Bavodorp moet blijven.. maar wel anders. Bewonersonderzoek Harry Boumeester Kees Dol Gust Mariën

Bavodorp moet blijven….. maar wel anders Bewonersonderzoek 2011

Harry Boumeester Kees Dol Gust Mariën

Bavodorp moet blijven….. maar wel anders Bewonersonderzoek 2011 Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van:

Ymere (locatie Haarlem)

Auteurs:

Harry Boumeester Kees Dol Gust Mariën

December 2011 Onderzoeksinstituut OTB Technische Universiteit Delft Jaffalaan 9, 2628 BX Delft Tel. (015) 278 30 05 Fax (015) 278 44 22 E-mail [email protected] http://www.otb.tudelft.nl

 Copyright 2011 by OTB Research Institute for the Built Environment No part of this report may be reproduced in any form by print, photo print, microfilm or any other means, without written permission from the copyright holder.

INHOUDSOPGAVE

INHOUDSOPGAVE ............................................................................................... 5 1

Inleiding .................................................................................................... 1 1.1 Introductie ............................................................................................. 1 1.2 Het onderzoek ........................................................................................ 1 1.3 Respons ................................................................................................. 2

2

Sociaal economische positie en woonlasten ............................................. 4 2.1 Sociaal economische kenmerken bewoners ............................................... 4 2.2 Huurprijs, huurtoeslag en energielasten .................................................... 6 2.3 Conclusie ............................................................................................... 7

3

De huidige woonsituatie............................................................................ 8 3.1 Tevredenheid over Bavodorp ................................................................... 8 3.2 Tevredenheid woning .............................................................................. 9 3.3 Verhuisgeneigdheid................................................................................ 11 3.4 Conclusie .............................................................................................. 13

4

Belangrijke aspecten bij een eventuele vernieuwing van Bavodorp ...... 14 4.1 De resultaten ........................................................................................ 14 4.2 Conclusies ............................................................................................. 18

5

Ingrijpende renovatie van woningen of alleen onderhoud ..................... 19 5.1 De resultaten ........................................................................................ 19 5.2 Conclusie .............................................................................................. 23

6

Wat te doen bij een eventuele ingrijpende renovatie ............................. 24 6.1 De resultaten ........................................................................................ 24 6.2 Conclusie .............................................................................................. 27

7

De meest ingrijpende optie: Bavodorp gedeeltelijk slopen .................... 28 7.1 De resultaten ........................................................................................ 28 7.2 Conclusie .............................................................................................. 33

8

De grote afweging: de beste optie voor Bavodorp en voor individuele huishoudens ............................................................................................ 34 8.1 De beste optie voor Bavodorp volgens de bewoners ................................. 34 8.2 Gewenste toekomstige woonsituatie bewoners van Bavodorp .................... 37 8.3 Conclusies ............................................................................................. 40

9

Eventuele ingrijpende renovatie of sloop en verhuizen .......................... 42 9.1 De resultaten ........................................................................................ 42 9.2 Conclusies ............................................................................................. 47

10

Conclusies ................................................................................................ 49

1

Inleiding

1.1

Introductie

Bavodorp is een typische jaren 30 arbeidersbuurt met kleine grondgebonden rijtjeswoningen. Ymere is de verhuurder van de woningen. De fysieke staat van de woningen baart zorgen. Vooral de fundering van de woningen varieert van slecht tot matig: van de 288 woningen zijn er slechts 44 zonder fundering problemen. Afgemeten aan de matige staat van de woningen is er dus wel iets te zeggen voor vergaande ingrepen, maar de wijk heeft typische architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten die zo mogelijk behouden zouden moeten/kunnen worden. Bovendien zijn de bewoners volgens een recente enquête van de Woonbond uit 2010 zeer tevreden met de buurt. De woningen zelf krijgen (vanwege de slechte staat) slechts een krappe voldoende. Ymere beraadt zich over de wijze waarop de woningen kunnen worden aangepakt. In een aantal gevallen zal een lichte ingreep nodig zijn, maar in sommige delen van de wijk zullen vanuit een „rationeel‟ onderhoudskundig oogpunt meer drastische ingrepen nodig zijn. Dit kan varieren van ingrijpende renovatie van de woningen tot sloop en vervangende nieuwbouw. Uiteraard zullen ook de bewoners van Bavodorp worden betrokken bij de afweging op welke wijze de woningvoorraad wordt aangepakt. Ymere wenst met een enquête inzicht te krijgen in hoeverre er onder de bewoners van Bavodorp draagvlak is voor eventuele ingrepen, die kunnen variëren van onderhoud en (ingrijpende) renovatie tot sloop en nieuwbouw. Daarbij wenst men ook informatie over welke specifieke woningverbeteringen het hoogste worden gewaardeerd. Ook de huurprijs die men wenst te betalen voor gerenoveerde woningen of nieuwbouwwoningen zijn voor Ymere interessante gegevens. Maar zeker zo belangrijk is het voor Ymere om te weten hoe gehecht de bewoners zijn aan hun buurt, hun straat en hun huidige woning.

1.2

Het onderzoek

Het Onderzoeksinstituut OTB van de Technische Universiteit Delft heeft in opdracht van Ymere en in samenspraak met de Bewonerscommissie Bavodorp een enquête uitgevoerd. Op basis van de resultaten is een inventarisatie gemaakt van de tevredenheid over de woning en de buurt. Vervolgens is in de enquête ook nagegaan hoe de bewoners staan tegenover vernieuwing van de buurt en wat er dan aan de woningen zou moeten gebeuren. Verder is een vragenblok opgenomen waarin uitgebreid wordt ingegaan op de meningen over een mogelijke ingrijpende renovatie van de woningen in Bavodorp. Vervolgens komen de meningen van bewoners over de meest vergaande ingreep aan de orde: sloop en nieuwbouw van woningen. In dit kader is aan de bewoners gevraagd of zij dan nog in de wijk willen blijven wonen en zo ja, in wat voor soort woningen zij dan geïnteresseerd zijn. Dit onderdeel geeft ook antwoord op de vraag in hoeverre bewoners tijdens deze herstructurering van de wijk bereid zijn om in een tijdelijke wisselwoning te verblijven, om daarna terug te keren naar Bavodorp. In het vervolg van dit rapport gaan we achtereenvolgens in op de volgende onderwerpen, nadat we hieronder eerst de responsgegevens van dit bewonersonderzoek hebben verantwoord.  Sociaal economische positie, woonlasten, verhuisgeneigdheid en tevredenheid over de woning en de buurt  Oordeel over mogelijke woningverbetering en welke woningverbeteringen opportuun zijn  Oordeel over ingrijpende renovatie en welke woningaanpassingen opportuun zijn  Oordeel over (gedeeltelijke) sloop en nieuwbouw

1

1.3

Respons

Het plangebied bestaat uit 288 woningen, waarvan 15 adressen afvallen omdat hier de huur is opgezegd of omdat zij als wisselwoning voor een ander project dienen. In oktober/november zijn bewoners van alle „resterende‟ 273 adressen benaderd met een papieren enquête. Het gespecialiseerde bureau Strabo voerde de enquête uit. Hierbij werden huis aan huis enquêtes afgegeven en weer afgehaald. Zo nodig werd ook hulp gegeven bij het invullen van de enquête. Een aantal enquêtes werd per post geretourneerd. Deze intensieve aanpak resulteerde in 227 ingevulde enquêtes: een respons van 83%. Ook per onderzoeksgroep naar planfase (zie voor indeling van de planfasen figuur 1.1) is er steeds sprake van een hoog responspercentage, zodat we mogen concluderen dat de enquêteresultaten de algemene meningen en gevoelens van de bewoners in Bavodorp goed zullen verwoorden.

Tabel 1.1 Benaderde huishoudens en respons Totaal huishoudens/woningen benaderd

273

Totale respons

227

Totale responspercentage

83%

Bron: OTB enquête Bavodorp

Tabel 1.2 Aantallen respondenten naar planfase Planfase

Respondenten

Responspercentage

0 1 2 3

Aantal bewoonde adressen 43 67 18 46

35 56 17 41

81% 84% 94% 89%

4 5

49 50

37 41

76% 82%

273

227

83%

Totaal Bron: OTB enquête Bavodorp

2

Figuur 1.1. Plattegrond Bavodorp naar planfasen

3

2

Sociaal economische positie en woonlasten

2.1

Sociaal economische kenmerken bewoners

Relatief weinig eenpersoonshuishoudens en juist veel eenoudergezinnen. Onderscheiden naar huishoudenssamenstelling zijn er in Bavodorp twee grote groepen: twee volwassenen en alleenstaanden (figuur 2.1). Het aandeel huishoudens met kinderen komt in totaal uit op ongeveer 36%, waaronder een vrij grote groep eenoudergezinnen. Het aantal kinderen per gezin is doorgaans niet groter dan twee (tabel 2.1). Vergeleken met de rest van Haarlem, is er in Bavodorp een duidelijke ondervertegenwoordiging van alleenstaanden en een oververtegenwoordiging van eenoudergezinnen (tabel 2.2). Overigens is er in Haarlem een duidelijke oververtegenwoordiging van alleenstaanden ten opzichte van Nederland. Figuur 2.1 Huishoudenssamenstelling in Bavodorp


Tabel 2.1 Gezinnen met kinderen in Bavodorp

twee volwassenen met kind(eren) één volwassene met kind(eren)

1 kind

2 kinderen

3 of meer kinderen

Totaal

Totaal absoluut

40%

46%

14%

100%

49

56%

41%

3%

100%

31


4

Tabel 2.2 Vergelijking huishoudenssamenstelling in Nederland, Haarlem en Bavodorp (2010) Huishoudenssamenstelling Eenpersoons Twee volwassenen Twee volwassenen met kind(eren) Een volwassene met kind(eren) Anders Totaal

Nederland 36% 30% 28% 7% 100%

Haarlem 45% 26% 23% 7% 100%

Bavodorp 30% 32% 22% 14% 1% 100%

Bron: CBS statistiek huishoudens en enquête Bavodorp.

Meer dan de helft van de huishoudens boven de 55 jaar Voor wat betreft leeftijd is gevraagd naar de leeftijd van de respondent en niet perse die van het hoofd van het huishouden (oudste personen/of kostwinner). In Bavodorp vormen de huishoudens tot 35 jaar de kleinste groep. De grootste groepen zijn die in de leeftijdsklassen van 65 tot 75 en van 55 tot 65. Hoewel er dus enigszins rekening moet worden gehouden met definitieverschillen bij het vaststellen van de leeftijd van het huishouden, toont tabel 2.3 toch wel duidelijk aan dat oudere huishoudens oververtegenwoordigd zijn in Bavodorp. Figuur 2.2 Huishoudens naar Leeftijdsklassen in Bavodorp


Tabel 2.3 Vergelijking leeftijdsklassen in Nederland, Haarlem en Bavodorp (2010) Leeftijdsklasse Tot 35 35 – 45 45 – 55 55 – 65 65 – 75 Vanaf 75 Totaal

Nederland 20% 19% 20% 18% 12% 11% 100%

Bron: CBS statistiek huishoudens en enquête Bavodorp.

5

Haarlem 23% 20% 19% 16% 11% 11% 100%

Bavodorp 9% 14% 19% 20% 23% 14% 100%

Verder is er een duidelijke relatie tussen leeftijd en huishoudenssamenstelling in Bavodorp (tabel 2.4). Alleenstaanden en huishoudens met twee volwassenen zijn vrijwel uitsluitend 45 jaar of ouder. Van de huishoudens met kinderen is meer dan de helft jonger dan 45 jaar. Tabel 2.4 Huishoudenssamenstelling en leeftijdsklassen in Bavodorp

Huishoudenssamenstelling

Tot 45 jaar

Vanaf 45 jaar

3%

97%

Leeftijdsklasse Totaal 100%

alleenstaand

4%

96%

100%

twee volwassenen met kind(eren)

55%

45%

100%

één volwassene met kind(eren)

61%

39%

100%

twee volwassenen

Bron: OTB enquête Bavodorp.

Bijna 70% van de huishoudensinkomens beneden modaal IN de enquête is gevraagd aan respondenten om hun inkomensklasse aan te geven. De inkomensgrens van de huurtoeslag ligt grofweg op circa € 1.770 netto per maand, daarom ook deze „niet afgeronde‟ inkomensgrens in de enquête opgenomen. 1900 euro netto inkomen per maand is bij benadering het modale inkomen in Nederland. In de rest van Nederland heeft ongeveer 65% van de huishoudens een inkomen boven modaal. Dit staat dus in contrast met de inkomensverdeling in Bavodorp (zie figuur 2.3), waaruit blijkt dat 15% van de huishoudens (namelijk 13% van de 86% die hun inkomen hebben vermeld) een bovenmodaal inkomen heeft. Onlogisch is dit niet, want Bavodorp is immers een wijk met sociale huurwoningen. Figuur 2.3 Inkomensklassen huishoudens in Bavodorp (netto per maand)


2.2

Huurprijs, huurtoeslag en energielasten

De huur is voor een belangrijk deel afhankelijk van de grootte van de woning en de woonduur. De huur naar huishoudenssamenstelling hoeft dus niet zo veel te zeggen over de kwaliteit van de woning: de woningen zijn immers grotendeels hetzelfde in Bavodorp. Veelal zijn de huishoudens met kinderen 6

wat jonger (zie tabel 2.4), wonen daardoor (waarschijnlijk) minder lang in de woning en betalen hierdoor een wat hogere huur (tabel 2.5). Een groot deel van de huishoudens ontvangt huurtoeslag: er is immers een oververtegenwoordiging van het aandeel benedenmodale inkomens. Opvallend is het lage aandeel eenoudergezinnen dat huurtoeslag ontvangt. Overigens is het gemiddelde bedrag aan huurtoeslag van de eenoudergezinnen die dit wel ontvangen vrij hoog. Logischerwijs geven de grotere huishoudens meer uit aan gas en elektra. Tabel 2.5 Gemiddelde Huur, huurtoeslag, energielasten en kopen huidige woning

Twee

Huur inclusief servicekosten in

twee vol-

één vol-

wassenen

wassene

andere

Alleen-

volwas-

met

met

samen-

staand

senen

kind(eren)

kind(eren)

stelling

Totaal

325

330

425

428

-

365

55%

87%

73%

27%

-

66%

94

115

190

186

-

144

118

141

175

153

-

144

53

68

44

29

3

197

euro‟s per maand Percentage huurtoeslagontvangers Huurtoeslag in euro‟s per maand Kosten gas en electra in euro‟s per maand Aantal respondenten Bron: OTB enquête Bavodorp

In totaal is twaalf procent van de bewoners van Bavodorp geïnteresseerd in de aankoop van de huidige huurwoning (tabel 2.6). Kijken we naar huishoudensamenstelling van deze 28 geïnteresseerde huishoudens, dan blijkt het animo het grootst onder gezinnen met kinderen. Deze wens tot koop heeft te maken met leeftijd en inkomen. Zo toonde tabel 2.4 dat de veel huishoudens met twee volwassenen en kind(eren) vaak jonger dan 45 zijn. Oudere huishoudens zullen niet snel (meer) tot de aankoop van een woning overgaan. Tabel 2.6 Interesse in koop van de huidige huurwoning Aantal

%

28

12%

170

75%

28 226

12% 100%

Ja Nee Weet niet/ geen mening Totaal Bron: OTB enquête Bavodorp

2.3

Conclusie

De sociaal economische kenmerken van de bewoners van Bavodorp wijken wat af van de rest van Haarlem en van Nederland . Er wonen naar verhouding veel 55-64 jarigen en 65-74 jarigen in de wijk. Veel van de huishoudens boven de 45 jaar hebben geen kinderen: zij wonen samen met een partner of alleen. Daarnaast is het aandeel van de éénoudergezinnen in Bavodorp twee maal zo groot als in Haarlem als geheel. De inkomens van de bewoners van Bavodorp zijn aanzienlijk lager dan in de rest van Nederland. In Bavodorp heeft 85% van de huishoudens een benedenmodaal inkomen, terwijl in de rest van Nederland maar ongeveer 35% een benendenmodaal inkomen heeft. 7

3

De huidige woonsituatie

In dit hoofdstuk wordt een kort overzicht gegeven van de tevredenheid van de bewoners met hun woning en met de buurt. De bewoners konden op een aantal woningen buurtaspecten aangegeven of ze hiermee tevreden of ontevreden zijn, dan wel een neutrale houding hebben.

3.1

Tevredenheid over Bavodorp

In figuur 3.1 zijn voor wat betreft de buurt de antwoorden weergegeven en gesorteerd op mate van tevredenheid. Een ruime meerderheid van de bewoners van Bavodorp is tevreden met de buurt, de voorzieningen en het contact met de medebewoners. Hoewel men niet ronduit negatief is over de andere zaken scoort de buurt volgens de bewoners wat minder goed op het gebied onderhoud van de openbare ruimte, de veiligheid en de orde en netheid. Het gemiddelde cijfer van de gegeven antwoorden op een schaal van 1 tot en met 5 is een 3,4. Dit is ruim voldoende. Figuur 3.1 Tevredenheid over de buurt


8

In de enquête is verder gevraagd welke aspecten men het meest kenmerkend vindt voor Bavodorp. Hierbij kon men meerdere antwoorden geven. Het valt hierbij op dat enkele fysieke zaken het hoogste scoren. Laagbouw en dorps karakter worden het meeste genoemd. Zaken als vergrijzing, sociale controle en sociale betrokkenheid worden minder vaak genoemd. Figuur 3.2 Kenmerkende eigenschappen van Bavodorp (meerdere antwoorden mogelijk)


3.2

Tevredenheid woning

Over het algemeen scoort de woning wat lager dan de buurt. Positief is men vooral over de grootte en indeling van de woning en de huur die men betaalt (figuur 3.3). Over het algemene onderhoud en het afwerkingsniveau van de keukeninrichting is de balans neutraal. De isolatie van de woning, zowel wat betreft geluid als warmte, wordt ronduit negatief beoordeeld. Doordat deze laatste antwoord categorieën veel minder goed worden beoordeeld, komt het gemiddelde cijfer voor de woning, op een schaal van 1 tot 5, uit op een 2,8. Dit is net geen voldoende.

9

Figuur 3.3 Tevredenheid over aspecten van de woning


Zelf aangebrachte voorzieningen in de woning 62% van alle bewoners geeft aan zelf voorzieningen, zoals cv-installatie, dubbelglas, andere keuken, nieuwe badkamer of een aangelegde tuin, in de woning te hebben aangebracht (zie tabel 3.1). Dit is ook wel een aanwijzing dat men naar tevredenheid woont in de woning in Bavodorp. Want dergelijke investeringen worden normaal gesproken alleen uitgevoerd als men denkt langer in de woning te zullen blijven wonen.

10

Tabel 3.1 ziening

Al dan niet zelf aangebrachte voorzieningen in de woning, naar type voor-

nee, geen zelf aangebrachte verbeteringen

38%

ja, CV-installatie

26%

ja, warmte isolerend glas (dubbelglas)

13%

ja, keuken ja, badkamer

13% 3%

ja, aangelegde tuin

7%

Totaal

100%


3.3

Verhuisgeneigdheid

In de enquête is gevraagd of men binnen een jaar of twee jaar overweegt te verhuizen. De huishoudens die hierop positief antwoorden noemen we „verhuisgeneigd‟. In Bavodorp is de verhuisgeneigdheid ongeveer 14%. Uit andere onderzoeken blijkt dat de verhuisgeneigdheid meestal tussen de 20% en 25% ligt, maar hierbij wordt dan de categorie „weet niet‟ buiten beschouwing gelaten. Maar ook als we dat op de resultaten uit deze enquête toepassen, komt het percentage in Bavodorp alsnog uit op ongeveer 18%. Dit is dus aan de lage kant. Figuur 3.4 Mate van verhuisgeneigdheid


Deze resultaten zijn verder uitgesplitst naar planfase met de veronderstelling dat huishoudens in de woningen met de ernstigste funderingsproblemen (onderhoudsvraag) mogelijk al wensen te verhuizen. Deze veronderstelling kan slechts gedeeltelijk worden bevestigd (zie tabel 3.1). In fase 0 is de verhuisgeneigdheid bovengemiddeld en in fase I en II is deze juist vrij laag. Maar het aantal respon11

denten is met name in fase II aan de lage kant, waardoor enige voorzichtigheid geboden is bij het trekken van eventuele conclusies. Tabel 3.1 Mate van verhuisgeneigdheid per planfase Weet niet / Niet verhuizen

Totaal

Binnen 2 jaar

geen mening /

Totaal

(misschien)

nvt

%

aantal

fase 0

63%

26%

11%

100%

35

fase I

70%

2%

29%

100%

56

fase II

65%

6%

29%

100%

17

fase III

68%

20%

12%

100%

41

fase IV

73%

11%

16%

100%

37

fase V

59%

24%

17%

100%

41

Totaal

67%

15%

19%

100%

227


Daarnaast blijkt er enig verschil te zijn tussen de twee typen huishoudens: huishoudens met kinderen en huishoudens zonder kinderen. Ook in Bavodorp is er een vrij sterk verband tussen jongere huishoudens en de aanwezigheid van kinderen: ouderen zijn vaak alleenstaand of hebben een huishouden van twee (volwassen) personen. Er zou dus ook een eventueel verband kunnen zijn tussen leeftijdsklasse en verhuisgeneigdheid, maar dit patroon is niet echt helder (tabel 3.3). Hoogstwaarschijnlijk heeft de iets hogere verhuisgeneigdheid van huishoudens met kinderen mede te maken met de wens naar een grotere woning of naar bepaalde voorzieningen in de buurt. Tabel 3.2 Verhuisgeneigdheid naar huishoudenssamenstelling

Huishoudensamenstelling

Binnen 2

Weet niet /

Niet verhui-

jaar (mis-

geen me-

Totaal

Totaal

zen

schien)

ning / nvt

%

Aantal

alleenstaand

74%

10%

16%

100%

68

twee volwassenen

66%

14%

21%

100%

73

twee volwassenen met

59%

20%

22%

100%

51

63%

19%

19%

100%

32

100%

0%

0%

100%

3

67%

15%

19%

100%

227

kind(eren) één volwassene met kind(eren) andere samenstelling Totaal Bron: OTB enquête Bavodorp

12

Tabel 3.3 Verhuisgeneigdheid naar leeftijdsklassen Weet niet / Leeftijdsklasse

Niet verhui-

Binnen 2 jaar

geen mening

Totaal

Totaal

zen

(misschien)

/ nvt

%

Aantal

tot 35

52%

24%

24%

100%

21

35-45

69%

9%

22%

100%

32

45-55

67%

21%

12%

100%

42

55-65

84%

4%

11%

100%

45

65-75

55%

22%

24%

100%

51

vanaf 75

65%

6%

29%

100%

31

Totaal

66%

14%

19%

100%

222

n.b. verdeling wijkt iets af omdat niet alle respondenten hun leeftijd noemden Bron: OTB enquête Bavodorp

3.4

Conclusie

De meeste bewoners van Bavodorp zijn tevreden over een aantal buurtaspecten. Het algemene cijfer voor de buurt is voldoende. Bavodorp als woonlocatie, het contact met de bewoners en voorzieningen worden goed gewaardeerd. De woning komt er wat minder goed vanaf. Hoewel men tevreden is over de grootte, de indeling en de huurprijs, is men veelal niet te spreken over het afwerkingsniveau en de isolatie van de woning. De verhuisgeneigdheid onder Bavodorpers is niet erg groot. Onderscheiden naar planfase komt niet echt duidelijk naar voren dat in de blokken met de grootste funderingsproblemen, de verhuisgeneigdheid het grootste is. Gezinnen met kinderen zijn iets vaker verhuisgeneigd dan alleenstaanden en koppels (zonder kinderen). Dit heeft mogelijk te maken met de wat grotere ruimtebehoefte van gezinnen met kinderen.

13

4

Belangrijke aspecten bij een eventuele vernieuwing van Bavodorp

4.1

De resultaten

Allereerst is gevraagd wat men in het algemeen vindt van het feit dat er wordt nagedacht over ingrepen waarmee de woningen in Bavodorp toekomstbestendig worden gemaakt. Een zeer ruime meerderheid van de bewoners oordeelt hierover positief (figuur 4.1). Slechts vijf procent vindt het een slecht idee, terwijl 13 procent geen mening heeft over dit onderwerp. Er blijkt dus veel draagvlak te bestaan om Bavodorp op de een of andere wijze te gaan verbeteren. Figuur 4.1 Oordeel over feit dat er wordt nagedacht over ingrepen om woningen in Bavodorp toekomstbestendig te maken


In de enquête is een inventarisatie gemaakt van wat men belangrijk zou vinden bij een eventuele verbetering van Bavodorp. In dit hoofdstuk worden de resultaten, geclusterd naar thema, weergegeven.

14

Figuur 4.2 geeft een aantal antwoorden op vragen die betrekking hebben op een mogelijke verhuizing door de vernieuwing. De meeste respondenten vinden het belangrijk dat ze in Bavodorp kunnen blijven wonen. Ook vindt men het zeer belangrijk dat men kan terugkeren in de eigen straat en/of woning en dat men niet hoeft door te verhuizen naar een wisselwoning. Hierin lijkt dus een zekere tegenspraak in de antwoorden van de respondenten te bestaan. Overigens is er nog een redelijk aandeel mensen dat neutraal staat tegenover een verhuizing naar een wisselwoning. Figuur 4.2 Belangrijke zaken bij het vernieuwingsproces


15

In figuur 4.3 zijn antwoorden op vragen weergegeven die betrekking hebben op een verandering van de woningvoorraad. Een grote groep respondenten staat positief tegenover nieuwbouw van seniorenwoningen in Bavodorp. Dit mocht overigens verwacht worden op basis van de leeftijdsopbouw van huishoudens in Bavodorp (hieraan wordt in hoofdstuk 8 verder aandacht besteed). Vervolgens is er, in mindere mate, ook wel interesse in eengezinswoningen. Ten opzichte van grotere woningen stellen de respondenten zich per saldo neutraal op. De balans wordt echter wat negatiever op de vraag of er ook koopwoningen en dure huurwoningen in Bavodorp zouden moeten komen. Dergelijke woningen sluiten dus niet aan bij de woonwensen van de huidige bewoners van Bavodorp. Figuur 4.3 Mogelijke aanpassingen van de woningvoorraad bij vernieuwing Bavodorp


Een overgrote meerderheid van de respondenten vindt het (zeer) belangrijk dat de woningen voldoen aan de moderne eisen van inbraakwering, veiligheid van kachels, energiebesparing (stookkosten) en het algemene wooncomfort (figuur 4.4). De veiligheid en de energiebesparing worden daarbij even sterk gewaardeerd. Een groot deel van de bewoners (zo‟n 60% tot 70%) vindt het ook belangrijk dat de woonomgeving en de uitstraling van woningen wordt verbeterd (figuur 4.5). Deze eisen zijn echter niet zo sterk als in de vorige figuur (4.4), waar het de veiligheid en wooncomfort van de woning betrof. De uitstraling van de bedrijfsruimten aan de Kruistochtlaan blijkt zeer divers te worden gewaardeerd voor de buurt. Een derde van de bewoners heeft hierin een neutrale houding, maar voor 40% zou die uitstraling wel verbeterd mogen (moeten) worden. Deze mening zal natuurlijk sterk bepaald worden door het eigen woonadres en de dagelijkse verplaatsingspatronen binnen de buurt van de betreffende bewoners. 16

Figuur 4.4 Wensen ten aanzien van moderne eisen aan de woning


Figuur 4.5 Wensen ten aanzien van de woonomgeving


17

4.2

Conclusies

Ruim 80% van de bewoners vindt het een goed idee om in te grijpen in de woningvoorraad van Bavodorp, terwijl maar 5% tegen enige vorm van ingrijpen is. Daarbij blijken de huidige bewoners overigens wel sterk gehecht aan de buurt, de straat en ook aan de huidige woning. Terugkeer na het vernieuwingsproces wordt door driekwart van de bewoners dan ook (zeer) belangrijk geacht. Ingrijpen in de woningvoorraad zou in Bavodorp vooral moeten leiden tot meer grotere woningen voor gezinnen en tot aanbod van seniorenwoningen in de wijk. Aan duurdere huurwoningen en aan koopwoningen hebben de huidige bewoners minder behoefte. De veiligheid in en om de woning en zeker ook de warmte- en geluidsisolatie van de woningen moeten volgens de bewoners veel aandacht krijgen bij het verbeteren van de woningen.

18

5

Ingrijpende renovatie van woningen of alleen onderhoud

5.1

De resultaten

In de enquête is geïnventariseerd hoe de bewoners van Bavodorp staan tegenover renovatie. Allereerst is gevraagd wat men vindt van alleen onderhoud en zo nodig funderingsherstel bij de woningen. Iets minder dan de helft van de respondenten vindt dit een goed idee, terwijl ruim een derde dit juist een slecht idee vindt (figuur 5.1). Figuur 5.1 Alleen onderhoud en zo nodig funderingherstel


Er zijn geringe verschillen voor dit antwoord per planfase (figuur 5.2). In planfase 0 blijkt veel draagvlak te bestaan voor onderhoud en funderingherstel, want 55% vindt dat een goed idee. De bewoners in de woningen die behoren tot deze planfase, hebben eerder al kunnen vernemen dat de fundering van hun woningen de komende jaren geen aanpassingen behoeven. Voor hen betekent dit type ingreep dan ook alleen onderhoudswerkzaamheden, waarbij men niet tijdelijk de woning hoeft te verlaten. Verder valt op dat onder de bewoners op de adressen die vallen binnen de planfase 2 er opvallend veel (35%) twijfelaars bestaan als het over deze ingreepvariant gaat. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn, dat in deze planfase relatief de meeste woningen staan met meer urgente funderingsproblemen. In planfase 3 en planfase 5 zijn de voorstanders en tegenstanders ongeveer even sterk vertegenwoordigd.

19

Figuur 5.2 Mening over onderhoud en zo nodig funderingherstel, naar planfase


Vervolgens is gevraagd wat men zou vinden van ingrijpende renovaties in Bavodorp in het algemeen en aan de eigen huurwoning (figuren 5.3 t/m 5.6). Meer dan de helft van de respondenten (57%) staat positief tegenover ingrijpende renovatie van woningen in Bavodorp. Ongeveer een kwart van de respondenten vindt ingrijpende renovatie geen goed idee. Het aandeel positief gestemden is hier dus groter dan bij het idee voor klein onderhoud en funderingherstel. Voor wat betreft ingrijpende renovatie van de eigen huurwoning zijn de resultaten ongeveer hetzelfde (figuur 5.5). Een kruistabel illustreert verder dat men over het algemeen hetzelfde antwoordt voor wat betreft renovatie van Bavodorp en renovatie van de eigen huurwoning (tabel 5.1). Er zijn dus nauwelijks respondenten die zeggen dat Bavodorp wel gerenoveerd moet worden, maar de eigen woning (liever) niet. Er zijn geen duidelijke verschillen voor deze antwoorden per planfase (zie figuren 5.4 en 5.6). Figuur 5.3 Mening over ingrijpende renovatie Bavodorp


20

Figuur 5.4 Mening over ingrijpende renovatie Bavodorp, naar planfase


Figuur 5.5 Mening over ingrijpende renovatie eigen huurwoning


21

Figuur 5.6 Mening over ingrijpende renovatie eigen huurwoning, naar planfase


Tabel 5.1 Woning renoveren en Bavodorp renoveren

mening betreffende het idee Bavodorp ingrijpend te renoveren

mening betreffende het idee uw eigen woning te renoveren

totaal

goed idee

slecht idee

weet niet/ geen mening

Aantal

99

6

16

121

slecht idee

9

36

5

50

weet niet/ geen mening

7

14

21

42

115

56

42

213

goed idee

totaal Bron: OTB enquête Bavodorp

In de enquête is de mening van de bewoners ten aanzien van de diverse mogelijke ingrepen afzonderlijk vastgesteld. Maar het is natuurlijk mogelijk dat de mening over onderhoudsingrepen samenhangt met de mening van dezelfde bewoner over ingrijpend renoveren. In figuur 5.7 is daarom de relatie tussen de antwoorden op beide vragen over de wenselijkheid van deze twee vormen van ingrijpen in beeld gebracht. De respondenten die op één van de twee vragen “weet niet/geen mening” blijven hierbij dus buiten beschouwing (in totaal 72 bewoners). Dan blijkt dat van de 73 bewoners, die aangeven dat onderhoud en zo nodig aanpakken van de fundering een slecht idee is, 53 bewoners dat zeggen terwijl men ingrijpend renoveren wel een goed idee vindt. Zij vinden alleen onderhoud dus niet ver genoeg gaan, kunnen we dan concluderen. Maar 20 bewoners zijn tegen beide vormen van ingrijpen; ofwel 9% van alle bewoners. Een kleine 30 bewoners zijn tegen renoveren, maar vóór onderhoud. En 106 van de 155 bewoners (68%) die in figuur 5.7 zijn opgenomen, stellen dat ingrijpende renovatie een goed plan is. Dat komt overeen met 47% van alle 227 respondenten in het onderzoek.

22

Figuur 5.7 Relatie tussen de mening over alleen onderhoud en zo nodig funderingherstel en de mening over ingrijpende renovatie Onderhoud en zo nodig funderingherstel = GOED zeggen 82 respondenten

Ingrijpend renoveren ? ‘GOED’ zeggen 53 respondenten ‘SLECHT’ zeggen 29 respondenten

Onderhoud en zo nodig funderingherstel = SLECHT zeggen 73 respondenten

Ingrijpend renoveren ? ‘GOED’ zeggen 53 respondenten ‘SLECHT’ zeggen 20 respondenten


5.2

Conclusie

Er is redelijk draagvlak (47%) voor alleen onderhoud en funderingsherstel, maar ook een nog groter draagvlak voor ingrijpende renovatie van de eigen huurwoning en (andere) huurwoningen in Bavodorp (57%). De bewoners in planfase V blijken het meest positief te staan tegenover ingrijpende renovatie (bijna 70% is voorstander), terwijl er in planfase IV ongeveer evenveel voor- als tegenstanders voor deze aanpak zijn. Van de 73 bewoners die onderhoud een slecht idee vinden, blijken er 53 bewoners wel voorstander van (minimaal) ingrijpend renoveren. Deze bewoners vinden onderhoud dus niet ver genoeg gaan. De bewoners zijn wel zeer consequent: het merendeel van de voorstanders voor ingrijpend renoveren van de buurt is ook voorstander van renoveren van de eigen woning. Slechts 9% van de bewoners (ofwel 20 personen) is van mening dat beide vormen van ingrijpen ongewenst zijn. De bewoners van Bavodorp zijn er dus redelijk van overtuigd dat er iets moet gebeuren met de huidige woningvoorraad, maar men is er nog niet goed uit over wat daarbij de beste aanpak kan zijn.

23

6

Wat te doen bij een eventuele ingrijpende renovatie

In de enquête zijn vragen gesteld wat men belangrijk zou vinden bij een eventuele ingrijpende renovatie. Gevraagd is naar de meningen over een aantal mogelijke aanpassingen aan de woning. In de figuren in dit hoofdstuk zijn deze mogelijke aanpassingen op onderwerp samengevoegd (zo goed als mogelijk). Tussen deze clusters zijn duidelijke verschillen te zien.

6.1

De resultaten

Figuur 6.1 toont duidelijk dat de respondenten grote interesse hebben in energiebesparende maatregelen. Minimaal 50% vindt dat zeer belangrijk en nog eens 20% beoordeelt dit als belangrijk. Dit komt ook goed overeen met antwoorden men gaf over de huidige woonsituatie, waarin het oordeel over de warmte-isolatie van de woningen ronduit negatief is. (zie figuur 3.3 onder). Daarnaast vindt men ook de geluidsisolatie tussen de woningen belangrijk. Figuur 6.1 Aspecten rond isolatie en energiebesparing


Iets minder belangrijk dan energiebesparende maatregelen, maar nog altijd (zeer) belangrijk vindt men een aantal zaken rond de badkamer en toilet (figuur 6.2). Hoewel belangrijke en zeer belangrijk soms wat door elkaar lopen, kan worden geconcludeerd dat een vernieuwde, ruimere badkamer en een vernieuwd, ruimer toilet voor velen (minimaal 65%) belangrijk zijn. Ook een tweede toilet in de badkamer wekt bij een meerderheid van de respondenten interesse. 24

Figuur 6.2 Aspecten betreffende badkamer en toilet


Figuur 6.3 Aspecten rond plaatsing van de keuken


25

Vervolgens zijn er nog een aantal aspecten die betrekking hebben op de plaatsing van de keuken (figuur 6.3). Per saldo staat men vrij neutraal tegenover een keuken aan de achterkant van de woning. Een woonkeuken aan de straatzijde van de woning ziet bijna de helft van de respondenten echter niet zitten; slechts 15% vindt dit belangrijk. Figuur 6.4 toont nog een aantal andere zaken kunnen worden meegenomen bij een eventuele woningverbetering. Een aparte ruimte voor wasmachine en droger, een grotere dakkapel en een aanbouw aan de woning vindt meer dan 50% (zeer) belangrijk. Neutraler staat men tegenover de andere aspecten. Figuur 6.4 Mogelijke verbeteringen aan de woning (losse aspecten)


26

Figuur 6.5 geeft nog enkele mogelijke ingrepen die wat meer betrekking hebben op de buitenkant/toegang van de woning. Inbraakwerend hang- en sluitwerk wordt door vele respondenten belangrijk gevonden. Dit komt ook overeen met antwoorden in figuur 4.4, waar het gaat over de veiligheid in en rond de woning. Vernieuwen van de berging in de tuin en een schuifpui/openslaande deuren naar de tuin wekken ook veel interesse, want circa 60% vindt dit (zeer) belangrijk. Figuur 6.5 Enkele aspecten bij vernieuwing rond de woning


6.2

Conclusie

Dit hoofdstuk presenteert een aantal zaken die bij een mogelijke vernieuwing zouden kunnen worden meegenomen. De bewoners benadrukken daarbij met name de energiebesparende maatregelen als zeer wenselijk: 70% van de bewoners vindt dit (zeer) belangrijk. In iets mindere mate geven de bewoners ook aan dat ruimere en vernieuwde badkamers en toiletten belangrijk worden gevonden. Het eventueel verplaatsen van de keuken naar de voorzijde van de woning kan niet op veel bijval van de huidige bewoners rekenen. Een aparte ruimte voor de wasmachine en uitbouw op de begane grond en een grotere dakkapel worden daarentegen door minimaal 50% van de bewoners als (zeer) belangrijke verbeteringen van de woning beschouwd. En niet op de laatste plaats zijn de meeste bewoners (bijna 90%) voorstander van het aanbrengen van goed inbraak werend hang- en sluitwerk.

27

7

De meest ingrijpende optie: Bavodorp gedeeltelijk slopen

De meest ingrijpende actie in Bavodorp zou sloop en herbouw van de wijk zijn, waarbij rekening wordt gehouden met de bestaande architectuur en stedenbouwkundige structuur. In de vragenlijst is uitgebreid ingegaan op het draagvlak onder de bewoners voor een dergelijke ingrijpende operatie. Daarbij werd ook gevraagd welke woonvormen men zou prefereren als het ooit zover zou komen.

7.1

De resultaten

Op de vraag of Bavodorp gedeeltelijk gesloopt zou moeten worden met terugbouw van andere woningen, antwoordt de helft van de respondenten positief (figuur 7.1). Dit is een opmerkelijk hoog aandeel. Een vijfde (20%) van de respondenten staat hier neutraal tegenover terwijl een kwart (25%) het geen goed idee vindt. Onder de bewoners in planfasen IV en V is de weerstand tegen een dergelijke ingreep iets groter, terwijl het tegenovergestelde kan worden geconstateerd voor de bewoners in de planfasen II en III (zie figuur 7.2). Vervolgens is gevraagd in hoeverre men het een goed idee vindt als de eigen (huur)woning wordt gesloopt en vervangen voor nieuwbouw (figuur 7.3). Hiervoor is het draagvlak iets kleiner dan bij sloop/nieuwbouw in het algemeen. Maar nog steeds vindt 43% van de respondenten dit een (zeer) goed idee. Een kleine 40% vindt het geen goed idee als de eigen (huur)woning wordt gesloopt (voor de buurt als geheel zagen we een aandeel van 25%). Uitgesplitst naar de verschillende planfasen valt in figuur 7.3 vooral de veel negatievere houding tegen sloop en nieuwbouw op onder de bewoners in planfase 0. Van deze bewoners blijkt 60% dit een (zeer) slecht idee. In de planfase III en vooral planfase II zijn de bewoners juist positiever gestemd ten aanzien van sloop en nieuwbouw dan gemiddeld voor heel Bavodorp geldt. Figuur 7.1 Bavodorp gedeeltelijk slopen en nieuwe woningen bouwen


28

Figuur 7.2 Bavodorp gedeeltelijk slopen en nieuwe woningen bouwen, naar planfase


Figuur 7.3 De eigen woning slopen en er een nieuwe woning voor terugbouwen, naar planfase


29

Figuur 7.4 Relatie tussen de mening over ingrijpende renovatie en de mening over sloop en nieuwbouw Ingrijpend renoveren = GOED zeggen 115 respondenten

Sloop en nieuwbouw ?

Ingrijpend renoveren = SLECHT zeggen 48 respondenten

Sloop en nieuwbouw ?

‘GOED’ zeggen 62 respondenten ‘NEUTRAAL’ zijn 30 respondenten ‘SLECHT’ zeggen 23 respondenten

‘GOED’ zeggen 23 respondenten ‘NEUTRAAL’ zijn 5 respondenten ‘SLECHT’ zeggen 20 respondenten


Uit figuur 7.4 blijkt dat van de 115 voorstanders van ingrijpend renoveren er 23 bewoners sloop en nieuwbouw geen goed idee vinden. Voor hen is renoveren het meest gewenste ingreepniveau. Van de 45 bewoners die ingrijpend renoveren een slecht idee vinden, is dit voor de helft van hen (23 bewoners) omdat ze dat niet ver genoeg vinden gaan. Wanneer we de antwoorden combineren van alle bewoners op de vragen over alle drie de mogelijke ingrepen, dan blijken er 20 bewoners voorstander te zijn van helemaal niet ingrijpen. Dat is dus 9% van alle ondervraagde bewoners.

Figuur 7.5 Oordeel over mogelijke nieuwbouw van specifieke woningtypen


30

Figuur 7.5 geeft antwoord op de vraag wat er teruggebouwd zou kunnen worden als daadwerkelijk wordt overgegaan tot sloop. Eventuele nieuwbouw van eengezinswoningen en seniorenwoningen wordt hoog gewaardeerd. De interesse in appartementen is wat minder groot. De grote interesse in seniorenwoningen heeft uiteraard een direct verband met de wat oudere bevolkingsopbouw in Bavodorp. Figuur 7.6 Interesse in een nieuwbouw eengezinswoning (huur) in Bavodorp


Figuur 7.7 Interesse in een nieuwbouw appartement (huur) in Bavodorp


Figuur 7.6 en 7.7 bevestigen het beeld dat in figuur 7.5 werd geschetst: er is meer interesse in eengezinswoningen (65%) dan in appartementen (circa 40%). Dit kan te maken hebben met de huidige woonsituatie van de bewoners. De woningvoorraad in Bavodorp bestaat immers uit eengezinswoningen en de meeste bewoners wonen naar tevredenheid in deze buurt. Er kan echter een verband zijn 31

tussen de woonvoorkeur en de leeftijd. Uit andere woonwensenonderzoeken blijkt dat een deel van de ouderen opteert voor een gelijkvloers appartement. Of dit verband ook aanwezig is in Bavodorp, wordt geïllustreerd in figuren 7.8 en 7.9. Figuur 7.8 Interesse in eengezinswoningen naar leeftijdsklassen


Figuur 7.9 Interesse in appartementen naar leeftijdsklassen


32

Hieruit blijkt inderdaad dat het vooral de jongere huishoudens zijn die interesse hebben in een eengezinswoning. De animo voor een appartement is onder de jongere huishoudens (logischerwijs) klein: ruim 80% heeft geen interesse. Oudere huishoudens hebben op zich wel interesse, maar ook deze is niet overweldigend te noemen. Aan de respondenten is gevraagd wat zij maximaal per maand aan huur zouden willen uitgeven voor een eventuele nieuwbouwwoning. Er was slechts een beperkt aantal respondenten dat hierop een antwoord gaf: 72 potentieel geïnteresseerden in een eengezinswoning en 40 belangstellenden voor een appartement. Het gemiddelde van de huren die men bereid is om te betalen voor een nieuwe eengezinswoning ligt op € 494 per maand. Voor een appartement heeft men gemiddeld een fractie minder aan huur over, namelijk € 470. We weten natuurlijk niet welke woonkwaliteit dat de respondenten daarbij voor ogen hebben. Deze bedragen zijn aan de bescheiden kant als we de gemiddelde aanvangshuren van nieuwbouwwoningen in andere projecten bekijken. Maar in vergelijking met de gemiddelde huur die de bewoners in Bavodorp nu betalen (€ 365 per maand) en gegeven het inkomen dat de bewoners ter beschikking hebben (60% heeft een inkomen tot € 1.770 per maand), lijken de bewoners bereid om een redelijke sprong in de maandelijkse huurlast te maken.

7.2

Conclusie

9% van de bewoners is voorstander van helemaal niet ingrijpen in de woningvoorraad van Bavodorp. Ruim 90% is dus van mening dat er beter wel kan worden ingegrepen, al weet men (nog) niet altijd wat daarbij de beste optie is. De helft van de bewoners zegt gedeeltelijk slopen en nieuwbouw wel een (zeer) goed idee te vinden. De bewoners in planfasen IV en V staan iets minder positief tegenover een dergelijke ingreep, terwijl het tegenovergestelde geldt voor de bewoners in de planfasen II en III. Wanneer het sloop van de eigen woning betreft, blijken de bewoners iets meer terughoudend, maar zegt ruim 40% het toch een (zeer) goed idee te vinden. Mocht het ooit tot sloop en (vervangende) nieuwbouw komen dan staan veel bewoners positief tegenover de bouw van eengezinswoningen. Dit sluit ook aan bij de huidige stedenbouwkundige structuur van Bavodorp. Er is eveneens interesse in de bouw van seniorenwoningen. Dit hangt samen met de oververtegenwoordiging van oudere huishoudens in Bavodorp. De interesse in nieuwbouw appartementen is geringer. Huishoudens vanaf 65 jaar hebben wel vaker interesse in dit woningtype, maar jongere huishoudens hebben bijna per definitie geen belangstelling. De gewenste aanvangshuren voor nieuwe woningen blijven in absolute termen redelijk bescheiden, maar betekenen ten opzichte van het huidige huurniveau en gegeven het inkomensniveau toch een redelijke sprong in de maandelijkse huurlast.

33

8

De grote afweging: de beste optie voor Bavodorp en voor individuele huishoudens

8.1

De beste optie voor Bavodorp volgens de bewoners

Figuur 8.1 geeft antwoord op de vraag wat respondenten het beste zouden vinden voor Bavodorp. Iets meer dan een kwart denkt dat onderhoud en kleine verbeteringen voldoende zijn, terwijl ruim een derde denkt dat ingrijpende renovatie het beste is. Iets minder dan een derde denkt dat sloop en nieuwbouw de beste oplossing is. De meningen lopen dus uiteen, maar er bestaat wel veel draagvlak (65%) voor een meer ingrijpende aanpak van de huidige omstandigheden in Bavodorp. Figuur 8.1 Wat is volgens de bewoners de beste optie voor Bavodorp


De mening over de beste optie voor Bavodorp toont een interessante onderverdeling naar leeftijd (figuur 8.2). Zo is er bij huishoudens vanaf 65 jaar meer animo voor de lichtere ingreep: onderhoud en kleine verbeteringen. Bij de huishoudens tot 55 jaar is er veel meer draagvlak voor ingrijpende renovatie of zelf sloop en nieuwbouw. Ook voor wat betreft de huishoudenssamenstelling zijn er duidelijke verschillen (figuur 8.3). Bij alleenstaanden en huishoudens met twee volwassenen is er minder animo voor de grotere ingrepen dan bij de huishoudens met kinderen. Veel van de oudere huishoudens bestaan uit een (alleenstaande) of twee (volwassen) personen (zie ook hoofdstuk 2). Woonduur, gewenning aan de woning en de buurt en het toekomstperspectief van het huishouden bepalen dus sterk de mening over wat te doen met de buurt. De mening over de beste optie voor Bavodorp verschilt enigszins naar hoogte van het huishoudinkomen. Het aandeel bewoners dat sloop de beste optie vindt, blijkt wat groter in de hoogste inkomensklasse en onder de groep waarvan het inkomen onbekend is. Verder valt op dat niet de laagste inkomensklasse, maar juist de groep in de middelste klasse het meest conservatief denkt over de gewenste ingreep. Kijken we naar de meningen van de bewoners per planfase, dan springen er twee fasen uit. In planfase 0 is het aandeel van de voorstanders voor sloop aanzienlijk kleiner (18%). In planfase 2 is dat 34

aandeel (c.a. 40%) juist duidelijk groter dan gemiddeld. Bewoners in dit deel van Bavodorp vinden onderhoud en kleine verbeteringen veel minder vaak de beste optie dan in de overige planfasen. Figuur 8.2 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per leeftijdsklasse


Figuur 8.3 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per huishoudenstype


35

Figuur 8.4 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per inkomenklasse


Figuur 8.5 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per planfase


36

Tabel 8.1 Mening over wenselijkheid van verschillende mogelijke ingrepen, van huishoudens die geen of juist wel zelf voorzieningen in hun woning hebben aangebracht Zelf aangebrachte voorzieningen niet wel onderhoud en zo nodig funderingherstel goed idee slecht idee weet niet/ geen mening totaal

43% 43% 15% 100%

52% 33% 15% 100%

69% 21% 10% 100%

50% 25% 25% 100%

58% 19% 19% 5% 100%

44% 20% 29% 6% 100%

ingrijpend renoveren goed idee slecht idee weet niet/ geen mening totaal sloop en nieuwbouw (zeer) goed idee noch goed, noch slecht (zeer) slecht idee weet niet /geen mening totaal Bron: OTB enquête Bavodorp

Het is te verwachten dat bewoners die zelf substantieel investeringen in hun woning hebben gepleegd in de vorm van het aanbrengen van voorzieningen of verbetering, (veel) terughoudender zullen zijn in hun oordeel over de gewenste ingrepen in de buurt. Want ingrijpende activiteiten kunnen wellicht ook betrekking hebben op de eigen woning. Deze relatie is inderdaad enigszins terug te vinden in de gegevens in tabel 8.1. Huishoudens die wel voorzieningen hebben aangebracht vinden onderhoud vaker een goed idee dan de bewoners die niet in de woning hebben geïnvesteerd. Het tegenovergestelde geldt voor ingrijpend renoveren of slopen en nieuwbouw: daar is het aandeel voorstanders duidelijk kleiner.

8.2

Gewenste toekomstige woonsituatie bewoners van Bavodorp

Bijna een derde van de bewoners van Bavodorp zou het liefste in de eigen woning blijven wonen zonder enige verandering (tabel 8.2). Daar staat tegenover dat bijna 38% naar een nieuwe woning (eengezinswoning, appartement of seniorenwoning) in Bavodorp zou willen verhuizen en nog eens 19% naar een gerenoveerde woning (al dan niet de huidige woning). Slechts 6% geeft aan uit Bavodorp te willen vertrekken.

37

Tabel 8.2 In wat voor woning zou u het liefste willen wonen? Aantal

%

in mijn huidige woning zoals die nu is

69

32%

in een gerenoveerde woning in Bavodorp

41

19%

in een nieuwe eengezinswoning in Bavodorp

37

17%

in een seniorenwoning in Bavodorp

37

17%

in een nieuw appartement (gestapelde woning) in Bavodorp

9

4%

een appartement buiten Bavodorp

7

3%

een eengezinswoning buiten Bavodorp weet niet, geen mening Totaal

6

3%

13

6%

219

100%


Onderscheiden naar leeftijdsklassen blijkt dat de woonvoorkeur sterk verschilt. Figuur 8.6 toont alleen de antwoorden van de bewoners die graag in Bavodorp willen wonen. Allereerst blijkt dat een aanzienlijk deel van de bewoners in alle leeftijdsklassen graag in de huidige woning zou willen blijven wonen. Dit aandeel is overigens wat lager onder de jongere huishoudens. Jongere huishoudens tonen ook vaak interesse in een gerenoveerde woning of een volledig nieuw gebouwde eengezinswoning. Onder alle leeftijdsgroepen is de interesse in een nieuw appartement in Bavodorp klein. Een fors deel van de huishoudens vanaf 65 jaar is geïnteresseerd in een seniorenwoning in Bavodorp. Zoals in het voorgaande al bleek (hoofdstuk 2) is er een sterk verband tussen huishoudenssamenstelling en leeftijd. Ouderen hebben veelal een kleine huishoudenssamenstelling zonder kinderen. De kleinere huishoudens willen veelal blijven wonen in de huidige woning of verhuizen naar een seniorenwoning. Figuur 8.6 In wat voor woning zou men het liefste willen wonen naar leeftijdsklassen, alleen respondenten die in Bavodorp willen blijven


38

Het is verder opvallend dat bewoners uit planfase 0 en 1 (woningen die het eerste in aanmerking komen voor ingrepen) veel vaker dan de anderen aangeven dat zij graag in hun huidige woning willen blijven wonen, zonder dat er iets aan wordt gedaan. Deze antwoorden zijn echter minder goed te rijmen met de uitkomsten van hoofdstuk 5, waaruit blijkt dat er ook in fase 0 en fase I redelijk draagvlak is voor een ingrijpende aanpak van de wijk en de eigen woning. Figuur 8.7 In wat voor woning zou men het liefste willen wonen naar planfase, alleen respondenten die in Bavodorp willen blijven


Figuur 8.8 Voorkeur voor koop of huur


39

Onder de huidige bewoners die in Bavodorp willen blijven wonen is het animo voor een nieuwe of gerenoveerde koopwoning minimaal. Bijna 90% heeft bij voorkeur een huurwoning (zie figuur 8.8). Uit figuur 8.9 valt af te lezen dat er eveneens weinig animo is voor bedrijfsruimte, cafés en restaurants en voor kinderopvang. De bewoners blijken wel veel behoefte te hebben aan groenvoorzieningen, medische voorzieningen en aan een buurtcentrum. Opvallend is nog de grote behoefte aan speelgelegenheid voor kinderen; een behoefte die zowel van de gezinnen afkomstig is als van de oudere huishoudens (opa‟s en oma‟s). Figuur 8.9 Mate van behoefte aan een van de volgende voorzieningen in de buurt


8.3

Conclusies

De drie mogelijke ingrepen (onderhoud, renoveren en sloop/nieuwbouw) hebben ongeveer evenveel aanhangers onder de bewoners van Bavodorp met respectievelijk 27%, 34% en 30%. Ouderen zijn vaker voorstander voor onderhoud en kleine verbeteringen, huishoudens op middelbare leeftijd (35-55 jaar) wensen vaker sloop/nieuwbouw ingrepen. Ouderen zijn eerder tevreden met de woonsituatie of zien meer op tegen het bijkomende ongemak van dergelijke ingrepen. De huishoudens met de laagste inkomens kiezen relatief vaak voor ingrijpend renovatie en in de middelste inkomensklasse is er meer voorkeur voor onderhoud en kleine verbeteringen. In planfase 0 woont een relatief klein aantal bewoners dat sloop/nieuwbouw als beste optie beschouwd; in planfase II en III juist relatief veel aanhangers voor deze ingreep. Indien huishoudens zelf voorzieningen in de woning hebben aangebracht, is men wel iets minder positief gestemd ten aanzien van verdergaande ingrepen in Bavodorp. Toch vindt ook dan nog minimaal 45% van de bewoners renovatie of sloop een goed idee. Als de keuze direct wordt voorgelegd dan blijkt een derde van de bewoners bij voorkeur te blijven wonen in de woning zoals deze nu is, 20% een gerenoveerde woning te wensen, 20% een nieuwbouwwoning te wensen en ruim 15% te opteren voor een seniorenwoning. Natuurlijk verschillen deze voorkeuren zeer sterk naar leeftijdsklassen. 40

In planfase 0 en planfase I is het percentage huishoudens dat in de huidige, onveranderde woning wilt blijven wonen verreweg het grootst: 50% en 40%. Uit de enquête is verder gebleken dat een meerderheid van de bewoners behoefte heeft aan met name groenvoorzieningen, speelgelegenheid voor kinderen en medische voorziening in de buurt.

41

9

Eventuele ingrijpende renovatie of sloop en verhuizen

Bij sloop ligt het voor de hand dat men moet verhuizen. De vraag daarbij is of men in Bavodorp wilt blijven wonen of niet. Daarnaast is het ook bij een ingrijpende renovatie nodig om te verhuizen. Er is daarbij een mogelijkheid om in een tijdelijke wisselwoning te wonen (met misschien terugkeer naar de oorspronkelijke woning of straat) of om direct door te verhuizen naar een andere, reeds opgeknapte woning in Bavodorp, waar men dan permanent blijft wonen.

9.1

De resultaten

Uit figuur 9.1 blijkt dat meer dan de helft van de respondenten graag in Bavodorp wil blijven wonen. Een zeer beperkt aandeel geeft expliciet aan dat zij willen vertrekken uit Bavodorp. Een derde van de respondenten weet het niet, wat als opvallend hoog kan worden beschouwd. De keuze van deze bewoners zal wellicht voor een belangrijk deel afhangen van de nadere invulling van de uiteindelijke renovatie- of sloop/nieuwbouwplannen. Vervolgens is nagegaan of er hierbij duidelijke verschillen zijn naar leeftijdsklassen. De aanname is dat ouderen liever in de vertrouwde omgeving blijven wonen terwijl jongeren wat flexibeler zijn. Figuur 9.2 lijkt dit patroon niet te bevestigen. Onder de groep 45 tot 55 jaar is er iets meer animo om uit Bavodorp te verhuizen, maar over het algemeen geldt dat zowel onder jong als oud de wens om in Bavodorp te blijven ongeveer gelijk is.

Figuur 9.1 Locatievoorkeur indien de woning ingrijpend wordt gerenoveerd of gesloopt


42

Figuur 9.2 Lokatievoorkeur indien de woning ingrijpend wordt gerenoveerd of gesloopt, naar leeftijdsklassen


Tabel 9.1 Welke wijk indien men uit Bavodorp wilt vertrekken Aantal Centrum/ Zuidwest 8 Amsterdamse buurt 7 Noord 7 Parkwijk 4 Slachthuisbuurt 3 Schalkwijk 2 weet niet/ geen mening 2 totaal 33 Bron: OTB enquête Bavodorp

43

% 24% 21% 21% 12% 9% 6% 6% 100%

Van de respondenten die NIET willen vertrekken uit Bavodorp (hierbij ook „geen mening‟ gerekend) denkt 44% dat een tijdelijke wisselwoning een goede optie is (figuur 9.3), terwijl iets meer dan een kwart direct wil doorschuiven naar een opgeknapte woning. Iets minder dan een derde van de respondenten geeft geen antwoord. Overigens is in de vragenlijst expliciet aangegeven dat een wisselwoning twee verhuizingen betekent; hierbij is niet aangegeven of men dan ook een zogenaamde terugkeergarantie heeft. Ook deze vraag is uitgesplitst naar leeftijdsklassen met als uitgangspunt dat jongere huishoudens waarschijnlijk wat flexibeler zijn en ook een wisselwoning accepteren. Hierbij is het beeld vrij duidelijk. De jongere huishoudens (tot 55 jaar) zijn vaker bereid een tijdelijke wisselwoning te accepteren (figuur 9.4). Figuur 9.3 Voorkeur verhuizen naar een wisselwoning of naar opgeknapte woning bij ingrijpende renovatie of sloop


44

Figuur 9.4 Voorkeur verhuizen naar een wisselwoning of naar opgeknapte woning bij ingrijpende renovatie of sloop, naar leeftijdsklassen


Vervolgens is nog nagegaan in hoeverre deze antwoorden zich verhouden tot eerdere antwoorden in hoofdstuk 4 (vooral figuur 4.1). Hieruit blijkt (inderdaad) dat mensen die graag willen terugkeren naar hun eigen woning of straat, sneller bereid zijn een tijdelijke wisselwoning te accepteren. Naarmate men minder graag wil terugkeren naar de eigen woning of straat, is men (veel) sneller bereid door te schuiven naar een reeds opgeknapte woning (zie tabellen 9.2 en 9.3).

45

Tabel 9.2 Eventuele verhuizing naar een wisselwoning of opgeknapte woning bij ingrijpende renovatie of sloop, naar belang aan terugkeer naar eigen straat

Wisselwoning of permanent doorschuiven tijdelijke wisselwoning doorschuiven naar andere, al opgeknapte woning weet niet/ geen mening Totaal Totaal N

Belangrijk om terug te keren naar mijn straat niet belangrijk/ niet onbelang(zeer) onbezeer belangrijk belangrijk rijk langrijk 63%

43%

29%

0%

11%

24%

42%

57%

26% 100%

33% 100%

29% 100%

80

49

31

43% 100% 14


Tabel 9.3 Eventuele verhuizing naar een wisselwoning of opgeknapte woning bij ingrijpende renovatie of sloop, naar belang aan terugkeer naar eigen woning

Wisselwoning of permanent doorschuiven tijdelijke wisselwoning doorschuiven naar andere, al opgeknapte woning weet niet/ geen mening Totaal Totaal N

Belangrijk om terug te keren naar mijn woning niet belangrijk/ niet onbelang(zeer) onbezeer belangrijk belangrijk rijk langrijk 64%

40%

23%

0%

11%

24%

46%

61%

25%

36%

31%

39%

100%

100%

100%

89

45

26

100% 18


Als huishoudens voor een tijdelijke wisselwoning zouden kiezen, blijkt men het erg belangrijk te vinden dat die woning in de buurt Bavodorp ligt. 35% noemt dit het belangrijkste aspect van een wisselwoning en dit blijkt zo voor alle leeftijdsklassen te gelden (zie figuur 9.5 en 9.6). Een kwart van de huishoudens vindt het belangrijk dat de wisselwoning een eengezinswoning is, maar die voorkeur is wel sterk aan de leeftijd van het huishouden verbonden, want voor huishoudens boven de 65 jaar is dit nauwelijks van belang. De aanwezigheid van centrale verwarming is de als derde meest genoemde aspect (13%) waaraan een wisselwoning bij voorkeur moet voldoen.

46

Figuur 9.5 Belangrijkste aspect van een eventuele wisselwoning


Figuur 9.6 Belangrijkste aspect van een eventuele wisselwoning, naar leeftijdsklassen


9.2

Conclusies

Ruim de helft van de bewoners wenst na het uitvoeren van eventuele ingrepen zeker in Bavodorp te blijven wonen; slechts 13% zou naar buiten Bavodorp verhuizen. Van de bewoners wilt 45% wel via een tijdelijke wisselwoning verhuizen naar de uiteindelijke woning, 25% wenst door te schuiven naar een reeds opgeknapte woning of een nieuwbouwwoning en de overige 30% heeft hierin geen voorkeur. De optie van tijdelijke wisselwoning wordt vooral door huishoudens tussen 25 en 55 jaar gekozen. De oudere huishoudens verhuizen het liefst maar één keer. Overigens dient de wisselwoning bij voorkeur 47

een eengezinswoning te zijn en in Bavodorp te staan om aan de eerste keuze van de betrokken huishoudens te voldoen.

48

10 Conclusies

Zeer hoog deelnamepercentage bij dit Bewonersonderzoek 2011

De belangstelling onder de bewoners in Bavodorp om aan het onderzoek mee te werken was erg groot. 227 huishoudens hebben de vragenlijst ingevuld en geretourneerd, wat neer komt op een responspercentage van 83%. Ook per planfase ligt dit percentage boven de 75%. Maar 19 bewoners hebben geweigerd om mee te werken. We kunnen dus stellen dat de meningen en wensen, zoals die uit dit onderzoek naar voren komen, een goede afspiegeling zijn van wat er onder alle huidige bewoners van Bavodorp leeft.

Specifieke bewonersgroep

Het feit dat onder de bewoners in Bavodorp de lagere inkomensgroepen relatief vaak voorkomen, is niet zo verwonderlijk. Het feit dat er alleen maar sociale huurwoningen staan in deze buurt speelt hierin een grote rol. Wel opvallend is de sterke oververtegenwoordiging van de huishoudens in de leeftijdsklassen 55-64 jaar en 65-74 jaar. 43% van de bewoners behoort tot die leeftijdsgroep, terwijl dat voor Haarlem als geheel 27% is en in heel Nederland 30% van de huishoudens tussen de 55 en 75 jaar oud is. Het percentage 75-plussers is met 14% in Bavodorp maar net iets hoger dan elders. Dus ook in deze buurt moet de “dubbele vergrijzing” zich nog aanbieden. Opvallend is daarnaast het aandeel van de éénoudergezinnen (14%) in deze buurt, dat twee maal zo hoog is als in Haarlem of Nederland.

Redelijk tot grote tevredenheid onder huidige bewoners in alle planfasen

Gevraagd naar de tevredenheid met de buurt scoort deze een ruime voldoende onder de bewoners. De huishoudens blijken iets minder tevreden over het gebruik en onderhoud van de buurt en de veiligheid (het veiligheidsgevoel) in de buurt. Men stelt hier hoge eisen aan. De tevredenheid over kenmerken van de woning loopt ver uiteen. De grootte en inrichting van de woning en de hoogte van de huidige huur worden goed gewaardeerd, maar vooral over de isolatie van de woning zijn de bewoners ontevreden tot zeer ontevreden. De waardering van de woning in zijn geheel blijft daardoor gemiddeld net onvoldoende. Op de vraag of men denkt binnen twee jaar zeker of misschien te zullen verhuizen, antwoordt dan ook slechts 15% met een volmondig „ja‟. In ander woningmarktonderzoek ligt een dergelijk percentage meestal tussen de 18% en 23%. Twee derde van de ondervraagde bewoners geeft een ontkennend antwoord: zij hebben op dit moment geen plannen om te verhuizen.

Draagvlak voor ingrijpende verbeteringen of sloop en nieuwbouw opmerkelijk groot.

Van de 227 ondervraagde huishoudens vindt 5% het een slecht idee om überhaupt na te denken over mogelijke fysieke ingrepen in de woningvoorraad van Bavodorp. Daar staat 82% tegenover, die wel positief denken over aanpakken van de woningen. In de enquête zijn drie mogelijke vormen van ingrijpen voorgelegd:  Onderhoud en zo nodig funderingsherstel  Ingrijpende renovatie  Gedeeltelijke sloop en nieuwbouw van Bavodorp Dat er iets moet gebeuren blijkt voor de meeste bewoners wel duidelijk, maar wat dan de beste optie is, daar verschillen de meningen maximaal in. Bij de vraag wat de beste aanpak is, hebben alle drie de mogelijke ingrepen een substantiële „aanhang‟: 27% van de bewoners kiest voor onderhoud en zo nodig funderingherstel, 34% kiest voor ingrijpend renoveren en 30% van de bewoners ziet sloop en nieuwbouw als beste optie. Een kleine 10% geeft aan hier geen antwoord op te kunnen geven. Onder de bewoners in „planfase 0‟, de woningen met nauwelijks tot geen funderingsproblemen, blijkt het animo voor sloop en nieuwbouw echter een stuk lager (18%) en voor ingrijpend renoveren juist iets hoger (41%). Bewoners die aangeven dat er iets aan de woningen in Bavodorp moet gebeuren, vinden doorgaans ook ingrepen aan hun eigen woning noodzakelijk. Ook bij de meest ingrijpende aanpassing (sloop en nieuwbouw) blijkt 80% van de ruim 100 voorstanders dit ook op de eigen huurwoning te betrekken. 49

Levensfase huishouden heeft grote invloed op gewenste ingrepen

Hoe ouder de bewoner is des te groter is het aandeel dat voor „alleen onderhoud en zo nodig fundering herstel‟ kiest. Hiervoor zijn diverse redenen aan te dragen, zoals een langere woonduur en daardoor sterkere gehechtheid of grotere tevredenheid met de woning of het opzien tegen een mogelijke verhuizing. Bovendien zitten deze huishoudens in een sterk stabiele fase: er verandert niet zo veel meer in samenstelling of inkomen. Huishoudens op middelbare leeftijd (35-55 jaar) zijn vaak al gehecht aan de buurt en hebben nog een behoorlijk wooncarrière perspectief voor zich; zij zijn daarom vaker voorstander voor een meer ingrijpende, maar ook meer duurzame aanpak van de woningvoorraad. De 35-45 jarigen gaan daarbij het meest ver, want 50% van deze groep bewoners vindt sloop en nieuwbouw in Bavodorp de beste optie.

Begrenzing van het verbeteringsproces

Als er ingegrepen gaat worden, dan is terugkeer naar de huidige woonsituatie voor bijna driekwart van de bewoners toch wel een belangrijke voorwaarde. Dat geldt voor zowel de buurt, de eigen straat als de eigen woning. Voor de huidige bewoners is toevoegen van koopwoningen of duurdere huurwoningen aan de woningvoorraad absoluut niet belangrijk, maar woningen voor senioren en grotere woningen voor gezinnen staan wel op het verlanglijstje. Veiligheid in en om de woning en het besparen op de stookkosten zijn aspecten, die bij een ingrijpende verbetering aan de woningvoorraad volgens een overgrote meerderheid van de bewoners zeer belangrijk zijn.

Wooncomfort

De ondervraagde bewoners geven ook aan dat ingrepen in de toilet en badkamer hoog op de verlanglijst staan bij een eventuele ingrijpende renovatie. Daar is wel een moderniseringsslag te maken. Verder zou men een aparte ruimte voor de wasmachine hoog waarderen. Bovendien wekken enkele ingrepen die de woning ruimer maken de interesse van de bewoners: een grotere dakkapel en een uitbouw op de begane grond.

Wensen ten aanzien van eventuele nieuwbouw

De optie sloop en nieuwbouw in delen van de buurt Bavodorp wordt door de 75% van de bewoners niet bij voorbaat afgewezen. 30% van de bewoners zien daarin zelfs de beste optie om de buurt aan te pakken (hoewel onder de 75-plussers maar 8% dit als eerste voorkeur noemt). Er wordt overigens niet ineens een totaal andere samenstelling van de woningvoorraad gewenst. Het animo voor koopwoningen is minimaal onder de huidige bewoners van Bavodorp. Het terug bouwen van eengezinswoningen (in de huursector) wordt door 70% als een goed tot zeer goed idee gezien, terwijl maar 30% dezelfde mening heeft ten aanzien van appartementen. Echt aanvullend op de huidige woningvoorraad zou de bouw van seniorenwoningen kunnen zijn en ruim 60% vindt dat een goed idee. Als men zelf naar een nieuwe woning in Bavodorp zou gaan verhuizen, blijken jongere huishoudens bijna altijd voorkeur te hebben voor een eengezinswoning (80% tot 90%). Maar van de huishoudens boven de 65 jaar geeft 60% aan zeker of misschien voor een appartement te kiezen. Het gemiddelde van de huren die men bereid is om te betalen voor een nieuwe eengezinswoning ligt op € 494 per maand; voor een appartement op € 470. Deze bedragen zijn aan de bescheiden kant als we de gemiddelde aanvangshuren van nieuwbouwwoningen in andere projecten bekijken. Maar in vergelijking met de gemiddelde huur die de bewoners in Bavodorp nu betalen (€ 365 per maand) en gegeven het inkomen dat de bewoners ter beschikking hebben (60% heeft een inkomen tot € 1.770 per maand), zou dit toch een redelijke sprong in de maandelijkse huurlast betekenen.

Doorverhuizen of terugverhuizen?

In de enquêtes is duidelijk aangegeven dat bewoners ook bij ingrijpende renovatie zullen moeten verhuizen. Uiteraard geldt dit ook bij sloop. Voor huishoudens die binnen Bavodorp willen blijven wonen bestaan daarbij twee opties: verhuizen naar een andere al opgeknapte woning of verhuizen naar een tijdelijke wisselwoning. Ongeveer 25% van de bewoners zou bij voorkeur willen doorverhuizen naar een opgeknapte of nieuwe woning, zodat men maar één keer hoeft te verhuizen. Ruim 40% geeft de voorkeur aan een tijdelijke wisselwoning. Drie op de tien bewoners heeft hierin geen echte voorkeur. Vooral onder ouderen is er, niet onverwachts, relatief veel belangstelling voor maar één keer doorverhuizen.

50

Grote variatie in ideeën en wensen biedt juist mogelijkheden

Er is een zeer groot draagvlak voor ingrijpen in de huidige woningvoorraad van Bavodorp. Maar „hoe‟ dat zou moeten gebeuren en „wat‟ er dan voor terug zou moeten komen, daarover verschillen de meningen van de huidige bewoners zeer sterk. Juist daarin ligt ook de mogelijkheid om een gevarieerde en gefaseerde aanpak voor deze redelijk hechte buurt uit te gaan werken. Want Bavodorp moet wel blijven! Maar het moet wel anders worden om op de toekomst te zijn voorbereid.

51

53

54

Bijlage A

VRAGENLIJST BEWONERSONDERZOEK BAVODORP Zoals u weet heeft Ymere plannen om de woningen in Bavodorp te verbeteren of te vernieuwen. Hierover hebben wij overleg met de bewonerscommissie. In samenspraak met de bewonerscommissie is besloten een uitgebreid bewonersonderzoek te houden onder alle bewoners van de buurt Bavodorp. Waarom een bewonersonderzoek? De bewonerscommissie en Ymere vinden het belangrijk om uw mening te horen over de mogelijke plannen. Daarnaast kunt u in het onderzoek uw woonwensen aangeven. Ymere heeft de alternatieven voor de woningen in Bavodorp onderzocht. Er zijn verschillende mogelijkheden, maar er zijn nog geen keuzes gemaakt. Wat er besloten wordt, hangt mede af van de uitkomsten van dit onderzoek. Het is dus erg belangrijk dat u uw mening en woonwensen kenbaar maakt en deze enquête invult! Aanwijzingen voor het invullen van de vragenlijst 

Deze vragenlijst dient te worden ingevuld door de hoofdbewoner of de partner van de hoofdbewoner.



U kunt de vragen beantwoorden door de door u gekozen antwoordcategorie aan te kruisen.



Tenzij anders aangegeven, kunt u per vraag steeds slechts één antwoord geven. Elke vraag heeft een antwoordcategorie “weet niet/geen mening” voor het geval u echt geen duidelijk antwoord kunt geven.



Afhankelijk van uw antwoorden kunt u sommige vragen overslaan. Achter het antwoord staat dan het nummer van de vraag waar u verder kunt gaan (bijvoorbeeld => ga naar 5)



De door u gegeven antwoorden worden anoniem behandeld. Er wordt geen informatie per huishouden gepresenteerd of doorgegeven aan Ymere of aan anderen.



Uit enkele testen is gebleken dat het invullen van de vragenlijst tussen de 30 en 45 minuten duurt. Wij beseffen dat dit wat langer is dan in een standaard onderzoek. Maar we willen op een zo open mogelijke manier zoveel mogelijk onderwerpen aan u voorleggen. Dan kan Ymere bij het uitwerken van de plannen voor Bavodorp in de komende jaren maximaal inspelen op de meningen en wensen van de bewoners zelf.

Terugsturen van de ingevulde vragenlijst U kunt de ingevulde vragenlijst laten ophalen door een medewerker van Strabo of terugsturen met behulp van de bijgevoegde antwoordenvelop, die u zonder postzegel kunt verzenden. Wilt u de ingevulde vragenlijst voor 3 november inleveren of terugsturen?

ALVAST BEDANKT!! 55

Vragen over de huidige situatie

1. Wat is uw huidige adres? (deze informatie is nodig om de meningen van de bewoners te kunnen onderscheiden naar deelplannen in Badodorp. In het onderzoeksrapport zal nooit informatie per adres/bewoner worden vermeld, maar altijd worden samengevoegd tot een deelgebied in de buurt Bavodorp)

O Barbarossastraat, O Bisschop Ottostraat, O Byzantiumstraat, O C. van Noordestraat, O Damiatestraat, O Emostraat, O Graaf van Wiedstraat O Graaf Willemstraat, O Kruistochtstraat, O Saracenenenstraat, O Van Keulenstraat, O Zomervaart, O Zwaardsstraat,

nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer: nummer:

2. In welk jaar bent u op het huidige adres gaan wonen?

………. O weet niet / geen mening

3. Heeft u op eigen kosten zelf grote verbeteringen aangebracht of aan laten brengen in de woning en zo ja welke verbeteringen zijn dat? (meerdere verbeteringen mogelijk)

O O O O O O

nee, geen zelf aangebrachte verbeteringen ja, CV-installatie ja, warmte isolerend glas (“dubbelglas”) ja, keuken ja, badkamer ja, aangelegde tuin

zeer tevreden (1)

tevreden (2)

neutraal (3)

ontevreden (4)

zeer ontevreden (5)

De hoeveelheid groenvoorziening (grasvelden, grasstroken, bomen, parkjes) in de buurt

O

O

O

O

O

Het niveau van commerciële voorzieningen (zoals winkels, cafés en restaurants) in / nabij de buurt

O

O

O

O

O

Het niveau van maatschappelijke voorzieningen (zoals scholen, buurthuis, huisarts, apotheek) in / nabij de buurt

O

O

O

O

O

D.

Het contact met medebewoners in de buurt

O

O

O

O

O

E.

De manier waarop bewoners de openbare ruimten (zoals straat, pleintjes, groenvoorzieningen) gebruiken

O

O

O

O

O

F.

De wijze waarop de gemeente het groen in de buurt onderhoudt

O

O

O

O

O

G.

De veiligheid in de buurt

O

O

O

O

O

H.

De orde en netheid in de buurt

O

O

O

O

O

I.

Bavodorp als buurt om in te wonen

O

O

O

O

O

4. Ik wil graag uw mening vragen over een aantal zaken over de buurt. Wilt u aangeven in welke mate u tevreden bent met dit aspect door één hokje per vraag aan te kruisen? A.

B.

C.

56

5. Ik wil graag uw mening vragen over uw woning. Wilt u aangeven in welke mate u tevreden bent met onderstaande aspecten door één hokje per vraag aan te kruisen?

zeer tevreden (1)

tevreden (2)

neutraal (3)

ontevreden (4)

zeer ontevreden (5)

A.

De grootte van uw woning

O

O

O

O

O

B.

De huur die u moet betalen

O

O

O

O

O

C.

Het onderhoud aan de woning door Ymere

O

O

O

O

O

D.

De indeling van de woning

O

O

O

O

O

E.

Het afwerkingsniveau van de keukeninrichting

O

O

O

O

O

F.

Het afwerkingsniveau van WC en badkamer

O

O

O

O

O

G.

De geluid-isolatie van de woning

O

O

O

O

O

H.

De warmte-isolatie van de woning

O

O

O

O

O

6. Wat zijn volgens u de kenmerkende eigenschappen van Bavodorp? (meerdere antwoorden mogelijk)

O bochtige stratenpatroon O dorps karakter O laagbouw O de voorgevels van de woningen O sociale betrokkenheid bij de buurt O sociale controle in de buurt O vergrijzing O verjonging O anders, namelijk: …………………………………………………… O weet niet / geen mening

De kosten van het wonen

7. Wat betaalt u maandelijks aan huur inclusief eventuele servicekosten? (maar zonder aftrek van eventueel ontvangen huurtoeslag)

€ ………… O weet niet / geen mening

8. Ontvangt u huurtoeslag?

O nee O weet niet / geen mening O ja, maandelijks: € …………

9. Wat betaalt u maandelijks aan kosten voor gasen elektraverbruik?


10.Stel dat u uw huidige huurwoning kunt kopen, zou u daar dan interesse in hebben?

O ja O nee O weet niet / geen mening

(houd u rekening met uw financiële mogelijkheden en met hogere maandelijkse lasten)

57

Verhuisgeneigdheid en verhuisredenen

11.

Heeft u op dit moment plannen om, binnen nu en één O ja > ga naar vraag 13 jaar, te verhuizen? (ongeacht mogelijke vernieuwingsmaat- O misschien > ga naar vraag 13 O nee regelen) O weet niet / geen mening

12.Heeft u op dit moment plannen om, binnen nu en twee jaar, te verhuizen? (ongeacht mogelijke vernieuwingsmaatregelen)

O O O O

ja misschien nee > ga naar vraag 14 weet niet / geen mening > ga naar vraag 14

13.Wat is de belangrijkste reden voor u om te gaan verhuizen? (maximaal één antwoord)

O vanwege persoonlijke omstandigheden (werk, opleiding, huishoudensamenstelling of gezondheid) O ik wil kopen i.p.v. huren O ik wil goedkoper wonen O ik wil een betere woning O ik wil een grotere woning O ik wil een kleinere woning O ik wil een gelijkvloerse woning O ik ben ontevreden over de huidige buurt O anders, namelijk……………………………….. O weet niet / geen mening

Vernieuwing Bavodorp Uit een technisch onderzoek in augustus 2010 is gebleken dat de verslechterde kwaliteit van de funderingen van de woningen in de buurt Bavodorp op kortere of middellange termijn tot bouwtechnische problemen gaat leiden. Funderingsherstel wordt daarom op enig moment noodzakelijk.

14.Wat vindt u ervan dat er wordt nagedacht over het aanO goed idee passen van de buurt Bavodorp en de woningen daarin om O slecht idee deze weer toekomstbestendig te maken? O weet niet / geen mening

zeer belangrijk (1)

belangrijk (2)

Niet belangrijk/ niet onbelangrijk (3)

onbelangrijk (4)

zeer onbelangrijk (5)

A. Dat ik in Bavodorp kan blijven wonen

O

O

O

O

O

B. Dat ik terug kan keren naar mijn eigen straat

O

O

O

O

O

C. Dat ik terug kan keren naar mijn eigen woning

O

O

O

O

O

D. Besparen op stookkosten

O

O

O

O

O

E. Meer wooncomfort

O

O

O

O

O

F. Veiligheid (inbraakwering)

O

O

O

O

O

15.Wat vindt u belangrijk voor de plannen voor uw woning en voor de buurt?

58

16.Wat vindt u belangrijk voor de plannen voor uw woning en voor de buurt?

zeer belangrijk (1)

belangrijk (2)


onbelangrijk (4)


A. Veiligheid (vervangen gaskachels en geisers)

O

O

O

O

O

B. Een grotere woning

O

O

O

O

O

C. Dat er koopwoningen komen in Bavodorp

O

O

O

O

O

D. Dat er ook duurdere huurwoningen komen in Bavodorp

O

O

O

O

O

E. Een betere uitstraling van de woningen

O

O

O

O

O

F. Betere uitstraling van de bedrijfsruimten aan de Kruistochtstraat

O

O

O

O

O

G. Verbetering van de woonomgeving (straten, pleinen, bomen, groen)

O

O

O

O

O

H. Grotere woningen voor gezinnen in Bavodorp

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

I. J.

Geschikte woningen (gelijkvloers) voor senioren in Bavodorp Dat ik niet twee keer hoef te verhuizen (via wisselwoning) maar binnen de buurt kan doorschuiven

59

Mogelijkheden voor de toekomst van Bavodorp Er zijn drie mogelijkheden voor de toekomst van delen van de buurt Bavodorp. Dat zijn: 1. Alles laten zoals het nu is en alleen uitvoeren noodzakelijk funderingsherstelwerkzaamheden en onderhoud. 2. Ingrijpende renovatie 3. Slopen en nieuwe woningen bouwen. Wij vragen u zo meteen wat u als bewoner van deze drie mogelijkheden vindt. Ymere heeft de mogelijkheden voor de woningen in Bavodorp onderzocht. Ymere denkt dat er verschillende alternatieven zijn voor de diverse blokken met woningen, maar heeft nog geen keuzes gemaakt uit de mogelijkheden. We doen dit bewonersonderzoek om de mening van de bewoners hierover te horen. Wat er besloten wordt hangt ook af van de uitkomsten van dit onderzoek.

Optie 1: Bavodorp laten zoals het is De eerste mogelijkheid is om de woningen een onderhoudsingreep te geven. Alle woningen blijven zoals ze nu zijn. Er worden geen grote verbeteringen aangebracht. Het noodzakelijke onderhoud wordt uitgevoerd en daar waar nodig worden de funderingen hersteld. De huur blijft gelijk. Wel is het mogelijk dat kleine verbeteringen zoals centrale verwarming en dubbel glas worden aangebracht. Voor deze verbeteringen betaalt u dan een huurverhoging. Bewoners in het groene deelplan (zie bijlage) kunnen tijdens de werkzaamheden in hun woning blijven wonen. Voor de andere panden is funderingherstel noodzakelijk. Deze bewoners moeten ook in geval van onderhoud vanwege het funderingherstel tijdelijk hun woning uit (circa ½ jaar).

17.Wat vindt u van het idee om alleen onderhoud en zo nodig funderingherstel uit te voeren?

O goed idee O slecht idee O weet niet / geen mening

Optie 2: ingrijpend renoveren De tweede mogelijkheid is om een deel van Bavodorp ingrijpend te renoveren. Dat betekent dat een deel van de woningen heel fors worden verbeterd. De werkzaamheden duren per straat ongeveer één jaar. Bij renovatie moet u denken aan de volgende werkzaamheden: funderingherstel, aanbrengen van vloer-, dak- en gevelisolatie, geluidsisolatie, aanbrengen van dubbel glas, CV en mechanische ventilatie,nieuwe keuken, badkamer en toilet, nieuwe elektrische installatie. Ook kan de woningindeling worden verbeterd. Bij renovatie moeten de bewoners in ieder geval tijdelijk hun woning uit (circa 1 jaar) en zal de huur van de woning verhoogd worden.

18.Wat vindt u van het idee om een deel van Bavodorp ingrijpend te renoveren?

O goed idee O slecht idee O weet niet / geen mening

19.Wat vindt u van het idee als uw eigen woning wordt gerenoveerd?

O goed idee O slecht idee O weet niet, geen mening

60

20.Renovatie betreft een optelsom van woningverbeteringen. Wilt u per onderstaande ingreep aangeven hoe belangrijk u deze woningverbetering vindt?

zeer belangrijk (1)

belangrijk (2)


onbelangrijk (4)


A. nieuwe plafonds

O

O

O

O

O

B. toilet met nieuw sanitair, tegelwerk en plafond

O

O

O

O

O

C. een ruimer toilet met fonteintje

O

O

O

O

O

D. badkamer met nieuw sanitair, tegelwerk en plafond

O

O

O

O

O

E. een ruimere badkamer

O

O

O

O

O

F. een tweede toilet in de badkamer

O

O

O

O

O

G. woonkeuken aan de straatzijde van de woning

O

O

O

O

O

H. dichte keuken aan de achterkant van de woning

O

O

O

O

O

I.

open keuken aan de achterkant van de woning

O

O

O

O

O

J.

groter raam aan de voorzijde van de woning

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

onbelangrijk (4)


K. betere ventilatie van de woning

21.Kunt u ook voor de onderstaande ingrepen aangeven hoe belangrijk u deze woningverbetering vindt?


zeer belangrijk (1)

belangrijk (2)

A. centrale verwarming met een hoogrendementsketel, die ook zorgt voor warmwater

O

O

O

O

O

B. geluid-isolatie tussen woningen

O

O

O

O

O

C. geluid-isolatie in de woning (tussen begane grond en slaapverdieping

O

O

O

O

O

D. extra warmte-isolatie (o.a. dak-, vloer- en gevelisolatie)

O

O

O

O

O

E. geïsoleerd glas (“dubbelglas”)

O

O

O

O

O

F. andere indeling van de slaapverdieping (twee grotere slaapkamers)

O

O

O

O

O

G. een minder steile (veilige) trap naar eerste verdieping

O

O

O

O

O

H. een extra (slaap)kamer op de zolderverdieping

O

O

O

O

O

I.

O

O

O

O

O

een grotere dakkapel

61

22.Kunt u ook voor de onderstaande ingrepen aangeven hoe belangrijk u deze woningverbetering vindt?

zeer belangrijk (1)

belangrijk (2)

O

O

O

C. aanbouw aan de woning begane grond (uitbreiding kamer of keuken)


onbelangrijk (4)


O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

D. aanbouw aan de woning begane grond én eerste verdieping

O

O

O

O

O

E. Inbraak werend hang- en sluitwerk

O

O

O

O

O

F. vernieuwen van de berging in de tuin

O

O

O

O

O

G. anders, te weten …………………………………

O

O

O

O

O

H. anders, te weten …………………………………

O

O

O

O

O

A. een aparte ruimte voor de wasmachine en/of droger op de eerste verdieping B. openslaande deuren / schuifpui vanuit woonkamer naar tuin

23.Wat wilt u maximaal meer aan maandelijkse huur betalen voor alle door u gewenste renovatie ingrepen?


62

Optie 3: Bavodorp gedeeltelijk slopen en nieuwe woningen bouwen. Naast renovatie van de woningen wil Ymere ook nieuwbouw voor een deel van de woningen onderzoeken. Ymere vindt het belangrijk dat de nieuwbouw goed past binnen Bavodorp. Dit betekent dat de nieuwbouw qua bouwhoogte en architectuur (uitstraling van de woningen) aansluit bij de huidige woningen in Bavodorp. Bij nieuwbouw van eengezinswoningen zijn de nieuwe woningen groter dan de huidige woningen in Bavodorp. E. Bij nieuwbouw van appartementen gaat het om kleinschalige woongebouwen met woningen van ongeveer hetzelfde oppervlakte als de huidige woningen. De huren voor de nieuwbouwwoningen liggen hoger dan het huidige huurniveau.

24.Wat vindt u van het idee om Bavodorp gedeeltelijk te slopen en nieuwe woningen te bouwen? 25.Wat vindt u van het idee als uw eigen woning wordt gesloopt en er een nieuwe woning voor terug wordt gebouwd? 26.Wat vindt u van het idee om eengezinswoningen terug te bouwen in Bavodorp? 27.Wat vindt u van het idee om appartementen terug te bouwen in Bavodorp? 28.Wat vindt u van het idee om seniorenwoningen terug te bouwen in Bavodorp?

zeer goed idee

goed idee

niet goed, niet slecht

slecht idee

zeer slecht idee

weet niet / geen mening

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

O

29.Zou u een nieuwe eengezinswoning in Bavodorp willen huren?

O O O O

ja misschien nee => ga naar 31 weet niet / geen mening

30.Wat wilt u maximaal aan maandelijkse huur betalen voor een nieuwbouw eengezinswoning?


31.Zou u een nieuw appartement in Bavodorp willen huren?

O O O O

32.Wat wilt u maximaal aan maandelijkse huur betalen voor een nieuwbouw appartement?


ja misschien nee => ga naar 33 weet niet / geen mening

Voorkeur 33.Hiervoor stelden we dat er drie mogelijkheden zijn voor de toekomst van Bavodorp: 1.Onderhoud en kleine verbeteringen 2.Ingrijpende renovatie 3.Slopen en nieuwe woningen bouwen.

O O O O

onderhoud en kleine verbeteringen ingrijpend renoveren slopen en nieuwe woningen bouwen weet niet, geen mening

Welk van deze drie vindt u het beste idee?

63

34.Als u zou mogen kiezen, in wat voor soort woning zou u dan het liefste willen wonen? (slechts één antwoord aankruisen)

35.Zou u de woning het liefst willen huren of kopen?

O O O O O O O O

in mijn huidige woning zoals die nu is in een gerenoveerde woning in Bavodorp in een nieuwe eengezinswoning in Bavodorp in een nieuw appartement (gestapelde woning) in Bavodorp in een seniorenwoning in Bavodorp een eengezinswoning buiten Bavodorp een appartement buiten Bavodorp weet niet, geen mening

O O O O

huren kopen geen voorkeur weet niet, geen mening

ja

enigszins

nee

weet niet / geen mening

A. Bedrijfsruimte voor kleine bedrijfjes

O

O

O

O

B. Café‟s en restaurants

O

O

O

O

C. Speelgelegenheid voor kinderen

O

O

O

O

D. Groenvoorzieningen (grasvelden, parkje)

O

O

O

O

E. Buurtcentrum voor bewoners

O

O

O

O

F. Sportvoorzieningen

O

O

O

O

G. Medische voorzieningen zoals huisarts, fysiotherapie

O

O

O

O

H. Kinderopvang

O

O

O

O

36.Kunt u bij de volgende voorzieningen aangeven of u behoefte heeft aan een dergelijke voorziening in uw buurt?

37.Wat zou voor u de buurt aantrekkelijker kunnen maken?

…………………………………………………………………. ………………………………………………………………….

Verhuizen Als besloten wordt tot sloop of tot ingrijpende renovatie van Bavodorp wordt u stadsvernieuwingsurgent. U hebt in ieder geval recht op herhuisvesting en een verhuiskostenvergoeding van € 5400. Als stadsvernieuwingsurgent heeft u voorrang bij het zoeken naar een andere woning in heel Haarlem. Als u dat wilt, krijgt u hulp bij het zoeken naar een andere woning. Over al deze regels wordt samen met de Bewonerscommissie Bavodorp een plan opgesteld.

38.Indien uw woning gesloopt of ingrijpend gerenoveerd wordt, moet u verhuizen. Wilt u dan binnen of uit Bavodorp verhuizen?

O binnen Bavodorp O uit Bavodorp verhuizen => ga naar 41 O weet niet / geen mening

39.Indien uw woning ingrijpend gerenoveerd O tijdelijke wisselwoning wordt, moet u verhuizen. Wilt u dan naar een tijdelijke O doorschuiven naar andere, al opgeknapte woning „wisselwoning‟ (dus 2x verhuizen) of doorschuiven O weet niet / geen mening naar een woning in Bavodorp die al in een eerdere fase is aangepakt (1x verhuizen)?

64

40.Wat vindt u het belangrijkste aspect van een tijdelijke O een woning binnen de buurt Bavodorp wisselwoning? O een eengezinswoning O aantal kamers (na beantwoording door naar vraag 42) O aanwezigheid van centrale verwarming O ander aspect, namelijk ………………………….. O weet niet / geen mening

41.Wanneer u niet binnen Bavodorp wilt verhuizen, welke buurt heeft dan uw voorkeur? (meerdere antwoorden mogelijk)

O O O O O O O O

Slachthuisbuurt Amsterdamse buurt Parkwijk Schalkwijk Centrum/Zuidwest Noord anders, namelijk …………………………………….. weet niet / geen mening

42.Indien uw woning wordt gesloopt of gerenoveerd, heeft u dan eventueel interesse voor een nabij gelegen nieuwbouwwoning? (zie hieronder voor beschrijving nieuwbouwlocaties)

O nieuwbouwwoning Hannie Schafstraat O een nieuwbouwwoning Prins Bernardlaan O een andere nieuwbouwwoning, namelijk: ………………………………………………………….. O geen nieuwbouw O weet niet / geen mening

Nieuwbouwlocatie in de Slachthuisbuurt: Hannie Schaftstraat In de Slachthuisbuurt, aan de Hannie Schaftstraat, wordt in 2012 gestart met de bouw van drie woongebouwen. De woongebouwen bestaan uit 7 woonlagen met op de begane grond ruimte voor winkels (onder andere een supermarkt), bedrijven en voorzieningen. De woongebouwen krijgen een grote gemeenschappelijke, afgesloten binnentuin. In twee van deze woongebouwen komen naast koopwoningen, middeldure huurwoningen ook in totaal bijna 80 sociale huurwoningen van Ymere. Deze woningen liggen aan de Schipholweg.

Nieuwbouwlocatie Parkwijk: hoek Berlagelaan / Prins Bernardlaan In Parkwijk, op de hoek van de Prins Bernardlaan en de Berlagelaan, start Ymere in de 2e helft van 2012 met de bouw van koopwoningen, middeldure huurwoningen en 36 sociale huurwoningen. Alle woningen hebben drie of vier kamers en een verwarmde serre of terras op de zuidzijde (Prins Bernardlaan). Het wooncomplex krijgt op een binnen-terrein een gemeenschappelijke binnentuin. De woningen zijn geschikt voor senioren. U bereikt de woningen via een lift en een korte galerij.

De sociale huurwoningen van Ymere hebben drie of vier kamers en een ruim balkon op het zuiden. De ramen op het zuiden zijn zonwerend. De woningen hebben een open keuken, vloerverwarming. De woningen zijn geschikt voor senioren. Alle woningen hebben een eigen parkeerplaats. U bereikt de woningen via een lift en een royale entreehal.

65

Vragen over uzelf Er volgen nu enkele vragen over uzelf. Op deze manier kunnen we kijken of alle bevolkingsgroepen in Bavodorp ook meedoen met het onderzoek. Tevens kunnen we zo kijken of bepaalde bevolkingsgroepen een andere mening hebben dan de ‘gemiddelde’ bewoner van Bavodorp. Nogmaals willen we u er op wijzen dat al uw gegevens anoniem worden verwerkt. 43.Wat is de samenstelling van uw huishouden?

O O O O O

44.Hoeveel inwonende kinderen heeft u?

……… kinderen

45.Hoe oud bent u?

……… jaar

46.Bent u een man of een vrouw?

O man O vrouw

47.Wat is uw positie in dit huishouden?

O hoofdbewoner O partner van de hoofdbewoner O anders

48.Kunt u aangeven wat het netto huishoudinkomen is? Het gaat om uw inkomen plus eventueel dat van uw partner.

O O O O O O O

Netto is wat u iedere maand aan loon of uitkering krijgt (dus: zonder eventuele kinderbijslag, huurtoeslag, huursubsidie of andere subsidies).

alleenstaand => ga naar 45 twee volwassenen => ga naar 45 twee volwassenen met kind(eren) één volwassene met kind(eren) andere samenstelling => ga naar 45

minder dan € 1.250 tussen € 1.250 en € 1.500 tussen € 1.500 en € 1.770 tussen € 1.770 en € 1.900 tussen € 1.900 en € 2.300 meer dan € 2.300 weet niet / geen mening

49.Verwacht u binnen een jaar een grote wijziging in de hoog- O nee te van uw huishoudinkomen? O ja, een stijging van het inkomen O ja, een daling van het inkomen O weet niet / geen mening

Hartelijk dank voor uw medewerking!

Onderzoeksinstituut OTB-TUDelft

Onderzoeksinstituut OTB Delft University of Technology Jaffalaan 9, 2628 BX Delft, The Netherlands Postbus 5030, 2600 GA Delft, The Netherlands Telefoon +31 (0)15 278 30 05 Fax +31 (0)15 278 44 22 E-mail [email protected] www.otb.tudelft.nl

Bavodorp moet blijven.. maar wel anders. Bewonersonderzoek Harry Boumeester Kees Dol Gust Mariën

Recommend Documents