘real life’ versie, waar jongeren in een groep bij elkaar komen, en de ‘online’ versie, waar behandelaars via de computer in gesprek zijn met zo’n vijf jongeren.

Eleoscript is een uitgave van Eleos, stichting gereformeerde geestelijke gezondheidszorg

Raad van bestuur: Drs. G. Honkoop (voorzitter) Drs. J.A. Knepper (lid) Redactie: W.H. van Egdom A. Ermstrang M. Catsburg J. van de Bruinhorst A. Dekker E. Schuit Fotografie: Niek Stam

Reflectie

Redactioneel

Drukkerij: De Groot Drukkerij bv Redactiesecretariaat: Hoofdkantoor Eleos Postbus 306 3430 AH Nieuwegein tel (030) 600 85 40 fax (030) 600 85 45 e-mail: [email protected] website: www.eleos.nl rek. nr. 92.97.17.945 Oplage: 14.500

In deze Eleoscript doen wij verslag van de eerste stappen die Eleos zet op dit spoor van de elektronische hulpverlening, ook wel e-health genoemd. We beantwoorden de vraag of er zoiets als een gereformeerde depressie bestaat, leggen u uit wat een BRUS is en lichten u in over eetstoornissen.

Marcel Catsburg

E-health: zorg op afstand? In de zorg lopen we aan tegen een lastig dilemma. De vraag naar zorg neemt toe: we hebben te maken met vergrijzing, de kennis over en de inzet van behandelmogelijkheden breidt uit en cliënten verlangen medisch maatwerk. Tegelijk woeden er politieke discussies over de ‘ongebreidelde’ toename van de kosten voor deze zorg. Die moeten gedrukt worden, maar niet ten koste van de zorg. Een lastig dilemma.

Een eenvoudige uitweg is niet voor handen. Wel openen zich bepaalde wegen; die van de e-health is er één van. E-health staat voor elektronische hulpverlening. In de GGZ wordt wel gesproken van E-mental health. Om enerzijds meer maatwerk te bieden en anderzijds de kosten van de zorg te drukken, is het toepassen van informatietechnologie (automatisering) een van de mogelijkheden. Via internet kan zorg op afstand worden geboden, die door cliënten toch als nabij wordt ervaren. In deze Eleoscript wordt verslag gedaan van de eerste Grip op je dip online cursus. Laagdrempelig, de deelnemers zitten thuis achter hun computer, en kostenbesparend, minder reistijd en er hoeft geen ruimte voor gereserveerd te worden. Er zijn meer mogelijkheden. In de GGZ wordt veel gebruik gemaakt van vragenlijsten om een analyse te maken van welk ziektebeeld er sprake kan zijn. Deze vragenlijsten kunnen door de cliënt thuis via internet worden ingevuld. Dit werk efficiënt. Er is geen behandelaar bij nodig en uit ervaring blijkt dat mensen op deze manier objectiever en eerlijker antwoord geven dan aan een behandelaar.

Er wordt momenteel volop ervaring opgedaan met kortdurende (geprotocolleerde) behandeling via e-health, bijvoorbeeld van depressie, angst en paniek, rouw en posttraumatische stress stoornis. De resultaten zijn veelbelovend. Sommigen schetsen al toekomstscenario’s waarin de helft van alle behandelingen via internet zal worden aangeboden. Betekent dit nu dat we naar een toekomst gaan met uitsluitend zorg op afstand? In mijn beleving is het oog van de meester, in dit geval de behandelaar, ook in de toekomst bepalend voor de kwaliteit van zorg. E-health oplossingen dienen ondersteunend te zijn. Ze komen niet in de plaats van de behandelaar, ze geven hem tijd om zich te concentreren op zijn echte professionaliteit, het helpen van de zorgvrager. Gerard Honkoop

Vormgeving: www.deelstraendejong.nl

 Eleoscript

Eleoscript



Them a

Depressie

Psychiater Arie Jan de Lely uit Dordrecht is er heel duidelijk over: “Een depressie heb je nooit alleen. Niet alleen op de patiënt zelf, maar ook op de partner of andere familieleden heeft de ziekte grote invloed.” Uit een onderzoek dat hij

Bestaat er een gereformeerde depressie?

hield onder bevindelijkgereformeerde patiënten blijkt bovendien dat er toch wel zoiets bestaat als een bevindelijk-gereformeerde depressie. “Er is verschil met seculiere patiënten.”

Algemene uitspraken doen over een depressie is moeilijk. De Lely: “Er zijn zo veel verschillende soorten. Er zijn lichte depressies, maar ook heel ernstige. Het is even moeilijk om vast te stellen wat de oorzaak van de depressie is. Daar zit vaak een erfelijke component in. Maar ook gebeurtenissen in iemands jeugd bijvoorbeeld het verlies van een ouder op jonge leeftijd - kunnen invloed hebben. Daarnaast is er vaak een ingrijpende gebeurtenis in het heden die de aanleiding vormt voor de depressie. Verder is het zo dat iemand die ooit een depressie heeft gehad een relatief grote kans heeft op herhaling.”

Opvallende resultaten Een onderzoek van de Dordtse psychiater onder patiënten uit de bevindelijkgereformeerde bevolkingsgroep had ook voor hemzelf verrassende resultaten. “Ik heb onderzocht of er verschillen zijn tussen depressieve patiënten uit de bevindelijk-gereformeerde hoek en nietkerkelijke patiënten”, legt Arie Jan uit. “En met bevindelijk-gereformeerd bedoel ik degenen die behoren tot de Hersteld Hervormde Kerk, de (Oud) Gereformeerde Gemeenten (in Nederland), de groep rond de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk en Bewaar het Pand in de Christelijke Gereformeerde Kerken.” De resultaten waren opvallend. “Ik heb gecheckt aan de hand van een zogenaamde symptomenlijst. Het bleek dat de bevindelijk-gereformeerde patiënten op bijna alle onderdelen van die lijst wat lager scoorden dan seculiere patiënten.

 Eleoscript

Ze vulden dus in dat ze van bijna alle symptomen minder last hadden dan de anderen. Hierdoor was de totaalscore aanzienlijk lager, terwijl de bevindelijk gereformeerden waarschijnlijk even depressief waren als de niet-kerkelijken.”

Gewichtsverlies Op twee specifieke onderdelen scoorden bevindelijk-gereformeerden opvallend laag: suïcidale neigingen en beperkingen ten aanzien van werken. Bevindelijkgereformeerden overwegen tijdens een depressie dus minder snel suïcide te plegen en gaan langer door met werken. Ze hebben zoiets van: niet klagen, maar dragen en doorgaan.” Ten slotte scoorden bevindelijk-gereformeerde patiënten hoger op het symptoom van gewichtsverlies. “Dat was het enige onderdeel waarop ze hoger scoorden dan de anderen. Ze vielen dus sterker af dan seculiere patiënten.”

Risico onderbehandeling De psychiater is heel voorzichtig met het geven van waardeoordelen over de resultaten. “Wat betreft dat gewichtsverlies zou je kunnen veronderstellen dat ze, omdat ze hun symptomen onderschatten, meer van zichzelf vragen en daardoor sterker afvallen. Een andere mogelijkheid is dat bevindelijk-gereformeerden relatief vaak een depressie met lichamelijke verschijnselen hebben.” De Lely acht de kans aanwezig dat depressieve bevindelijk-gereformeerde patiënten gemakkelijker onderbehandeld worden. “Omdat ze mogelijk minder duidelijk

aangeven hoe ziek ze zijn en omdat ze er alles aan doen om door te gaan, zou het kunnen zijn dat een huisarts de klachten onderschat. Zo van: het valt allemaal nog wel mee, want de patiënt werkt nog en geeft zelf aan dat het niet al te ernstig is. Dat is een valkuil. Daar komt nog bij dat mensen uit de onderzochte groep niet zo makkelijk naar een psychiater stappen.”

geestelijke ervaring of een depressie bij een mede gemeentelid dan een seculiere psychiater. Daarbij geven patiënten het ook wel zelf aan. Zo van: Wat ik nu voel, dat ken ik niet, dit klopt niet en het hoort ook niet bij mij. Dat is een belangrijk signaal dat het om een depressie gaat.”

Geloof en depressie

Of bevindelijk-gereformeerde patiënten met een depressie beter of slechter met hun ziekte omgaan dan seculiere patiënten, kan De Lely niet zeggen. “Dan geef ik weer een waardeoordeel. Je zou kunnen zeggen dat het allebei het geval is. Zo is het op zich niet verkeerd dat ze toch activiteiten blijven ontplooien. Het is voor de behandeling van een depressie namelijk zeker niet goed om de hele dag maar in bed te blijven liggen en niets te doen. Aan de andere kant luisteren ze blijkbaar minder naar de signalen van hun lichaam en dat is niet goed. In de praktijk zul je als behandelaar depressieve patiënten uit de bevindelijk-gereformeerde gezindte relatief vaak moeten afremmen en minder hoeven te stimuleren. Ze moeten vaak leren accepteren dat ze echt ziek zijn en dat de klachten die ze hebben terecht zijn. Daarbij mogen ze wel eens iets aardiger voor zichzelf zijn.”

De Lely concludeert heel voorzichtig op grond van zijn onderzoek dat je zou kunnen spreken van een ‘bevindelijk-gereformeerde depressie’. Maar hij voegt er direct aan toe dat hij daarmee absoluut niet wil zeggen dat het geloof depressief maakt. “Dat beweert bijvoorbeeld iemand als Aleid Schilder, maar dat zeg ik dus heel nadrukkelijk niet. Dat heb ik ook niet onderzocht. Je kunt wel zeggen dat bevindelijk-gereformeerde patiënten anders met hun depressie omgaan dan seculiere patiënten.” De psychiater kan evenmin goed aangeven waar het verschil ligt tussen een geestelijke ervaring en een depressie. “Dat heeft invloed op elkaar en het onderscheid is niet heel helder aan te geven. Wel kun je in het algemeen zeggen dat iemand die bijvoorbeeld bedroefd is over zijn zonden, een droefheid en een verlangen naar God heeft. Iemand die een depressie heeft, verlangt vaak naar niets. Of zelfs naar de dood. Dat is een duidelijk verschil. Een ander verschil is dat bij een depressie schuldgevoelens vaak buitensporig of onterecht zijn.”

Aardiger voor zichzelf

Wim van Egdom

Pastorale werk Of predikanten en andere pastoraal werkers dat verschil in hun pastorale werk altijd duidelijk kunnen onderscheiden, betwijfelt De Lely. “Dat blijft moeilijk. Maar als je de persoon in kwestie goed kent, is dat meestal wel mogelijk. Je kunt dan zien of iemand gedrag vertoont dat gewoon helemaal niet bij hem past. Ik zeg wel eens dat een gemeentelid daarom makkelijker het onderscheid kan aangeven tussen een

Meer lezen over depressie en behandeling bij Eleos? Ga naar www.eleos.nl en klik op het dossier depressie. Of ga naar www.mindguide.nl en klik op dipje of depri?

Eleoscript

5

Them a

Depressie

Chatten om depressie te voorkomen Ook jongeren kunnen last hebben van depressieve gevoelens. Maar vaak is de stap om echt hulp te zoeken voor hen nog te groot. Eleos draait sinds dit voorjaar mee met het landelijke project www.gripopjedip.nl.

Grip op je dip online via Eleos?

Jongeren van 16 tot 25 jaar kunnen daar via gesloten chatsessies met elkaar en met begeleiders praten over hun depressieve gevoelens. deze cursus wordt gegeven door een christelijke instelling.” Om zich aan te melden, vullen de jongeren een open vragenlijst in. De screening van de deelnemers vraagt bij deze online-cursus veel zorgvuldigheid. Elk contact tussen de jongere en de cursusleider gaat via e-mail. “Als de klachten te ernstig zijn, is het onverantwoord iemand toe te laten tot de chatbox. In dat geval wordt de jongere verwezen naar de huisarts voor passender hulp.” Als de groep vol is (maximaal zes deelnemers) wordt hij ‘gesloten’ op de site.

Snel chatten

 Eleoscript

De ‘gewone’ preventieve groepen Grip op je dip bedoeld voor jongeren van 18 tot 25 jaar - draaien al langere tijd binnen Eleos. Ze worden gegeven binnen de afdeling Preventie & Dienstverlening. Erica Drewes is een van de medewerkers van deze afdeling. “Jongeren treden niet zo snel naar buiten met depressieve gevoelens. Deelnemers aan onze Grip op je dip-cursussen geven aan dat er een taboe ligt op hulp zoeken voor depressieve klachten.”

via internet in een gesloten chatbox”, vertelt Erica. “De cursus bestaat uit acht wekelijkse sessies van anderhalf uur plus huiswerk en wordt begeleid door twee cursusleiders. De leeftijd van de doelgroep is 16 tot 25 jaar. Jongeren geven aan dat de drempel lager is nu ze anoniem en vanachter hun computer thuis kunnen inloggen. Ze voelen zich veiliger en vrijer in het uiten van hun gevoelens en vinden het fijn te zien dat ze niet de enige zijn.”

Anoniem en veiliger

Zorgvuldige screening

Deze terughoudendheid om hulp te zoeken, deed een aantal ggz-instellingen, samen met het Trimbos-instituut, al in 2003 besluiten de online-cursus Grip op je dip te ontwikkelen. Eleos is nu bij dat project aangeschoven. “Het gaat om een preventieve groepscursus

Zes weken voordat een online-cursus van start gaat, wordt de cursus op de site www.gripopjedip.nl ‘opengezet’. Vanaf dat moment kunnen jongeren zich inschrijven voor bijvoorbeeld de cursus die gegeven wordt door Eleos. Erica: “Zo is ook direct duidelijk dat

Vervolgens breekt de eerste cursusdag aan. Op de afgesproken tijd zitten beide cursusleiders achter het beeldscherm: klaar voor de eerste sessie. “De één houdt de grote lijn in de gaten en checkt of alle deelnemers zich geregeld mengen in het gesprek en de ander typt de reacties van de cursusbegeleiding. Soms gaat het chatten zo snel dat degene die typt blindelings de reactie van haar collega doorgeeft”, meldt Erica. “Het is dus zaak om als collega’s goed op elkaar ingespeeld te zijn.” Als de cursusleiding inlogt, is de sessie geopend. Het eerste kwartier wordt gebruikt als ‘inloop’ en als korte bijpraatronde hoe iedereen er bij zit. Dan volgt een uur waarin de theorie en het huiswerk besproken worden en vervolgens is er een kwartier ‘uitloop’. De deelnemers sturen het huiswerk uiterlijk een dag vóór de volgende bijeenkomst per mail toe aan de cursusleiding.

Leefwereld van jongeren De eerste chatcursus, die net voor de zomervakantie werd afgerond, was een

groot succes, vertelt Erica: “Dit past helemaal in de leefwereld van jongeren. Ze zitten namelijk al heel veel achter de computer, dus we doen als Eleos eigenlijk niet anders dan bij die leefwereld aansluiten.” Voor de eerste cursus werd gestart, was er bij de begeleiders eventjes de vrees dat er heel veel en heel snel gechat zou worden. “Maar dat viel erg mee. De jongeren waren juist behoorlijk afwachtend.” Het succes van de cursus meet de cursusbegeleiding af aan de reacties van de jongeren. Erica: “Ze geven aan dat ze geleerd hebben wat ze kunnen doen als ze merken dat ze weer wat somberder worden, en hoe ze kunnen voorkomen dat ze somber worden.”

Toekomstgericht Dit najaar start een tweede groep. Erica: “Wij denken dat dit een heel toekomstgericht project is. Er zitten nog wel allerlei haken en ogen aan, vooral financieel. Op dit moment wordt deze vorm van hulp nog door geen enkel zorgkantoor vergoed. Daar wordt wel over nagedacht, maar voorlopig moet Eleos de investeringen zelf opbrengen.” Erica sluit niet uit dat in de toekomst, wanneer de zorgverzekeringen wel willen betalen voor deze vorm van hulpverlening, ook chatsessies voor volwassenen of oudere jongeren gestart kunnen worden. “Vooral de anonimiteit is een geweldige duw in de rug voor mensen met problemen. Het is nu eenmaal veel makkelijker om vanachter de veiligheid van je beeldscherm te praten dan echt naar een hulpinstelling te moeten reizen.” Wim van Egdom

Aanmelden voor Grip op je dip online kan via onze jongerenwebsite www.mindguide.nl Informatie over de ‘gewone’ Grip op je dip groepen vind(t) u / jij op www.eleos.nl (klik op preventief aanbod) of www.mindguide.nl (klik op dipje of depri?)

Depressieve gevoelens zijn: • Je ziet het niet meer zitten en voelt je neerslachtig en wanhopig • Je bent altijd moe en hebt geen energie of soms ben je juist onrustig • Je voelt je waardeloos of schuldig • Je hebt moeite met concentratie en beslissingen nemen • Je slaapt te weinig of juist teveel • Je eet anders: te weinig of juist teveel • Je hebt pijnklachten • Je denkt regelmatig aan de dood (Bron: www.mindguide.nl )

Wist je dat? • 1 op de 5 jongeren wel eens depressieve gevoelens heeft? • 1 op de 20 jongeren last heeft van een echte depressie? • Bij een depressie sprake is van sombere gevoelens die meer dan twee weken duren terwijl niets die stemming lijkt te kunnen veranderen? • Jongeren in een depressie vaak ook last hebben van problemen met concentratie, slapen en eten? • Een depressie niet snel vanzelf over gaat. Met hulp duurt de depressie minder lang en komt deze ook minder snel terug? • Het daarom belangrijk is om hulp te zoeken? • Je kunt leren om met sombere gevoelens om te gaan? (Bron: www.zwaarweer.nl)

Eleoscript



Them a

Depressie

Depressie

Dicky Palland:

“Achter depressieve klachten gaan meestal andere problemen schuil” Achter depressieve klachten bij jongeren gaan meestal andere problemen schuil. “Faalangst, problemen thuis, gepest worden of traumatische ervaringen”, weet leerlingenbegeleider mevrouw Palland. Ze pleit voor preventie. “Zorg voor een goed pedagogisch klimaat, krik het lage zelfbeeld op en grijp direct in bij pestgedrag.”

Cursus voor chronisch lichamelijk zieken in Zwolle De afdelingen Preventie & Dienstverlening start dit najaar met een nieuwe cursus, die bedoeld is voor

Een brede ervaring kan de 51-jarige docente Frans niet worden ontzegd. Al meer dan vijftien jaar geleden werd ze op het Lodensteincollege in Amersfoort aangewezen als de gesprekspartner voor leerlingen die om de een of andere reden buiten de boot vielen.

Stijging probleemgevallen Het aantal probleemgevallen is in die vijftien jaar sterk gestegen. Maar of er meer narigheid is dan vroeger, betwijfelt ze. “De begeleiding is veel bekender geworden, de verwachtingen zijn daardoor ook opgeschroefd.” Er is volgens haar geen verschil tussen christelijke en seculiere jongeren. Jaarlijks begeleidt ze tussen de 25 en de 35 leerlingen. “Soms ben je met een enkel gesprek klaar, anderen komen wel vijftien keer terug.” Echte depressies komt Palland niet vaak tegen. “Gelukkig niet. Die stuur ik overigens direct door naar Eleos.” Als ze merkt dat er sprake kan zijn van incest, wordt eveneens een beroep op de professionele hulpverlening gedaan. En als een jongere suïcidale neigingen heeft, wordt de omgeving zo nodig direct op de hoogte gesteld. “Tot op heden is het gelukkig altijd goed afgelopen.”

Opknappen Palland ontmoet vooral jongeren uit de bovenbouw (vijftien tot achttien jaar) die soms wel depressieve verschijnselen hebben, maar die vooral met andere problemen kampen. “Een laag zelfbeeld, faalangst, problemen thuis, pestgedrag, een sterfgeval in de directe familie of ouders die psychisch in de knel zitten.

 Eleoscript

Thema

Heel veel heeft met de thuissituatie te maken. Leerlingen die zeggen dat zijn of haar ouders niet van hem of haar houden of die te maken hebben met echtscheidingen. Wat overigens niet betekent dat iedereen die daarmee te maken krijgt in de problemen raakt.” Vaak boekt ze goede resultaten. “Als je iemand duidelijk maakt dat het normaal is dat je van je vader blijft houden, ook al heeft hij je moeder en jullie als kinderen in de steek gelaten. En dat het logisch is dat je moeder in dat geval op hem afgeeft. Uitleggen dat iets niet gek is. Daar zie je soms jongeren van opknappen. Dat vind ik echt genieten.”

Vertrouwensrelatie Niet alles is even makkelijk. “Als de ouders van een leerling zelf psychisch in de knoop zitten, bijvoorbeeld. Dat is lastig. Heel vaak moet ik de betrokken leerling dan alsnog doorverwijzen.” Palland streeft ernaar een vertrouwensrelatie met de jongeren op te bouwen, hoewel ze geen geheimhouding kan beloven. “Eigenlijk is het belangrijkste deel van mijn taak om goed te luisteren.” En om preventief bezig te zijn. “Ik waarschuw er de collega’s voor om geen faalangst te kweken. Benadruk wat iemand goed doet in plaats van te hameren op prestaties.” Peinzend: “Eigenlijk zou het vak sociale vaardigheden een vast onderdeel van het mentoraat dienen te zijn.” Ad Ermstrang

mensen met een chronisch lichamelijke ziekte. “Lichamelijke en geestelijke gezondheid liggen in elkaars verlengde. Het is daarom niet vreemd dat ons nieuwe aanbod betrekking heeft op leven met een chronisch lichamelijke ziekte.” Idske de Jong, preventiemedewerker in Zwolle, vertelt over de nieuwe cursus.

Mensen met een chronisch lichamelijke ziekte lopen een verhoogde kans om psychische klachten te ontwikkelen. Vooral somberheid en depressieve gevoelens liggen op de loer. Een chronische ziekte is dus een grote risicofactor om een depressie te krijgen. De cursus bestaat uit tien bijeenkomsten van twee uur. De bedoeling is dat mensen die de cursus volgen meer grip op hun leven krijgen. Idske: “Tijdens de cursus hebben we het niet over lichamelijke gebreken. In de kennismakingsronde komt het wel even aan bod maar daarna niet meer. Wij hebben het over wat het lichamelijke probleem met je psyche doet. Wat heeft het bijvoorbeeld voor invloed op je stemming, wat doet stress met je, ken je de oorzaken van dingen die stress bij je veroorzaken en kun je daar misschien zelf ook iets aan doen? Ook komen verlieservaringen aan de orde.”

Plaats van geloof Tijdens de cursus krijgen RET-motieven (afkomstig uit de rationeel-emotieve therapie) ook de nodige aandacht. Idske: “Hoe voel je je? Waarom voel je je zo en wat doet dit met je? Kun je ook op een andere manier reageren? Kun je je stemming misschien ook zélf beïnvloeden? We hopen dat mensen op den duur op een andere manier gaan nadenken over hun mogelijkheden.” Instellingen die al eerder werkten met de cursus spreken over positieve resultaten. “Bij Eleos onderscheidt de cursus zich van de andere instellingen door de plaats die geloof krijgt. Natuurlijk zijn wij geen pastors, maar ik zou de cursus niet kunnen geven zónder een koppeling te maken met het geloof. We proberen bij iedere bijeenkomst een bijpassend Bijbelgedeelte te vinden bijvoorbeeld. Ook de geloofsvragen en -moeiten die passen bij het thema krijgen een plaats.”

Zelfsturing Nog even terug naar de inhoud van de cursus. Wat wordt er precies geleerd tijdens de bijeenkomsten? “De opzet is breed: enerzijds willen we de cursisten bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen leren, maar ook ‘hoe moet ik assertief reageren?’ krijgt aandacht. Verder leren de cursisten zelfsturing. Ze merken dat ze vaak nog veel meer kunnen genieten dan dat ze eerst dachten.” Veel chronisch zieken leven in angst. De toekomst is onzeker en de volgende dag ook. Zal ik me wel lekker voelen? Kan ik wel wat afspreken, of moet ik het toch weer afbellen omdat het niet gaat? Mensen met een chronische ziekte vervallen ook makkelijk in een isolement. Dat kan weer een reden van depressie zijn.

Realistischer denken De cursus is een proefproject. Idske: “Ik denk dat het aanbod echt voorziet in een behoefte. Er komen immers steeds meer chronisch zieken omdat mensen langer leven en de wetenschap steeds verder komt. En chronische ziekten hebben zo’n grote impact op wat je kunt, wie je bent en hoe anderen je zien. Je gaat door een soort rouwproces heen. Sommige dingen zul je immers nooit meer kunnen doen. Wij hopen dat mensen door deze cursus realistischer over zichzelf gaan denken.” Ellen Schuit

Meer informatie over de cursus? Ga naar www.eleos.nl. Klik op knop preventief aanbod.

Eleoscript



Ter P l e k k e

Therapieboerderij In de Wingerd

Wonen, therapie en Bijbelstudie Bijbelstudie is er net zo belangrijk als therapeutische bezigheden. Acht jonge mensen werken in therapieboerderij In de Wingerd hard aan hun persoonlijkheidsproblemen. Iedere week, soms wel anderhalf jaar lang. “Het lijkt op een groot gezin.”

Aan weerszijden van het pand staat een rond geel bordje met daarop een groene afbeelding van twee personen die aan een stok op hun schouders een grote druiventros meezeulen. Het beeld verwijst naar het Bijbelgedeelte in Numeri met de verspieders die terugkwamen uit het beloofde land. Therapieboerderij In de Wingerd staat eronder. Aan de achterzijde van de boerderij hangen echte druiventrossen. De omgeving oogt schilderachtig. Aan de rand van het dorpje Wapenveld, in het uiterste noorden van de provincie Gelderland, ligt de fraai gerestaureerde boerderij verscholen in het groen. De rust wordt er niet verstoord door verkeerslawaai of andere menselijke activiteiten. Achter de boerderij bevindt zich een forse tuin, die de bewoners de mogelijkheid biedt om in de buitenlucht ook lichamelijke prestaties te leveren.

Eigen plekje Marnix Messelink, sociotherapeut in dienst van Eleos, is in zijn nopjes als het gaat om de omgeving. “Die is supermooi. Maar dat is niet het belangrijkste. Dat is de combinatie van wonen en therapie, aangevuld met het gegeven dat de deelnemers voor deze omgeving hebben gekozen om bezig te zijn met hun geloof.” Groepsverpleegkundige Martie Stoit, de andere fulltime kracht binnen In de Wingerd beaamt dit. “Geloof en therapie, daar gaat het hier om. Bijbelstudie is een belangrijk onderdeel van de therapie.” In de Wingerd is een initiatief van psychiater Berend O. de Vries. In zijn woning in Wapenveld ving hij, samen

10 Eleoscript

met zijn vrouw, af en toe cliënten op. Toen hun kinderen groter werden, ontstond het idee om voor deze vorm van opvang een apart huis te kopen. “Toen is een bestuur gevormd, later een stichting opgericht en, gesteund door diaconieën, in 1981 deze boerderij gekocht. In totaal vervallen staat, met een achterhuis dat alleen geschikt was voor koeien. We wilden wel graag een tuin, omdat we denken dat het ook goed is om lichamelijk moe te worden. ‘Dit is het’, dachten we toen we deze plek zagen”, vertelt Martie. Vrijwilligers deden pastoraal werk, spraken met de bewoners en hielpen bij de verschillende activiteiten. De Vries verzorgde de psychotherapie. “De pensionbewoners moesten wel een eigen bijdrage betalen. Dat geldt nu nog, maar meestal komt die nu binnen via een PGB. Voorheen ondersteunden de diaconieën vaak”, aldus Messelink. In de Wingerd

verwierf in de voorbije decennia een eigen plekje binnen de hulpverlening. Dankzij mond-tot-mondreclame kwamen de bewoners, afkomstig uit gereformeerde, vrijgemaakte, evangelische en reformatorische kringen, uit het hele land.

Unieke samenwerking Eleos-psychiater Leo Jonker, die werkzaamheden voor In de Wingerd verrichtte, bracht de stichting de afgelopen jaren in contact met zijn werkgever. De intake en de administratieve zaken zijn nu naar Eleos overgeheveld Niek Stam en sinds drie jaar is Messelink fulltime werkzaam in de boerderij. “Een unieke samenwerking die ook continuïteit op de lange termijn garandeert”, meent hij. Messelink was eerder werkzaam in een beschermende woonvorm van Eleos, maar vindt de combinatie van wonen, therapie en aandacht voor het geloof “heel anders en bijzonder waardevol.”

In de woonboerderij verblijven acht bewoners, in leeftijd variërend van achttien jaar tot maximaal veertig jaar. Momenteel ligt de gemiddelde leeftijd ergens tussen de twintig en de dertig jaar en wonen er drie mannen en vier vrouwen. In de Wingerd staat open voor jongeren met persoonlijkheidsproblemen. “Denk aan angststoornissen en borderline, maar ook aan depressies en misbruik”, aldus Marnix. Ze hebben in de regel al enige therapie achter de rug en kiezen vrijwillig voor een verblijf in Wapenveld. Ze verblijven er gemiddeld anderhalf jaar. De bewoners zijn de hele dag op elkaar aangewezen, het weekprogramma gaat steeds uit van groepstherapie. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde transactionele analysemethode. Dit is een methode die de communicatie tussen de persoon en zijn omgeving verheldert.

Groep belangrijk De groep is belangrijk. “Therapie, koken, schoonmaakactiviteiten en zelfs slapen doen ze samen”, lacht Martie. Er zijn drie tweepersoonsslaapkamers en er is één driepersoonsslaapkamer. Een deel van de verblijven is voor de vrouwen, een ander deel voor de mannelijke bewoners. “Dat samen leven is best heftig, want je doet een beroep op elkaar. Je ontkomt er niet aan conflicten uit te praten. Sommigen zie je daarom meer afstand van elkaar houden.” Het weekprogramma duurt van maandag tot en met vrijdag. Martie: “In het begin waren de bewoners één weekend in de maand thuis en de andere

weekenden hier. Dat werkte hospitaliserend. Het is veel beter dat ze iedere week het geleerde in hun eigen omgeving in praktijk brengen.” Er is sprake van een vast weekprogramma. De problemen van het weekend worden met Eleos-psychotherapeut Wim Bakker in groepsverband besproken, er worden week- en weekenddoelen gesteld en er is een gezamenlijke Bijbelstudie. Andere activiteiten zijn sporten, psychomotorische training, creatieve bezigheden en werken in en om het huis. In de tuin hebben de bewoners hun eigen vak, waarin onder meer groenten worden verbouwd.

Vrijwilligers Belangrijk is de rol van de vrijwilligers. Ze doen pastorale gesprekken, voeren aanvullende activiteiten uit in de grote schuur achter de boerderij en een aantal van hen komt ’s avonds voor een gesprekje en een kop koffie naar In de Wingerd. Ook brengen ze soms hun gezin mee, eten ze met de bewoners en zorgen voor de sociale contacten in de omgeving. In het voorhuis van de boerderij woont een echtpaar dat van Martie en Marnix na vijven en ’s nachts de zorg overneemt en als gastouders optreedt. Martie blikt verwonderd terug op de wijze waarop de therapieboerderij zich heeft ontwikkeld. “We hebben al die jaren, tot op de dag van vandaag, daar de hand van God in gezien.” Ad Ermstrang

11

Eleoscript

Inge l i c h t

Over eetstoornissen

Gevangen in de wereld van je eigen gewicht

1

Wat is een eetstoornis? Bij mensen met een eetstoornis is er sprake van verstoord eetgedrag. Waar eten normaal gesproken een gezellig gebeuren kan zijn, zijn personen met een eetstoornis zo sterk bezig met eten en hun gewicht dat het eten een obsessie is geworden. Ze eten niet als ze honger hebben, leggen zichzelf een veel te streng dieet op of hebben buien waarin ze veel teveel en meestal ongezond, calorierijk voedsel eten. Eten bezorgt hen gevoelens van schuld en schaamte en geeft veel spanning en angst.

Er zijn verschillende soorten eetstoornissen (zie volgende vraag). Ze hebben echter een aantal duidelijke overeenkomsten. Mensen met een eetstoornis: - zijn geobsedeerd door hun gewicht en alles wat met eten te maken heeft; - hebben een verstoord beeld van zichzelf; - zijn buitengewoon bang om aan te komen en dik te zijn; - ontkennen of verbergen hun eetprobleem.

12 Eleoscript

4

In eigen handen "Het begon in de tweede klas van de middelbare school, ik was dertien en wilde niet meer eten, laat staan snoepen. Ik zat in die tijd totaal niet lekker in mijn vel en ik had helemaal geen eigenwaarde meer. Door zo min mogelijk te eten en te snoepen had ik het gevoel wél iemand te zijn en voelde ik me sterker. Dat stukje van mijn leven had ik tenminste stevig in eigen hand."

Aardig vinden “Mijn negatieve gevoelens reageerde ik af op eten en sporten. Als ik gefrustreerd was, ging ik veel eten en daarna veel sporten. Op een gegeven moment vond ik mezelf steeds viezer, dikker en lelijker worden. Dat was het moment dat ik ben begonnen met overgeven. Ik was namelijk bang dat ik nog lelijker en dikker zou worden als ik door bleef eten. Niemand zou mij dan meer aardig vinden.”

Welke soorten eetstoornissen zijn er? Anorexia Nervosa (magerzucht) wordt gekenmerkt door: - intense angst om dik te worden of angst voor gewichtstoename; - verstoord beeld van het eigen lichaam. Zichzelf te dik vinden, ook al is men broodmager; - weigeren het lichaamsgewicht te handhaven op een gezond niveau (zie onder voor wat een normaal gewicht is); - bij meisjes: langer dan 3 maanden wegblijven van de menstruatie. Soms bestaat er al anorexia voordat het meisje gaat menstrueren.

2

Boulimia Nervosa (vraatzucht) wordt gekenmerkt door: - perioden met vreetbuien waarin in een beperkt tijdsbestek een grote hoeveelheid eten verorberd wordt, waarbij men het gevoel heeft zichzelf niet in de hand te hebben; - om de gewichtstoename te compenseren gaat men over tot braken, vasten, extreem veel bewegen of gebruik van plaspillen of laxeermiddelen; - dit gedrag komt zeker 2 keer per week voor gedurende minstens 3 maanden; - verder is men overmatig bezig met de lichaamsvorm en het gewicht.

Binge Eating Disorder (eetbuistoornis) wordt gekenmerkt door: - eetbuien waarbij men het gevoel heeft zichzelf niet te kunnen beheersen. Alleen probeert men het voedsel niet kwijt te raken door bijvoorbeeld laxantia te gebruiken of braken op te wekken; - de eetbuien komen gemiddeld 2 keer per week gedurende minstens een half jaar voor; - omdat er geen compensatiegedrag is, leidt deze stoornis tot vetzucht en is deze stoornis meer zichtbaar.

Hoeveel mensen lijden aan een eetstoornis? In Nederland lijden zo’n 6.000 mensen aan anorexia nervosa en 20.000 mensen aan boulima. Daarnaast heeft 1% van de volwassen bevolking last van een eetbuistoornis. Anorexia en boulimia komen vooral voor bij jonge meisjes en vrouwen. De eetbuistoornis komt even vaak bij mannen als bij vrouwen voor. Het totaal aantal personen met een eetstoornis is de laatste jaren ongeveer gelijk gebleven, het aantal jonge meisjes met anorexia stijgt.

3

6

Hoe ontstaat een eetstoornis? Eetstoornissen ontstaan meestal door een combinatie van verschillende factoren: - Psychische factoren: mensen met anorexia en boulimia hebben vaak een negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen, ze willen alles perfect doen en zijn bang om afgewezen te worden of fouten te maken en vermijden conflicten. Daarnaast hebben ze vaak moeite hun gevoelens te uiten of zijn somber. Het extreme afvallen geeft de personen met anorexia vaak een gevoel van controle en ergens goed in te zijn. - Sociale factoren: een eetstoornis ontstaat meestal in of vlak na de puberteit, een levensfase waarin grote veranderingen optreden. Die veranderingen kunnen als angstig of ingrijpend ervaren worden. Ook traumatische ervaringen, waaronder incest, vormen een belangrijk risico voor het ontstaan van met name boulimia. Daarnaast spelen de eisen die de maatschappij stelt aan het schoonheidsideaal van de vrouw waarbij slank als mooi wordt gezien een rol. - Biologische factoren: erfelijkheidsfactoren lijken ook een rol te spelen. In sommige families komen eetstoornissen vaker voor.

Welke gevolgen heeft een eetstoornis?

5

De lichamelijke gevolgen kunnen zeer ernstig zijn. De spieren worden steeds zwakker, de ontwikkeling staat stil. Meisjes menstrueren niet meer. De hele stofwisseling gaat op een lager pitje branden. Daardoor hebben mensen met anorexia het vaak koud, krijgen blauwe vingers en nagels, slapen slecht. De huid wordt droog en slap en krijgt een donsachtige beharing. Er treedt onherstelbare botafbraak op. Voedsel wordt moeizamer verteerd en minder goed verdragen. Er ontstaat obstipatie. Extreme vermagering kan leiden tot de dood. Bij boulimia leidt het braken tot aantasting van het gebit en problemen in de mondholte, zoals keelpijn en heesheid. Het braken en gebruik van laxeermiddelen is niet zonder risico omdat het tot kaliumgebrek kan leiden, wat weer aanleiding kan zijn tot dodelijke hartritmestoornissen. Omdat men de eetstoornis wil verbergen, komt men steeds meer alleen te staan. De eetstoornis vraagt alle energie en aandacht. Er ontstaan concentratiestoornissen en gevoelens ven depressiviteit, machteloosheid en waardeloosheid.

Hoe succesvol zijn behandelingen? Door behandeling slaagt ongeveer de helft van de patiënten erin af te komen van de eetstoornis. Bij éénderde blijft de eetstoornis bestaan, maar worden de problemen wel minder en verbetert de situatie. Een aantal patiënten blijft chronisch last houden van de stoornis. De behandelingen vinden plaats binnen de ambulante zorg (Riagg/Eleos) of in een gespecialiseerde eetkliniek, afhankelijk van de zwaarte van de problematiek.

Meer weten? Bekijk het themadossier eetstoornissen op www.eleos.nl Lees ook de ervaringsverhalen op www.mindguide.nl

13

Eleoscript

dwang eetstoornis huiselijk geweld schizofrenie relatieproblemen depressie autisme trauma angst borderline burn-out ADHD

Prik b o r d

Afscheid Arthur Hegger Op 30 november ne emt Arthur Hegger afs cheid van Eleos. U wordt va n harte uitgenodigd voor zijn afscheidsreceptie .

eren van d in k n a a lp Hu ouders gescheiden

eeft voor van Eleos h Z G G d g u Je or De afdeling ntwikkeld vo n richtlijn o ee s er en n rl va hulpve den ouders met geschei deze ij B . de omgang jn deling zi an eh b in ie eiden kinderen d voor gesch een folder rt o o h ijn w richtl eerd orden zij geïnform ee rm aa w de werkouders, plichten en en n te ch re over hun Eleos. wijze binnen die te lpverleners eld voor hu en do be is n en lij nt (bened De richt derjarige clië in m , jn et zi m en scheiden maken hebb de ouders ge ie w n of va ) en ar bevind de zestien ja gsprocedure echtscheidin lijn kan ook ht ric zich in een e D . en n elkaar won ouders lang die apart va er er tussen ne an w n de en de sam gebruikt wor bestaan die problemen ning rle ve lp durig relatie hu voeding en op de in ng werki ijk maken. of onmogel idelijkheid bemoeilijken verleners du lp hu t af ch rs gescheive n De richtlij plichten van rechten en ke lij ogden. te et vo w en s over de n stiefouder va l ro waarde en ontwikkeld den ouders n werkwijze ee is vern lp va hu er ing van de Op basis hi tot beëindig ng de di el in rs nm ne aa in van wat hulpverle ten beschreven gezien moe lening staat rs juridisch de ou de et omgang m doen.

rs niet meer er Als oude ld fo rs de is n wijst de oude Bij de richtlij en. De folder de ev en hr ag sc dr ge gs jn samen zi en als geza en hun plicht n n te va ch e re ijz n op hu k de werkw folder legt oo ouders. De Eleos uit. w.eleos.nl lder op ww Bekijk de fo e) ag de homep (nieuws op

Met het vertrek van Art hur Hegger verliest Ele os een markante en beeldbepalende beh andelaar. Tijdens zijn 23jarige loopbaan binnen GLIAGG De Poo rt en later Eleos heeft hij zich intensief bezig gehouden met de behandeling van mense n met een persoonlijkheidsstoorn is. Zijn kennis en kunde op dit terrein heeft hij met een breed publiek gedeeld via ond er andere het goed verkochte boek ‘Wat borderline met je doet’. Als stafmedewerker hee ft hij een belangrijke bijd rage geleverd aan de ontwikkeling van het behandelaanbod en het begeleiden van gz-psycholog en in opleiding. Hij wo rdt gezien als een van de pioniers en voo rtrekkers binnen Eleos die nadachten over de verhouding tus sen geloof (pastoraat) en hulpverlening. Arthur Hegger is als ma nager Zorg in dienst get reden van Jeugdhulp Friesland. Tijd: 30 november 16.45 18.00 uur Locatie: De Aker, Fon tanusplein 2 in Putten

Web s

ite

voo De w r br ebsi t usse een e geda van Ele n os v ante Voo o rtaa vera n is nder or brus ond sen ww ing erd www eel van w.eleosb onderg heeft aan. russ . de jo e bere mindgu ide.n ngerenw n.nl ikba ar l. e De s ite b via beid De web bsite site iedt e int die e is inf er e lijdt n broert ormatie netadre aan je of v o or k ssen. ee Ook z voor n psych usje heb inderen is b te vi o nden uders i ch prob en dat s er leem . veel inte . ress ants

1 op de 4

Nederlanders krijgt psychische problemen

Grote kans dat u ermee te maken heeft. Misschien wel bij uzelf. Of bij iemand in uw omgeving. Eleos biedt hulp bij psychische aandoeningen. Bent u op zoek naar informatie, behandelmogelijkheden, de invloed van de aandoening op het geloofsleven of tips voor wat u zelf kunt doen? Kijk op www.eleos.nl!

14 Eleoscript

www.eleos.nl

Eleo s l o c a t i e s

Hoofdkantoor

Werkervaringsplaatsen

Villawal 7 3432 NX NIEUWEGEIN Postbus 306 3430 AH NIEUWEGEIN tel 030 600 85 40 fax 030 600 85 45

Houten Klaas & KoPietje

Ambulante Zorg

Cadeauwinkel Houten Klaas Jan van Schaffelaarstraat 55a 3771 BS BARNEVELD tel 0342 46 46 74 fax 0342 46 40 06 e-mail [email protected]

Regio Noordoost Meeuwenlaan 6 8011 BZ ZWOLLE tel 038 423 03 00 fax 038 423 02 40

Printservice KoPietje Jan van Schafferlaarstraat 55c 3771 BS BARNEVELD tel 0342 40 01 05 e-mail [email protected]

Nevenvestigingen Brugstraat 2 7607 XG ALMELO (aanmeldingen via Zwolle)

Beschermende Woonvormen

Chopinlaan 12 9722 KE GRONINGEN (aanmeldingen via Zwolle) Regio Midden Printerweg 21/23 3821 AP AMERSFOORT tel 033 457 17 17 fax 033 455 98 36 Nevenvestigingen Volwassenzorg Telefoonweg 189/191 6711 NB EDE tel 0318 67 29 40 fax 0318 67 29 41 (aanmeldingen via Amersfoort) Jeugdzorg (Ambulante zorg en Deeltijd) Pascalstraat 9 6716 AZ EDE tel 0318 43 23 30 fax 0318 43 23 40 (aanmeldingen via Amersfoort) Regio Zuidwest Spuiboulevard 364/368 3311 GR DORDRECHT Postbus 490 3300 AL DORDRECHT tel 078 631 69 60 fax 078 631 76 19 Nevenvestiging Stationspark 49a 4462 DZ GOES (aanmelding via Dordrecht)

Centrum

voor klinische en dag ­ klinische behandeling ‘ de fontein ’

Duinweg 1 3735 AL BOSCH EN DUIN Postbus 468 3720 AL BILTHOVEN tel 030 693 21 14 fax 030 691 09 38

Lutherhof M.L. Kingweg 56 9403 PW ASSEN tel 0592 34 16 22 fax 0592 34 49 13 De Koriander Kattedoorn 48 8265 MJ KAMPEN tel 038 332 67 94 fax 038 332 91 93 Regenboogh Horsterweg 225 3853 JD ERMELO tel 0341 55 39 85 fax 0341 56 16 17 Siloam Anjelierlaan 25 6713 GE EDE tel 0318 41 79 86 fax 0318 63 88 83 Espalier Johannes Vermeerstraat 3 4041 HK Kesteren Tel: 0488 48 00 60 Fax: 0488 48 07 60 Transitus Veenzoom 157 2804 CE GOUDA tel 0182 57 92 21 fax 0182 57 92 17 De Sandeling Geertruid Pijnsenhof 21 3342 GN HENDRIK IDO AMBACHT tel 078 684 90 67 fax 078 684 90 66 Toevlucht Biezelingsestraat 59 4421 BP KAPELLE tel 0113 34 31 30 fax 0113 34 43 21

't Westhoofd Molentienden 43 3253 VH OUDDORP tel 0187 48 17 11

Centra voor Dagbesteding Arbeidsrehabilitatie

en

De Doorgang (Van Strij) Singel 443 3311 HH DORDRECHT tel 078 631 52 93 fax 078 614 81 40 De Doorgang Molenvliet Molenvliet 45 3335 LH Zwijndrecht tel 078 610 15 71 fax 078 610 15 72 De Doorgang De Klimop Aalborg Haackslaan 17 3342 GK Hendrik Ido Ambacht tel 078 684 90 77 fax 078 684 90 80 Instrument Händellaan 327 8031 EM ZWOLLE Tel 038 331 48 88 Fax 038 333 13 08 ’t Lichtpunt Stavorenweg 5a 2803 PT GOUDA tel 0182 51 93 39 fax 0182 51 97 15 De Schakel Jan van Schaffelaarstraat 55c 3771 BS BARNEVELD tel 0342 41 50 06 fax 0342 49 29 63 De Wèrkplèkke Stationssingel 10 4421 BG KAPELLE/BIEZELINGE tel 0113 34 10 95 fax 0113 34 47 68 De Mèkkerstee Hofdijksweg 34 3253 KB OUDDORP tel 0187 68 40 50 fax 0187 68 70 24