BEDRIJFSOVERDRACHT Nu de markt weer aantrekt: hoe zit het met uw exit-strategie? Top 50 Business valuation SPECIAL. voor professionele ondernemers

groei, durfkapitaal fk it l & b bedrijfsovername d ijf

Top 50 Business valuation

+

CROWDFUNDING Serieuze tool voor de overnamemarkt? DEAL OF THE YEAR Onderhandelen met een Japanse strategische koper INTERNATIONAAL Nederlands online voetbalgame verovert de wereld

Şerif Aktürk

Van Turkse immigrant tot grootste producent van fetakaas in Europa

BEDRIJFSOVERDRACHT Nu de markt weer aantrekt: hoe zit het met uw exit-strategie?

voor professionele ondernemers

MRT/APR 2014 / € 9,95

SPECIAL

Nationale Overname Dag 24 april 2014

Alles over het (ver)kopen van een bedrijf in één dag!

www.nationaleovernamedag.nl Kennispartners:

‘Bedrijfsoverdracht is een planbaar proces. Wie gaat er in 2015 uw bedrijf overnemen?’ Aldebert Wiersinga, managing partner Value Creation & Company

Te vaak laten kopers of verkopers van een bedrijf zich leiden door emoties of de waan van de dag. Bedrijfsoverdracht is een planbaar proces, waarin u zelf de route en timing kunt bepalen.

Nationale Overname Dag 2014 Kom naar het grootste kennis- en netwerkevent voor kopers en verkopers van een bedrijf in Nederland. U ontmoet ruim 200 collega-ondernemers, investeerders en ervaringsdeskundigen. In 10 verschillende workshops krijgt u antwoord op de volgende vragen: ✓ Hoe

vind u een koper of verkoper? ✓ Hoe waardeert en beoordeelt uw een bedrijf? ✓ Wat is er nog mogelijk met bancaire financiering? ✓ Welke regelingen biedt de overheid? ✓ Wat zijn belangrijke juridische en fiscale aspecten? ✓ Op welke manier kan een participatiemaatschappij uw helpen?

Informatie & inschrijven De Nationale Overname Dag vindt plaats op donderdag 24 april in Kasteel de Vanenburg in Putten. Kijk voor meer informatie over het programma, workshop en sprekers op www.nationaleovernamedag.nl

Sprekers

Michiel Muller Fashiolista.com

Aldebert Wiersinga Value Creation & Company

Frank Krake ex Bukatchi Tuinmeubelen

Daarnaast met Luc Daemen (Grant Thornton), Roland Hoekstra (JAN), Robin Horstman (DVDW Advocaten), Ralf Hovenga (Pan-Oston), Anne Huitema (BuyInside), Pieter van Loo (RvO), Rolf Metz (Ecart), Ferry Nahon (Marktlink), René Otten (ABN AMRO), Vincent Pastoor (Marktlink), Paul van Ravenzwaaij (JAN), Laura Schagen (BuyInside), Natascha Szilágyi (RvO), Arjan Visser (Grant Thornton), Hugo Westerink (ABN AMRO), Mark Zwijnenburg (Blooming)

De grootste onafhankelijke bedrijfsovername specialist Bent u op zoek naar een bedrijf dat te koop staat en geschikt is voor u of denkt u er juist aan uw eigen bedrijf te koop te zetten? Dan bent u bij Marktlink Fusies & Overnames aan het juiste adres. Wij zijn adviseur bij de aan- en verkoop van bedrijven zowel nationaal als internationaal. Wij begeleiden zowel kopers (MBI, Strateeg of PE) als verkopers bij het totale proces van het zoeken naar partijen, dealmaking, financiering tot de (juridische) afronding. Op basis van onze ervaring en pragmatische aanpak brengen wij 95% van de opdrachten die wij oppakken samen met de www.marktlink.nl betreffende ondernemer tot een goed einde! Amsterdam | Deventer | Gouda

INHOUD

26 Dossier Internationaal

Gamebasics uit Zoetermeer verovert met haar Online Soccer Manager miljoenen voetballiefhebbers in alle uithoeken van de wereld.

14 Early Exits

18 Q&A Frank Krake

Een exit-strategie is geen bijzaak, stelt de Canadese investeerder, overnameadviseur en ‘exit coach’ Basil Peters. Het hoort een vast onderdeel te zijn van het businessplan.

Hij ging in 12 jaar ondernemerschap door diepe dalen, maar bleef overeind en wist uiteindelijk zijn bedrijf Bukatchi Outdoor Lifestyle succesvol te verkopen. Krake schreef er een boek over en geeft lezingen en presentaties door het hele land.

20 Rondetafel Rotterdam

39 special Bedrijfsoverdracht

Met de haven als internationale aanjager leeft de Rotterdamse economie weer op. Een gesprek met drie adviseurs over de economie, de haven en de overnamemarkt in de Rotterdamse regio.

De ideale koper is een jonge oud-ondernemer die zijn bedrijf verkocht en daardoor het geld en ervaring heeft om nog een keer een rondje te maken. + Business Valuation 50

maart/april 2014 | brookz | 05

COLOFON

select 08 Deal of the Year Van Oers Corporate Finance wint eerste DCFA Award

15 Nieuws Crowdfunding serieus nancieringsinstrument overnamemarkt? Innovatie eigen vernieuwing eerst Nationale Overname Dag bepaal uw eigen exit-strategie

Brookz is een uitgave van C365 Business Media Science Park 400 1098 XH Amsterdam Uitgever/hoofdredacteur Peter Rikhof Eindredactie Wietze Willem Mulder Vormgeving Wonderworks, Heemstede Basisontwerp Marjolein Rams

15 40

deals 24 deal 01 Marcus Gillioen Flex-Film International

26 deal 02 Şerif Aktürk Özgazi

Adverteren [email protected]

62 Verkoopprofielen

Online Wietze Willem Mulder

06 Colofon 07 Voorwoord

06 | brookz | maart/april 2014

Marketing Alex Turkawski

vraag & aanbod

elk nummer

42

Medewerkers Mark van Baal, Peter Bak, Marcel Bakker, Miloe van Beek, Willemijn van Benthem, Martine Berendsen, Martin Dijkstra, Rob Hartgers, Dennis Mensink, Wietze Willem Mulder, Koos Plegt, Sietske Raaijmakers, Koen van Santvoord, Marco van Veelen, Simon de Wilde

Abonneren Een lidmaatschap op Brookz kost €199 (ex btw). Abonnementen lopen tot wederopzegging tenzij u uiterlijk 1 maand voor het aflopen van het abonnement hier schriftelijk van afziet. Voor vragen over abonnementen kunt bellen met 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut)

©2014 C365 Business Media. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden gekopieerd of verveelvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

redactioneel PETER RIKHOF

Exit-strategie die een nieuw bedrijf beginnen (zelf starten of in de vorm van een overname), staan maar zelden stil bij de vraag hoe, of op welke termijn, ze er weer willen uitstappen. Dat is begrijpelijk, want het voelt natuurlijk een beetje als op de ONDERNEMERS EN INVESTEERDERS

trouwdag alvast nadenken over de scheiding. Toch zijn er een aantal goede redenen om dat wel te doen. Op de eerste plaats is een (ctieve) exit-datum een concreet doel om de komende jaren naar toe te werken. Het geeft duidelijkheid en richting voor de vele kleine, maar ook grote beslissingen die u als ondernemer nou eenmaal moet nemen. Daarnaast is – met name voor veel internet- en technologiebedrijven – de levenscyclus vele malen korter geworden. Waar vroeger werd gedacht in termen van tien jaar om een serieus bedrijf op te bouwen, worden bedrijven nu soms al binnen enkele jaren of zelfs maanden verkocht. Verderop in dit nummer een interview met Basil Peters, een Canadese investeerder, overnameadviseur en auteur van het boek ‘Early Exits’. Volgens Peters moeten ondernemers en investeerders – uitgaande van de gedachte dat je een bedrijf op het hoogtepunt wilt verkopen – veel eerder en structureler nadenken over de exit. De crux is om niet passief te wachten totdat een overnamekandidaat zich spontaan meldt. Op dat moment is het meestal al te laat, waarschuwt Peters. En de gevolgen kunnen ernstig zijn: een bedrijf dat ‘over the hill’ is, is minder aantrekkelijk op de arbeidsmarkt, minder aantrekkelijk voor investeerders en in veel gevallen, minder winstgevend. Peters pleit er voor om de exit-strategie een vast onderdeel te laten zijn van het businesplan. Want volgens hem zijn strategische beslissingen en eigenlijk het hele management van een bedrijf niet los te zien van de exit-strategie. Weten hoe en wanneer je wilt verkopen, is volgens Peters zelfs de ruggengraat van de algehele strategie. Een meer dan interessante gedachte. Want een geplande exit zal ongetwijfeld tot een hogere verkoopopbrengst leiden dan doorgaan totdat u er als ondernemer of investeerder bijvoorbeeld geen zin meer in heeft. Kortom, hoe zit het met uw exit-strategie?

Peter Rikhof uitgever/hoofdredacteur FOTO: SIETSKE RAAIJMAKERS

[email protected]

PS: Op de Nationale Overname Dag op donderdag 24 april gaan we in een aantal sessies uitgebreid in op hoe u als ondernemer of investeerder kunt toewerken naar een planbare exit. Kijk op www.nationaleovernamedag.nl


select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername

Crowd casino CROWDFUNDING IS HOT;

bijna dagelijks wordt er een nieuw platform gelanceerd. Maar hoe geschikt is deze nancieringsvorm voor een bedrijfsovername? ‘Ik ben nog geen deal tegenkomen die genancierd is met geld van een crowd.’

M

et de oprichting van branchevereniging Nederland Crowdfunding vorige maand wordt de crowdfundingmarkt steeds professioneler. Hoewel dit publiekelijk geld ophalen in eerste instantie is weggelegd voor kunstenaars, goede doelen en start-ups, komen er tegenwoordig meer en – qua bedragen – grotere succesverhalen naar buiten. In 2013 is er volgens consultancybu-



NIEUWS

DEALS

Q&A

STRATEGIE

‘Mijn gevoel zegt dat crowdfunding niet zo’n vlucht zal nemen dat het een substantieel onderdeel wordt’ reau Douw&Koren namelijk 32 miljoen euro via de verschillende crowdfundingplatforms opgehaald, tegenover ‘slechts’ 14 miljoen euro een jaar eerder. De verwachting is dat deze groei zich in 2014 doorzet.

Informal investors Maar hoe past crowdfunding in het nancieringsplaatje bij een bedrijfsovername? ‘Ondernemers moeten crowdfunding niet zien als vervanging van alle andere nancieringsopties’, aldus directeur Carlo van der Weg van Credion, die ondernemers helpt bij hun nancieringaanvraag. ‘Geld ophalen via crowdfunding is dan een puzzelstukje, naast eigen inbreng, een banklening en een nanciële bijdrage van de verkoper, dat ontbreekt om de deal nancieel rond te krijgen.’ Volgens Van der Weg gaat crowdfunding de komende jaren ook een rol spelen bij overnames van boven de miljoen euro. De reden daarvoor is dat de totale crowd steeds groter in omvang en kapitaal wordt. Van der Weg: ‘Crowdfundingplatforms richten zich nu vooral op de particuliere spaarder, maar je ziet dat informal investors zich ook gaan aansluiten. En deze investeerders leggen natuurlijk grotere bedragen op tafel.’

Tegenprestatie Het bekendste overnameverhaal met behulp van crowdfunding is een Gronings

accountantskantoor maart vorig jaar. De eigenaar van dit kantoor raakte op leeftijd, maar er was geen opvolging voorhanden. Een partner van Online Accountants MKB (OAMKB) wilde daarom dit kantoor overnemen. Rabobank was bereid om het onroerend goed en inventaris voor 400.000 euro te nancieren, maar een banklening voor de goodwill kreeg de koper niet. Hij besloot om via Geldvoorelkaar.nl dit bedrag van ongeveer 100.000 euro te laten nancieren door een crowd. De teller begon al snel te lopen en in bijna twee dagen had OAMKB het benodigde bedrag van een ton opgehaald bij 188 deelnemers. Concreet betekent dit voor de koper een lening tegen acht procent rente per jaar met een looptijd van 60 maanden, waar hij persoonlijk borg voor staat. ‘Wanneer een bank al akkoord heeft gegeven, kweekt dat natuurlijk vertrouwen’, zegt mede-oprichter Edwin Adams van Geldvoorelkaar.nl, het grootste crowdfundingplatform van ons land. Hij voorziet ook een stijging van het aantal overnamedeals deels genancierd door een crowd, omdat crowdfunding als nancieringsinstrument inmiddels op het netvlies komt bij kopers, verkopers en overnameadviseurs. ‘Bedrijven die worden overgenomen hebben een nanciële historie, dus dat is minder risicovol dan een start-up. Dat soort bedrijven zijn erg interessant voor onze crowd, want met een

Lening of aandelen? Een ondernemer kan in verschillende vormen geld ophalen via crowdfunding. Naast donaties (geen tegenprestatie), sponsoring (kleine tegenprestatie) en voorverkoop (korting op product/dienst), komt het bij een bedrijfsovername meestal uit op een lening of het verstrekken van aandelen. Lening: de ondernemer betaalt de aflossing van de lening tegen een bepaald rentepercentage, gedurende een vooropgestelde periode. De ondernemer staat vaak persoonlijk borg voor deze lening. Aandelen: de ondernemer verkoopt een deel van zijn aandelen. Alle nieuwe aandeelhouders verzamelen zich in een coöperatie en er wordt één persoon naar voren geschoven die de belangen behartigt van deze coöperatie.


startende ondernemer kan het nog alle kanten op.’ De kopende ondernemer van het accountantskantoor weet bovendien op een slimme manier een schare ‘fans’ achter zich te krijgen. Iedere particulier die 250 euro inlegt, krijgt een gratis beoordeling van de aangifte inkomstenbelasting. Iedere ondernemer die datzelfde bedrag op tafel legt, krijgt een gratis adviesgesprek over de nanciële situatie van zijn onderneming. Adams: ‘Het is natuurlijk geen app-maker of snoepfabriek, maar door zo’n tegenprestatie kun je al snel een crowd aan je binden. Dat zijn mensen die in jou en jouw bedrijf geloven, dus zijn ze ook een potentiële klant.’

Financieringsplaatje Optimisme alom, maar hoeveel bedrijfsovernames worden er daadwerkelijk (deels) genancierd door crowdfunding? ‘In de praktijk ben ik, of mijn collega’s, het nog niet tegengekomen’, concludeert specialist bedrijfsovername René Otten van ABN AMRO. Hij erkent dat de bank tegenwoordig wat minder riant krediet verstrekt, maar Otten ziet bij bedrijfsovernames die leemte nog niet opgevuld worden door crowdfunding. Ook niet in de komende jaren. ‘De wereld verandert snel, maar mijn gevoel zegt dat crowdfunding bij de grotere overnamedeals niet zo’n vlucht zal nemen dat het een substantieel onderdeel wordt van het totale nancieringsplaatje. Mogelijk ligt dat wat anders bij de relatief kleinere transacties.’ Daarbij vraagt de bankman zich af hoe een koper dit praktisch regelt, want overnamedeals spelen zich meestal achter de schermen in alle vertrouwelijkheid af. Maar volgens Adams is dat geen enkel probleem, want het is de koper die op zoek gaat naar nanciering en niet het bedrijf dat te koop staat. ‘Als koper kun je vertellen om wat voor soort bedrijf het gaat, zonder naam en rugnummer te noemen.’ Van der Weg valt hem bij: ‘Kopers twijfelen wel eens om kapitaal via zo’n platform op te halen. Maar het is zonde als daardoor de deal niet doorgaat.’

tekst WIETZE WILLEM MULDER

Onderzoek

Innovatie SLECHTS EEN OP DE ACHT MKB-bedrij-

ven heeft de afgelopen drie jaar zelf geïnnoveerd.

D

it blijkt uit een onderzoek van onderzoeksbureau Panteia onder circa 2.000 MKB-bedrijven. Uit het onderzoek blijkt dat 29% van deze bedrijven in de voorgaande drie jaar bestaande technieken, apparatuur of software substantieel voor eigen gebruik heeft aangepast en 7% van de bedrijven heeft in dezelfde periode geheel nieuwe technieken, apparatuur of software ontwikkeld voor eigen gebruik. Volgens de onderzoekers is er pas sprake van gebruikersinnovatie wanneer een bedrijf bestaande technieken, apparatuur of software (substantieel) heeft aangepast om die meer geschikt te maken voor eigen gebruik óf geheel nieuwe technieken, apparatuur of software voor eigen gebruik heeft ontwikkeld, die niet op de markt te verkrijgen zijn. Op basis van deze formule concluderen de onderzoekers dat 16% van de bedrijven in het MKB in de voorgaande drie jaar gebruikersinnovaties heeft gerealiseerd. Bij het grootste deel van gebruikersinnovatie gaat het om aanpassingen. Onder het grotere MKB realiseren relatief meer bedrijven gebruikersinnovaties dan onder het kleinere MKB. Qua aard van de gebruikersinnovaties gaat het bij de helft om software, bij 29% om hardware en bij 18% om administratieve systemen. Er blijkt een sterke samenhang tussen de ‘klassieke’ innovatie en de mate van gebruikersinnovatie. ‘Klassiek’ innovatieve bedrijven doen ook vaker aan gebruikersinnovatie.

Event

Nationale Overname Dag 2014 WIE WORDT DE VOLGENDE KOPER van uw bedrijf? Zowel kopers als verkopers moeten veel eerder nadenken over hun exit.

D

e MKB-overnamemarkt klimt langzaam weer uit het de dal, de deals komen weer op gang. Alle reden om u voor te bereiden op een eventuele koop of verkoop van een bedrijf. Vreemd genoeg laten zowel kopers als verkopers van een bedrijf zich nog te vaak leiden door emoties en de waan van de dag. Terwijl het kopen of verkopen van een bedrijf in principe een planbaar proces is, waarin u zelf de route kunt bepalen. Wie dit jaar of in 2015 de markt op wil om te kopen of te verkopen, zal dus nu in actie moeten komen. Deze gedachte staat centraal tijdens de 6e Nationale Overname Dag, het jaarlijkse kennis- en netwerkevent voor (potentiële) kopers en verkopers van bedrijven. De Nationale Overname Dag vindt dit jaar plaats op donderdag 24 april in Kasteel de Vanenburg in Putten. Naast presentaties van ondernemer en investeerder Aldebert Wiersinga – Het 1000-dagen plan voor een planbare exit

– en het unieke verhaal van ondernemer Frank Krake – Van faillissement tot succesvolle verkoop – zijn er meer dan tien verschillende workshops over alle aspecten van een bedrijfsovername. Daarnaast is de Nationale Overname Dag uiteraard een uitgelezen mogelijkheid om te netwerken met collega-ondernemers en alle relevante partijen waaronder ABN AMRO, BuyInside, Ecart Invest, Jan Overnames & Waarderingen, Marktlink Fusies & Overnames, DVDW Advocaten, en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Aan het eind van de middag zullen vijf geselecteerde kopers en verkoper svoor het publiek in de zaal een korte presentatie houden over het bedrijf dat ze zoeken of dat ze willen verkopen. Na afloop kan er tijdens de borrel en het dinerbuffet nog uitgebreid worden nagepraat.

Kijk voor meer informatie en inschrijving op www.nationaleovernamedag.nl



NIEUWS

DEALS

Q&A

STRATEGIE

DCFA Award 2014

van de DCFA Deal of the Year Award was een succes. Na een spannende nale kwam Van Oers Corporate Finance als winnaar uit de bus. ‘Een ultiem voorbeeld van hoe goed teamwork een gecompliceerde deal over de streep kan trekken.’

DE EERSTE VERKIEZING

J

e zult maar midden in een verkooptransactie zitten van een vleesverwerkend bedrijf en er breekt een paardenvleesschandaal uit. Het overkwam Alexander den Boer en Winand Leenaars, beiden adviseur bij Van Oers Corporate Finance, tijdens het verkooptraject van vleesverwerker Henningsen uit Waalwijk. Als extra complicerende factor speelde ook nog mee dat de adviseurs te maken hadden met een Japanse strategische koper en vier aandeelhouders, waarvan twee vertrekkende en twee blijvende. Dit alles vereiste uiteraard de nodige diplomatie en sturing om alle neuzen dezelfde richting op te krijgen. Maar na bijna een jaar van onderhandelen – in Japan betekent “ja” niet “ja, akkoord” maar “ja, we begrijpen je en denken er over na” – werd op 28 november vorig jaar Henningsen Nederland verkocht aan het Japanse Ariake. Een deal waarmee de Japanners, die al verwante fabrieken bezitten in België en Frankrijk, meer greep krijgen op de Europese markt.

Teamwork Maar ook een deal die, door het overwinnen van alle problemen en complicaties, voor de Dutch Corporate Finance Association (DCFA), voldoende reden was om


uitgeroepen te worden tot de eerste DCFA Deal of the Year Award. Vooral ook omdat verkooptransactie van Henningsen – in de woorden van juryvoorzitter Peter Paul de Vries – ‘een ultiem voorbeeld is van hoe goed teamwork een gecompliceerde deal over de streep kan trekken’. En dat was volgens DCFA-bestuurslid Arne Hamers (ABN AMRO Participaties) precies de reden waarom de netwerkvereniging voor nanciële professionals deze verkiezing organiseerde. Hamers: ‘Het ging bij deze verkiezing niet om de omvang van de transactie. De jury heeft vooral gekeken naar welke creatieve oplossingen zijn bedacht om de deal tot een goed einde te brengen en in hoeverre deze oplossingen ook een multidisciplinair karakter hadden.’ Naast Van Oers waren ook de verkoop van Hotraco (onder meer Robèrt Meijer van Bol Corporate Finance) en de management buy-out van Tradinco (onder meer Robert De Boeck en Tobias Taminiau van Antea Participaties) genomineerd. Daarnaast was er nog een eervolle vermelding voor Albert Bos en Jurgen van Olphen van TransEquity Network voor hun begeleiding van een doorstart uit een faillissement, waarbij gebruik

Alexander den Boer, Van Oers Corporate Finance (L), en Hans Minnaar, voorzitter DCFA

werd gemaakt van een prepack-constructie (Breure Plantdeco).

Geslaagd Hamers, die samen met Peter Paul de Vries (Value8) en Peter Rikhof (Brookz) ook in de jury zat, was aangenaam verrast door de kwaliteit van de inzendingen voor deze eerste DCFA Award. ‘We hielden na een eerste selectie tien kwalitatief goede cases over, variërend in dealsize van twee tot vijftig miljoen euro. Daarbij waren in totaal ruim honderd adviseurs betrokken. Het is wat ons betreft een mooie afspiegeling van wat er in 2013 in de middenmarkt is gebeurd. Ons doel was om de deals en de daarbij betrokken adviseurs in de middenmarkt meer zichtbaarheid en erkenning te geven. Gezien het enthousiasme van alle betrokkenen, zijn we in die opzet meer dan geslaagd.’

tekst MARCO VAN VEELEN

De juiste partij aan tafel Als ondernemer bent u voortdurend in gedachten bij uw bedrijf. Tijd om stil te staan is er niet. De wereld verandert continu en bovendien steeds sneller. Cruciale ondernemersvragen. Vragen als “Is mijn verdienmodel nog van deze tijd?”, “Is mijn onderneming klaar voor de toekomst?” en “Hoe kan ik verder groeien?” zullen onmiskenbaar de revue passeren. Het zijn belangrijke vragen. En het zijn juist deze vragen die u als ondernemer inspireren. Inspireren tot het denken in kansen, het maken van plannen en het vaststellen van de mogelijkheden voor uw onderneming.

www.vanoers-cf.com

Ondernemen is kansen zien. Ook wanneer de wereld om u heen wat terughoudend is. Kansen zijn er altijd. Van Oers Corporate Finance vraagt, daagt uit, interpreteert, analyseert, adviseert, begeleidt, ondersteunt en coacht bij strategische overname- en financieringsvraagstukken. Reeds 15 jaar gaan wij stevige relaties aan met ondernemers om hen te inspireren en te begeleiden bij het verwezenlijken van hun doelen en kansen.

Neem voor meer informatie contact op met Alexander den Boer of Sander Collé. T. 076 - 530 38 00 of kijk op www.vanoers-cf.com

Van Oers Corporate Finance heeft ruime ervaring met het begeleiden van fusies en overnames, het oplossen van complexe financiële (haalbaarheids-) vraagstukken, het uitvoeren van bedrijfswaarderingen en het aantrekken van financieringen.

Voegt onmiskenbaar waarde toe

groei, durfkapitaal & bedrijfsovername

Frank Krake (46) is na zijn studie HEAO-CE in 1989 zijn carrière begonnen als inkoper bij Wehkamp. In 1994 gaat hij aan de slag als commercieel directeur bij Unimeta, een fabrikant van tuinmeubilair. Bij dit Enschedese bedrijf werkt hij zich binnen enkele jaren op tot directeur. In 2005 gaat Unimeta failliet. Een week later start Krake zijn nieuwe bedrijf Bukatchi (Chinees voor ‘graag gedaan)’, wederom een tuinmeubelenproducent, maar nu als kop-staartbedrijf. Deze onderneming bouwt hij uit tot een succes, met bijna twintig werknemers, een omzet van meer dan tien miljoen euro en drie vestigingen in Hengelo, QingXi (China) en Cirebon (Indonesië). In 14 | brookz | oktober 2012

NIEUWS

DEALS

2012 besluit hij Bukatchi te verkopen aan participatiemaatschappij Antea, in combinatie met MBI’er Thijs Linthorst. In die tussenliggende jaren heeft hij zijn parttime studie Master of Marketing Strategy aan de Rijksuniversiteit Groningen met een wetenschappelijke publicatie afgerond. In 2005 verschijnt zijn artikel in het vooraanstaande Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift Journal of Product & Brand Management, waarvoor hij een award van beste artikel van dat jaar ontvangt. Bovendien schrijft hij het boek De rampondernemer, waarin Krake het verhaal van zijn stormachtige ondernemersloopbaan uit de doeken doet.

Q&A

STRATEGIE

Q&A

select

FRANK KRAKE. Ondernemer

‘Ik stond de groei van het bedrijf in de weg’ FRANK KRAKE ging in 12 jaar ondernemer-

schap door diepe dalen, maar bleef overeind en wist uiteindelijk zijn bedrijf Bukatchi Outdoor Lifestyle succesvol te verkopen. Hij schreef er een boek over en geeft lezingen en presentaties door het hele land. ‘Zorg altijd voor een plan B.’

N

ee, over de titel van zijn boek hoefde Frank Krake niet lang na te denken. Na alles wat hij had meegemaakt was De rampondernemer een meer dan logische keuze. Want koud vier maanden in charge als directeur van de kwakkelende tuinmeubelfabrikant Unimeta vernietigt de vuurwerkramp in mei 2000 de hele voorraad van het bedrijf. Een jaar later haalt 9/11 een streep door de Amerikaanse expansieplannen. Weer een jaar later wordt Krake – op bezoek bij zijn Chinese toeleverancier – getroffen door het SARS-virus. Het leidde uiteindelijk in 2005 tot een onvermijdelijk faillissement. Binnen een week start Krake een nieuw bedrijf, Bukatchi Outdoor Lifestyle. Ook met Bukatchi maakt hij de nodige ups en downs mee, maar uiteindelijk weet hij het in bedrijf in 2012 succesvol te verkopen aan participatiemaatschappij Antea. Na vervolgens nog een jaar fulltime te hebben meegeholpen aan een soepele overdracht, gunt de nuchtere Tukker zichzelf tot 2015 om de batterij weer even op te laden. ‘Er komt vanzelf wel weer wat op mijn pad.’

tekst PETER RIKHOF en WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER

U kwam in 1996 bij Unimeta binnen als commercieel manager en stroomde uiteindelijk door naar het directeurschap. Wist u toen al dat Unimeta er niet zo best voorstond?

‘Toen ik begon als commercieel manager wist ik dat de vorige eigenaar het bedrijf drie jaar eerder voor een goede prijs had verkocht. Maar exacte omzet- en winstcijfers wist ik niet, nee. Enkele jaren later vertrok de zittende directeur en werd ik als 31-jarige jochie door de aandeelhouder gevraagd het roer over te nemen. Op dat moment draaide Unimeta een paar ton winst op een omzet van twintig miljoen euro. Dus ik wist waar ik aan begon.’ Op papier nog altijd een gezond bedrijf. Waar ging het mis?

‘De tuinmeubelenmarkt groeide ieder jaar, dus daar lag het niet aan. Maar het bedrijf zat in de basis niet goed in elkaar, we werden snel ingehaald door de realiteit. Unimeta had 300 medewerkers in dienst, een fabriek ter grootte van drie voetbalvelden en alles werd op dat moment nog in Nederland geproduceerd. In die tijd waren de lagelonenlanden in Zuidoost-Azië in opkomst en daar konden we op geen enkele manier tegenop. Daarnaast hebben we ook nog eens extreem veel pech gehad, dat hielp natuurlijk ook niet mee.’ Bij de bank gingen natuurlijk alle alarmbellen af.

‘Dat kun je wel zeggen. In 2002 werd ik noodgedwongen zelfs aandeelhouder van Unimeta. Als voorwaarde voor een extra krediet eiste de bank dat ik een aandelenbelang in het bedrijf nam. Die aandelen kreeg ik bij wijze van spreken bijna cadeau, maar daarmee werd ik wel persoonlijk aansprakelijk. Ik kon er dus niet zomaar uitstappen, als ik dat al zou willen.’



Had u toen niet het gevoel dat u gedwongen werd om op een zinkend schip te blijven?

‘Je staat met je rug tegen de muur. Bovendien werd me een persoonlijk borgstelling van honderdduizend euro door de strot geduwd om de nanciering rond te krijgen. Ga dat thuis maar eens uitleggen, want je vrouw moet ook mee tekenen. Ze zei: “waar begin je aan, je bent gek”. Ik zat in een onmogelijke spagaat. Want zet je geen krabbeltje, dat staan er 300 medewerkers op straat.’ Unimeta ging uiteindelijk in 2005 failliet, had u het met minder tegenslag misschien wel gered?

‘Nee, dan waren we een paar jaar later failliet gegaan. Zoals ik al zei, we werden ingehaald door de tijd. Als je het analyseert, dan is een arbeidsintensief productiebedrijf in Nederland ook niet meer mogelijk.’ Valt u als directeur iets te verwijten?

‘Voor mijn gevoel heb ik echt alles uit de kast getrokken om het bedrijf overeind te houden. Maar je wordt er in Nederland wel op aangekeken als je een faillissement op je naam hebt staan. Er zijn nog altijd oudcollega’s van Unimeta die mij nog steeds verantwoordelijk houden voor de ondergang van het bedrijf. En dat doet best zeer.’

‘Als de verkoop om wat voor reden niet door zou gaan, moest ik gewoon verder met Bukatchi. Dat is ook een van mijn belangrijkste ondernemerslessen: zorg altijd voor een plan B’ Vervolgens start u weer een nieuw tuinmeubelenbedrijf. Is dat niet vreemd?

‘Ik wist dat in de tuinmeubelenmarkt best geld was te verdienen, maar niet met een eigen fabriek. Ik was er heilig van overtuigd dat je daarvoor moest opereren met een exibel kop-staart-bedrijf. Dus heb ik onmiddellijk geld bij elkaar geschraapt, een tweede hypotheek genomen, vrienden en familie benadert etc., want ik wilde gelijk weer door.’ Had u geen behoefte aan een rustperiode, na zo’n turbulente tijd?

‘Een weekje. Langer kon ook niet, want als ik zou wachten was het seizoen voorbij.’ U startte Bukatchi onder de vleugels van een ander bedrijf, SupportPlus. Wat was de gedachte daarachter?

‘Door mijn faillissement kwam ik ineens bij sommige


NIEUWS

DEALS

Q&A

STRATEGIE

klanten niet meer binnen, ik merkte dat ze me even in de wacht zetten. Dat kon ik natuurlijk slecht gebruiken. Vervolgens werd ik door een relatie in contact gebracht met SupportPlus, een groot internationaal handelsbedrijf. Zij wilden wel samenwerken, maar dan gelijk als grootaandeelhouder. Doordat alle faciliteiten beschikbaar werden gesteld, konden we een vliegende start maken. Dus binnen een maand had ik twee derde van de aandelen al weer verkocht om samen met SupportPlus verder te gaan. Dat was wel even slikken, maar ik dacht: “Frank, niet eigenwijs zijn, gewoon doen’’.’ De liefde was snel bekoeld, binnen een jaar was u al weer vertrokken.

‘SupportPlus zou worden verkocht aan Commodore. Vervolgens was de directie zo met die onderhandelingen bezig, dat ze geen oog meer hadden voor de business. De resultaten gingen dramatisch naar beneden, je voelde dat het de verkeerde kant op ging. Ik dacht: ik moet hier snel weg, want ik wilde uiteraard niet worden meegesleurd. Het werd vervolgens nog een hele onderhandelingsstrijd met de andere aandeelhouders, maar uiteindelijk heb ik de prijs terug kunnen brengen naar een nancierbaar bedrag en met behulp van Rabobank Oldenzaal een management buy-out kunnen doen.’ U heeft Bukatchi daarna weten uit te bouwen tot een bedrijf met ruim tien miljoen euro omzet. Waarom besloot u vervolgens het bedrijf te verkopen?

‘Door het faillissement bij Unimeta, het opstarten van Bukatchi en de nanciële last van de management buy-out zat ik er als een terriër bovenop. Ik wilde natuurlijk niet voor de tweede keer een faillissement meemaken. Vervolgens groeide de organisatie met een vestiging in China en Indonesië, een logistiek centrum in Duitsland. Op het eind werkte ik gemiddeld 80 uur per week, reisde zes keer per jaar naar China en Indonesië en kwam nauwelijks nog toe aan wat anders. Kortom, ik koerste regelrecht op een burn-out af.’ U werd zelf de grootste belemmering voor verdere groei van Bukatchi.

‘Dat was ik op het laatst natuurlijk ook. Ik wilde iedere factuur zien en ondertekenen. Ik deed de inkooponderhandelingen in het buitenland, ging met onze verkoopmedewerkers mee naar grote klanten om de deal te maken. Kortom, ik werkte me drie slagen in de rondte. Maar daardoor werd ik zelf de bottleneck van het bedrijf.’ Was verkopen dan de enige optie?

‘Het bedrijf moest hoe dan ook op een andere manier worden aangestuurd. Ik heb nog nagedacht om een

externe directeur aan te stellen. Maar het risico dat zo’n man de zaak zou verkloten, terwijl ik als aandeelhouder moet toekijken, was me te groot. Alles afwegende was het zowel voor mij als voor het bedrijf het beste om het bedrijf te verkopen.’ Had u ook een profiel van de koper in uw hoofd?

‘In de tuinmeubelenbranche is het gebruikelijk om de inkooporders voor te nancieren. Voordat ze in China überhaupt de machine aanzetten, moet je ongeveer een kwart vooruit betalen. Ik leunde steeds zwaarder op de bank, mijn accountant zei regelmatig: “Frank, pas op, want het bedrijf wordt te kapitaalintensief voor een familiebedrijf waar geen kapitaal achter zit.” Voor verdere groei was dus in ieder geval een koper nodig die als het nodig is de knip kan trekken en die ook wat reserves heeft als het eens een jaar tegenzit.’ Hoe ga je dan de markt in? Deed u dat zelf, heeft u iemand erbij gehaald?

‘Ik wilde het niet breed de markt in hebben, omdat de concurrentie ook de oren openhoudt. Ik heb Marktlink ingeschakeld en die hebben alleen de grotere accountantskantoren en overnameadviseurs benaderd. In totaal hebben 62 partijen de geheimhoudingsverklaring ondertekenend, waarvan we er tien geselecteerd hebben om verder mee te praten. Uiteindelijk hebben er drie partijen een bod gedaan.’ en mijn kennis van de markt goed over te dragen.’ Hoe zorg je ervoor dat niemand erachter komt dat het bedrijf in de etalage staat?

‘Door alle gesprekken met potentiële kopers in de avonduren en weekenden te doen. Binnen het bedrijf wist niemand ervan, dat heb ik ook zolang mogelijk volgehouden. Daarnaast had ik natuurlijk geleerd van wat er bij SupportPlus was gebeurd, dat mocht mij niet overkomen. Als de verkoop om wat voor reden niet door zou gaan, moest ik gewoon verder met Bukatchi. Dat is ook een van mijn belangrijkste ondernemerslessen: zorg altijd voor een plan B.’ U koos uiteindelijk voor participatiemaatschappij Antea, in combinatie met MBI’er Thijs Linthorst. Wat was voor u het moeilijkste moment?

‘Toen we de intentieverklaring hadden getekend dacht ik dat het einde in zicht was. Maar toen begon het pas, er volgden nog zes loodzware weken. Waar ik vooral veel moeite mee had was dat Antea een bureau inschakelde om met mijn klanten te spreken. Daar was ik erg allergisch voor. Want stel dat de deal niet doorgaat, dan weten mijn klanten dat ik mijn bedrijf wil verkopen. Uiteindelijk hebben we het onder het mom van een klanttevredenheidsonderzoek gedaan. Resultaat was wel dat de koper per sé wilde dat ik nog een jaar aan Bukatchi verbonden bleef om de klanten

Het levert vaak de nodige frictie op wanneer de oude en de nieuwe eigenaar nog een tijdje met elkaar moeten samenwerken.

‘Dat klopt, maar ik had helemaal geen baat bij conicten. Je moet altijd het grote plaatje voor ogen hebben: wat is het beste voor het bedrijf? Ik ben het in dat jaar weleens oneens geweest met Thijs, maar uiteindelijk is hij de nieuwe eigenaar. Dus dan moet je maar even over je eigen ego heenstappen.’ Tot slot, nog even over uw boek. Welke ramp heeft de meeste indruk op u gemaakt?

‘De vuurwerkramp. Ik zie die zaterdag 13 mei 2000 nog altijd voor me: ik stond in de tuin te schoffelen, voelde de grond onder mijn voeten trillen en zag in de verte een grote zwarte rookpluim boven Enschede. Na twee weken mocht ik met wat verzekeringsexperts het rampgebied in. Er was helemaal niets meer van ons magazijn over, alles was weg, de schade bedroeg zes miljoen euro. Als ik de beelden terugkijk, dan schiet ik elke keer weer vol.’ Frank Krake is donderdag 24 april een van de keynote sprekers op de Nationale Overname Dag. Meer info www.nationaleovernamedag.nl



NIEUWS

DEALS

Q&A

STRATEGIE

Early Exits EEN EXIT-STRATEGIE IS GEEN BIJZAAK,

stelt de Canadese investeerder, overnameadviseur en ‘exit coach’ Basil Peters. Het hoort een vast onderdeel te zijn van het businessplan. ‘Wacht niet passief totdat een koper zich meldt, dan ben je vaak al te laat.’

T

iming is alles. Dat is de kern van de boodschap van Basil Peters, een Canadese investeerder, overnameadviseur en zelfbenoemd ‘exit coach’. Een bedrijf moet je verkopen op het hoogtepunt. En dat hoogtepunt komt, met name voor technologie- en internetbedrijven, steeds vroeger. Volgens Peters in veel gevallen al na 3 jaar. Helaas slaagt slechts een minderheid van de investeerders erin om op het optimale moment te verkopen. Maar liefst 75% van de exits is een mislukking, schat Peters. Sinds een aantal jaar verkondigt Peters het evangelie van de ‘early exit’. Hij schreef een boek over het onderwerp en reist de wereld rond om lezingen te geven. Vorig jaar was hij nog de hoofdgast op een seminar van Technology Venture Partners op de Universiteit Nyenrode.

Verkopersmarkt Het betoog van Peters is overtuigend. In zijn boek en zijn lezingen schetst hij hoe de technologiesector de afgelopen vijf tot tien jaar is veranderd, of beter gezegd: geaccelereerd. Grote bedrijven groeien nauwelijks nog autonoom. De echte groeimo-


toren van de economie zijn de start-ups. De grote jongens weten dat en investeren minder in innovatie en veel meer in acquisities. Met een uitpuilende oorlogskas struinen ze de markt af, op zoek naar geschikte overnamekandidaten. Veel van die overnames vinden plaats ‘onder de radar’. De grote deals, van 100 miljoen dollar of meer, trekken de meeste aandacht. Maar het gros van de overnames is volgens Peters deals van rond de 15 miljoen dollar. Een voormalige M&Aexecutive van Google, Charles Rim, vertelde eens dat 90% van de overnames die Google doet transacties zijn van onder de 20 miljoen. Sterker nog: de zoekgigant heeft een voorkeur voor start-ups die nog geen eens omzet draaien. Grote bedrijven zijn niet de enige kapers op de kust. Peters constateert dat in Noord-Amerika ook private equity-partijen, na een paar jaar van terughoudendheid, zich weer met hun volle gewicht op de overnamemarkt hebben gestort. Venture capitalists zijn ook weer volop in het spel en gedragen zich steeds meer als private equity en doen steeds vaker volwaardige overnames. Tot slot signaleert

Peters in de VS en Canada een nieuwe trend: zeer gefortuneerde babyboomers, vaak oud-ondernemers, die geen zin hebben om de hele dag op de golfbaan te staan. Deze ‘boomers’ nemen bedrijven over en bemoeien zich actief met het management. ‘Het zijn vaak de meest agressieve en snelste spelers op de markt’, stelt Peters. Op basis van ruwe schattingen berekent Peters dat er onvoorstelbaar veel geld in de markt zit voor overnames. Alleen al de grote bedrijven en de ‘boomers’ samen, hebben volgens hem een geschat investeringsvermogen van 16 biljoen dollar. Of Peters’ berekeningen nu helemaal juist zijn of niet, zijn punt is duidelijk: het is een verkopersmarkt.

DNA Tot zover de context. Wat betekent dit voor ondernemers en investeerders? Peters heeft daarop een helder en ondubbelzinnig antwoord: bereid je voor op een early exit. Een exit-strategie moet een vast onderdeel zijn van het businessplan, stelt hij. De kritiek dat teveel aandacht voor de exit de aandacht aeidt van de

tekst ROB HARTGERS

‘Waar het om gaat is dat je kunt aantonen dat je businessmodel werkt. Vanaf dat moment kun je onderhandelen over de waarde van het bedrijf’ business, wuift Peters weg. Strategische beslissingen en eigenlijk het gehele management van een bedrijf, zijn volgens hem niet los te zien van de exit-strategie. Stelliger: ze vormen de ruggengraat van de algehele strategie. Overeenstemming over de exit-strategie is daarom van groot belang. Peters gaat daarin behoorlijk ver. Hij vindt niet alleen dat de strategie al bij de conceptie van het bedrijf op papier moet worden gezet, maar ook dat deze door alle belangrijke stakeholders moet worden ondertekend. De handtekeningen moeten liefst

jaarlijks worden hernieuwd, om te garanderen dat alle neuzen nog dezelfde kant opstaan. In een van zijn lezingen vertelt Peters over een Amerikaans bedrijf dat zijn ‘exit document’ niet jaarlijks, maar tijdens iedere bestuursvergadering laat bevestigen.

Consolidatiegolven Wanneer is een bedrijf rijp voor een early exit? Het bepalen van het juiste exitmoment is precisiewerk. De crux is om niet passief te wachten totdat een overnamekandidaat zich spontaan meldt. Op dat

moment is het meestal al te laat, waarschuwt Peters. De repercussies kunnen ernstig zijn: een bedrijf dat ‘over the hill’ is, is minder aantrekkelijk op de arbeidsmarkt, minder aantrekkelijk voor investeerders en in het uiterste geval, minder winstgevend. Met name in de snelle technologiesector is het ‘optimale exitmoment’ vervlogen voordat je er erg in hebt. Doordat er zoveel goed beslagen kopers op de markt zijn die allemaal min of meer tegelijkertijd over dezelfde informatie beschikken, kunnen ‘consolidatiegolven’ ontstaan. Zo’n golf wordt meestal



NIEUWS

DEALS

Q&A

STRATEGIE

‘Zodra je aannemelijk kunt maken wat de impact van extra investeringen zullen zijn op de omzet, kun je onderhandelen over de waarde van het bedrijf ’

getriggerd doordat één overnamekandidaat zich meldt op de markt. Die eerste overname is het startschot voor een golf van overnames binnen een technologische niche, want geen van de grote technologiebedrijven wil een kennisachterstand oplopen. Kleine bedrijven die de golf missen, worden wakker in een andere markt. Plots moeten ze concurreren met veel grotere bedrijven die bereid zijn om miljoenen te pompen in innovatie. Wie dat lot wil ontlopen, moet zijn ogen en oren open houden, stelt Peters. Een netwerk van overnamespecialisten met markt-specieke kennis kan helpen. Ook moeten bedrijven zich volgens Peters niet blind staren op groeicijfers. Dat is in zijn ogen ‘oud denken’. Ondernemingen zonder indrukwekkende groeicijfers kunnen volgens hem prima interessante overnamekandidaten zijn. Waar het om gaat, is dat een bedrijf kan aantonen dat het businessmodel werkt. Zodra je aannemelijk kunt maken wat de impact van extra investeringen zullen zijn op de omzet, kun je onderhandelen over de waarde van het bedrijf. Hoe snel het kan gaan, illustreren bekende voorbeelden als de fotodeelsite Flickr, die na anderhalf jaar voor 30 miljoen dollar aangekocht werd door Yahoo, of YouTube, dat na twee jaar werdt opgeslokt door Google voor 1,6 miljard dollar. Maar het kan nog sneller gaan: het bedrijfje Mailbox, een app waarmee je email eenvoudig kunt indelen en verwerken, werd vorig jaar een maand (!) na oprichting overgenomen door Dropbox. Naar verluidt ging het om een deal van om en nabij de 100 miljoen dollar. Of nog gekker: Peters vertelt over een start-up in London die tien dagen na de oprichting werd overgenomen. In de woorden van Peters: ‘This is a golden era for tech entrepreneurs.’


1000 dagen-plan De Nederlandse overnamemarkt is niet vergelijkbaar met die in Noord-Amerika. Toch is een early exit ook in Nederland bezig aan een opmars. Aldebert Wiersinga investeert met het Value Creation and Company (VC&C) in Nederlandse technologie- en softwarebedrijven. Hij werkt graag met een ‘1000 dagen-plan’, naar het aantal dagen dat nodig is voor een goede exit. Waarom 1000 dagen? ‘Het bekt lekker en het is ongeveer 3 jaar. In onze sector - technologie en software - is het aannemelijk dat een bedrijf in die periode groei en innovatie heeft laten zien. Na drie jaar komen zulke bedrijven vaak in een andere fase van hun ontwikkeling. Daar hoort ook een andere managementstijl bij. Het komt niet vaak voor dat de ondernemers uit de start-up fase over die stijl beschikken. Bovendien zijn er maar weinig Nederlandse technologiebedrijven die autonoom meer dan 20 miljoen omzet halen. Een overname door een grotere onderneming biedt dan het meeste perspectief op verdere groei.’ Is dat zo? De jaren negentig hebben de early exit een slechte naam gegeven. ‘Van dat slechte imago hebben wij wel eens last. Men denkt bij early exits soms aan cowboys die snel geld willen verdienen en na de verkoop hard wegrennen. Maar dat is nu precies wat een early exit in mijn beleving níet is. Je moet ervoor zorgen dat een bedrijf zo waardevol is, dat het blijvende toegevoegde waarde heeft in de markt. Op die manier wordt een exit onvermijdelijk.’ Is het lastig om ondernemers te overtuigen van de voordelen van een early exit? ‘We komen vaak ondernemers tegen die denken dat ze de nieuwe Google zijn. Die willen het liefst wachten tot hun bedrijf 100 miljoen euro waard is. Maar je moet niet te gretig zijn. Ik ken teveel voorbeelden van bedrijven die de boot hebben gemist. Ooit waren ze 80 miljoen waard, nu niks meer. De meeste transacties in de Nederlandse IT- en software-wereld zitten tussen de 5 en 50 miljoen. Daar lees je niet over in de krant.’ Wanneer moet je gaan nadenken over de exit? ‘Een exit-strategie hoort een belangrijke component te zijn van je businessplan. Het beïnvloedt je visie op de markt. Als je over 10 jaar wilt verkopen voor 5 miljoen hoort daar een andere strategie bij dan wanneer je over 3 jaar wilt verkopen voor 10 miljoen. Zie de exit als onderdeel van je bedrijfsvoering. Natuurlijk moet een directeur er niet dagelijks mee bezig zijn. Als investeerders checken wij op gezette tijden of het bedrijf nog op de juiste koers zit. Daarbij toetsen we de strategische keuzes aan de exitstrategie.’ Wat als de exit niet lukt? ‘Dan hoort dat geen ramp te zijn. Een gezond bedrijf is nooit afhankelijk van een exit.’ Aldebert Wiersinga is donderdag 24 april een van de keynote sprekers op de Nationale Overname Dag. Meer info www.nationaleovernamedag.nl

Een bedrijfsovername? Een buy out? Situaties waarin u als ondernemer behoefte heeft aan kapitaal De financiering blijkt vaak lastiger te realiseren dan verwacht. De overheid vindt dat goede plannen realiseerbaar moeten zijn en heeft daarom een aantal financieringsinstrumenten in het leven geroepen. Zo kunt u met een BMKB garantie makkelijker een lening aantrekken bij een bank. Ook de Garantie Ondernemingsfinanciering maakt het voor de bank makkelijker om uw onderneming een (achtergestelde) lening te verschaffen. Daarnaast is er nog de Groeifaciliteit, een garantieregeling voor banken en participatiemaatschappijen voor het verstrekken van risicodragend vermogen. En heeft u internationale expansie plannen, dan biedt de Finance for International Business regeling mogelijk een oplossing. Meer weten? Ontmoet onze adviseurs tijdens de Nationale Overnamedag 2014 op 24 april. www.rvo.nl/mkbfinanciering | Bel 088 042 42 42

deal 01 Marcus Gillioen. Flex-Film International

Flexwerker MARCUS GILLIOEN verkocht in 2002 het door hem

opgerichte bedrijf aan een strategische partij uit Finland. Na jaren van topfuncties bij grote multinationals wilde hij weer zelf ondernemen. Onlangs kocht hij samen met zijn echtgenote handelsonderneming Flex-Film International.

N

kende DGA’s vervanging worden gevonee, voor het geld hoefde Marcus Transactie Management buy-in den. De oplossing voor dit probleem was Gillioen (53) het al lang niet Datum december 2013 snel gevonden. Monique Bollen-Gillioen, meer te doen. Na de verkoop van Omzet 10 mln. euro Medewerkers 8 FTE de (Nederlandse) vrouw van Marcus Gilhandelsbedrijf GPG (100 miljoen omzet) Overnamesom niet bekend lioen, was als zelfstandig consultant al in 2002 en tien jaar directiefuncties bij Financiering Eigen vermogen en ruim 20 jaar actief in de papieren vergrote multinationals kon hij zonder provendor loan (50%) en bankfinanciering pakkingsindustrie. Met haar wens om blemen de rest van zijn leven doorbren(50%) mee te ondernemen met haar man vielen gen op de golfbaan. Maar zo zit de onderAdviseur koper Marktlink Fusies & alle stukjes op zijn plaats. Aansluitend op nemende Belg niet in elkaar. In zijn Overnames zijn achtergrond richt Gillioen zich met laatste functie als Vice-President Europe name op commercie en de Belgische bij het Australische Paperlinx was hij, markt en houdt zijn vrouw zich bezig met interne zaken en de vanwege de krimpende papiermarkt, vooral bezig met saneren Nederlandse markt. en reorganiseren. Maar na vier jaar herstructureren vond hij Het overnameproces verliep over het algemeen soepel, ook het niet leuk meer. ‘Ik wilde weer direct contact met klanten, al bleken de banken initieel wat terughoudend. Hoewel Flexzelf iets kunnen opbouwen. Bovendien ben ik nog te jong om Firm een succesvol trackrecord had en ook de crisis van de afachter de geraniums te zitten.’ Omdat Gillioen het niet zag zitgelopen jaren moeiteloos heeft doorstaan, bleek het verkrijgen ten om weer van scratch af aan beginnen, besloot hij op zoek te van overnamenanciering niet eenvoudig en vooral een langgaan naar een bedrijf om over te nemen. durig proces. Het werd uiteindelijk Rabobank Amsterdam en hoewel ook bij de Rabobank om de nodige zekerheden werd Dubbele vervanging gevraagd, is Gillioen tevreden over de deal. Gillioen pakte zijn zoektocht naar een koopwaardig bedrijf gedegen en serieus aan. Zo had hij van tevoren een aantal duidelijke zoekcriteria opgesteld: handelsonderneming, cashow Toegevoegde waarde positief en geen schulden. Op aanraden van enkele relaties Inmiddels zijn Gillioen en zijn vrouw vier maanden in schakelde hij Marktlink Fusies & Overnames in om te helpen charge. De oud-eigenaren hielpen tot eind maart mee om het een geschikt bedrijf te vinden. Afgelopen zomer kwam Gillioen bedrijf goed over te dragen. Gillioen heeft voor het eerste jaar voor het eerst in contact met Flex-Film International, een als belangrijkste doelstelling om de continuïteit van het groothandel gespecialiseerd in exibele verpakkingsfolies. De bedrijf te waarborgen. ‘We hebben gelukkig geen lijken in de onderneming werd in 1996 opgericht door Marcel Kruiper en kast gevonden en de eerste prognoses hebben we ook Daniel Wouter. Zij bouwden het bedrijf uit tot een toonaangeallemaal gehaald. Dat geeft rust en vertrouwen.’ Vooruitkijvende speler in Nederland en België, met een groot gespreid kend naar de toekomst liggen wat hem betreft nog alle opties klantenbestand en een omzet van bijna 10 miljoen. De folies open: groeien in de bestaande markt, nieuwe markten die Flex-Film verkoopt worden gebruikt voor uiteenlopende betreden of het plegen van kleine overnames. ‘Ik ben ervan toepassingen zoals voor het verpakken van AGF, essen frisovertuigd dat met name kleine, gespecialiseerde nichespelers drank en cosmetica. In tegenstelling tot veel andere ondernede toekomst hebben. Wij bieden met ons assortiment een mingen heeft het bedrijf uit Schoonhoven weinig last van de grote toegevoegde waarde en als je daar van je klanten ook de crisis gehad. waardering voor krijgt, dan geeft dat een grote kick. En daar Met de overname van Flex-Film moest voor beide vertrekdoe je het eindelijk voor.’


tekst MARCO VAN VEELEN / fotografie SIETSJE RAAIJMAKERS

Marcus Gillioen (53)

Was Vice-President Europe Paperlinx Is DGA Flex-Film International

xxxxxxxxxx 200x | brookz | 23

deal 02 Serif Aktürk. Özgazi

Fetabaas ŞERIF AKTÜRK is met zijn bedrijf Özgazi de grootste

producent van fetakaas van Europa. Voor de nanciering van een ambitieus investeringsprogramma in 2015 had hij dertien miljoen euro nodig. Binnen vier weken kreeg hij groen licht van zijn huisbank. ‘Ik hecht aan vertrouwen en loyaliteit.’

H

waarbij een groot gedeelte van het huidige et verhaal van Şerif Aktürk (55) is Transactie bankfinanciering investemachinepark in 2015 gemoderniseerd zal het waard om ooit nog eens te ringsprogramma worden. Het investeringsprogramma moet worden beschreven in een boek. Omvang 10 miljoen euro Datum november 2013 Özgazi in staat stellen om haar productie te Afkomstig uit een arme streek in NoordOmzet bedrijf 55 mln. euro vergroten en de kwaliteitsstandaarden van Turkije kreeg Aktürk begin jaren tachtig de Medewerkers 35 FTE haar producten te verbeteren. De totale kans om aan de Technische Universiteit Adviseur Van Oers Corporate Finance nancieringsbehoefte voor dit investeringsvan Aken te studeren. Na zijn afstuderen programma: dertien miljoen euro, waarvan gaat hij vol goede moed alle grote bedrijhet bedrijf zelf drie miljoen euro uit eigen middelen nanciert. ven af, maar wordt tot zijn frustratie nergens aangenomen. InMet behulp van Van Oers Corporate Finance werd eind vorig middels is hij vanwege de liefde in Zaandam beland, waar hij jaar de nancieringsaanvraag voor het investeringsprogramma met een partner een schoonmaakbedrijf begint. Enkele jaren lavan Özgazi zorgvuldig voorbereid. De begeleiding bestond onder ter komt hij iemand tegen die melk opkoopt bij plaatselijke boemeer uit het opstellen van meerjarige prognoses, het structureren en er kaas van maakt. Aktürk ziet mogelijkheden, verkoopt ren van de nancieringsbehoefte, het opstellen van het nanciezijn schoonmaakbedrijf en stort zich helemaal op de kaas. Hij ringsmemorandum en de gesprekken met de huisbank (ABN bedenkt een machine om het productieproces te automatiseren AMRO), welke de basis hebben gevormd voor de bancaire nanen begint in 1992 Özgazi kaasmakerij. Met honderdduizend gulciering. In een tijd waarin banken zich zeer terughoudend opden eigen spaargeld en een lening van tweehonderdduizend gulstellen, kreeg Özgazi binnen vier weken groen licht voor de den van de bank huurt hij een bedrijfsruimte in Sliedrecht en nanciering. Hoewel Aktürk regelmatig is benaderd door andere gaat van start. banken (waaronder enkele Turkse) heeft hij die boot tot nu toe altijd afgehouden. ‘Vertrouwen en loyaliteit zijn voor mij belangModernisering machinepark rijke principes in het zakendoen. We hebben bij ABN AMRO alHet is het begin van wat inmiddels is uitgegroeid tot een indruktijd gekregen wat we hebben gevraagd, waarom dan overgaan wekkend zakenimperium met fabrieken in Etten-Leur en Rucpnaar een andere bank?’ hen en een jaaromzet van 55 miljoen euro. Özgazi produceert fetakaas voor achttien private label-houders die hun producten wereldwijd afzetten; van Duitsland tot Azerbeidzjan en van AusVerkoop niet aan de orde tralië tot de Verenigde Staten. Met een volledig geautomatiseerHet succes van de inmiddels tot Nederlander genaturaliseerde de productielijn produceert Özgazi dagelijks zo’n 50.000 kilo Turkse ondernemer is niet ongemerkt gebleven. In zijn (zelf ontkaas. Voor het verpakken van de kaas in blik en emmers heeft worpen) kantoor hangt een foto van een bedrijfsbezoek door koAktürk ook een eigen geavanceerde blikfabriek opgezet. De inningin Beatrix en certicaten van meerdere gewonnen ondernenovatieve ondernemer heeft vanaf het begin ingezet op automamersprijzen. Regelmatig wordt Aktürk benaderd door tisering. Aktürk: ‘Samen met machinebouwer De Klokslag uit strategische kopers en investeringsmaatschappijen, maar die Bolsward en onze bedrijfsleider Vural hebben we altijd alle mamoeten nog maar even wachten. Als het er al van komt om zijn chines zelf ontworpen. Wij werken super-efciënt, met slechts bedrijf te verkopen. Want naast het feit dat een van zijn twee zo35 medewerkers draaien wij vier fabrieken volcontinu. Daarin nen inmiddels in het bedrijf meewerkt, denkt hij nog lang niet zit ook ons grote concurrentievoordeel.’ aan stoppen. Aktürk: ‘Ik ben altijd bezig, mijn hoofd staat nooit Met het oog op verdere expansie en professionalisering van de stil. Wat heb ik aan geld? Mijn werk is mijn grootste hobby. Dat kaasmakerij is vorig jaar een investeringsprogramma opgesteld, ik dit elke dag kan doen is toch onbetaalbaar?’


tekst MARCO VAN VEELEN / fotografie MARCEL BAKKER

Serif Aktürk (55)

Opleiding Technische Hogeschool Aken Is DGA Özgazi

xxxxxxxxxx 200x | brookz | 25

L AA AL NA ON TIIO AT NA RN DO OSSIE R INTER D

‘We gaan voor de eerste plaats’ WAT IN 2001 op een zolderkamer als hobby begon, is

inmiddels uitgegroeid tot een internationaal gamebedrijf met 25 medewerkers. Frank Tijhuis (46) en Jeroen Derwort (34) bereiken met Online Soccer Manager miljoenen voetballiefhebbers over de hele wereld. ‘We zitten nog lang niet aan ons plafond.’

H

et verhaal van Gamebasics is het klassieke verhaal van bijna alle succesvolle internet- en gamebedrijven. In 2001 bedenkt de dan 21-jarige informatica-student Jeroen Derwort een eenvoudig online voetbalspel dat hij met zijn vrienden kan spelen. Het spel wordt enthousiast ontvangen en al snel een hit onder honderden lokale voetballiefhebbers. Binnen een paar maanden zijn er zoveel spelers dat de server op de Zoetermeerse zolderkamer van Derwort eruit knalt en hij er noodgedwongen mee moet ophouden. Maar Derwort beseft dat hij iets moois in handen heeft. Hij vraagt zijn buurman Frank Tijhuis om hem te helpen er een business van te maken. Samen gaan ze – naast hun studie en baan – in de avonduren en weekenden verder met wat inmiddels Online Soccer Manager (OSM) is gaan heten. Met OSM kruipen spelers in de rol van voetbalmanager. Ze doen transfers, bepalen de tactiek en opstelling, organiseren trainingen en passen het stadion aan. Iedere nacht berekent een realistische simulator de nieuwe posities en kunnen er weer nieuwe acties worden ondernomen. Als Derwort en Tijhuis in 2004 ruim honderdduizend spelers hebben binnengehaald besluiten ze er fulltime voor te gaan. Het is het begin van wat tien jaar later zal zijn uitgegroeid tot een internationaal gamebedrijf met

26 | brookz maart/april 2014

meer dan 4,5 miljoen actieve deelnemers, verspreid over ruim honderd verschillende landen. Een ondernemingsverhaal in vijf bedrijven.

Stap 1 Een serieus bedrijf Gamebasics wordt in 2004 opgericht door Derwort, Tijhuis en een derde partij die voor de technische ondersteuning moet gaan zorgen. Met Online Soccer Manager als basis gaan ze ook driftig aan de slag met de ontwikkeling van een aantal andere games. Tijhuis: ‘Eigenlijk was het de bedoeling om met Online Soccer Manager naar het buitenland te gaan, maar we werden al snel in beslag genomen door allerlei andere projecten. We gingen voor ABN AMRO een ondernemersspel ontwikkelen en begonnen ook met andere voetbalspellen als het Bondscoachspel, Match of the Week en EK- en WK-voetbalpoules. Tijhuis omschrijft de eerste periode van Gamebasics als een chaotische maar wel leerzame periode. ’We doken overal enthousiast in met als gevolg dat onze aandacht enorm werd versnipperd. We konden er van leven maar het hield zeker niet over. Voor de buitenwereld zag het er allemaal leuk uit, maar ik was blij

als we aan het eind van de maand alle facturen konden betalen.’

Stap 2 Focus, focus, focus November 2008 besluiten Derwort en Tijhuis dat het roer radicaal om moet. Gamebasics heeft inmiddels 6 medewerkers, maar er is een totaal gebrek aan focus. Door de bankencrisis vallen er ook nog eens een paar opdrachten weg; de beide ondernemers kunnen zichzelf die maand niet eens een managementfee uitbetalen. Tijhuis: ‘Doordat we allemaal andere projecten aannamen, was van onze ambitie om Online Soccer Manager internationaal uit te bouwen weinig terecht gekomen. We hadden slechts twintigduizend buitenlandse deelnemers, dat is voor een gamebedrijf natuurlijk peanuts.’ Ze besluiten om per direct met alle andere projecten te stoppen en zich met het hele bedrijf honderd procent op Online Soccer Manager te richten. Daarnaast weten de beide ondernemers nog een extra bankkrediet van honderdduizend euro los te peuteren en gaan ze met een adviseur van Syntens aan de slag om de bedrijfsvoering te professionaliseren. Tijhuis: ‘We hebben in die periode ook meegedaan aan een speciaal programma voor snel groeiende

tekst MARCO VAN VEELEN / fotografie PETER BAK

bedrijven. Daarbij moesten we een beschrijving maken van hoe Gamebasics er over vijf jaar uit zou zien.’ Op basis van dat programma formuleerden Tijhuis en Derwort ook hun missie die inmiddels boven ieder bureau van het kantoor in Zoetermeer hangt: ‘Gamebasics wil wereldwijd alle voetballiefhebbers tien minuten per dag het gevoel geven dat zij manager zijn van hun favoriete club.’

Stap 3 Internationaliseren

Frank Tijhuis

Jeroen Derwort

De honderd procent focus op Online Soccer Manager werpt al snel zijn vruchten af. Een belangrijk kantelpunt wordt bereikt als de Engelstalige versie van de website tractie begint te krijgen. Tijhuis: ‘We hadden inmiddels een partnership met een Engelse voetbalsite. Dat leverde qua deelnemers niet eens zo veel op. Maar daardoor kregen we wel veel meer deelnemers uit andere landen als Turkije, Italië en Portugal, die ook via de Engelstalige editie mee gingen spelen.’ Dit bracht de internationale expansie van Online Soccer Manager ineens in een stroomversnelling. Vooral toen het spel in het daarop volgende jaar ook in het Turks, Spaans, Portugees, Duits, Italiaans en zelfs Arabisch werd vertaald. Het resultaat van de nieuwe lokale websites is een exponentiële, virale groei. Binnen twee jaar groeit het aantal actieve spelers – spelers die minimaal één keer inloggen in de laatste drie dagen – van honderdvijftigduizend naar ruim anderhalf miljoen, het merendeel verdeelt over circa twintig grotere landen. En belangrijker: ook de omzet laat inmiddels een mooi groeicurve zien. Naast groeiende advertentie-inkomsten maakt in West-Europa tussen de vijftien en twintig procent van alle actieve deelnemers gebruik van de betaalde versie van Online Soccer Manager. Per maand betekent dat een bedrag tussen de twee en drie euro per betalende deelnemer. Omdat de ondernemers zich vooral willen focussen op het product wordt de advertentieverkoop in de meeste landen uitbesteed aan een lokale verkoopmaatschappij. Daarnaast wordt in sommige gevallen samengewerkt met lokale partners op basis van een shared revenumodel. maart/april 2014 | brookz | 27

L AA AL NA ON TIIO AT NA RN DO OSSIE R INTER D

‘We hebben een schaalbaar businessmodel, dus het aantal deelnemers en de omzet van Online Soccer Manager kan de komende vijf jaar nog wel vertienvoudigen’

Stap 4 Mobiele groeiversnelling Begin 2012 volgt een tweede kantelpunt met de introductie van de mobiele app van Online Soccer Manager voor iPhone en Android. Daarmee kan het voetbalspel ook via tablets en mobiele telefoons worden gespeeld. De ontwikkeling van de app is een forse investering die mede wordt genancierd via de WBSO-regeling en de Innovatiebox van het ministerie van Economische Zaken. Het succes van de app is fenomenaal. Binnen een jaar verdrievoudigt het aantal actieve spelers van Online Soccer Manager naar ruim drie miljoen. Derwort: ‘Facebook had in 2010 en 2011 al voor een mooie groeispurt gezorgd, maar nu ging werkelijk het dak eraf. Ons spel is uitermate geschikt voor de mobiele telefoon: even snel de uitslag van de vorige wedstrijd checken en vervolgens weer een nieuwe actie ondernemen.’ Binnen een jaar was de helft van de gebruikers al mobiel en inmiddels is dat doorgegroeid naar bijna zeventig procent. Het betekent ook voor de organisatie zelf een nieuwe groeispurt – te beginnen met de oprichters zelf. Tijhuis: ‘We zijn inmiddels georganiseerd in zelfstandige, multidisciplinaire teams en werken volgens de scrum-methode: elk team moet binnen een periode van twee weken een aantal deelprojecten opleveren. Jeroen en ik hangen daar een beetje boven, waarbij Jeroen vooral de techniek aanstuurt en ik me meer met de marketing en sales bezig houd.’ Ondanks de strakke organisatie van de werkzaamheden benadrukken de beide ondernemers het belang

28 | brookz maart/april 2014

van een informele bedrijfscultuur met betrokken medewerkers. Derwort: ‘Iedereen die hier werkt heeft ook een passie voor voetbal. Naast je andere vaardigheden is dat een must, anders hou je het hier niet vol.’

Stap 5 De toekomst Anno 2014 staat Gamebasics als een huis. Omdat het huidige kantoor te klein is geworden gaat het bedrijf volgende maand verhuizen naar een locatie in het centrum van Zoetermeer. Het nieuwe onderkomen bestaat uit twee verdiepingen die helemaal worden ingericht als een voetbalstadion. Tijhuis: ‘Je komt binnen door een echte catacombe, er staat een tribune in met 30 zitplaatsen en een voetbaldoel op ware grootte. De ontvangstruimte wordt een skybox die uitkijkt over het hele kantoor.’ Belangrijker is dat het nieuwe kantoor weer ruimte biedt voor verdere groei, want de rek is er volgens de beide ondernemers nog lang niet uit. Derwort: ‘Ik denk dat wij als organisatie de komende vijf jaar kunnen verdubbelen naar een bedrijf van vijftig medewerkers. Dat is voor Frank en mij ook nog te behappen.’ Maar groei van de organisatie is uiteraard geen doel op zich. Tijhuis: ‘We hebben een schaalbaar businessmodel, dus we het aantal deelnemers en de omzet van Online Soccer Manager kan de komende vijf jaar nog wel vertienvoudigen. Ons doel is om uiteindelijk de grootste voetbalgame ter wereld worden. We zijn aardig op weg, we zitten inmiddels in de mondiale top-3, maar we gaan natuurlijk voor de eerste plaats.’

ADVERTORIAL

Medicijn tegen kanker Waar haalt een jong biotechbedrijf een paar miljoen vandaan voor een medicijnstudie waarvan de uitkomst geen garantie geeft op succes? DCPrime vond geld in de markt bij Seedfonds Thuja Capital en vroeg RVO.nl om een Innovatiekrediet.

D

CPrime, een spin-off van het VU Medisch Centrum, richt zich op de ontwikkeling van nieuwe therapeutische vaccins voor kankerpatiënten, gebaseerd op de werking van menselijke dendritische immuuncellen. Onderzoek naar nieuwe medicijnen is een meerjarenplan en bestaat uit drie klinische fasen. Bij de eerste wordt gekeken naar de veiligheid van het middel, bij de tweede naar de effectiviteit ervan (doet het wat het belooft te doen?) en de derde fase richt zich op de effectieve werking in een groter aantal patiënten. Nu het medicijn veilig blijkt breekt de tweede fase aan. “Het eerste Innovatiekrediet is nog niet klaar. We hebben de eerste ronde gekregen en wij zijn op dit moment bezig met de verlenging zodat we de werking in een bredere patiënten groep (andere bloedkankeraandoeningen) kunnen aantonen. We horen binnenkort of RVO.nl die aanvraag goedkeurt”, zegt Zwaal. Hij zoekt het overige bedrag voor onderzoek in de markt. “Je voelt je soms net een tandenborstelverkoper die overal mensen ervan probeert te overtuigen dat wat je doet een kans van slagen heeft.” Bij de eerste ronde klopte hij aan bij het seedfonds Thuja Capital. Daar werd het bedrijf uitgenodigd voor een presentatie van het businessplan. “Bijzonder, want deze commerciële investeerder moet uit tientallen nancieringsaanvragen per maand een selectie maken. Dat je daar op de kofe mag komen, is al heel wat”, zegt Zwaal daarover. Na het eerste gesprek brak voor DCPrime de inspannende tijd van het due diligence-onderzoek aan. Er werd gezocht naar antwoor-


Wie: Marcel Zwaal, directeur DCPrime Wat: Biotech bedrijf dat therapeutische medicijnen ontwikkelt voor kankerpatiënten Waar: Leiden Financiering: Seedfonds Thuja Capital en Innovatiekrediet van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl)

den op vragen als: Hoe staan collega-wetenschappers tegenover het vaccin, is het haalbaar, is het patenteerbaar, wat is de achtergrond van de ondernemer en zijn team en is het vaccin produceerbaar? “Het pakte feestelijk voor ons uit. Doordat we groen licht kregen van Thuja Capital, werd ook het Innovatiekrediet van RVO.nl toegekend. De vlag ging uit. Dankzij de nanciering konden we eindelijk ons vaccin op de twaalf leukemiepatienten testen”, aldus Zwaal.

Het verkrijgen van de nanciering was een enorme opluchting. “Bij banken hoef je niet aan te kloppen voor dit soort studies; de slagingskans bij de ontwikkeling van nieuwe medicijnen is slechts 1 procent. Dat is de risico van een banklening niet waard. Gelukkig zijn andere partijen daar wel toe bereid en ziet RVO.nl het belang in van vernieuwing in de medische sector. Je zou anders nooit zulke vroege ideeën kunnen onderzoeken.” DCPrime hoopt het vaccin tussen 2016 en 2020 op de markt te brengen.

Opzoek naar financiering? De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland kan u helpen bij het vinden van alternatieve financieringsvormen. Ga naar www.rvo.nl/mkbfinanciering voor een overzicht.

RONDETAFEL ROTTERDAM

‘In Rotterdam vinden mooie transacties plaats’ MET DE HAVEN als internationale

aanjager is de economische opleving in Rotterdam zichtbaar en voelbaar. Ook in de overnamemarkt staan de seinen inmiddels weer op groen. Een gesprek met drie adviseurs over de economie, de haven en de overnamemarkt in de Rotterdamse regio.


Duncan Eduard

Tom Ensink

Marc van der Storm



D

e zon schijnt over de Nieuwe Maas. Op de achtergrond de indrukwekkende skyline van Rotterdam met vrij uitzicht over het water, de Erasmusbrug en de onlangs opgeleverde De Rotterdam, het grootste gebouw van Nederland. Als er één gebied is waar de Nederlandse economie momenteel overeind wordt getrokken, dan is het wel hier. We bevinden ons op de zevende verdieping van de Wilhelminatoren gelegen op de Kop van Zuid. Aan tafel schuiven Tom Ensink, Marc van der Storm en Duncan Eduard, twee advocaten en een corporate nance-adviseur met alle drie een netwerk dat stevig verankerd is in de Rotterdamse regio. Ensink is advocaat sinds 1991 en werkzaam bij Ploum Lodder Princen, een fullservice advocatenkantoor dat zich richt op ondernemers en bedrijven en zeer actief is binnen de Rotterdamse regio, onder andere door actieve betrokkenheid als sponsor, lid van de business club en adviseur van museum Boijmans & Van Beuningen. Daarnaast is het kantoor medeoprichter van M&A aan de Maas, een nieuw netwerk van Rotterdamse M&A-professionals. Marc van der Storm is vandaag gastheer namens Van den Herik & Verhulst Advocaten. Eveneens een echt Rotterdams en op ondernemers gericht fullservice advocatenkantoor. Met van oorsprong de basis op ‘Zuid’, waar nog altijd veel van de clientèle vandaan komt, maar in de loop van de tijd zijn er steeds meer (inter)nationale klanten bijgekomen. Uit Capelle aan den IJssel (Rivium) komt IRIS Corporate Finance, waarvan Duncan Eduard oprichter en managing partner is. Deze M&A-boutique heeft een sterke focus op middlemarket transacties van één tot 25 miljoen euro. Ook Eduard is actief en doet veel transacties in ‘Groot-Rotterdam’, het gebied dat zich van Gorinchem, Ridderkerk en Capelle aan den IJssel uitstrekt tot het Westland en het kustgebied. We beginnen het gesprek – hoe kan het ook anders – over het indrukwekkende uitzicht en de uitstraling die dit heeft op de economische dynamiek van Rotterdam en de omliggende gebieden. Rotterdam werd onlangs in de New York Times genoemd als een van de tien wereldsteden die je in 2014 absoluut gezien moet hebben. Hoe belangrijk is die internationale belangstelling voor de economie van de stad?

Van der Storm: ‘Toeristen zijn altijd welkom, maar voor de business is uiteraard de haven van groot belang. Ik denk dat inmiddels een aanzienlijk deel van de haven in Chinese handen is, dat brengt een hele nieuwe dynamiek met zich mee.’ Eduard: ‘De connectie met de wereld maakt Rotterdam onderscheidend. Amsterdam heeft bijvoorbeeld een sterke focus op nance en zakelijke dienstverlening, maar daar is de klad in gekomen. Hier heb je de reële bedrijven, zeggen we vaak. De olie- en


offshore industrie, de chemie en uiteraard het hele maritieme cluster. En al die bedrijven zijn weer verbonden met toeleveranciers hier in de regio. Daarmee heeft Rotterdam een heel sterke en veelzijdige economische infrastructuur.’ Ensink: ‘We hebben een heel actieve city marketing door de Rotterdam Investment Agency met burgemeester Aboutaleb als enthousiast boegbeeld voorop. Er zijn regelmatig handelsmissies naar bijvoorbeeld Shanghai om Rotterdam en de haven te promoten. En je ziet dat het werkt, het zet zoden aan de dijk. Buitenlandse bedrijven weten ons steeds beter te vinden en daar proteren wij als zakelijke dienstverleners direct van mee.’ Is Rotterdam meer of minder conjunctuurgevoelig dan de rest van het land?

Eduard: ‘Rotterdam is iets minder afhankelijk van de binnenlandse vraag, maar ook de wereld heeft natuurlijk haar moodswings. Er zitten de nodige accenten in Rotterdam, maar je komt toch altijd uit op de havenfunctie in dit gebied. Offshore, oil & gas, baggeraars, transport en logistiek, noem maar op. De exposure naar de wereld is wat groter.’ Profiteert de regionale overnamemarkt ook mee van het internationale karakter van Rotterdam?

Ensink: ‘Wij kunnen zeker stellen dat we een heel actieve transactiestructuur hebben. Organisaties die zich hier willen vestigen, zoeken vaak bedrijven om over te nemen. Dat geldt bijvoorbeeld voor Indiase bedrijven in de IT-sector, maar ook Chinese bedrijven nemen veel over.’ Van der Storm: ‘Daarnaast zijn er in Rotterdam zelf veel zelfstandige ondernemers die hun bedrijf groot hebben gemaakt en die nu op zoek zijn naar kopers en strategische partners. Het kan dus mooie kansen bieden voor ondernemers die hun bedrijf willen verkopen.’ Hoe staat de Rotterdamse overnamemarkt er eigenlijk voor? Is de crisis definitief voorbij?

Eduard: ‘De economische vooruitzichten worden beter en dat is ook goed voor de M&A-markt. We klimmen uit het dal. Het heeft alleen nog wel een jaar nodig om te beklijven, denk ik. In de logistieke sector zijn de verwachtingen nu ook positief. De groei in export zet door en dat heeft effect op de Rotterdamse regio. En we moeten niet vergeten dat ook de bouwsector aan een herstel begint, een belangrijke factor in de transportsector.’ Van der Storm: ‘De crisis van de afgelopen jaren heeft ook in Rotterdam invloed gehad op de overnamemarkt als geheel. Maar het betekent niet automatisch dat het hier vijf jaar slecht is

tekst PETER RIKHOF &KOOS PLEGT / fotografie MARCEL BAKKER

‘Wij hebben vorig jaar enkele advocaten binnengehaald die gespecialiseerd zijn in de haven- en handelpraktijk. Het is mooi als je kunt zeggen dat je in een bepaalde hoek heel sterk bent als kantoor, maar tegelijk wil je jezelf ook niet beperken’

Marc van der Storm (50) is advocaat ondernemingsrecht en

partner bij Van den Herik & Verhulst Advocaten. Hij studeerde Nederlands recht aan de Rijksuniversiteit Leiden en heeft als advocaat verschillende specialisatie-opleidingen gevolgd. Hij begeleidt onder meer fusies, overnames, management buy-outs en buy-ins en joint ventures en treedt op bij ondernemingsgerechtelijke geschillen. Van der Storm is tevens voorzitter van de Codecommissie van de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (Stichting CGR) en bestuurslid van het internationale netwerk van advocaten Euréseau.

gegaan. We hebben klanten die desinvesteringen hebben gedaan, ook dat zijn transacties waar veel werk aan zit. Daarom is het lastig om van een crisis te spreken. Er zijn sectoren die het moeilijk hebben, maar er zijn ook bedrijven die het geweldig hebben gedaan.’ Ensink: ‘Wij hebben de eerste jaren van de crisis geproteerd van onze focus op energie, waar veel overnames plaatsvonden die wij hebben begeleid. Het ging dan bijvoorbeeld om investeringen in alternatieve energie, zoals windmolenparken, en overnames van toeleveranciers. Maar inderdaad, sinds vorig jaar zomer trekt de markt weer behoorlijk aan.’ Kunnen jullie volledig concurreren met Amsterdam of zijn er zaken die echt aan de Zuidas voorbehouden zijn?

Van der Storm: ‘Wij doen bijvoorbeeld geen IPO’s. Aan de andere kant: hoeveel beursgangen zijn er nou nog in Nederland?’ Ensink: ‘En zaken als kapitaalmarkttransacties en securitizations, dat zijn ook typisch Amsterdamse zaken. Maar dat is ook niet het segment waarin wij ons brood verdienen.’ Eduard: ‘De meeste zakelijke dienstverlening is hier gericht op de middenmarkt, maar dan wel top of the bill en met een kwali-

teitsnetwerk. De miljardendeals worden begeleid vanuit Amsterdam en dat is van oudsher zo gegroeid en wat mij betreft prima.’ Vorig jaar is door een aantal partijen M&A aan de Maas opgericht, een nieuw initiatief om de “M&A industrie” in Rotterdam te promoten en nog beter op de kaart te zetten. Was dat nodig?

Ensink: ‘Als een van de mede-oprichters vinden wij het belangrijk dat de Rotterdamse M&A-infrastructuur een gezicht krijgt. Niet alleen voor de adviseurs, maar juist ook voor de ondernemers en andere betrokken partijen. En ja, we willen hiermee ook een beetje tegenwicht bieden aan het beeld dat alles op het gebied van fusie en overname zich aan de Amsterdamse Zuidas zou afspelen. Want dat is dus niet zo, hier vinden ook mooie transacties plaats.’ Eduard: ‘Ik denk dat het een goede zaak is als M&A-professionals elkaar meer weten te vinden. Als je weet wat er gebeurt bij collega’s kan je trafc beter op gang houden en klanten weer beter bedienen.’ Van der Storm: ‘Ik vind het een prima initiatief, al was het



Wat vaak vergeten wordt is dat het Westland een enorme bron van hightech-innovatie is. We hebben daar klanten zitten die over de hele wereld actief zijn. Daar zitten echt mooie bedrijven tussen met veel potentieel voor de toekomst’

Tom Ensink (46) is advocaat en partner bij Ploum Lodder

Princen, waar hij sinds 1997 werkzaam is. Hij is gespecialiseerd in het banken ondernemingsrecht en van daaruit betrokken bij overnames, financieringen en joint ventures. Ensink, die optreedt namens zowel Nederlandse als internationale cliënten, studeerde af in Maastricht en aan Tulane Law School in New Orleans.

maar om een grotere zichtbaarheid te creëren. Het Rotterdamse aspect is voor onze positionering in ieder geval heel belangrijk in alles wat wij doen. Wij hebben veel klanten die het prettig vinden om bij een Rotterdamse advocaat te zitten. Dat ‘handen uit de mouwen-aspect’ van deze stad. Niet lullen, maar poetsen. Dat zoeken ze ook in een adviseur.’ De haven speelt een belangrijke rol in de Rotterdamse economie. Is dat dan ook een reden om je daar als kantoor in te specialiseren?

Van der Storm: ‘Wij hebben vorig jaar enkele advocaten binnengehaald die gespecialiseerd zijn in de haven- en handelpraktijk. Het is mooi als je kunt zeggen dat je in een bepaalde hoek heel sterk bent als kantoor, maar tegelijk wil je jezelf ook niet beperken. Of je moet echt zeker weten dat je daar al je werk uit kan halen. Wij hebben veel expertise in food en ook in automotive zijn we van oudsher sterk. Maar om daar op voorhand al op in te zetten, kan gevaarlijk zijn.’ Eduard: ‘Wij sluiten a priori geen branches uit, maar hebben in bepaalde branches natuurlijk wel kennis opgebouwd. Ik onderhoud actief contacten met mensen die de haven van haver tot gort kennen. De kans is wel groot dat we met ons proel ook in de toekomst te maken krijgen met bedrijven uit speciek Rot-


terdamse sectoren zoals offshore, transport & logistiek en gezondheidszorg. De zorg vind ik in dit kader trouwens een onderbelichte sector in het Rotterdamse; het Erasmus MC is een van de belangrijkste werkgevers in de regio, met daaraan verbonden veel spin-offs.’ Ensink: ‘Nee, ook wij hebben geen ‘natte praktijk’, zoals ze dat hier noemen. Wij zijn een breed kantoor met veel ervaring en expertise in diverse gebieden en daarnaast sectorbrede aandacht op het gebied van bijvoorbeeld energie en gezondheidszorg.’ Het Westland maakt ook onderdeel uit van de Rotterdamse regio. In hoeverre vinden daar voor jullie interessante ontwikkelingen plaats?

Eduard: ‘Een kenmerk van Westlandse ondernemers is dat ze vrij gesloten zijn. Het liefst vertellen ze een ander niets over hoe het met hun bedrijf gaat. Dat is jammer, want ik ben ervan overtuigd dat ze veel meer moeten samenwerken en consolideren om schaalgrootte te creëren.’ Van der Storm: ‘Er is bijvoorbeeld ook Chinese interesse in het Westland, maar de transactie die ik in dat kader heb meegemaakt verliep soms moeizaam, ook door die gesloten mentaliteit. En dan krijg je ook communicatieproblemen in de onderhandelingen. Zeker omdat Chinezen niet snel nee zeggen en

‘Vorig jaar hebben we namens een grote Chinese partij opgetreden waar we door onze kennis van de Nederlandse M&A markt naadloos toegevoegde waarde konden bieden’

Duncan Eduard (39) is managing partner bij IRIS Corporate

Finance. Met ruim 15 jaar ervaring als M&A-adviseur ligt zijn expertise met name op het terrein van fusies en overnames, private equity en transactiefinancieringen. Eduard studeerde af aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en is betrokken geweest bij meer dan 100 overnametransacties in alle soorten en maten. In het verleden was hij werkzaam voor Rabobank en BDO.

geneigd zijn om de hete brij heen te draaien. Maar er zijn oplossingen gevonden, dus het kan wel.’ Ensink: ‘De telers zelf hebben het op dit moment moeilijk, veel tuinbouwkassen staan op dit moment onder water, zoals dat heet. Maar wat vaak vergeten wordt is dat het Westland een enorme bron van hightech-innovatie is. We hebben daar klanten zitten die met hun technologie over de hele wereld actief zijn. Daar zitten echt hele mooie bedrijven tussen met veel potentieel voor de toekomst.’ In hoeverre is China voor jullie als adviseurs een groeimarkt? Gezien de Chinese aanwezigheid in de haven kan ik me voorstellen dat je daar een kantoor gaat openen.

Ensink: ‘Wij hebben een China desk en we gaan regelmatig naar China om contacten op te bouwen, waarbij we proberen een beperkt aantal regio’s in China te targeten. Maar je zal ons daar niet een kantoor zien openen. We hebben wel een Chinees sprekend iemand in dienst overigens, maar die werkt gewoon vanuit Rotterdam en gaat mee op de trips. Zakendoen in China is een moeizaam proces. Wij zijn er begonnen rond 2009 en het begint nu zijn vruchten af te werpen. Een keer pitchen is niet genoeg; de mentaliteit is dat men voorzichtig te werk gaat en zoveel mogelijk wil weten.’

Eduard: ‘Het is voor de overnamemarkt een heel interessante doelgroep. Zo kunnen we onze internationale netwerken gebruiken om de juiste connecties te maken met Azië. Vorig jaar hebben we bijvoorbeeld namens een grote Chinese partij opgetreden waar we door onze kennis van de Nederlandse M&A-markt naadloos toegevoegde waarde konden bieden. ’ Rotterdam is en blijft voor jullie voldoende basis om te groeien?

Van der Storm: ‘Wij blijven Rotterdams. Wij hebben geen ambities om uit te breiden buiten Rotterdam. Wij zijn bezig ons nog meer in de regio te proleren om daarmee meer van de lokale taart te krijgen.’ Ensink: ‘De Rotterdamse taart is groot genoeg en wordt ook steeds groter. Je merkt wel dat de grote kantoren die het aanvankelijk zochten in de grote transacties als gevolg van de crisis hun neus niet meer ophalen voor de kleinere transacties. En dan zitten ze ons soms een beetje in de weg.’ Eduard: ‘Ik zie die ontwikkeling ook. Partijen die zijn ingericht op de corporate deals houden zich nu opeens ook bezig met deals met een waarde van bijvoorbeeld tien miljoen euro. Ik denk dat niemand daar uiteindelijk blij van wordt vanwege een mismatch op diverse aspecten. Maar het zal tijdelijk zijn en verdwijnt als het corporate M&A-segment weer aantrekt.’


BEDRIJFSPROFIEL

Ondernemende dienstverleners, wars van arrogantie Rotterdams, pragmatisch, daadkrachtig, bevlogen, dienstverlenend en - als we de cliënten mogen geloven - ook nog eens een hoge ‘gunfactor’. Zomaar enkele kreten die advocaten- en notariskantoor Ploum Lodder Princen typeren. Het kantoor staat veel ondernemers bij, onder meer bij fusies en overnames. ‘We doen redelijk brutaal zaken. Daar proteren onze cliënten ook van.’

W

e zijn er echt voor de DGA’, vertelt advocaat en partner Tom Ensink van Ploum Lodder Princen in Rotterdam. Voor overnames van enkele miljoenen euro’s draaien de advocaten en notarissen van ‘Ploum’ hun hand niet om, al kunnen zij ook de grote corporate deals aan. Zij bedienen hun cliënten met de kwaliteit van de grote kantoren, maar dan met een ander prijskaartje. ‘Het uurtarief van onze compagnons is gelijk aan dat van een zesdejaars medewerker bij de grote kantoren waar we hebben gewerkt’, zegt Jolande van Loon, notaris bij Ploum Lodder Princen. De resultaatgerichtheid heeft het kantoor al eens een award opgeleverd. Met zestien compagnons op in totaal zeventig advocaten en (kandidaat-)notarissen kunnen de cliënten altijd op aandacht van een compagnon rekenen, ongeacht de grootte van het bedrijf of de deal. ‘We zijn wars van arrogantie’, vat Ensink het Rotterdamse van het kantoor samen. Dat zorgt overigens ook voor een ontspannen sfeer, merk je als bezoeker al bij binnenkomst in het kantoor in hartje Rotterdam. Geen marmeren vloeren en statige dames en heren, maar vloerbedekking en een vriendelijke en ontspannen ontvangst. De collega’s gaan haast vriendschappelijk met elkaar om. ‘Zo werken we ook het liefst met onze cliënten’, zegt Stephan Sluijters, advocaat en compagnon. ‘We zijn een jonge club, de oudste compagnon is begin vijftig. Al met al zijn wij erg laagdrempelig.’


Praktische adviezen Ploum Lodder Princen staat niet alleen bekend om zijn laagdrempeligheid, maar zeker ook om zijn praktische adviezen. ‘We durven echt te adviseren. En de voetnoten met verwijzingen naar jurisprudentie en wetgeving die je vaak in adviezen ziet, die kennen wij ook wel, maar die plaatsen we pas als onze cliënten erom vragen’, zegt Van Loon. ‘Ploum is een kantoor ván ondernemers vóór ondernemers. We denken als ondernemers met onze cliënten mee. We doen redelijk brutaal zaken. We zitten er bovenop, zijn ontzettend eager. Dat werkt goed voor ons, maar daar proteren onze cliënten ook van, tijdens onderhandelingen bijvoorbeeld.’ Het Rotterdamse advocaten- en notariskantoor heeft weliswaar de gunfactor voor veel ondernemers, maar moet (en wil) wel actief de boer op om aan werk te komen, net als elke ondernemer. ‘We hebben nog niet de naam van de grote kantoren omdat we nog niet zo lang bestaan. Tegelijkertijd hebben we veel goede referenties. We eten na een project vaak een broodje met onze cliënten en vragen hen dan wat ze van de samenwerking vonden en wat er beter kon. Daar leren we van en dat wordt enorm gewaardeerd.’

Helpdeskfunctie Het ondernemende van het kantoor blijkt ook uit andere dingen, zoals de tarifering. ‘We werken efciënt en zadelen onze cli-

enten dus niet met onnodig hoge kosten op’, vertelt Ensink. Sluijters voegt daaraan toe: ‘Wij zijn de afgelopen jaren behoorlijk gegroeid, maar nooit onverantwoord. We weten wat onze kosten zijn en kunnen dus ook altijd een goede inschatting maken van wat redelijk is om voor onze diensten te vragen. We zijn transparant over de nanciële kant van de zaak en bieden vaak op voorhand een vaste prijs of een exibele fee bij succes. Uurtje factuurtje is hoe langer hoe meer passé.’ Wanneer cliënten erom vragen, krijgen zij overigens altijd een actueel overzicht van gemaakte uren en kosten – zoveel mogelijk real time. Bovendien biedt Ploum Lodder Princen haar cliënten een helpdeskfunctie. ‘Dan spreken we af dat we niet meteen een zaak of traject starten, maar kan de cliënt eerst voor een klein bedrag vragen stellen.’

Internationaal Ploum is zeer actief in de fusie- en overnamemarkt en werkt veel samen met corporate nance-partijen. Logischerwijs werkt het kantoor voor veel Rotterdamse bedrijven, maar de cliënten zitten door heel Nederland en daarbuiten. De helft van de zaken waar het kantoor aan werkt is internationaal. ‘We treden vaak op als adviseur bij een strategische verkoop aan een internationale partij’, zegt Ensink. Kopers komen uit landen als de VS en Duitsland, waar Ploum Lodder Princen goede contacten en veel ervaring mee heeft, maar ook uit China. Zo heeft het

Stephan Sluijters

Jolande van Loon

‘We denken als ondernemers met onze cliënten mee. We doen redelijk brutaal zaken. Dat werkt goed voor ons, maar daar proteren onze cliënten ook van.’ kantoor sinds enige tijd een China Desk, gerund door een Chinese die vloeiend Mandarijn spreekt en de Chinese cultuur als geen ander kent. China heeft Nederland en meer speciek Zuid-Holland behoorlijk in het vizier, gelet op alle Chinese bedrijven die inmiddels voet aan wal hebben gezet.

Familiebedrijven Het advocaten- en notariskantoor staat relatief veel familiebedrijven bij, zowel vanuit de advocatuur als het notariaat.

‘Sommige familiebedrijven begeleiden we al heel lang’, vertelt Van Loon. ‘We zijn zelf bijna deel van de familie geworden.’ Die familiebedrijven zijn actief in allerlei sectoren. Een van de sectoren waar het kantoor in excelleert, is de energiesector, in de breedste zin des woords. Zo heeft het kantoor al diverse transacties begeleid met betrekking tot installatiebedrijven, toeleveranciers, entrepreneurs in nieuwe technologie, partijen actief in de olie- en gasopslag, windmolenparken en partijen actief in utilities en

chemicaliën, maar bijvoorbeeld ook agrariërs die hun eigen energie opwekken. ‘Van omgevings- en bestuursrecht tot notariële kwesties en van algemeen contractenwerk en arbeidsrecht tot sector specieke regulering: we staan de ondernemer vanuit al onze expertisegebieden bij. Dat geldt overigens voor opdrachtgevers in alle sectoren en altijd met de belangen van de cliënt als ondernemer voorop .’ Meer informatie www.ploum.nl

PLOUM LODDER PRINCEN

maart/april 2014| brookz | 37

Lees het meeslepende verhaal van ondernemer Frank Krake, die ondanks enorme tegenslagen, er toch in slaagt zijn bedrijf succesvol te verkopen! Boeiend, leerzaam en soms hilarisch … en het leest als een trein. – Rick van de Ploeg Het boek De rampondernemer is te koop in alle online boekhandels en de betere boekhandel bij u in de buurt. Scan deze cover met uw smartphone of tablet en lees nu al de proloog en bekijk de boektrailer.

WWW.HERIKVERHULST.NL

[email protected] Telefoon 010 - 410 00 55

BOVEN OP DE ZAAK

SPE

CIA

L

Bedrijfsoverdracht DE OVERNAMEMARKT trekt weer aan, maar bank-

nanciering is nog steeds schaars. In deze special aandacht voor de ondernemers buy-in (OBI), jonge oud-ondernemers met geld en ondernemerservaring die nog een keer een rondje willen maken. Plus een overzicht van de vijftig meest actieve adviesbureau’s op het gebied van bedrijfswaardering.


SPECIAL BEDRIJFSOVERDRACHT

De nieuwe koper DE IDEALE KOPER is een jonge oud-ondernemer die zijn

bedrijf verkocht en daardoor het geld en ervaring heeft om nog een keer een rondje te maken. Maar er is ook een keerzijde: ‘Je kunt niet op alle borden evengoed schaken.’

D

e overnamemarkt voor het midden- en kleinbedrijf klimt inmiddels weer uit het dal. Lange tijd leken er genoeg kopers in de markt, maar twijfelden verkopende ondernemers of het wel een goed moment was om hun bedrijf in de etalage te zetten. Langzaamaan kruipen deze ondernemers uit hun schulp, wat betekent dat de aanbodzijde groeit. Daarmee lijkt er weer een natuurlijke equilibrium op de MKB-overnamemarkt te ontstaan, maar marktvorsers voorzien voor de komende tijd wederom een onbalans, namelijk een tekort aan gekwaliceerde kopers met voldoende middelen.

Schrikbeeld De verwachte schaarste aan kapitaalkrachtige en gekwaliceerde opvolgers is een potentiële rem voor de oplevende overnamemarkt. Maar het afgelopen jaar bespeuren overnameadviseurs een nieuwe trend die de verhoudingen tussen verkopers en kopers enigszins kan herstellen en voor de nodige deals kan zorgen. Er is namelijk een steeds groter wordende groep kopers op komst, de zogenaamde ondernemer buy-in (OBI). De OBI’er is een ondernemer die zijn vorige bedrijf succesvol verkocht heeft en zich nu weer wil inkopen in een bestaand


bedrijf. De OBI is in opkomst, omdat deze groep ondernemers niet meer tot aan hun pensioen in en aan hetzelfde bedrijf werken. Waar voorheen voor de entrepreneurs van de ‘babyboomgeneratie’ vaststond dat hun werkzame leven zich binnen één bedrijf afspeelt, zou dat voor een OBI’er een schrikbeeld zijn. Dit type bibbert van het vooruitzicht om hun hele carrière op dezelfde winkel te passen, omdat het zowel hun zakelijke als persoonlijke ontwikkeling in de weg staat. ‘Dit type ondernemer verkoopt zijn bedrijf veel makkelijker dan de vorige generatie’, legt Tom Beltman van Marktlink Fusies & Overnames uit. ‘OBI’ers kijken nadrukkelijk naar de levensfase van henzelf en van hun bedrijf. Daardoor realiseren ze zich eerder dat er waarschijnlijk iets moet gebeuren, wil de onderneming echt doorgroeien. Vaak is daar dan meer een managerstype of een kapitaalkrachtige partij voor nodig.’

OBI versus MBI De ondernemer buy-in schurkt dicht tegen de management buy-in (MBI) aan. De traditionele MBI’er is een manager van een grootbedrijf; ze keren de onderneming waar ze jarenlang gewerkt hebben de rug toe om zich in te kopen in een

MKB-bedrijf om eigen baas te worden. Veel managers zijn de voorspelbaarheid, bureaucratie en het gebrek aan ondernemerschap beu. Echter, voor zichzelf beginnen door een onderneming vanaf scratch op te zetten, vinden ze te riskant. Een management buy-in betekent vaak een ontsnapping aan het keurslijf en de mogelijkheid op meer vrijheid. De OBI’er heeft gecasht met de verkoop van zijn bedrijf, maar is dus nog lang niet klaar. Na een korte rustperiode – vaak als investeerder – begint het bij deze oud-ondernemers weer te kriebelen. Beltman: ‘Uiteindelijk zijn ze liever in control dan van een afstandje participeren. Veel van deze ‘jonge oud-ondernemers’ komen de overnamemarkt weer op om een bedrijf te kopen. Ze missen gewoon de spanning van het ondernemerschap.’ Het belangrijkste verschil tussen een OBI’er en een MBI’er is de (on-)ervarenheid aan ondernemerschap, die MBI’ers nog wel eens opbreekt. ‘De OBI’er heeft natuurlijk eerder met het MKB-bijltje gehakt’, concludeert Jasper ter Braak van BDO Corporate Finance, die tientallen MBI-transacties begeleidde. ‘Ik heb fantastische cv’s van managers voorbij zien komen, die ook nog eens veel verant-

tekst WIETZE WILLEM MULDER / fotografie SHUTTERSTOCK

woordelijk op hun schouders droegen. Maar het zetten van de handtekening onder een factuur die van je eigen rekening afgaat, is toch echt iets anders dan werken met je jaarlijkse budget. Ondernemerservaring is momenteel cruciaal, want in het midden- en kleinbedrijf moet je meteen aan de bak.’ Door het vergaarde vermogen van hun bedrijfsverkoop kan een OBI’er de deal makkelijker met eigen geld nancieren, wat in deze tijd goud waard is. Een MBI’er zal voor (een deel van) de nanciering toch bij de bank moeten aankloppen, die beperkt is in haar kredietverlening door de aangescherpte kapitaaleisen. Een OBI’er kan dus de ideale koper zijn voor ondernemers die aan een volledige verkoop van hun bedrijf denken. Ter Braak: ‘Dat klinkt natuurlijk als muziek in de oren voor de meeste verkopende ondernemers.’ Bovendien denkt de BDO-adviseur dat de OBI’er helemaal niet zit te wachten om nog een tijdje met de verkoper op te trekken. ‘Ze weten inmiddels wel hoe het spelletje gespeeld moet worden, terwijl een MBI’er toch wat

‘Een OBI’er kan de ideale koper zijn voor ondernemers die aan een volledige verkoop van hun bedrijf denken’ langer houvast wil hebben van de verkopende ondernemer.’

Zelfoverschatting Veel verkopers van MKB-bedrijven willen dat het bedrijf minimaal in de huidige vorm wordt voortgezet; ze zoeken naar een koper die hen weerspiegelt qua doorzettingsvermogen, leiderschap en commerciële drive. Deze eigenschappen zien ze gemakkelijker in een ondernemer dan in een strategische partij of een investeringsmaatschappij. De OBI’er heeft dus een bak ondernemerservaring en een goedgevulde portemonnee. Kleeft er dan helemaal geen nadeel aan deze koper? ‘Een succesvolle

ondernemer moet waken dat hij zichzelf niet overschat’, waarschuwt Beltman. ‘Dat het vorige bedrijf uitermate succesvol was, zal vast voor een groot deel aan hem gelegen hebben. Maar de rol van de andere medewerkers en een dosis geluk mogen echter niet onderschat worden. Een OBI’er wil nog wel eens te makkelijk denken dat ze een volgend bedrijf zo onder de knie hebben.’ Ter Braak vult hem aan: ‘Je kunt niet op alle borden even goed schaken. Succes heeft ook een keerzijde, want het kan je lui en blind maken. Daar loert het gevaar: ben je als ondernemer nog scherp en anders-denkend? Daar moet je als verkopende ondernemer goed op letten.’



‘Ik wil nog één keer de zaak weer opschudden’ VEEL OUD-ONDERNEMERS die hun bedrijf hebbenverkocht gaan al weer vrij snel op zoek naar een nieuwe uitdaging. Voorzien van voldoende nanciële middelen willen ze nog eenmaal excelleren.

T

ijdens zijn carrière bij ABN AMRO ziet Coen Aukema (52) als senior accountmanager zakelijke kredietverlening heel wat ondernemers bij hem aan tafel schuiven. Maar na dertien jaar in aanraking te komen met het ondernemerschap als bankman, besluit de toen 38-jarige Fries dat het genoeg is. ‘Ik kwam volgens mij in een vroege midlifecrisis terecht’, aldus Aukema. ‘Wil ik de rest van mijn leven over ondernemen praten of wil ik er ook echt mee beginnen?’ Hij neemt ontslag bij de bank en koopt zich in bij het IT-bedrijf van zijn broer, Trust Factory. Aukema brengt het zakelijke vernuft binnen de onderneming, die is opgericht door drie techneuten. Maar na zeven jaar voelt hij dat hij klaar is voor een eigen bedrijf zonder andere aandeelhouders. Hij laat zich uitkopen, neemt een sabbatical en gaat daarna op zoek naar een nieuwe onderneming.

Opgeschudde branche Eind 2007 mislukt een overnamepoging van een IT-bedrijf. Omdat er in die tijd van hoogconjunctuur forse goodwill-bedragen worden gevraagd, verandert Aukema zijn strategie. Begin 2008 komt hij in contact met een hekwerk-ondernemer, die hem eigenlijk een nevenactiviteit wil verkopen: Holland Vlaggen, een leverancier van vlaggen en vlaggenmasten. Aukema: ‘Er was slechts een loods met kan-


toor en een kleine voorraad, dus het kostte relatief weinig. Maar nadat ik me in die markt had verdiept, geloofde ik echt in die producten.’ Die overtuiging is vooral gestoeld op een drastische wijziging van het gangbare verdienmodel in de markt. Opdrachten worden in de vrij conservatieve vlaggenbranche binnengehaald door vertegenwoordigers, die tijdens hun bezoeken lukraak een korting uit hun duim zuigen. Aukema wil dit – naar eigen zeggen – ouderwetse businessmodel omgooien, want volgens hem moet 80 procent van de orders zonder persoonlijk contact mogelijk zijn. Daarvoor zet hij een website met shop op die voldoende productinformatie geeft (vertrouwen) en netto-prijzen zonder korting vermeldt (transparantie). Op deze manier doorbreekt hij het taboe van een ondoorzichtige markt. Daarna neemt Aukema de inkoopkant van Holland Vlaggen onder de loep. Het Jouster bedrijf koopt de vlaggen en vlaggenmasten via twee distributeurs in. Hier kan er volgens hem een efciencyslag gemaakt worden, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit. Hij bezoekt een fabrikant van vlaggenmasten in Polen en bedingt de exclusieve rechten voor de Benelux. In het Verre Oosten vindt hij een vlaggenproducent. ‘Toen kon ik mijn vlaggen en vlaggenmasten verkopen aan particulieren en bedrijven voor de prijs

waarvoor ik ze inkocht bij mijn oorspronkelijke leveranciers’, legt Aukema uit. ‘Holland Vlaggen concurreerde ineens met hen. Dat zorgde wel voor een schok in onze branche.’ Ook voorziet hij dat – mede door zijn ervaring bij een IT-bedrijf – de klant zich steeds vaker online oriënteert bij de aankoop van een vlag of mast. ‘Ik zorgde dat ik bij de zoekresultaten in Google bovenaan kwam, terwijl mijn concurrenten nog altijd hun verkoopmedewerkers persoonlijk lieten ‘deurtje bellen’.’

Exit-strategie Aukema bouwt door deze vernieuwingslag Holland Vlaggen uit tot een nationale top-5 speler in de markt en verachtvoudigt de omzet tot ongeveer 400.000 euro met drie medewerkers. Maar het is tijd om de Friese onderneming te verkopen. Bij ieder zakelijk avontuur stippelt Aukema namelijk een exit-strategie voor vijf jaar uit, waarbij hij meteen de zaak nancieel, scaal en juridisch optimaal optuigt. Door deze planmatige opstelling is het bedrijf meteen verkoopklaar. In het laatste halfjaar van 2012 benadert hij enkele concurrenten met een zelfgeschreven informatiememorandum, maar tot een overname leidt dat niet. Daarna schakelt hij het Heerenveense advieskantoor Corporate Match in om een geschikte koper voor Holland Vlaggen te

tekst WIETZE WILLEM MULDER / fotografie SIETSKE RAAIJMAKERS

‘Bij ieder zakelijk avontuur stippel ik gelijk de exitstrategie voor de komende vijf jaar uit, waarbij ik meteen de zaak nancieel, scaal en juridisch optimaal optuig’

komt te staan. Het bedrijf voegt wel een serviceafdeling toe, maar door een schaarste aan technische specialisten blijkt deze toevoeging niet eenvoudig. Beckmann: ‘Daarnaast merkte ik dat wij, de aandeelhouders, elkaar niet meer helemaal aanvulden. Ik zag na bijna tien jaar onvoldoende mogelijkheden voor verdere groei. Daarom verkochten we in 1998 Nett-Line aan een concurrent.’

Coen Aukema

vinden. Uiteindelijk heeft Jan Elmers in november 2013 de beste papieren. ‘Sommige collega-ondernemers zijn wel jaloers op mij, want die willen hun bedrijf ook verkopen. Het grote verschil is dat ik, door mijn exit-strategie, niet te emotioneel betrokken raak bij het bedrijf. Daarvoor laat ik het niet in mijn hart komen.’ Aukema neemt na deze turbulente tijd andermaal een korte rustperiode, maar houdt ondertussen zijn oren en ogen open in zijn zoektocht om zich in te kopen in een nieuw bedrijf. ‘Het heilige vuur staat even op een laag pitje, maar is nog zeker niet gedoofd. Ik wil nog eenmaal de marktpositie van een bedrijf optimaliseren en daarmee wellicht een branche dramatisch opschudden. Wederom voor vijf jaar met een exit-plan, want met een eindstreep in mijn hoofd kan ik als ondernemer dieper gaan.’

D

at Geert-Jan Beckmann (54) gaat ondernemen, staat eigenlijk al vroeg vast. Hij raakt als kind al gewend aan de hectiek van een ondernemersfamilie, want zijn vader heeft toentertijd een eigen bedrijf. Toch begint hij zijn loopbaan in loondienst. Na enkele jaren als verkoopmedewerker bij een aantal IT-bedrijven waagt hij een sprong in het diepe en richt samen met een techneut in 1989 zijn eigen bedrijf op, Nett-Line. Deze onderneming is gespecialiseerd in computer-netwerken, boekhoudkundige en logistieke software van Exact en verkoopt daarnaast ook kantoorsoftware en -hardware. Binnen vijf jaar loopt er al een man of dertig over de werkvloer en laat het bedrijf goede cijfers zien. Totdat halverwege de jaren 90 hardwareleveranciers als HP en Compaq hun marges halveren en de markt onder druk

Concurrentiebeding Beckmann laat één tak van het bedrijf buiten de verkoop, namelijk Media-Line. Deze onderneming produceert ERP-software voor televisiezenders, waarmee ze reclamespots kunnen boeken, plannen en factureren. In 1994 was dit onder NettLine nog een bijproduct met Kindernet als eerste klant, een jaar later sluiten ook zenders als SBS, TMF en Sport 7 zich aan. Hij maakt van Media-Line een aparte bv, vraagt de ontwikkelaars om partner te worden en stort zich volledig op het nieuwe avontuur. Hij weet samen met zijn compagnons Media-Line uit te bouwen tot een bekende speler in de markt. In 1998 sleept Beckmann zelfs de eerste buitenlandse tv-zender (Hongarije) binnen, waarna hij de grens overstapt en televisiezenders in België, het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en zelfs Polen, Roemenië en Kroatië weet te overtuigen van zijn product. ‘We


SPECIAL BEDRIJFSVERKOOP

‘We hebben de onderneming goed verkocht, maar achteraf heb ik toch wel eens spijt gehad. Want hoe groot was het geworden als we op eigen houtje door waren gegaan?’

hadden een vijfjarenplan gemaakt met doelen die ik absoluut wilde halen met het bedrijf’, aldus Beckmann. ‘In die opzet hadden we ook een exit geformuleerd.’ Met het oog op die exit kloppen ze in 2006 aan bij het beursgenoteerde Pilat Media met de vraag of ze interesse hebben om hun kleinere branchegenoot over te nemen. Media-Line behaalt om dat moment een winst van 600.000 euro op een omzet van 2,2 miljoen euro. Beckmann en co ontvangen voor de verkoop ruim 1,9 miljoen euro in cash, een earnout tot een half miljoen en nog een pluk aandelen in het nieuwe bedrijf. Beckmann twijfelt nog wel eens over de uiteindelijke verkoop van Media-Line. Het lijkt het typische dilemma van iedere ondernemer; je wilt stoppen op je hoogtepunt, maar wanneer heb je dat punt bereikt? Beckmann: ‘We hebben de onderneming op dat moment goed verkocht, maar achteraf heb ik toch wel eens spijt gehad. Want hadden we het bedrijf ook groot kunnen maken als we op eigen houtje door waren gegaan…’ Daarnaast waarschuwt hij toekomstige ondernemers die na hun bedrijfsverkoop weer aan de slag willen. ‘Door zo’n overname gooi je eigenlijk je hele expertise in een branche weg, want de koper wil altijd dat


Geert-Jan Beckmann

je een concurrentiebeding van enkele jaren ondertekend. Houd die termijn zo kort mogelijk.’

Langs de zijlijn Met een redelijk gevulde portemonnee, maar zonder nieuw bedrijf probeert Beckmann het een tijdje als investeerder. De informal investor stopt zijn geld in een vastgoedfonds en een aantal kansrijke start-ups, maar na enkele participaties komt de Hilversummer erachter dat ‘werken langs de zijlijn’ niet zijn passie heeft. Er verdampt veel cash doordat Beckmann te weinig in control is. Hij staat het liefst weer met beide benen in de klei en gaat op zoek naar een bedrijf waar hij hands-on kan instappen. Eind 2010 komt online marketingbureau Yellowzz op zijn pad, waar hij in eerste instantie samen met de verkopende ondernemer optrekt. Maar niet-nagekomen afspraken door de verkoper zorgen

ervoor dat Beckmann binnen anderhalf jaar het volledige aandelenpakket van het Amsterdamse bedrijf in handen heeft. Daarna heeft hij ook voor Yellowzz een vijfjarenplan uitgetekend, waarbij hij door de economische tegenwind meer heeft moeten investeren dan gepland. Maar het doel blijft simpel: het bedrijf uitbouwen tot een grote online speler. Inmiddels zit er een joint venture met een grotere branchegenoot in de pijplijn, maar voor de echte uitbreiding is meer nodig. Beckmann denkt nu ook aan het aantrekken van groeikapitaal. ‘Ik heb altijd met eigen geld gewerkt, maar dan loop je tegen de grenzen van je liquiditeit en dus de snelheid van groei aan. Als je sneller wilt groeien, moet je voldoende vermogen aan boord hebben. Ook als dat betekent dat je aandelen moet weggeven. Ik heb liever een klein stukje van een grote taart, dan een groot stuk van een klein taartje.’

Waar trekt u de streep?

Onze zaak genereert misschien miljoenen omzet, maar onder de streep staat er maar een paar ton. Mijn zakenpartner wil me uit ons miljoenenbedrijf kopen. De helft van de omzet lijkt me dan redelijk.

U zoekt een Register Valuator... De waarde van een onderneming is niet zomaar een boekhoudkundige rekensom... Daarom is een deskundig oordeel zo belangrijk. De bij de NIRV aangesloten Register Valuators beschikken over de juiste kennis om zo’n belangrijk oordeel te vellen.

www.nirv.nl


‘Waaróm is een bedrijf zoveel waard?’ BEDRIJFSWAARDERING IS EEN VAK, daar zijn ook steeds meer

ondernemers wel van overtuigd. Daarbij gaat het niet om de uitkomst, maar om de vraag hoe iemand tot een bepaalde waarde gekomen is. ‘Wij geven inzicht in de waarde van het bedrijf.’

H

et is een bekend verhaal. Ondernemer heeft twintig jaar gebuffeld in zijn bedrijf en daar ook altijd een goede boterham mee verdiend. Hij wil op afzienbare termijn zijn bedrijf verkopen en hoort op de golfclub dat zijn bedrijf minimaal zes keer de jaarwinst waard is. Met dat bedrag in zijn hoofd stapt hij vol verwachting naar een corporate nance-adviseur. Om daar vervolgens te horen dat zijn bedrijf weliswaar verkoopbaar is – dat is het goede nieuws – maar helaas niet voor het bedrag dat de ondernemer in gedachten heeft. ‘Ja, dit soort situaties herken ik wel’, glimlacht Hans Minnaar van Florijnz Corporate Finance. ‘Ik noem dat de reality check; even met de voetjes weer op de vloer en het verwachtingspatroon in overeenstemming brengen met de realiteit.’ Minnaar is naast corporate nance -adviseur ook Registor Valuator (RV) en voert vanuit die hoedanigheid regelmatig waarderingen uit voor ondernemers die hun bedrijf willen verkopen. En dat leidt


nog wel eens tot stevige discussies. Minnaar: ‘Uiteraard begrijp ik dat ondernemers in de meeste gevallen heel hard hebben gewerkt om het bedrijf te brengen waar het nu is, maar dat wil nog niet automatisch zeggen dat er een koper is die bereid is om te betalen wat de verkoper in gedachten heeft. Het is de kunst om het onderscheidend vermogen van een bedrijf in beeld te kunnen brengen en hier de juiste kopers voor te zoeken. Dat gaat verder dan 6 keer de winst.’ Dus gaat Minnaar met zo’n ondernemer in gesprek: hoe ziet zijn verdienmodel eruit, waarin onderscheidt het bedrijf zich van de concurrenten, zijn er speciale patenten of heeft het bedrijf een technologische voorsprong? Op die manier probeert hij de ondernemer inzicht te geven in de waarde bepalende factoren van zijn bedrijf. Vervolgens kijken ze samen naar de toekomst. Minnaar: ‘Wat zijn realistische prognoses voor omzet, kosten en winstmarges in de komende drie tot vijf jaar? Want bij waardebepaling gaat het uitein-

delijk om het toekomstige verdienvermogen van het bedrijf.’

Professionaliseren Tot midden jaren negentig in de vorige eeuw werd de waarde van een bedrijf vooral bepaald op basis van de resultaten uit het verleden, in combinatie met vuistregels die per branche verschillen. Een andere methode om de waarde van een bedrijf te bepalen is om te kijken naar de boekwaarde van alle activa die in het bedrijf aanwezig zijn: gebouwen, machines, voorraden en liquide middelen vermindert met alle schulden. Maar deskundigen zijn het er inmiddels over eens dat de meest correcte methode om een bedrijf te waarderen bestaat uit een combinatie van historische cijfers, huidige marktpositie en vooral de toekomstige vrije kasstromen. Dit is ook de methode die wordt toegepast door de leden van het Nederlands Instituut voor Register Valuators (NIRV), een beroepsvereniging van erkende en gecerticeerde nanciële specialisten op

tekst MARCO VAN VEELEN / fotografie SHUTTERSTOCK

‘Ik begrijp dat ondernemers heel hard hebben gewerkt om het bedrijf te brengen waar het nu is, maar dat wil nog niet automatisch zeggen dat er kopers zijn die ook wil betalen wat de verkoper in gedachten heeft’ het gebied van bedrijfswaardering. Chris Denneboom, Register Valuator en partner van Value Pro, een adviesbureau op het gebied van bedrijfswaardering en lid van de PR-commissie van het NIRV, heeft de houding ten opzichte van bedrijfswaardering de afgelopen tien jaar zien veranderen. Denneboom: ‘Het wordt gelukkig steeds meer erkend dat bedrijfswaardering een vak is dat je professioneel moet benaderen’. Een belangrijke oorzaak is volgens de voormalige directeur van een accountantskantoor het feit dat de nieuwe generatie DGA’s beter geschoold en veel kritischer is dan de babyboomgeneratie. Denneboom: ‘De huidige

ondernemer wil hoogwaardig advies en begrijpt heel goed dat een waardering verder gaat dan vier keer de winst of een simpele vuistregel.’ Een andere reden voor de toenemende erkenning van het waarderingsvak is volgens Denneboom dat veel generalistische adviseurs door schade en schande wijzer zijn geworden. Met name het uitvoeren van waarderingen door boekhouders en accountants met weinig ervaring op dit vlak, heeft de afgelopen jaren tot de nodige bedrijfsongevallen geleid. Denneboom: ‘Zeker een derde van alle tuchtzaken van accountants gaat op dit moment over slechte bedrijfswaarderingen waar

dan naderhand gedonder over is ontstaan. Als je als adviseur een foutje maakt bij het invullen van je belastingformulier is de ramp nog te overzien. Maar bij een bedrijfswaardering gaat het al gauw om enkele honderdduizenden tot miljoenen euro’s. Dat wil je liever niet meemaken.’

Risico’s en rendement Zoals gezegd baseren de meeste professionele waarderingsdeskundigen zich voor een belangrijk deel op de methode van het waarderen van de toekomstige geldstromen. Maar de toekomst laat zich lastig voorspellen, dus daar beginnen vaak de complicaties. Uitgaan van groei is na-



‘Financiering is nog steeds een groot probleem. Dat zou op zich voor de waardering niet uit moeten maken, maar het is toch een factor waar je rekening mee moet houden, zeker in de transactiepraktijk’ melijk niet meer vanzelfsprekend. ‘Vroeger rekenden we met groei tot in eeuwigheid’, zegt Minnaar. ‘Iedereen had te hoge groeiverwachtingen en te lage risicoperceptie.’ Anno 2014 kijken de meeste register valuators veel meer naar de risico’s dat een geprognosticeerde geldstroom niet wordt gerealiseerd. Ze houden bijvoorbeeld rekening met faillissementen van leveranciers en klanten. Vooral wanneer een onderneming voor zijn toekomstige geldstromen afhankelijk is van enkele leveranciers of enkele klanten gaan de alarmbellen rinkelen. Een ander risico dat in tegenstelling tot vijf jaar geleden nadrukkelijk wordt meegenomen, is de kans dat een hernanciering van een lening, die bijvoorbeeld een jaar na de overname aoopt, niet rond komt. ‘Een aantal jaren geleden waren potentiële kopers zo gretig, dat ze er niet eens aan toe kwamen om risico’s te bekijken’, zegt Minnaar. Maar tegenwoordig stelt hij meerdere scenario’s op: bijvoorbeeld een worst case-scenario, een best casescenario en een zogenoemd management-scenario, dat de verwachtingen van het zittende management en de verkoper reecteert. ‘De hoeveelheid werk is daardoor wel onevenredig toegenomen.’ Is er eenmaal een aannemelijke prognose, dan komt het volgende probleem

om de hoek kijken: hoe maken we die kasstroom contant met de Discounted Cashow (DCF) methode? Ofwel: wat is een euro die een bedrijf over één, twee, drie, vier en vijf jaar verdient, vandaag waard? Een euro vandaag is immers meer waard dan een euro over drie jaar, aangezien je die euro vandaag op de bank kunt zetten en drie jaar rente kunt incasseren. Maar daar zit meteen de crux: de rente is moeilijk te voorspellen en de zekerheid dat je geld op een bank veilig is bestaat na Lehman Brothers, Icesave en DSB Bank ook niet meer. Het contant maken van de cashow is daarom een stuk lastiger geworden. De disconteringsvoet, het ctieve rendement dat geld redelijkerwijs zou kunnen maken met beleggingen met een vergelijkbaar risico, is moeilijker te bepalen. En aan de andere kant zijn de eerder genoemde bedrijfsrisico’s groter geworden en de economische vooruitzichten slechter. Deze combinatie van slechtere vooruitzichten en groter risico’s heeft de afgelopen jaren geleid tot structureel lagere bedrijfswaarderingen. Maar de bodem lijkt inmiddels wel zo’n beetje bereikt. Minnaar: ‘We zitten op dit moment in het laatste stukje van de recessie. Ondernemers zien de zon al weer schijnen. Maar banken en private equity-partijen zijn

Waarderingsdeskundigen Het Nederlands Instituut voor Register Valuators (NIRV) is een beroepsvereniging die bestaat uit ruim tweehonderd erkende en gecertificeerde financiële specialisten op het gebied van bedrijfswaardering. Alle bij de NIRV aangesloten waarderingsdeskundigen werken met een analytische methode waarbij naast historische cijfers vooral wordt gekeken naar de toekomstige geldstromen en de waardedrijvers van een onderneming. De meest voorkomende waardebepaling heeft betrekking op eigendomsoverdracht van aandelen in een onderneming. Dat kan gaan om verschillende vormen van bedrijfsoverdracht, maar bijvoorbeeld ook een waardebepaling in het kader van het uitkopen van een minderheidsaandeelhouder, echtscheiding of vererving. Daarnaast speelt een Registor Valuator (RV) ook een belangrijke rol bij fiscale kwesties en gerechtelijk geschillen waarbij economische schade is geleden. www.nirv.nl


nog voorzichtig. Die kijken vooral naar achteren.’

Beperkte bankfinanciering Wat ook niet helpt is het feit dat de banken op dit moment uiterst terughoudend zijn bij het nancieren van bedrijfsoverdrachten. ‘Financiering is nog steeds een groot probleem’, erkent Denneboom. ‘Dat zou op zich voor de waardering niet uit moeten maken, maar het is toch een factor waar je rekening mee moet houden, zeker in de transactiepraktijk.’ Werd in 2008 soms tot negentig procent van de overnamesom genancierd, anno 2014 gaan de meeste banken niet verder dan vijftig procent. Als ze al nancieren. De nanciële hefboom is daardoor kleiner, waardoor een koper meer eigen vermogen zal moeten aantrekken om de nanciering rond te krijgen. Aangezien eigen vermogen duurder is dan vreemd vermogen, zal een koper bij gelijkblijvende rendementseis minder willen betalen. Bovendien drukt de lagere nanciering de uiteindelijke verkoopprijs, net als in de woningmarkt. De voorzichtige banken drukken zo de waarde en de uiteindelijke prijs van bedrijven en dwingen kopers en verkopers om andere geldbronnen aan te boren om een deal vlot trekken, bijvoorbeeld achtergestelde leningen van de verkopende partij, nancieringen door informal investors of private equity of earn out-regelingen. Oftewel, bijna net zo belangrijk als het bepalen van de waarde van een bedrijf is tegenwoordig de vraag: wie gaat deze transactie nancieren? Denneboom: ‘Waarde, prijs en de nanciering zijn drie verschillende grootheden. Daarbij is de waardering een richtlijn voor de onderhandelingen over de prijs en de nanciering. Maar uiteindelijk komt het pas tot een deal als alle partijen - koper, verkoper en nanciers zich in de prijs en de voorwaarden kunnen vinden.’

BEDRIJFSPROFIEL

‘We leveren ruimte voor groei’ Bedrijfsmodellen zijn de laatste jaren ingrijpend veranderd. Een bedrijf dat elke maand met 100 procent groeit, kan over een half jaar out of business zijn. Er is een “nieuwe werkelijkheid” ontstaan en daardoor verandert het waarderingsvak. ‘Ons vak is er interessanter op geworden.’

A

n instinct for growth is sinds enige tijd de pay-off van Grant Thornton. Deze merkbelofte loopt als een rode draad door het bedrijf heen. ‘We leveren letterlijk ruimte voor groei. Niet alleen voor onze klanten, maar ook persoonlijke groei voor onze medewerkers’, zegt Peter den Hertog, partner en verantwoordelijk voor de adviestak van Grant Thornton. Grant Thornton is zelf ook behoorlijk gegroeid overigens, niet in de laatste plaats door het samengaan met ConQuaestor. Hierdoor groeide de organisatie van 500 naar 800 professionals die goed de weg kennen in de nanciële wereld. De consistente marktbenadering heeft Grant Thornton ook zeker goed gedaan de laatste jaren, stelt Den Hertog. ‘We verplaatsen ons echt in wat de klant wil. Dat wordt gewaardeerd.’

Oog voor de praktijk De adviestak van Grant Thornton houdt zich vanuit diverse vestigingen verspreid over Nederland bezig met corporate nance, forensic (IT-)diensten en restructuring, maar wordt ook veel ingezet voor het opstellen van bedrijfswaarderingen. Dat laatste is het terrein van Den Hertog, die tevens voorzitter is van het Nederlands Insitituut van Register Valuators (NIRV). Het waarderingsvak is behoorlijk veranderd de laatste tijd, weet hij. ‘Ik ben sceptisch over een al te wetenschappelijke benadering van ondernemingswaarderingen. We moeten oog houden voor de praktijk. Maar hoe bepaal je de multiple als er geen actuele benchmark is, omdat er geen soortgelijke transacties hebben plaatsgevonden?’

Peter den Hertog

Uitdaging voor waardeerders De crisis heeft sowieso zijn weerslag op waarderingen. De risico’s zijn immers toegenomen. Maar deze tijd, waarin veranderingen elkaar steeds sneller opvolgen, vraagt in veel gevallen ook om nieuwe businessmodellen, aangezien de cycli korter worden – met name bij IT- en internetgerelateerde bedrijven. ‘Dat brengt een uitdaging voor waardeerders met zich mee. Als we optreden als deskundige in juridische geschillen hebben we veelal één waarde-bedrag nodig, terwijl het logischer is om een bepaalde waarde-range aan te geven.’ Den Hertog geeft aan dat de uitgangspunten van het management en toekomstscenario’s veel belangrijker zijn geworden bij het bepalen van de

waarde van een bedrijf. ‘Welk scenario is het meest realistisch? Dat bepaalt voor een belangrijk deel de waarde en verdient nog meer dan ooit alle aandacht van de waardeerder. Ons vak is er interessanter op geworden.’ Den Hertog heeft goede verwachtingen voor de fusie- en overnamemarkt in 2014. ‘Exporterende bedrijven doen het echt goed nu, net als innovatieve bedrijven. Er is veel interesse vanuit het buitenland voor Nederlandse bedrijven die echt iets unieks bieden. Zorg er wel voor dat je echt USP’s hebt. Heb je die niet, dan moet je je in de nieuwe wereld echt afvragen wat je toegevoegde waarde is.’ Meer informatie www.gt.nl

GRANT THORNTON

maart/april 2014 brookz | 49


Business valuation

50

DE VIJFTIG BELANGRIJKSTE advieskantoren van

Nederland op het gebied van bedrijfswaardering in alfabetische volgorde. Het betreft hier zelfstandige advieskantoren die zich voornamelijk richten op MKB-bedrijven. ABAB Corporate finance

Alvi Overnamespecialist

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Tilburg Accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor corporate finance en bedrijfswaardering www.abab.nl

Website

Hilversum Accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor corporate finance en bedrijfswaardering www.alvi.nl

Accuracy Corporate Finance

Baker Tilly Berk Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Schiphol Internationaal adviesbureau gespecialiseerd in financiering en bedrijfswaardering www.nl.accuracy.com

Website

Landelijk Landelijke accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.bakertillyberk.nl

Adagium

BDO Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Veghel Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten, financiering en bedrijfswaarderingen. www.adagium.nu

Website

Utrecht Advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.bdo.nl

AenF Partners

BrightOrange Talanton

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Utrecht Onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.aenfpartners.nl

Website

Nieuwegein Zelfstandig corporate finance adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfswaardering. www.brightorangetalanton.nl

Aeternus

BuyInside

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Venlo, Eindhoven Onafhankelijk corporate finance bedrijf en expert op het gebied van bedrijfswaardering en bedrijfsfinanciering www.aeternuscompany.nl

Website

Alfa Fusies en Overnames

CFS

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Nijkerk Advieskantoor gespecialiseerd in waardebepaling en de begeleiding bij de aan- en verkoop van ondernemingen www.alfa-fo.nl


Website

Doorn Onafhankelijke MBI-specialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.buyinside.nl

Zeist Specialist op het gebied van ondernemingsstrategie, fusie en overname en waardebepaling. www.cfands.com

BEDRIJFSPROFIEL

‘Hoe ziet het verdienmodel eruit?’ Wingman Business Valuation is al ruim 15 jaar actief als zelfstandig en gespecialiseerd advieskantoor voor ondernemingswaardering. Hoewel de economische werkelijkheid aanmerkelijk is veranderd, zijn de waarderingsprincipes nog steeds hetzelfde. ‘Het gaat om de toekomstige verdiencapaciteit.’

J

oost Groeneveld, oprichter en partner van Wingman, was begin jaren negentig een van de grondleggers van een zelfstandige, gespecialiseerde dienstverlening op het gebied van waardebepaling. Hoewel Groeneveld nog steeds zeer bevlogen over het vak praat, maakt de 69-jarige nestor er geen geheim van dat hij langzaam aan het afbouwen is. Sinds afgelopen najaar heeft Jaap Bouman als managing director binnen Wingman het stokje van hem overgenomen en beperkt Groeneveld zich de komende tijd tot lopende opdrachten en het vervullen van een aantal nevenfuncties.

Intellectueel eigendom Voor de dienstverlening en de klanten van het in Utrecht gevestigde Wingman is er met de overdracht niets veranderd, benadrukken beide partners. Bouman: ‘We blijven ons richten op alle situaties waarbij een onafhankelijk waardebepaling van belang is: bedrijfsoverdracht, uitkoop van aandeelhouders, juridische en economische geschillen of scheiding- en erfeniskwesties.’ Naast alle kennis en ervaring die in de loop van de jaren met vele honderden opdrachten is opgebouwd, brengt de vorig jaar toegetreden Bouman ook expertise in op het gebied van waardering van intellectueel eigendom. Bouman: ‘Dan kun je denken aan software, licenties of een bepaalde technische vindingen. Het economisch belang van deze onzichtbare activa is steeds meer toegenomen en daarmee ook de behoefte aan een goed onderbouwde waardering.’ Want dat de economische werkelijk-

Joost Groeneveld

heid is veranderd in de afgelopen vijftien jaar, daar zijn de beide Registor Valuators (RV) het wel over eens. Groeneveld: ‘Hoe kom je erbij dat WhatsApp 14 miljard dollar waard is of wat kun je zeggen over de waarde van het computerspelletje Flappy Bird? Daar moet je wel even goed over nadenken.’ Collega Bouman beaamt dat een goede waardering van dit soort bedrijven niet eenvoudig is, maar dat de uitgangspunten en methodiek niet wezenlijk verschillen van de waardering van traditionele bedrijven. Bouman: ‘Het gaat uiteindelijk om de verdiencapaciteit van een bedrijf. Hoe ziet het businessmodel eruit? Wat zijn de verschillende toekomstscenario’s en wat is dan een reële bandbreedte voor

Jaap Bouman

de waardering?’

Verschillende percepties Met name in conictsituaties (beide heren zijn tevens gerechtelijk deskundige) is het overigens lang niet altijd het cijferwerk dat de doorslag geeft. Groeneveld: ‘Bij een bedrijfsopvolging in de familie heb je vaak drie partijen; de ouders, de kinderen en de scus. Alle drie kijken ze vanuit een verschillende perceptie naar de waarde van het bedrijf.’ Bouman: ‘In zo’n discussie gaat het vooral om de kwaliteit van de argumenten. Uiteindelijk probeer je alle partijen door dezelfde bril te laten kijken.’ Meer informatie www.wingman.nl

WINGMAN BUSINESS VALUATION



Chestnut

Elysee Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam, Den Haag onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.chestnut.nl

Website

Veenendaal Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in koop, verkoop, financiering en waardering van ondernemingem. www.elysee-accountants.nl

Crowe Horwath

Ernst & Young Transaction Advisory Service

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam, Rotterdam, Nijmegen Middelgrote organisatie op het gebied van accountancy, belastingadvies, juridische zaken, corporate finance en bedrijfswaardering. www.crowehorwath.net

DB&S Plaats Profiel Website

Website

Amsterdam Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.ey.nl

First Dutch Capelle aan den IJssel Onafhankelijk corporate finance en consultancy kantoor gericht op de midden markt. www.dbens.nl

Plaats Profiel Website

Schiphol Gespecialiseerd in de advisering van ondernemers bij de koop, verkoop, waardebepaling en financiering van ondernemingen. www.firstdutch.com

De Hooge Waerder

Grant Thornton Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Alkmaar, Beverwijk, Heerhugowaard, Haarlem Vooruitstrevend full-service accountantskantoor met o.a. advies op het gebied van bedrijfswaardering www.dehoogewaerder.nl

Website

Alphen aan den Rijn Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.esj.nl

De Jong en Laan Corporate Finance

Horlings Transactions Services

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Zwolle Regionaal accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.jonglaan.nl

Website

Amsterdam, Heemstede, Almere Onafhankelijk full-service accountantskantoor met o.a. advies op het gebied van bedrijfswaardering. www.horlings.nl

Deloitte Financial Advisory

Iris Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.deloitte.nl

Website

Capelle aan den IJssel Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten, financiering en bedrijfswaarderingen. www.iriscg.nl

Diligence

JAN Overnames & Waarderingen

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Veenendaal Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten en bedrijfswaarderingen. www.diligende.nl

Website

DGA Assist

JBR

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Nieuwerkerk aan den IJssel Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in het waarderen van ondernemingen. www.dga-assist.nl

Website

Weesp, Landmeer Zelfstandig onderdeel van JAN Accountants gespecialiseerd in bedrijfsovernames en waarderingen www.janovernamesenwaarderingen.nl

Zeist Onafhankelijk managementadviesbureau met een gespecialiseerde unit voor corporate finance en bedrijfswaarderingen. www.jbr.nl

DRV Corporate Finance

KPMG Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Breda, Goes, Rotterdam Begeleidt en adviseert bij de aankoop en verkoop van ondernemingen en bij het waarderen en financieren van bedrijfsactiviteiten. www.drv.nl

Website

Amstelveen Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.kpmg.com

Duff & Phelps

Maasdael Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam Internationaal adviesbureau gespecialiseerd in financiering en bedrijfswaardering. www.duffandphelps.com


Website

Rotterdam Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in koop- of verkoop van een onderneming, (her)financiering en bedrijfswaardering. www.maasdael.nl


BEDRIJFSPROFIEL

Bedrijfswaardering als uitgangspunt bij een overname Het afgelopen decennium is de aandacht voor bedrijfswaarderingen aanzienlijk gestegen. En dat is de kwaliteit van de waarderingen alleen maar ten goede gekomen, zo concludeert Alco van de Bree, ex-voorzitter van het Nederlands Instituut voor Register Valuators en eigenaar van de Elysee Groep. ‘Maar het kan altijd beter.’ Er wordt volgens hem nog te veel ‘gewaardeerd’ op boekhoudkundige principes waarbij een verdiepingsslag in het businessmodel geheel achterwege blijft.

E

r is een stijgende lijn zichtbaar in M&A-land, zo constateert Van de Bree, eigenaar van Elysee Corporate Finance. Van de Bree is accountant, Register Valuator en is lange tijd voorzitter geweest van het Nederlands Instituut voor Register Valuators (NIRV). Ondanks de nanciële malaise heeft Elysee het aantal transacties de afgelopen jaren zien stijgen. ‘En dat waren stuk voor stuk succesvolle transacties. We duiken diep in de materie, zodat we de verkoper, de koper, de markt en de branche van binnenuit helemaal kennen. De bedrijfswaardering vormt vervolgens het vertrekpunt voor de klant bij bijvoorbeeld een fusie, overname of aandeelhoudersconict.’ Maar hij plaatst ook een kanttekening. ‘Door de alom gehanteerde succesfeeprikkel voor de adviseur handelt deze niet altijd in het belang van de klant. Soms moet je nee tegen een deal durven zeggen, omdat dat voor je klant het beste is.’ Reden voor Elysee om met afwijkende beloningsstructuren ten opzichten van collega’s te werken. ‘En dat helpt: het aantal succesvolle transacties stijgt en de klanttevredenheid is bijzonder hoog.’

Bijzondere transactie Elysee begeleidde onlangs een Nederlands farmaceutisch bedrijf bij de verkoop aan een Spaans beursfonds. De waardering bleek hoger dan hetgeen de verkopers verwacht hadden. ‘We hebben de verkopers toen gewezen op enkele “unique selling points”: punten die ze zelf

Alco van de Bree

eigenlijk nog niet eens zo gesignaleerd hadden, maar die voor de koper van groot belang bleken te zijn. Dat verschil in waardeperceptie, de culturele verschillen en de taalbarrière tussen verkoper en koper maakten deze transactie wel bijzonder.’ De transactie nam zes maanden in beslag; eindigend in nachtelijk onderhandelingswerk.

Vast contactpersoon Klantgericht denken, daar gaat Elysee prat op. ‘We vinden het belangrijk dat de klant een vast aanspreekpunt heeft voor het hele traject. Soms zie je dat de waar-

dering en de daadwerkelijke transactie door meerdere partijen worden uitgevoerd. Dat is voor de klant minder prettig.’ Elysee Corporate Finance is dan ook betrokken bij het gehele proces: van het verkoopklaar maken van de onderneming en het uitvoeren van de waardering tot het vinden van een potentiële koper, het voeren van de onderhandelingen en de begeleiding bij de notariële overdracht. ‘Alles onder één dak en via één gezicht.’

Meer info [email protected]

ELYSEE CORPORATE FINANCE



MAN Fusies en Overnames

Rembrandt Fusie & Overname

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Alkmaar Onafhankelijk valuation en corporate finance kantoor met als kernactiviteit het waarderen van ondernemingen en aandelenbelangen www.mabfo.nl

Website

Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven Aan Rabobank gelieerd adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten, financiering en bedrijfswaarderingen. www.rembrandt-fo.nl

Marktlink Fusies & Overnames

RSM Evaluent

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Deventer, Amsterdam, Gouda Onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.marktlink.nl

Website

Haarlem Zelfstandig onderdeel van RSM Niehe Lancée Kooij gespecialiseerd in bedrijfswaarderingen. www.evaluent.nl

Match Plan Corporate Finance

Sman Business Value

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Den Haag, Tilburg Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in koop- of verkoop van een onderneming, (her)financiering en bedrijfswaardering. www.matchplan.nl

Mazars Berenschot Corporate Finance Plaats Profiel Website

Amsterdam, Rotterdam, Apeldoorn, Breda Advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.mbcf.nl

Meeuwsen ten Hoopen Corporate Finance Plaats Profiel Website

Baarn Middelgroot advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor o.a. bedrijfswaardering. www.mth.nl

Orchard Finance Plaats Profiel Website

Maarssen Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in financiering en bedrijfswaardering www.orchardfinance.com

PKF Wallast Plaats Profiel

Website

Amsterdam, Rotterdam, Delft, Woerden Middelgroot advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor o.a. bedrijfswaardering. www.pkfwallast.nl

Present Value Corporate Finance Plaats Profiel

Website

Amersfoort Onafhankelijk adviesbureau op het gebied van fusies en overnames, bedrijfsopvolging, bedrijfswaarderingen en financieringsvraagstukken. www.presentvalue.nl

Website

Zaandijk Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in ondernemerswaardering. www.sman.nl

Solveigh Plaats Profiel Website

Rotterdam Onafhankelijk en internationaal opererend adviesbureau gespecialiseerd in fusies en overnames, financiering en bedrijfswaardering. www.solveigh.nl

Steens & Partners Accountants en Adviseurs Plaats Profiel Website

Rotterdam Advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor o.a. bedrijfswaardering www.steensenpartners.nl

Van Baerle Newbolt Plaats Profiel Website

Weert Advieskantoor gespecialiseerd in business valuation, conflictmanagement en corporate finance. www.vanbaerlenewbolt.nl

Van Oers Corporate Finance Plaats Profiel Website

Breda Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in fusies en overnames, financiering en bedrijfswaardering. www.vanoers-cf.nl

Wingman Business Valuation Plaats Profiel Website

Breda Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in fusies en overnames, financiering en bedrijfswaardering. www.wingman.nl

PWC Corporate Finance

Van der Wurff & Partners

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.pwc.nl


Website

Zeist Onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.wurffenpartners.nl


BEDRIJFSPROFIEL

‘Hoe wordt de waarde gestuurd en geoptimaliseerd?’ Voor PKF Wallast is bedrijfswaardering een middel om klanten inzicht te geven in de waardeontwikkeling van hun bedrijf. Fiscalist en business valuator René van Dijk: ‘Wat kan een ondernemer nú doen om de waarde van zijn bedrijf over vijf jaar te optimaliseren?’

P

KF Wallast is een adviesorganisatie van accountants, scalisten en bedrijfsjuristen. Het kantoor heeft vier vestigingen in de Randstad en richt zich op middelgrote ondernemingen. De dienstverlening is sterk scaal en juridisch gedreven. De adviseurs bij PKF Wallast zijn vaak dubbel academisch opgeleid om in de breedte te kunnen acteren. Partner mr. drs. René van Dijk RA RV, werkt sinds 1990 bij PKF Wallast. Hij houdt zich vanuit Delft bezig met advisering van vennootschappen bij het optimaliseren van hun scale en bedrijfseconomische positie. Daarnaast is hij vaak betrokken bij het waarderen van bedrijven bij overnames en bedrijfsopvolging. Mede door Van Dijk heeft business valuation binnen PKF Wallast de afgelopen jaren een vaste plek gekregen. Van Dijk: ‘We voeren niet alleen waarderingen uit voor onze klanten, maar richten ons vooral op een analyse m.b.t. de mogelijkheden tot optimalisatie van de waarde. Wat speelt er in de branche, wat zijn belangrijke technologische ontwikkelingen, is het bedrijf scaal, juridisch en bedrijfseconomisch geoptimaliseerd?’ Deze aspecten hebben door het ontwikkelen van de expertise op het gebied van business valuation een prominente plek gekregen binnen de organisatie. Van Dijk: ‘In iedere vestiging staat business valuation met één of meerdere specialisten op de kaart.’

Bredere analyse en scenario’s De business valuators bij PKF Wallast zijn scalisten, de meesten ook register accountant en een aantal ook bedrijfsjurist. PKF Wallast onderscheidt zich in de markt met breed opgeleide mensen met meerdere academische titels, waardoor een probleem

René van Dijk

vaak beter geanalyseerd kan worden door iemand die een breder spectrum overziet. Inspelend op de vraag van klanten en ontwikkelingen in de markt heeft Van Dijk drie jaar geleden de opleiding business valuation aan de Rotterdam School of Management gevolgd en in 2013 de opleiding voor gerechtelijk deskundige in Leiden. Als gediplomeerd Register Valuator (RV) waardeert Van Dijk vooral op basis van de Discounted Cash Flow-methode (DCF). Van Dijk: ‘Met de DCF-methode kijk je vooral naar het toekomstig verdienvermogen en de valuedrivers van een bedrijf. Waar het om gaat is dat je een waardering moeten kunnen onderbouwen. Niet alleen naar de output kijken maar ook naar de input, daar heb je als ondernemer grip op. Bij waarderingen wordt met scenario’s gewerkt. Je kijkt naar de ontwikkeling van de bedrijfswaarde onder verschillende

marktomstandigheden. Dat levert veel meer zekerheid voor een klant dat de onderneming die hij koopt ook daadwerkelijk de verwachte perspectieven en waarde heeft.’

Aanbevelingen De bedrijfswaarderingen die Van Dijk en zijn collega’s uitvoeren zijn geen stand alone exercities, maar onderdeel van een adviestraject. Daar volgen de aanbevelingen uit, waarmee de ondernemer aan de slag kan gaan. Van Dijk: ‘Een waardering is bij ons een middel om te komen tot een waarde-optimalisatie in de komende jaren, gekoppeld aan een nanciële planning voor de ondernemer’. Meer informatie PKF Wallast Delft: René van Dijk, Amsterdam: Eric Gort, Rotterdam: Hans Vogelaar, Woerden: Marcel Walraven

PKF WALLAST


BEDRIJFSPROFIEL

‘In essentie draait het om waardecreatie’ Baker Tilly Berk Corporate Finance is de full service corporate nance-kantoor met 15 M&A professionals. Van search tot nanciering en van due diligence tot bedrijfswaardering: ondernemers kunnen er terecht voor het hele adviestraject rondom een bedrijfsoverdracht. ‘Wij denken vanuit alle disciplines met de ondernemer mee.’

H

et hoofdkwartier van Baker Tilly Berk Corporate Finance zit in de Meern, onder de rook van Utrecht. Vanuit hier bestrijken de corporate nance-adviseurs heel Nederland. Zij werken in transacties nauw samen met de accountants- en belastingadviestak van Baker Tilly Berk welke 750 medewerkers en 19 vestigingen kent; qua omvang het achtste kantoor van Nederland. Baker Tilly Berk is van oudsher altijd gericht geweest op middelgrote en kleinere (familie) ondernemingen. Zo is het advieskantoor al een aantal jaren hoofdsponsor van de leerstoel ‘Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht’ aan de Nyenrode Business Universiteit. Het zijn ook het soort bedrijven waar senior manager Mark Goderie zich prettig bij voelt. Goderie houdt zich samen met collega Leo Bottema binnen Baker Tilly Berk Corporate Finance bezig met due diligence en bedrijfswaardering. Beide adviseurs hebben ruim vijftien jaar ervaring als accountant en corporate nance-adviseur en daarnaast hebben ze allebei een postacademische opleiding gevolgd op het gebied van bedrijfswaardering.

Groter risicobesef Goderie merkt dat de waardering als discipline steeds relevanter is geworden. Goderie: ‘Er zijn steeds vaker situaties waarbij het van groot belang is een onafhankelijke en goed onderbouwde waardering op te stellen. Dat kan gaan om het verkoopklaar maken van een bedrijf, het


opstellen van een bieding, maar ook bij het uitkopen van aandeelhouders, economische en scale geschillen of privékwesties als echtscheiding en vererving.’ Met name voor de transactiepraktijk is er op het gebied van waardering de laatste jaren nogal wat veranderd. Bottema: ‘De basis voor een bedrijfswaardering is dat we naar de toekomst kijken: wat is het toekomstige verdienvermogen van een bedrijf? Daarvoor moet je dus een aantal jaren vooruitkijken en prognoses opstellen voor omzet, kosten en marges. Voor 2008 was voor de meeste bedrijven een groeiscenario niet meer dan vanzelfsprekend, maar dat is nu niet meer zo. Daarnaast is er een veel grotere risicoperceptie: klanten kunnen failliet gaan, een hernanciering kan worden geweigerd, valuta kunnen ineens devalueren; allemaal zaken waar we een aantal jaren geleden nauwelijks rekening mee hoefden te houden.’ Collega Goderie vult aan: ‘Het gaat bij bedrijfswaardering altijd om twee grootheden, de toekomstige verdiencapacitiet oftewel geldstromen van de onderneming en het risico dat deze verwachtingen niet gehaald worden. Daarbij ziet een verkopende ondernemer vooral de upside maar kijkt een koper of nancier vooral naar de risico’s. Het is dan aan ons om daar een goed onderbouwd evenwicht in te vinden.’

Waarderen is maatwerk Een andere veel voorkomende discussie is vaak het gevolg van een te hoog verwach-

tingspatroon van de ondernemer. Goderie: ‘Veel ondernemers hebben nog steeds een verkeerde perceptie van de waarde van hun bedrijf. Enerzijds is dat een gevolg van de hoge waarderingen van een aantal jaren geleden. Dat ctieve bedrag zit nog steeds in hun hoofd verankerd. Daarnaast speelt emotie een belangrijke rol: het bedrijf als het pareltje in de markt waar de kopers voor in de rij staan. Maar dat is niet altijd het geval.’ Het leidt regelmatig tot stevige discussies waarbij de corporate nance-adviseurs van Baker Tilly Berk samen met de ondernemer diep in het bedrijf duiken om inzicht te krijgen in de waarde bepalende factoren. Bottema: ‘Hoe zit het verdienmodel in elkaar, wat is de positie ten opzichte van de concurrentie, hoe zijn de branchevooruitzichten? Dat geeft inzicht in de waarde van een bedrijf.’ Het is volgens Goderie de essentie van het waarderingsvak: ‘Het gaat om de analyse, de tijd zit altijd in het voortraject. Waarderen is een art en geen science, het toegepaste waarderingsmodel is in essentie veelal hetzelfde, maar de vraag is: wat stop je erin en zijn de standaard modellen wel bruikbaar in een specieke situatie?’ Wat voor de adviseurs enig houvast biedt bij het waarderen is als er binnen een bedrijf al wordt gewerkt met een strakke nanciële rapportage waarin ook een meerjarenbegroting wordt meegenomen. Als daar ook nog naar gekeken wordt door bijvoorbeeld een Raad van Advies, dan is er in ieder geval al gestructureerd over de toekomst en

Mark Goderie

‘Een waardering is altijd maatwerk. Het ene bedrijf is het andere niet. Zelfs bedrijven in dezelfde branche kunnen enorm van elkaar verschillen’ de nanciële vertaling hiervan nagedacht. Maar zowel Goderie als Bottema benadrukken dat een waardering altijd maatwerk is. Het ene bedrijf is het andere niet. Zelfs bedrijven in dezelfde branche kunnen enorm van elkaar verschillen. Bottema: ‘In de bouw en het transport ging het de afgelopen jaren gemiddeld genomen heel erg slecht, maar ook daar zie je bedrijven die daar ongevoelig voor zijn en gewoon blijven doorgroeien.’

Waardeontwikkeling Gevraagd naar de toekomstvooruitzichten zien de beide adviseurs dat bedrijfswaardering als discipline steeds belangrijker gaat worden. Naast de altijd voorkomende zakelijke geschillen zullen banken, investeerders en andere nanciers een steeds beter onderbouwd verhaal willen van de bedrijven waar ze al dan niet hun geld op inzetten. Goderie: ‘Het past in de voortschrijdende professi-

onalisering van veel MKB-bedrijven. Een waardebepaling kan voor ondernemers ook een aanzet zijn om structureel na te denken over de waardeontwikkeling van hun bedrijf. Waar staat het bedrijf nu, waar wil je over vijf jaar naar toe en hoe kom je daar c.q. aan welke ‘knoppen moet je draaien’? Dat is waar ondernemerschap in essentie om draait.’ Meer informatie: www.bakertillyberk.nl

BAKER TILLY BERK CORPORATE FINANCE


BEDRIJFSPROFIEL

Het gaat altijd om value management Jacques Jetten is partner/oprichter van Aeternus, een bureau voor corporate nance met drie vestigingen in Nederland. De focus is bij Aeternus anders dan bij de meeste corporate nance-praktijken. ‘Ja, we doen natuurlijk graag deals, maar we zijn vooral geïnteresseerd in het businessmodel van een bedrijf.’

G

een Gordon Gekko-achtige praktijken bij Aeternus. Als het niet het juiste moment is voor een deal of de juiste argumenten ontbreken, zal Aeternus deze ook niet doordrukken. ‘Dat is het voordeel van onze manier van werken’, zegt Jetten. ‘Naast dealmaking is value management een belangrijk speerpunt. Onze stelling is dat een beslissing van een ondernemer de waarde van een bedrijf moet verhogen. En die komt niet uit de cijfers onderaan de streep, maar zit ‘m in de ontwikkeling van value drivers van een bedrijf. Die kunnen per bedrijfstak verschillen. Bij het ene bedrijf zijn dit bijvoorbeeld klantrelaties en de geschiktheid van het management voor de volgende fase, bij een ander bedrijf is merkbouw en innovatie belangrijk.’ Aeternus heeft een speciaal product ontwikkeld om deze zogenaamde value drivers uit het bedrijf te lteren en te ontwikkelen: Focus@Value. Met deze tool kunnen ondernemers er achter komen wat ze in hun bedrijf moeten veranderen. Bijvoorbeeld om bij verkoop een zo hoog mogelijke prijs te krijgen voor hun onderneming, maar ook om een voorgenomen strategie of investering te toetsen. En bij grotere bedrijven met meerdere activiteiten om de portfolio van activiteiten te evalueren. Jetten: ‘We identiceren op een systematische manier de value drivers in het bedrijf en ontwikkelen hierop gebaseerd verschillende scenario’s. Uiteindelijk moet je dit ook doen om tot een gedegen waardebepaling te komen.’

Onafhankelijkheid Jetten deed zijn eerste overnames als nancieel directeur van een metaalbedrijf,


waar hij naast het overnameproces ook met het integratievraagstuk bezig was. Dat vond hij zo interessant dat hij besloot daar meer mee te willen doen. Na een opleiding tot Register Valuator in Rotterdam besloot hij begin 2006 voor zichzelf te beginnen. Hij wist direct dat hij een onafhankelijk kantoor wilde opzetten, dus niet gelieerd aan een accountantskantoor. ‘Het voordeel van onafhankelijkheid is dat je geen dubbele agenda hebt’, vertelt Jetten. ‘Daarbij komt dat in het zuiden van ons land toen nog nauwelijks onafhankelijke corporate nancekantoren waren.’ Aeternus doet vanuit vestigingen in Venlo, Breda en Eindhoven zaken in het MKB-plus en mid-corporate segment. De ambitie is om meer grote deals te doen en meer internationaal werk binnen te halen. Op dit moment komt een kwart van de omzet uit het buitenland en dan met name uit Duitsland, mede door het uitgebreide netwerk in Duitsland. Jetten: ‘Duitse partijen zijn geïnteresseerd in Nederlandse bedrijven in de chemie-, agroen technieksector. Voor veel Nederlandse industriële bedrijven is Duitsland qua technologie interessant.’

Feestartikelen Onlangs maakte Aeternus een mooie deal met het Chinese beursgenoteerde bedrijf Meisheng in opdracht van Scheepers, een Limburgs bedrijf in feestartikelen. ‘Dat bedrijf was op zoek naar een koper. Het liet zijn feestartikelen in China maken, dus een Chinese overnamepartij lag voor de hand, echter in de regel geen vanzelfsprekende transactie. Die hebben we in Meisheng gevonden. De onderhan-

delingen waren pittig, maar uiteindelijk zijn we er uitgekomen.’ Meisheng ontwikkelt, produceert en verkoopt onder meer kleding, gebaseerd op animatie- en lmguren van Disney. Samen met Scheepers gaat het nu de Europese markt veroveren.

Alternatieve financiering Ook Aeternus komt in aanraking met bedrijven die niet zo goed presteren. Om deze bedrijven nancieel te ondersteunen zijn banken vaak geen optie meer, dus moet Aeternus op zoek naar alternatieve nancieringsvormen, zoals participatiemaatschappijen en informal investors. Volgens Jetten staat de markt voor alternatieve nanciering nog in de kinderschoenen, maar groeit deze snel in aantal aanbieders. Mede om de markt voor alternatieve nancieringen een impuls te geven, is Aeternus een initiatief gestart: Capitalport. Met deze community wil het een impuls geven aan informal investors, vaak oud-ondernemers die hun bedrijf hebben verkocht en een deel van de opbrengst hiervan investeren in andere ondernemingen. ‘Wij willen de informals professionaliseren. Momenteel zijn er nog te weinig informals die het investeren systematisch en gedegen aanpakken. Daarom willen we ze bundelen op capitalport.nl en ze van daar uit interessante proposities aanbieden.’ Ook ziet Jetten verbetering mogelijk bij de manier waarop participatiemaatschappijen opereren. ‘Ouderwets instappen met zoveel mogelijk vreemd vermogen, en te weinig rekening houden met de behoefte vanuit het businessmodel komt toch nog voor. Voor ons is het een uitda-

Jacques Jetten

‘Wij proberen de business beter te begrijpen dan de ondernemer zelf’ ging om de juiste participatiemaatschappij bij het juiste bedrijf te zoeken.’

Bedrijfswaardering De waarde van een bedrijf bepalen is op dit moment met regelmaat een uitdaging. Zeker bij bedrijven die in afgelopen jaren een matig tot slechte trackrecord hebben en uitkijken op een onzekere toekomst. ‘Juist in deze situaties is extra belangrijk om de juiste strategische keuzes te maken, kortom goed value management

dus’, volgens Jetten. ‘Bedrijven moeten weten van zichzelf wat hun value drivers zijn. Ofwel, welke zaken voegen waarde toe aan het bedrijf? Een andere vraag die in dit opzicht belangrijk is, is of het management wel bij de situatie past waarin het bedrijf verkeert. Het management is een belangrijke value driver. Een pionier vindt het toch vaak moeilijk om ink te reorganiseren.’ Value management is stap één om tot een goede waardebepaling van een be-

drijf te komen. Misschien nog belangrijker is kennis van het bedrijf en de sector waarin het actief is. Daarin gaat Aeternus ver. ‘Wij proberen de business beter te begrijpen dan de ondernemer zelf. Dat lukt natuurlijk niet altijd, maar met vier register valuators en twee masters of business valuation in dienst zijn we hier uitstekend voor geëquipeerd.’ Meer info www.aeternuscompany.nl

AETERNUS


BEDRIJFSPROFIEL

‘Je bedrijf waarderen is alles behalve business as usual’ Ondernemers die aan de vooravond van een verkoop of overname staan, laten steeds vaker hun bedrijf waarderen. Een waardering is een momentopname met een zo veel mogelijk geobjectiveerd karakter. ‘Het is dan ook een kwestie van analyseren, beargumenteren en vervolgens de juiste conclusies trekken.’

O

ntwikkelingen zoals de 24-uurs economie, disruptive technologies en de economische malaise vereisen een hoge mate van exibiliteit bij bedrijven. Meer dan ooit dienen ze buigzaam te zijn. René van Bruggen en Paul de Blok, beide registervaluators en verbonden aan RSM Evaluent, onderdeel van RSM Niehe Lancée Kooij, hebben op dat gebied de afgelopen jaren veel zien veranderen. ‘Logischerwijs moeten wij ons ook exibeler opstellen nu de klanten ook meer van ons verwachten’, vertelt De Blok. RSM is een internationaal opererend accountants- en advieskantoor met circa 500 medewerkers in Nederland. De waardeerders zijn tegenwoordig 24 uur per dag bereikbaar voor kun klanten. ‘En dan bedoelen we niet dat we een junior naar voren schuiven als de klant wil afspreken. Het betreft gevoelige materie en complexe vraagstukken waar bovendien vaak een hoop emotie bij komt kijken. Daarom zit de ondernemer altijd met de beslissingsbevoegde, met de valuator zelf, aan tafel.’

Redeneren en analyseren Een goede waardering start volgens De Blok enkele jaren voordat de daadwerkelijke overdracht geregeld moet zijn. ‘Alle adviseurs zijn het er wel over eens dat een goede overdracht een gedegen voorbereiding vereist. Maar slechts weinigen voeren ook een prevaluation uit, terwijl dat juist zo waardevol is. Door de juiste value


drivers te bepalen en daar op te sturen, kun je de uiteindelijke waarde wellicht beïnvloeden. Zijn de kosten te hoog? Zijn er risico’s die geminimaliseerd kunnen worden?’ Waarderen is volgens Van Bruggen dan ook een kwestie van redeneren en beargumenteren. ‘Een waardering behoudt natuurlijk altijd een subjectief karakter, maar het merendeel kun je objectiveren en analyseren. Als een bedrijf na jarenlange gestage groei ineens een monsteromzet draait, moet je je natuurlijk wel afvragen waar dat vandaan komt. Hoe is dit onderbouwd? Is het een toevalstreffer of een trend?’

Waarde versus prijs Welke prijs er uiteindelijk voor een bedrijf wordt betaald, is voor een groot deel afhankelijk van de koper. Betreft het een DGA die zijn familiebedrijf wil overdragen aan de volgende generatie, dan is hij wellicht bereid om voor zijn bedrijf niet de hoofdprijs te vragen. Verkoopt hij zijn onderneming echter aan een externe partij, dan is hem er alles aan gelegen om de huid zo duur mogelijk te verkopen. De prijs varieert dus, terwijl in beide gevallen de waarde even hoog blijft. Maar ook de motieven van de koper zijn van belang. De Blok: ‘Is de koper een middelgroot bedrijf of een grote, beursgenoteerde onderneming? Wat zijn de beweegredenen van de koper? Is hij speciek in dit bedrijf geïnteresseerd of betreft het een strategische overname waarmee hij schaalgroot-

te en inkoopvoordelen wil realiseren? Om een realistische prijsinschatting te maken kijkt een goede valuator dus door de bril van de koper.’ Nederlandse bedrijven worden tegenwoordig voor een lager bedrag van de hand gedaan dan voor de crisis. En daar maken bedrijven in de Verenigde Staten dankbaar gebruik van. De Blok: ‘Amerikaanse ondernemingen gaan ‘kralen rijgen’ en kopen massaal Nederlandse bedrijven op vanwege de ‘overhang’ van private equity partijen van $ 450 miljard. Door de groei en synergie die daardoor ontstaan, stijgt de waarde.’ RSM beschikt over specialisten en een eigen kantoor in New York om Nederlandse bedrijven bij dergelijke transacties te ondersteunen.

Verschillende scenario’s De huidige marktsituatie maakt het lastig om tot een goede waardering te komen. Want in tegenstelling tot de meeste accountants kijkt de registervaluator juist naar de toekomst en die laat zich steeds lastiger voorspellen. ‘Natuurlijk is het economisch gezien de laatste jaren een stuk gecompliceerder geworden, maar ook de technologische ontwikkelingen kunnen een enorme impact op de waarde van een bedrijf hebben’, stelt Van Bruggen. ‘Dit jaar ben je nog koploper, over twee jaar word je ingehaald en is je product achterhaald waardoor de waarde van je bedrijf naar beneden keldert.’ Het zijn scenario’s waar je bij een bedrijfswaardering rekening mee dient te hou-

René van Bruggen Paul de Blok

‘Dit jaar ben je nog koploper, maar over twee jaar ben je mischien al weer ingehaald, is je produkt achterhaald en de waarde van je bedrijf naar beneden gekelderd’ den. Volgens de waardeerders is het daarom van groot belang altijd zowel een positief als negatief scenario op te stellen.

Fusies en ruzies Wat volgens Van Bruggen het belangrijkst is bij een goede waardering? ‘Uiteraard kennis van zaken. Maar dat is niet wat ons onderscheidend maakt. Ik denk dat empathie, begrip voor de onderne-

mer, essentieel is. Het waarderen van je bedrijf is niet business as usual. Het is vaak een emotioneel proces, want we worden veelal ingeschakeld bij fusies en ruzies. De ondernemer die jarenlang aan zijn bedrijf heeft gebouwd en het nu van de hand moet doen; de DGA die zijn familiebedrijf met liefde overdraagt aan zijn zoon, maar het moeilijk vindt afstand te doen; de man die zijn bedrijf laat

waarderen omdat zijn ex-vrouw een deel van het opgebouwde vermogen opeist – het zijn stuk voor stuk persoonlijke kwesties. Dat moet je niet alleen snappen. De ondernemer deelt immers zijn hele leven met je. Vertrouwen en begrip zijn dan ook cruciaal.’ Meer informatie: www.evaluent.nl

RSM EVALUENT


vraag&aanbod g selectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.brookz.nl

aangeboden Dit is een selectie van bedrijven j die te koop p worden aangeboden g op p de website van Brookz. Voor meer bedrijven, j aanvullende informatie en de contactgegevens g g van de verkopende partij, zie www.brookz.nl E-LEARNING SPECIALIST Profielnr 11798 Omzet 1,0 mln Omschrijving Het bedrijf behoort tot de grotere, professionele spelers in de markt waarbij e-learning de core-business van de organisatie vormt. De specialisatie is ‘blended learning’, een manier om live en online training te combineren.

WEBSHOP MODE-ACCESSOIRES

FABRIKANT TONIJNBLIKKEN (IRAN) Profielnr 11793 Omschrijving Een fabriek voor de productie van blikjes voor de verpakking van tonijn zoekt een samenwerking met bedrijven/investeerders. Doel is om een joint venture op te richten in Europa of de Emiraten.

AFVAL-CONTAINERSERVICE

INSTALLATIETECHNISCH BUREAU Profielnr 11787 Omzet 6,3 mln Omschrijving Een full-service installatietechnisch bureau zowel actief op het gebied van elektrotechniek (40%) als werktuigbouwkundig (60%) met een accent op duurzaam installeren.

KINDEROPVANG Profielnr 11785 Omzet 1,6 mln Omschrijving Een professionele organisatie in de kinderopvang met zowel dagopvang als buitenschoolse opvang. Het bedrijf heeft 4 vestigingen in de Randstad en in totaal handelt het om 16 groepen met ca. 210 kindplaatsen.

METAALVERWERKER Profielnr 11784 Omzet 1,5 mln Omschrijving Een metaalverwerkend bedrijf waarvan de activiteiten bestaan uit bewerking van diverse metalen en kunststoffen, met een uitgebreid machinepark. De onderneming is gevestigd in een modern bedrijfspand

Profielnr 11797 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een webshop gespecialiseerd in mode-accessoires voor de bovenkant van het middensegment. De onderneming werkt met goede merken en heeft een breed pallet aan artikelen.

Profielnr 11791 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een afvalcontainer-ontzorgingsbedrijf met een volledige bedrijfsuitrusting, voertuigen, containers, weeginrichting en inclusief het bedrijfsterrein (4.000m2) en de bedrijfsgebouwen (500m2), waaronder een ruime woning.

SOFTWARE-ONTWIKKELAAR

ADMINISTRATIEKANTOOR

Profielnr 11796 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een ontwikkelaar van actuele en betrouwbare online software als SBR/ XBRL, eHerkenning en Portals. E-herkenning/eID zal binnen de EU vanaf 2015 voor alle burgers en ondernemingen worden verplicht in plaats van DigiD.

Profielnr 11790 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een administratiekantoor dat werkzaamheden verricht op het gebied van financiële administratie, salarisadministratie, jaarrekeningen en fiscale aangiften. Het bedrijf heeft een branchebrede MKB-portefeuille.

Profielnr 11781 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een distributiecentrum van een voormalig transportbedrijf. Het bedrijf heeft een groot terrein in ZuidwestNederland welke strategisch voor de regio benut kan worden als distributiecentrum en/ of opslagdepot.

GROOTHANDEL BASISONDERWIJS/ KINDEROPVANG

BEDRIJFSPSYCHOLOGISCH ADVIESBUREAU

GROND- EN TRANSPORTBEDRIJF

Profielnr 11789 Omzet 2,0 mln Omschrijving Het adviesbureau is gespecialiseerd in (het begeleiden van organisaties bij) het beoordelen en ontwikkelen van uitvoerend personeel. De onderneming biedt hierbij verschillende diensten en instrumenten aan.

Profielnr 11780 Omzet 3,7 mln Omschrijving Een grond- en transportbedrijf dat reeds enkele tientallen jaren actief is in Zuid/West-Nederland en heeft door haar uitstekende reputatie diverse vaste opdrachtgevers.

WEBSHOP/WINKEL GALA- EN FEESTKLEDING

LEVERANCIER BOUWPRODUCTEN

Profielnr 11788 Omzet 0,5 mln Omschrijving Een winkel met webshop gespecialiseerd in de verkoop van gala- en feestkleding, kinderbruidskleding en kinderfeestkleding en accessoires. In de markt is de combinatie van de webshop met een fysieke winkel een succesfactor.

Profielnr 11778 Omzet 1,8 mln Omschrijving Een leverancier van een compleet assortiment bouwproducten, waarbij tevens bedrijfskleding, verhuur van machines, grasmaaiers en keukens een belangrijk onderdeel vormen.

Profielnr 11795 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een bedrijf dat nicheproducten exclusief voor het basisonderwijs en de kinderopvang ontwerpt, produceert en verhandelt. Ook in andere markten zijn er met de juiste samenstelling en marktbewerking afzetmogelijkheden

PATENT TRACK, HANDLE EN REGISTRATIESYSTEEM Profielnr 11794 Omschrijving Een gepatenteerd track-, handle- en registratiesysteem (RIFDbased), bestemd voor een magazijn/ warehouse-omgeving. Het systeem is een belangrijke doorbraak op het gebied van efficiënt en foutloos tracken van items.


DISTRIBUTIECENTRUM

PROFIELEN

POELIERSBEDRIJF Profielnr 11776 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een poeliersbedrijf dat al decennialang een bestaand familiebedrijf is. De onderneming heeft vaste standplaatsen op enkele vaste markten.

STOFFERINGSBEDRIJF Profielnr 11775 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een stofferingsbedrijf dat actief is in home & lifestyle, jacht-, camper-, caravan- en autostoffering. Het bedrijf verzorgt ook interieuradvies en detailhandel in woonaccessoires.

STRANDPAVILJOEN Profielnr 11774 Omschrijving Een (verplaatsbaar) strandpaviljoen, dat beschikt over een groot buitenterras en ruime zitplaatsen binnen. Object is beschikbaar vanaf het najaar van 2014, maar wordt nu verkocht.

THERMEN- EN SAUNACOMPLEX (BELGIË) Profielnr 11773 Omschrijving Een thermen- en saunacomplex, met tevens aan horecavoorziening met restaurant. Bij het wellnesscenter worden taverne en beauty-arrangementen aangeboden.

ACCOUNTANTSKANTOOR Profielnr 11771 Omzet 12,5 mln Omschrijving Een accountantskantoor dat zich kenmerkt door een eigentijdse visie op de branche en de rol van de adviseur/ accountant in deze tijd. Daarnaast heeft het bedrijf een optimale mix tussen IT, processen en HRM-activiteiten.

INTERNATIONAAL BELASTINGADVIES- EN ACCOUNTANCYKANTOOR Profielnr 11767 Omschrijving Een internationaal belastingadvies- en accountancykantoor met een tweetal specialisaties. Dit kantoor werkt in veel gevallen samen met de ‘Big 4’-kantoren welke de controleopdrachten hebben van deze ondernemingen.

GROOTHANDEL KINDERMEUBELS

PRODUCENT LICHTRECLAME/ BUITENMEUBILAIR

Profielnr 11764 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een groothandel in meubilair voor scholen en kinderdagverblijven. De door het bedrijf geleverde producten zijn onder te verdelen in de producten meubilair, speelhuizen, buitenspeelwanden en speelgoed.

Profielnr 11754 Omzet 3,3 mln Omschrijving Een producent van gezichtsbepalende elementen zowel in de binnenals buitenruimte. Het bedrijf is actief op het gebied van onder andere lichtreclame en buitenmeubilair, zowel stuk als serie-stukproductie.

ONLINE MARKETINGCONCEPT AUTOBRANCHE

SOFTWARE-ONTWIKKELAAR

Profielnr 11763 Omschrijving Een internetmarketingconcept in de automobielbranche dat gereed is voor landelijke introductie. Met dit product kunnen leveranciers in deze sector op een effectieve manier contact leggen met nieuwe consumenten binnen hun doelgroep.

PRODUCENT PRINTPLATEN Profielnr 11761 Omzet 2,3 mln Omschrijving Een specialistische producent van hoogwaardige printplaten (ontwerp, productie en reparatie). De producten worden op klantspecificatie geproduceerd in kleine en middelgrote series.

GROOTHANDEL INSTALLATIES Profielnr 11760 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een groothandel annex installatiebedrijf in appendages, leidingwerk, beregeningsinstallaties en pompen. Geleverd wordt aan zakelijke opdrachtgevers, industrie, agrarische sector

UITZENDBUREAU Profielnr 11759 Omzet 2,5 mln Omschrijving Een uitzendbureau dat zich richt op met name de technische en ICTbranche. Het bedrijf heeft momenteel zo’n 80 uitzendkrachten in dienst.

BUSINESS CENTER Profielnr 11758 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een business center met een variërende dienstverlening van onder andere receptie, telefoon en internet, bedrijfsrestaurant, vergaderaccommodaties. Het gebouw omvat 6.000 m2 BVO met 90 verhuurbare units (14-300 m2).

Profielnr 11753 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een software-ontwikkelaar en leverancier van hard- en software in nichemarkten voor mobiele front office-applicaties. Het bedrijf is wereldwijd actief via een netwerk van partner-resellers en beschikt over een uitgebreide onderhoudsportefeuille.

VERHUURBEDRIJF VAKANTIEAPPARTEMENTEN (FRANKRIJK) Profielnr 11752 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een verhuurbedrijf dat 300 appartementen beheert en een 100-tal vakantie-appartementen in een dorp gelegen aan de Middellandse Zee verhuurt. De onderneming is gelegen in het zuidelijke Languedoc Roussillon, Frankrijk

TIMMERFABRIEK Profielnr 11751 Omzet 1,4 mln Omschrijving Een timmerfabriek die zich heeft ontwikkeld tot een specialist in het produceren van houten kozijnen, ramen en deuren. De onderneming levert zowel maatwerk als productiewerk.

ICT-DIENSTVERLENER Profielnr 11750 Omzet 2,5 mln Omschrijving Een ICT-dienstverlener waarvan de activiteiten bestaan uit beheerdiensten, cloud- en ISP-diensten, implementaties en in mindere mate uit het leveren van bijbehorende hardware.

WEBSHOP KEUKENAPPARATUUR Profielnr 11749 Omzet 1,3 mln Omschrijving Een bedrijf met een unieke combinatie in diverse websites en een winkel in keukenapparatuur. De huidige aandeelhouders staan op een keerpunt in de verdere ontwikkeling van het bedrijf.



WEBSHOP ELEKTRONISCH ROKEN

TOUROPERATOR (MIDDENOOSTEN)

Profielnr 11748 Omzet 3,0 mln Omschrijving Een webshop die actief is op de Europese markt van elektronisch roken. De producten worden zowel aan de eindgebruiker als aan tussenhandel geleverd. Het bedrijf heeft een breed assortiment van ca. 2.500 kwaliteitsproducten.

Profielnr 11742 Omzet 3,0 mln Omschrijving Een touroperator gespecialiseerd in geheel verzorgde individuele- en groepsreizen naar het Midden-Oosten. De onderneming staat bekend als een betrouwbare aanbieder van maatwerkreizen en een kwalitatief hoogwaardige service.

SOFTWAREBEDRIJF Profielnr 11747 Omzet 1,7 mln Omschrijving Een softwarebedrijf, dat zich heeft gespecialiseerd in Governance, Risk & Compliance (GRC) applicaties, hetgeen zich in de praktijk ontwikkelde naar een Quality Management-platform voor bedrijven met veel internationale vestigingen.

EDUCATIEVE ATTRACTIE MET HORECA-GELEGENHEID

KINDEROPVANG Profielnr 11741 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een professionele organisatie in de kinderopvang, met een buitenschoolse opvang. Er is een naadloze aansluiting in zorg voor het kind en daarnaast de ouder, die zich door optimale tweeweg-communicatie werkelijk bij de opvang betrokken voelt.

PARTY-VERHUURBEDRIJF

Profielnr 11746 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een educatieve attractie met science center, uitgebreide buitenspeeltuin en overdekt speelparadijs. Het speelcentrum trekt scholen (schoolreisjes), vakantiegangers en groepen/familiefeesten.

Profielnr 11740 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een party-verhuurbedrijf dat feesten en evenementen faciliteert door middel van verhuur van lounge- en designsets tot tenten en tentinrichting, BBQ’s en biertap.

KOERIERSBEDRIJF MET POSTBUS-SERVICE

RECYCLINGBEDRIJF

Profielnr 11745 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een koeriersbedrijf met een stabiele verdeling tussen postbus-service en andere koeriersdiensten. Het bedrijf beschikt over een wagenpark met 12 auto’s (up-todate).

Profielnr 11739 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een recyclingbedrijf dat zich sinds eind jaren 90 voornamelijk heeft toegelegd op de verwerking van wegen- en bouwafval, hoofdzakelijk ten behoeve van de GWW-sector.

HANDELSBEDRIJF BESTRATINGSMATERIALEN (MET PAND)

GROOTHANDEL KANTOORMEUBELEN

Profielnr 11744 Omzet 0,3 mln Omschrijving Vanuit het bedrijfspand wordt een handelsbedrijf in bestratingsmaterialen gedreven, daar is ook de bestemming aan gekoppeld. Het bedrijfspand bestaat uit een karakteristieke ruime woonwerkboerderij.

Profielnr 11737 Omzet 7,0 mln Omschrijving Een groothandel in kantoormeubelen met een groot assortiment en een uitstekend online verkoopkanaal. Het bedrijf levert haar producten aan dealers, eindgebruikers en particulieren.

METAALBEWERKINGSBEDRIJF

DEMONTAGEBEDRIJF

Profielnr 11743 Omzet 5,3 mln Omschrijving Een metaalbewerkingsbedrijf (verspaning) dat een toeleverancier van onder andere de petrochemie, machinebouw en vliegtuigindustrie is. Een groot deel van de omzet komt van een vaste klantenkring.

Profielnr 11734 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een specialistisch demontagebedrijf met werkzaamheden gekoppeld aan het uitvoeren van bouwkundige aanpassingen waaronder betonboor- en zaagwerk, voornamelijk in de utiliteitsbouw.


GROENVOORZIENINGSBEDRIJF Profielnr 11733 Omzet 0,5 mln Omschrijving Een groenvoorzieningsbedrijf dat zich specifiek richt op onderhoud ten behoeve van gemeentes en bedrijven. De onderneming houdt zich onder meer bezig met onkruidbestrijding, berm- en slootonderhoud.

ELEKTROTECHNISCH INSTALLATIEBEDRIJF Profielnr 11731 Omzet 1,8 mln Omschrijving Een elektrotechnisch installatiebedrijf, dat daarnaast een dochteronderneming met activiteiten op het gebied van (installatie van) beveiliging en telecom voert.

RECLAME- EN BELETTERINGSBEDRIJF Profielnr 11728 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een reclame- en beletteringsbedrijf, met onder meer autoreclame, gevelreclame, reclameborden en beurzen. Daarnaast beschikt de onderneming over een eigen webshop.

AUTODEALER Profielnr 11727 Omzet 2,5 mln Omschrijving Een autodealerbedrijf van een gerenommeerd merk. De huisvesting is groot, praktisch en functioneel met een ruime showroom, een werkplaats met 5 bruggen, 3 monteurs en voldoende ruimte in en om het pand.

GROOTHANDEL FOODINDUSTRIE Profielnr 11726 Omzet 0,7 mln Omschrijving Een Nederlandse groothandel/producent die levert aan de foodindustrie in een niche-markt. De afzet gaat voor driekwart naar het buitenland; vooral Duitsland en België.

WERVING- EN SELECTIEBUREAU (AUTOMOTIVE) Profielnr 11725 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een werving- en selectiebureau voor de automotive-industrie, gericht op een diverse zakelijke klantenkring in een breed toepassingsgebied in de automotive. Het bedrijf heeft een groeiend aantal vaste afnemers.

PROFIELEN

PARTICIPATIE FILMPRODUCENTEN (3 BIOSCOOPFILMS)

INSTALLATEUR BRANDBEVEILIGINGSYSTEEM

INTERNATIONALE FOOD-PRODUCER

Profielnr 11711 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een productie- en montagebedrijf dat een uniek systeem heeft ontwikkeld op het gebied van branddetectie in een nichemarkt. Het product wordt zelf geproduceerd en geïnstalleerd.

Profielnr 11701 Omzet 6,0 mln Omschrijving The company is one of the few private label specialty food producing and trading companies in the world. The company operates separate private labels in the Western Europe and Chinese market with opportunities to expand.

JACHTWERF (IJSSELMEER)

GROOTHANDEL ICTPRODUCTEN

INTERIEUR-INRICHTER

Profielnr 11720 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een jachtwerf met activiteiten als onderhoud, reparatie en schadeherstel van zeil- en motorjachten, makelaardij in gebruikte schepen, verhuur van winterberging binnen en buiten (ca. 180 schepen) en van vaste havenligplaatsen (ca. 65).

Profielnr 11709 Omzet 10,0 mln Omschrijving Een internationale groothandel in ICT-producten. De producten worden onder private label vermarkt aan Europese B-to-B klanten. De onderneming is toe aan een volgende fase.

Profielnr 11699 Omzet 3,0 mln Omschrijving Het bedrijf levert volledige interieurinrichting, voornamelijk projectmatig, aan zakelijke afnemers. De onderneming heeft een unieke advisering en een eigen collectie met hoogwaardige producten.

MODEKETEN

SOFTWAREONTWIKKELAAR RISICO- EN VEILIGHEIDSMANAGEMENT

GLAS- EN SCHILDERWERKBEDRIJF

Profielnr 11722 Omschrijving Investeerders gezocht voor 3 nieuwe bioscoopfilms van de makers van onder meer Zwartboek, Antonia (Oscar-winnaar) en Karakter (Oscar-winnaar). Vanwege internationale verkoop wordt er een hoog rendement verwacht.

Profielnr 11719 Omzet 5,0 mln Omschrijving Een modeketen met een viertal vestigingen, waarvan één vestiging met een aparte kinderspeciaalzaak. De onderneming heeft een apart centraal magazine, kantoor en expeditie.

WELLNESS-RESORT Profielnr 11718 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een wellnesscentrum dat zich onderscheidt door een ruim en compleet aanbod aan sauna’s, zonder grootschaligheid na te streven, maar juist in te zetten op rustig genieten, sfeer en uitstraling.

AUTODEALERBEDRIJF Profielnr 11717 Omzet 6,0 mln Omschrijving Een autodealerbedrijf van een gerenommeerd merk. De huisvesting is modern, praktisch en functioneel met een ruime showroom, een werkplaats met 5 bruggen, 3 monteurs en voldoende ruimte in en om het pand.

APP-ONTWIKKELAAR (GOEDE DOELEN) Profielnr 11713 Omschrijving Het bedrijf heeft een nieuwe mobiele applicatie ontwikkeld, die het als eerste mogelijk maakt om snel, gemakkelijk en eenmalig goede doelen te steunen. Heel simpel, met een paar drukken op een knop een bedrag overmaken.

Profielnr 11706 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een software-ontwikkelaar en consultancy dienstverlener op het gebied van risico- en veiligheidsmanagement. De onderneming ontwikkelt haar eigen applicaties voor het opstellen en borgen van V&G-zaken.

WEBSHOP KANTOORMEUBILAIR Profielnr 11705 Omzet 2,3 mln Omschrijving Een netwerk/platform van (inter-)nationale webwinkels voor kantoormeubilair en projectinrichting. De (sterk groeiende) afzet wordt tot dusver overwegend in Nederland gerealiseerd.

GERECHTSDEURWAARDER– KANTOOR Profielnr 11704 Omzet 0,5 mln Omschrijving Het kantoor richt de dienstverlening hoofdzakelijk op de uitvoering van ambtelijke opdrachten, incassozaken, debiteurenbeleid en juridisch advies.

INSTALLATIEBEDRIJF Profielnr 11703 Omzet 8,0 mln Omschrijving Een installatiebedrijf dat kan worden betiteld als ‘totaalinstallateur’ (zowel E als GaWaLo). De onderneming beschikt over een eigen wagenpark.

Profielnr 11698 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een bedrijf in glas- en schilderwerken met werkzaamheden als onderhoud van schilderwerk (binnen en buiten), nieuwbouwschilderwerk en wandafwerking.

KUNSTSTOF- EN RUBBERPRODUCENT Profielnr 11697 Omzet 0,4 mln Omschrijving De onderneming fabriceert op maat gemaakte - op basis van de specificaties van de opdrachtgevers - kunststof- en rubberproducten, zoals (tand)wielen, lagers, geleiders en overige machineonderdelen.

RETAILER IN FITNESSAPPARATUUR Profielnr 11695 Omzet 4,0 mln Omschrijving Een retailer die fitness-apparatuur (A-merken) vanuit voorraad verkoopt. Het bedrijf is marktleider in Nederland en combineert online sales met enkele fysieke winkels in ons land.

INTERNATIONALE VERFPRODUCENT Profielnr 11694 Omzet 0,7 mln Omschrijving Een verfproductiebedrijf dat zowel een eigen merk verf met een bijzondere consumenten-toepassing als een private label-merk produceert. Daarnaast verhandelt de onderneming complementaire producten.



IT-ONTWIKKELAAR

FOOD-PRODUCENT

SCHOONMAAKBEDRIJF

Profielnr 11692 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een IT-dienstverlener die onder meer websites, webshops, hosting en webapplicaties ontwikkelt en beheert, alsmede het ondersteunen van online marketing activiteiten voor haar klanten.

Profielnr 11687

Profielnr 11681

Omzet 5,0 mln

Omzet 0,2 mln

Omschrijving Een landelijk bekende food-

Omschrijving Een schoonmaakbedrijf dat

producent met een sterk merk en een top-3

zich richt op schoonmaakwerkzaamheden

positie. Het bedrijf ontwikkelt en produceert

als glasbewassing en gevel- en kozijnreini-

drankgerelateerde food-producten in een

ging, alsmede impregneren en conserveren.

METAALBEWERKINGSBEDRIJF Profielnr 11688 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een metaalbewerkingsbedrijf dat machine- en revisieonderdelen voor productiebedrijven levert. De opdrachtgevers komen uit zeer uiteenlopende branches, zodat er van een zekere risicospreiding sprake is.

niche van haar sector.

INTERIEUR-BEDRIJF

WEBSHOP AUTO-ACCESSOIRES

Profielnr 11683

Profielnr 11678

Omzet 3,0 mln

Omzet 0,7 mln

Omschrijving Een bedrijf dat interieurpro-

Omschrijving Een combinatie van web-

ducten verkoopt aan zowel consumenten als

shops die zich via 7 krachtige domeinnamen

zakelijke klanten. Een overgrote meerderheid

bezighoudt met de verkoop van auto-acces-

van de klanten wordt thuis bezocht voor

soires. Hierbij ligt de nadruk op fietsdragers,

persoonlijk advies.

dakdragers, skyboxen en sneeuwkettingen.

Brookz werkt o.a. samen met de volgende partners


Investeerder nodig? Kom nu in actie en zet uw propositie op Investormatch.nl

Toegang tot ruim 1200 investeerders! www.investormatch.nl

BEDRIJFSOVERDRACHT Nu de markt weer aantrekt: hoe zit het met uw exit-strategie? Top 50 Business valuation SPECIAL. voor professionele ondernemers

Recommend Documents