BART KROL Gedeputeerde Landelijk Gebied december 2007

utrecht PIO projecten me#2C5FFE

23-01-2008

11:06

Pagina 2

Inhoud 3

Voorwoord

4

Met de klas de boer op

6

Boeren wennen aan wandelaars

8

Boer vindt kok

9

Boerderijarrangementen in de lift

12

Luxe kamperen in aarden wal

13

Veehouders in Leusden pakken nieuwe kansen

14

Biologische boerenkaas tussen de zandhopen

18

Met boeren de toekomst

19 Hooibaal stapelen als nieuwe markt 20 Slapen in de hooiberg 22 Logeren in boerenkamer 23

Voorwoord Vol trots presenteer ik de resultaten die we de afgelopen twee jaar hebben bereikt met het programma 'Platteland in ontwikkeling' van de provincie Utrecht. We hebben in deze periode veel mooie projecten tot uitvoering kunnen brengen. Projecten waaraan we als provincie Utrecht niet alleen financieel hebben bijgedragen, maar waarin we ook onze kennis hebben ingebracht. Hiermee is het platteland weer een stukje vitaler geworden. Een platteland waar de kwaliteit van wonen, werken en recreëren door boeren, burgers en buitenlui hoog in het vaandel staat. Verschillende partijen hebben de financiële steun in de rug gebruikt om als zelfstandige organisatie verder te gaan. Anderen hebben dit punt bijna bereikt. De provincie heeft ervoor

gezorgd dat het ondernemerschap en de eigen creativiteit van de agrariërs tot uiting kwam. Het enthousiasme van de projectleiders en deelnemers die aan het woord zijn over de projecten laat zien dat er inderdaad creativiteit en ondernemerschap genoeg is onder de Utrechtse agrariërs. Kansen worden gezien en aangegrepen in de voorbereiding op de toekomst van het eigen bedrijf. Met het programma 'Platteland in ontwikkeling' heeft de provincie Utrecht de landbouw geplaatst binnen een visie op de totale plattelandsontwikkeling. Het gaat daarbij over het scheppen van de juiste voorwaarden en het benutten van kansen. Met het budget dat de provincie beschikbaar heeft voor plattelands-

ontwikkeling zijn inmiddels 20 projecten gesubsidieerd. Een prachtig resultaat. Samen met de programmabureaus van de gebieden blijven wij de komende jaren werken aan de vitaliteit van het Utrechtse platteland en blijven we het ondernemerschap prikkelen en ondersteunen. In deze brochure vindt u een aantal inspirerende voorbeelden. Doe er uw voordeel mee. BART KROL Gedeputeerde Landelijk Gebied december 2007

43 Matches boer - burger

24 Professionele vereniging helpt zorgboeren vooruit 26 Loket adviseert over agrotoerisme

3


23-01-2008

11:06

Pagina 4

De eerste leraar die met een klas bij boer Hans Oostveen op bezoek kwam, was zo enthousiast dat hij meteen een collega bij een andere school belde: “Dit is zo leuk, dit moet je doen!” Het is een groot succes, Boerderij in de Kijker, dat blijkt wel. Niet alleen de 120 schoolklassen die in het voorjaar van 2007 op boerderijbezoek zijn geweest vinden het prachtig, ook de achttien deelnemende boeren kijken er met voldoening op terug. Komend jaar worden het meer dan 300 groepen en twintig boeren, en als het meezit, gaat het nog minstens vijf jaar verder.

Met de klas de boer op PROJECTNAAM Boerderij in de Kijker

LOCATIE Utrechtse Venen en Utrecht-stad

BETROKKEN PARTIJEN Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging de Utrechtse Venen, Milieudienst Noord-West Utrecht, Natuur- en Milieucommunicatie Utrecht en LTO-Noord (De Ronde Venen)

RESULTAAT Jaarlijks bezoeken 300 schoolklassen één van de ca. 20 boerderijen voor een belevingsroute, Vereniging Boeren in de Kijker in oprichting

MEER INFORMATIE www.boerderijindekijker.nl

Boerderij-educatie is een sector in opkomst. Voor kinderen is het goed om te weten waar hun eten vandaan komt en boeren vinden het leuk om hun bedrijf te laten zien. Ook de Agrarische Natuur- en Landschapvereniging de Utrechtse Venen had plannen in die richting en Michelle Poort van Stromend Water had er als projectleider in Midden-Delfland al ervaring mee opgedaan. “Toen ik hier aan de slag ging, hebben we eerst contact opgenomen met de NME-centra (natuur- en milieueducatiecentra) in de regio, die de uiteindelijke uitvoering moeten doen. Samen hebben we een plan geschreven voor een programma voor groep 3 tot en met 6.” Toen de subsidie gevonden was, begon het ontwikkelen van het lesmateriaal en het werven van de boeren. Één van de geïnteresseerden was Hans Oostveen, melkveehouder uit Haarzuilens. “Op de eerste voorlichtingsavond waren we met veertig boeren. Maar er komt toch nog aardig wat bij kijken. We moesten een cursus 'Beleef de boerderij' volgen, met een aantal excursies en lessen. En omdat je mensen

op je bedrijf ontvangt, is een cursus bedrijfshulpverlening ook verplicht, een soort EHBO. Voor sommigen was dat een reden om ervan af te zien, maar er zijn uiteindelijk achttien enthousiaste deelnemers overgebleven.” In de cursus 'Beleef de boerderij' leren boeren onder andere dat kinderen vooral iets opsteken door te beleven. Poort: “We hebben de cursus ontwikkeld in samenwerking met Veldwerk Nederland, die heel veel ervaring hebben op dit gebied. En inmiddels wordt de cursus landelijk gebruikt voor educatieboeren, dus dat geld is goed besteed!”

Strobalen Oostveen, of 'boer Hans', zoals de kinderen hem meestal noemen, heeft er geen spijt van dat hij er aan begonnen is. “Het is al een prachtig gezicht als zo'n klas aan komt lopen vanaf de grote weg, waar de bus moet parkeren. Dan zie je die stadskinderen om zich heen kijken in de weilanden, die weidsheid zijn ze helemaal niet gewend. Ik ontvang ze in de schuur op strobalen en vertel wat over mijn boerderij. In de

klas heeft de juf of meester al een voorbereidingsles gegeven, dus ze beginnen niet helemaal bij af. Ik begin meestal te vertellen dat ik vijftig hectare land heb, vijftig voetbalvelden, dat vinden ze natuurlijk enorm groot. Ik laat wat plaatjes zien en vertel over mijn koeien en andere dieren. Vervolgens loop ik een rondje met ze over de boerderij, langs de dieren en de machines, om te laten zien waar ze later de opdrachten moeten maken. Dit duurt altijd langer dan ik van plan was, omdat kinderen zoveel willen weten en overal aan willen voelen en ruiken. En dat mag ook. Ze mogen in de melktank kijken en ze zien een koe van dichtbij. Ze hebben geen idee hoe groot zo'n beest is!” Na de rondleiding gaat de klas in groepjes de opdrachten doen. In het lesprogramma voor groep 3-4, 'De koeien van boer Jan' over dieren op de boerderij, kunnen kinderen bijvoorbeeld de boer helpen met schopjes of bezems. Het programma voor groep 5-6, 'Superboer' legt meer nadruk op de herkomst van ons voedsel. Er wordt nu geld gezocht om het programma minstens vijf jaar te laten lopen en er is een

Vereniging Boeren in de Kijker in oprichting die gaat proberen op langere termijn zeker-heid te krijgen. Poort: “Bestuurders vinden het allemaal prachtig, maar het blijft lastig om exploitatie-kosten gedekt te krijgen.” Binnen het project krijgen boeren namelijk een vergoeding voor elke groep die ze ontvangen. Oostveen: “Dat is prettig, want je hebt er toch aardig wat werk aan, maar het is niet echt een serieuze inkomstenbron. Ach, ik vind het leuk en het is gewoon goed als kinderen uit de stad weten dat hun eten niet uit de supermarkt komt. Ze krijgen terug op school nog een mooie kleurplaat met adressen van recreatieboeren achterop, dus we hopen dat ze hun ouders nog eens meeslepen naar het platteland.” Want enthousiast zijn de kinderen zeker, dat blijkt wel uit de dikke stapel foto's en bedankjes die 'boer Hans' inmiddels heeft verzameld: 'Lieve boer Hans, Het was leuk op de boerderij niet een beetje meer heel leuk en zoreg goed op de koeien. Groetjes Hajaar.'

“Het is gewoon goed als kinderen uit de stad weten dat hun eten niet uit de supermarkt komt.” HANS OOSTVEEN >

4

5


23-01-2008

11:06

Pagina 6

Vol ideeën zitten ze, bij de werkgroep agrotoerisme van de Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging de Utrechtse Venen. En daar gaan ze dan ook gewoon mee aan de slag. Projectplan schrijven, boeren enthousiast krijgen, geld bij elkaar zoeken en een paar jaar later lopen er wandelaars over een jaarlijks wisselend boerenlandpad.

Boeren wennen aan wandelaars PROJECTNAAM Boerenlandverrassingsroute

LOCATIE Utrechtse Venen

BETROKKEN PARTIJEN Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging De Utrechtse Venen

RESULTAAT Jaarlijks wisselende boerenlandwandelingen, zodat boeren vertrouwd raken met het idee van wandelaars over hun land

MEER INFORMATIE www.deutrechtsevenen.nl

Boerenlandwandelingen zijn populair, in heel Nederland schieten de routebordjes als paddenstoelen uit de grond. Ook in Utrecht probeerde het loket plattelandstoerisme boeren er warm voor te krijgen. Maar in de Utrechtse venen merkte de werkgroep agrotoerisme dat boeren er vaak huiverig tegenover stonden. Annie Plomp, lid van de werkgroep: “Mensen weten niet zo goed wat ze moeten verwachten, zijn misschien bang voor overlast en zien er tegenop om zich meteen voor acht of tien jaar vast te leggen. Nou, dachten wij, dan regelen we toch een manier om boeren er eens voorzichtig een jaartje aan te laten wennen? Zo kwamen we op het idee om jaarlijks een route te ontwikkelen in ons gebied, elk jaar bij weer andere boeren.”

Permanent Het project is in 2006 begonnen, en er komen tot 2011 een stuk of zes routes. Plomp: “En als

het meezit zijn boeren zo enthousiast dat ze wel een vaste route willen worden.” En dat werkt, zo blijkt nu al na een jaar. De boer waar de eerste route liep, de Houtdijkroute in Woerden, is in onderhandeling met het recreatieschap om er een permanente wandeltocht van te maken. De gemeente komt nog niet meteen over de brug met financiering, maar met een makelaar als sponsor kan het ook. In dit tweede jaar loopt de route onder andere over het land van Jaco en Ellen Fokker in Nieuwer ter Aa (zie ook het project hooiberghutten). Ook hun bevalt het prima. Jaco Fokker: “We hebben samen een mooie route uitgezet. Die had nog wel iets langer mogen zijn, maar je bent toch afhankelijk van welke boeren er mee willen doen. We hadden nog een extra lus in gedachten, maar die liep over het land van vijf boeren. Daarvan vonden de eerste twee het prima, de derde wou het liever niet, de vierde vond het wel goed, en de vijfde wou beslist niet.

Maar ook nu is het al een echte boerenlandroute.”

Bakje koffie Het project neemt de boeren zo vele mogelijk werk uit handen. “Van het project kregen we hekjes, bruggetjes, overstapjes, bewegwijzering en een picknicktafel. Echt veel werk heeft het me dus niet gekost, dat was een kwestie van een beetje timmeren en bordjes ophangen.” Zijn vrouw vult aan: “Nu de route open is, sinds het einde van het broedseizoen, zijn er een stuk of vijftig mensen geweest. De ene dag eentje, dan weer een paar dagen niet, en soms ineens twintig. Sommige mensen komen een bakje koffie drinken op ons terras.” “Ik vind het leuk als mensen even een praatje komen maken, ze willen van alles weten over het dorp en ons bedrijf. Ik ben me daarom ook een beetje gaan verdiepen in de geschiedenis van het gebied”, vertelt Ellen Fokker. Ze willen er dan ook best mee doorgaan. Jaco: “Het hangt

< ANNIE PLOMP, ELLEN EN JACO FOKKER

6

er natuurlijk ook van af of de buren mee willen doen. Maar we merken dat wandelaars echt anders tegen de polder aan gaan kijken; midden in het land, waar het stil is, beleef je het landschap toch heel anders dan vanaf de weg. Als je hier middenin het weiland staat, zie je de kerktorens van Nieuwer ter Aa, Loenen en Vinkeveen, de oriëntatiepunten van vroeger, en dat is toch prachtig.” Ellen: “Het is heel leuk om van wandelaars te horen hoe mooi ze het hier vinden. We zijn zelf ook een beetje trotser geworden op ons landschap.”

“Ik vind het leuk als mensen even een praatje komen maken, ze willen van alles weten over het dorp en ons bedrijf.” ELLEN FOKKER

7


23-01-2008

11:06

Pagina 8

“Dit is de beste koemelkkaas die ik ken. Die kunnen we mooi toevoegen aan onze kaasplank”, zo reageert topkok Martijn van Vlodorp als hij op de European Fine Food Fair (EFFF) een blokje Remeker proeft, zuivere boerenkaas uit de Gelderse Vallei. Bij de stand van het Streek & Smaak Verbond (SSV) bewondert hij de zeven nieuwe streekkazen en andere ambachtelijke producten uit deze streek. De boeren prijzen hier zelf hun producten aan. Het SSV zoekt namelijk meer cateraars en chefkoks die hun streekproducten willen afnemen. En die hebben ze gevonden.

PROJECT Utrechtse streekproducten op de European Fine Food Fair (EFFF)

LOCATIE Heel Nederland

BETROKKEN PARTIJEN Streek & Smaak Verbond, LaMi, producenten streekproducten in Gelderse Vallei, horecaondernemers in Nederland

RESULTAAT Meer continuïteit en afzetgroei van streekproducten uit het Utrechtse deel van de Gelderse Vallei via SSV, betere samenwerking tussen leveranciers en afnemers. Professionele presentatie van streekproducten door agrarische ondernemers op de beurs.

MEER INFORMATIE www.streeksmaakverbond.nl

“En een ander voordeel is dat ik als kok nu ook nog weet waar de producten vandaan komen” >

MAARTIJN VAN VLODORP

8

Boerderijarrangementen in de lift

Boer vindt kok “Horecaondernemingen vragen steeds vaker naar exclusieve producten met een verhaal”, aldus Jan Pieter van de Klashorst, directeur van SSV. “Maar logistiek en afhandeling vormen daarbij vaak een probleem. Hoe moeten

product en afnemer elkaar vinden? Biologische boeren uit de Gelderse Vallei bundelden daarom in 2003 hun krachten. Sindsdien regelt het SSV voor hen de inkoop, logistiek, facturering en marketing van streekproducten. Vijftig boeren, rechtstreeks of via andere samenwerkingsverbanden maken nu gebruik van onze diensten. We leverden al aan ongeveer dertig van de betere restaurants en delicatessenzaken. Sinds de EFFF-beurs is dit aantal verdubbeld.” Martijn van Vlodorp, nu executive chef bij Grand Restaurant Karel V, vertelt: “De streekproducten die de boeren via het SSV leveren zijn authentiek, vaak biologisch en met veel bezieling gemaakt. En daar houd ik van. Daarom werd ik een soort ambassadeur. Ik stelde voor aan Golden Tulip, waar ik destijds werkte, om deze producten te gaan gebruiken. Want werken met verse en lokale producten past goed bij hun concept 'International standards, local flavours'.” En ze namen het over. Sinds de beurs nemen alle 65 Nederlandse

“De nieuwe woonwijk Vathorst naast de deur, een wijk van Amersfoort met 11.000 huizen, dat biedt natuurlijk kansen voor het landelijk gebied!”, meent Maarten Fischer, directeur van de Coöperatie Stadteland. In het project 'Ondernemer Centraal' ondersteunde hij daarom individuele boeren uit het Eemland om op zoek te gaan naar die kansen. “Daarbij kun je denken aan vermaken en verblijven, zorglandbouw, boerderijeducatie, bijzondere streekproducten of natuur- en landschapsbeheer.”

Golden Tulip Hotels streekproducten af bij het SSV, die bij de reguliere horecagroothandel bijna niet verkrijgbaar zijn. “En een ander voordeel is dat ik als kok nu ook nog weet waar de producten vandaan komen”, aldus Van Vlodorp. Verder organiseerde het SSV aansluitend Boerenmasterclasses. Van de Klashorst: “Hier leerden we onze nieuwe relaties koken met deze streekproducten. Ook kregen ze informatie over de producten en konden de 'nieuwe' koks hier 'blind proeven'. De tophoreca van Nederland heeft dus de weg naar de streekproducten van het SSV gevonden. Mede door de grote aandacht vanuit de pers zijn er nog meer afnemers bijgekomen. Door de beurs verdubbelde de omzet ten opzichte van 2006. En dat is mooi. Want zo vind je de pure smaak van het platteland steeds vaker terug op je bord in het restaurant.”

“Toen het LEI langskwam met een onderzoeksproject waarin ze met individuele boeren op zoek willen naar deze kansen, hebben we natuurlijk onmiddellijk ingestemd. Met de bijdragen van de provincie Utrecht en het ministerie van LNV konden we met het project aan de slag. We zijn begonnen met veertien boeren, de actievere ondernemers in het gebied die al ergens een plan hadden liggen voor verbredingsactiviteiten.” De eerste stap was een aantal groepsgesprekken. Maar de groep is ook naar buiten gegaan en heeft bijvoorbeeld interviews gehouden bij de Albert Heijn om te horen welk beeld de buitenwereld heeft van het Eemland. Vervolgens hebben alle boeren plannen gemaakt voor hun eigen bedrijf, variërend van accommodaties tot activiteiten met paarden en deze plannen aan elkaar gepresenteerd. Fischer: “Elke boer heeft z'n plannen doorgesproken met de projectleider van het LEI en mij. Dat heeft soms nog weer tot een bijstelling van de plannen geleid omdat in

het gesprek bijvoorbeeld naar voren kwam dat de boer eigenlijk niets had met zijn oorspronkelijke idee voor een bed&breakfast.” “In de tweede fase van het project hebben we samen met vier studenten gewerkt aan het in de markt zetten van de activiteiten”, vertelt Fischer. “In deze fase zijn ook groepen boeren samengesteld die elkaar aanvullen met hun aanbod. Zo zijn we tot een aantal arrangementen gekomen, bijvoorbeeld een fietstocht met een boerenbuffet of een rondleiding op een geitenboerderij gevolgd door modeltekenen met houtskool.” De boeren hebben deze arrangementen gepresenteerd aan een jury met deskundigen, zoals een vertegenwoordiger van een busmaatschappij, een directeur van de VVV en een vermarkter van arrangementen op internet. Zij hebben de opgestelde arrangementen beoordeeld. In een aantal gevallen heeft dat er toe geleid dat een arrangement door een aanbieder is opgenomen in z'n pakket. Aan andere arrangementen moest nog wel wat worden gesleuteld.

“De boeren zijn na afronding van het project doorgegaan als groep en wisselen nog steeds kennis uit. Ze hebben een eigen website: www.boerderijarrangementen.nl. Ook lopen er natuurlijk een aantal gezamenlijke arrangementen. Je ziet toch dat het aanbod in de regio is vergroot en dat de boeren meer op de buitenwereld gericht zijn”, constateert Fischer tevreden. “Dat zijn duidelijk de verdiensten van de Ondernemer Centraal.”

PROJECTNAAM Ondernemer Centraal

LOCATIE Eemland

BETROKKEN PARTIJEN Landbouw Economisch Instituut (LEI), Coöperatie Stadteland, agrarische ondernemers

RESULTAAT Vergroot recreatief-toeristisch aanbod, ontwikkeling nieuwe arrangementen, betere marketing

MEER INFORMATIE www.boerderijarrangementen.nl

“De boeren zijn na afronding van het project doorgegaan als groep en wisselen nog steeds kennis uit.” MAARTEN FISCHER 9


23-01-2008

11:06

Pagina 10

“De streekproducten die de boeren via het Streek & Smaak Verbond leveren zijn authentiek, vaak biologisch en met veel bezieling gemaakt. En daar houd ik van.” MAARTIJN VAN VLODORP

10

“Zo zijn we tot een aantal arrangementen gekomen, bijvoorbeeld een fietstocht met een boerenbuffet, of een rondleiding op een geitenboerderij gevolgd door modeltekenen met houtskool.” MAARTEN FISCHER 11


23-01-2008

11:06

Pagina 12

'De Grebbelinie beter beleven en herkennen', dat is de visie van de provincie Utrecht. Kees en Clara van Ravenhorst sprongen hier op in en bedachten de Liniehutten®, een soort trekkershutten in een aarden wal. Samen met een nieuwe theeschenkerij werd het een project gesubsidieerd door de provincie. Clara van Ravenhorst vertelt enthousiast: “Met hun begeleiding is het gelukt: het concept staat en met de Liniehutten, nu een merknaam, draaien we boven verwachting.”

Luxe kamperen in aarden wal PROJECTNAAM Liniehutten en theeschenkerij De Boerenstee

LOCATIE Woudenberg

BETROKKEN PARTIJEN Kees en Clara van Ravenhorst, AgroConsultancy, Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei, Buro voor bouwkunde Liefting, ondernemers theeschenkerij

RESULTAAT Verbreding van geleverde diensten en inkomsten door overnachtingsmogelijkheden, groepsaccommodatie en theeschenkerij. Mogelijkheden voor ondernemers voor runnen theeschenkerij. Aandacht voor cultuurhistorie.

MEER INFORMATIE www.boerenstee.nl

Van afstand lijkt het alleen een aarden wal. Maar kom je dichterbij dan zie je ook deuren en ramen: de toegang tot zes betonnen hutten. Clara van Ravenhorst, samen met Kees eigenaar van De Boerenstee, een melkveebedrijf te Woudenberg, vertelt: “Naast onze bed&breakfast wilden we iets eigens en niet te groot. De bunkers in de nabijgelegen Grebbelinie brachten ons op het idee van de Liniehutten. Bouwkundig bureau Liefting werkte het concept verder uit. Het zijn luxe hutten geworden met vloerverwarming, zachte bedden, douche en wc. Ja, zelfs in de winter kun je hier comfortabel 'kamperen'.”

De aanleg van de hutten werd gecombineerd met een nieuwe theeschenkerij, die de familie al langer wilde op hun terrein. Clara van Ravenhorst: “Mensen die de klompenroute lopen passeren ons erf. Vaak vragen ze dan of ze hier koffie kunnen krijgen en daar sprongen we op in.” Maike van de Maat van AgroConsultancy, betrokken bij de uitwerking van het organisatiemodel van de theeschenkerij, vertelt: “Het gebouw staat en de faciliteiten zijn er. En omdat de familie het beheer van de theeschenkerij wil uitbesteden zoeken we nu nog zes gastheren en -vrouwen die hier ieder één dag in de week de theeschenkerij willen runnen. Die kunnen hier dan bijvoorbeeld hun zelfgemaakte appeltaart verkopen. Maar het blijkt toch moeilijk zulke mensen te vinden. Bij het starten van een eigen bedrijfje komt meer kijken dan je denkt en daar deinzen ze vaak voor terug. Voorlopig fungeert de theeschenkerij daarom alleen nog als groepsaccommodatie, voor groepen die in de Liniehutten overnachten.” Enkele ondernemers elders in het land onder-

“Het zou toch geweldig zijn als straks ook elders, langs de Hollandse Waterlinie en de IJssellinie de Liniehutten te vinden zijn.” CLARA VAN RAVENHORST 12

zoeken momenteel de mogelijkheden om ook het concept van de Liniehutten toe te passen. De Stichting Liniehutten, waar ze zich bij aansluiten, houdt vervolgens toezicht op het ontwerp van de hutten en doet de marketing. Clara van Ravenhorst: “En dat is mooi, want samen kunnen we tenslotte meer dan alleen. En verder zou het toch geweldig zijn als straks niet alleen hier, langs de Grebbelinie, maar ook elders, langs de Hollandse Waterlinie en de IJssellinie de Liniehutten te vinden zijn.” Naast logies krijgen de gasten van de Liniehutten ook een excursie aangeboden met een gids die vertelt over Grebbelinie en een tentoonstelling. Clara van Ravenhorst: “De gasten hier leren dus ook nog over de natuur en de geschiedenis, de gevechten die hier plaatsvonden in de oorlog. En zo houden we met de Liniehutten ook nog een stukje cultuurhistorie in stand. Hartstikke mooi toch!”

“Door alle weten regelgeving zie je als agrarisch ondernemer soms door de bomen het bos niet meer. Het mooie van dit project is dat hele goede gesprekspartners ons hebben geholpen om te ontdekken dat al deze regels en de markt ook kansen voor ons kunnen bieden.” Zo vat Ramon van Roomen, veehouder in Leusden, het project 'Kansen voor Boeren' samen.

Veehouders in Leusden pakken nieuwe kansen “Kansen in het buitengebied zichtbaar maken voor de veehouders in Leusden, dat is inderdaad precies wat we met Kansen voor Boeren wilden doen”, licht Detlef Stolker van de gemeente Leusden toe. “Want de beleidskaders en de markt worden te vaak als bedreiging gezien.” Kansen voor Boeren, een samenwerking tussen de gemeente, LTO Noord afdeling Liniedijk, en natuur- en milieuvereniging Leusder Horstee, is onderdeel van de ontwikkelingsvisie voor het Leusdense buitengebied. Met deze visie wil de gemeente de landbouw een duurzaam economisch perspectief bieden, recreatie in het buitengebied bevorderen en nieuwe natuur aanleggen.

Knelpunten en oplossingen In de eerste fase van het project spraken twee zeer ervaren onafhankelijke gesprekspartners met 84 veehouders over knelpunten en mogelijke oplossingen. Ze bekeken vooral ook de mogelijkheden binnen de huidige beleidskaders,

zoals het reconstructieplan Gelderse Vallei/ Utrecht-Oost, het Streekplan en de herziening van het bestemmingsplan buitengebied, maar ook de ontwikkelingen in de markt. “Dit project heeft veel veehouders aan het denken gezet over de toekomst van hun bedrijf”, meent Henk Davelaar, veehouder en voorzitter van de Leusder Horstee. “Resultaten zijn niet altijd meteen zichtbaar, want het is een bewustwordingsproces, zonder duidelijk begin of eind. Maar dat geeft niet, want je moet ook in kunnen spelen op nieuwe dingen die op je pad komen.” Ook Peter Overvest van LTO afdeling Liniedijk vindt het project heel geslaagd. “Veehouders waren in het begin best terughoudend. Maar uiteindelijk hebben van de kleine honderd veehouders in Leusden er 84 meegedaan!” Detlef Stolker van de gemeente heeft er vertrouwen in dat het project dóórwerkt. “Met een bottom-up aanpak worden hier reconstructiedoelen gerealiseerd. Aan de keukentafel zijn veel ideeën ontstaan. Vijftig veehouders gaan daar al mee

aan de slag. Ze volgen nu trajecten en cursussen om kansen daadwerkelijk in de praktijk te gaan brengen. Bijvoorbeeld het opzetten van een bed&breakfast. Maar ze pakken ook grotere uitdagingen aan, bijvoorbeeld iets als grondmobiliteit. Er is een grote vraag naar grond, er komt weinig vrij, maar tegelijk liggen er kansen voor gebiedsontwikkeling en combinaties met natuurontwikkeling. Dat vergt een langetermijnbenadering en betrokkenheid van andere partijen. Voor de toekomst is het belangrijk dat we ook die complexe trajecten aanpakken!”

PROJECTNAAM Kansen voor Boeren

LOCATIE Leusden

BETROKKEN PARTIJEN Gemeente Leusden, Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei, Agrarische natuur- en milieuvereniging Leusder Horstee, LTO Noord afdeling Liniedijk, veehouders

RESULTAAT Veehouders in Leusden identificeren kansen voor duurzame economische landbouw

MEER INFORMATIE www.leusderhorstee.com www.ltoliniedijk.nl www.leusden.nl

“Er is een grote vraag naar grond, er komt weinig vrij, maar tegelijk liggen er kansen voor gebiedsontwikkeling en combinaties met natuurontwikkeling.” DETLEF STOLKER

13


23-01-2008

11:06

Pagina 14

De boerenmarkt is een prima manier voor kleine boerenbedrijven om hun afzet te regelen, vindt Harry van Wenum, biologische geitenhouder en kaasmaker uit Stroe. Hij staat dan ook al jaren met veel plezier elke vrijdag op de biologische boerenmarkt op het Vredenburg in Utrecht. Maar publiciteit blijft ook na 17 jaar markt hard nodig, zeker nu het Vredenburg op de schop gaat en de markt lastig te bereiken is per fiets en openbaar vervoer.

Biologische boerenkaas tussen de zandhopen PROJECTNAAM Promotie Biologische Boerenmarkt Utrecht

LOCATIE Utrecht-stad

BETROKKEN PARTIJEN Ondernemers biologische boerenmarkt Utrecht

RESULTAAT Met materialen (kraamdoeken, fotodoeken, folders, logo) en activiteiten (seizoensmarkten) is de herkenbaarheid en bekendheid van de markt vergroot, resulterend in een gelijkblijvende omzet, ondanks bouwwerkzaamheden.

MEER INFORMATIE www.boerenmarktutrecht.nl

De tien biologische marktkooplieden waren dan ook blij dat ze een subsidie konden krijgen van de provincie om extra promotie te regelen voor hun markt. Met als gevolg dat de omzet ondanks de bouwwerkzaamheden ongeveer gelijk is gebleven, terwijl die bij de naastliggende 'gewone' markt zijn gedaald. Hij kan zich er wel eens kwaad over maken dat ze op de landbouwscholen alleen maar praten over kostprijsverlaging door schaalvergroting. Zijn bedrijf met 80 geiten en afzet van kaas via de boerenmarkt bewijst dat het ook anders kan. Harry van Wenum laadt elke vrijdag zijn bestelbus vol kaas, ingevroren vlees en eieren en is van 10 tot 6 op de markt te vinden. “Als je via de markt je afzet regelt, krijg je natuurlijk een veel betere marge dan als je kaas aan de groothandel levert, of melk aan de melkfabriek. Op deze manier kun je ook als klein bedrijf best overleven. En kleinschalige boerderijen geven in het landelijk

gebied een veel mooier beeld dan die grote intensieve bedrijven.” Van Wenum is er dan ook van overtuigd dat de boerenmarkt een bijdrage levert aan een aantrekkelijk platteland. “De grote melkfabrieken gebruiken altijd kleine boeren in hun marketing, dat spreekt mensen blijkbaar aan. Maar dat mooie platteland op dat melkpak, daar heb je wel die kleine bedrijven voor nodig. En via de boerenmarkt kunnen die kleine bedrijven blijven bestaan. Kopen op de boerenmarkt is dus eigenlijk fair trade op zijn Nederlands!”

Stad en platteland Bovendien is de biologische boerenmarkt een prima manier om stad en platteland met elkaar in contact te brengen. “Ik krijg hier veel mensen wekelijks aan de kraam. Als er dan in juni open dagen zijn van de biologische boer, komen die mensen bij je kijken. Er zijn klanten bij die alle bedrijven die op onze markt een kraam hebben al

eens hebben bezocht. Hier tegenover mij op de markt staat de groentekraam van tuinderij de Aardvlo, waar mensen als vrijwilliger kunnen meewerken en meedenken over het teeltplan. Die hebben al heel wat vrijwilligers via de markt gevonden.” Die directe contacten hebben niet alleen voordelen voor de boer, maar ook voor de klanten. Niet alleen krijgen ze een smakelijk product, met een goed verhaal, maar je kunt als kleine kaasmaker ook nog eens iets voor mensen doen. “Ik verkoop vooral jonge en belegen geitenkaas, maar mensen vroegen om oude. Nou, dan leg ik er een paar apart. Minder zout, vegetarisch stremsel, het kan allemaal. Daar hoef je bij de supermarkt niet mee aan te komen.”

Seizoensmarkten De promotie van de markt is iets wat eigenlijk continu aandacht vraagt. “Maar toen we hoorden dat het Vredenburg helemaal op de schop

zou gaan, voelden we wel een extra noodzaak om iets te doen”, vertelt Van Wenum. “We zijn gaan zoeken naar financiering en kwamen via LaMi bij de provincie uit. Begin 2006 zijn we met de activiteiten begonnen. We organiseren nu bijvoorbeeld elk seizoen een speciale markt. Daar maken we veel tamtam omheen, met persberichten, advertenties in de huis-aan-huisbladen en mooie aanbiedingen voor onze klanten. En op zo'n markt zijn er dan muziekoptredens, proeverijen, een draaimolen voor de kleintjes en zijn alle kramen mooi versierd. We krijgen dan soms mensen aan de kraam die ons nog helemaal niet kennen. 'Wat leuk, zo'n boerenmarkt, is dat al lang?', vroeg iemand laatst op de herfstmarkt. In al die 17 jaar dat we hier zitten had die man dus nog nooit van ons gehoord! Dat bewijst maar weer dat die publiciteit hard nodig is.” Maar de seizoensmarkten zijn niet de enige manier om de boerenmarkt extra te promoten.

“We moeten ook werken aan onze herkenbaarheid”, constateert Van Wenum. “We staan in een L-vorm in twee rijen tegenover elkaar, en dat betekent dat als je aan komt lopen, dat je dan in eerste instantie alleen onze achterkanten ziet. Met bestelbusjes en zeilen ziet dat er altijd een beetje rommelig uit en je kunt er niet aan zien dat we biologisch zijn. En iets verderop staat de gewone markt, dus het is nodig om ons te onderscheiden. We hebben nu sinds kort allemaal een groen kraamzeil en binnenkort komt daar nog een doek overheen met ons nieuwe logo 'Biologische Boerenmarkt Utrecht'. En we hebben plannen om grote doeken met foto's van onze bedrijven te maken, die we achterop de auto's kunnen hangen. Geiten in de wei, schapenkazen in de rijen in de opslag, pompoenen op het land, dat soort dingen. Dan kun je al van verre zien dat je hier moet wezen voor biologische producten!”

“Kleinschalige boerderijen geven in het landelijk gebied een veel mooier beeld dan die grote intensieve bedrijven.” HARRY VAN WENUM >

14

15


23-01-2008

11:07

Pagina 16

“Het is heel leuk om van wandelaars te horen hoe mooi ze het hier vinden. We zijn zelf ook een beetje trotser geworden op ons landschap.” ELLEN FOKKER 16

“We kunnen spreken van een geslaagd contact tussen boeren en burgers. De vier groepen hebben in totaal 43 combinaties boer-burger ofwel 'matches' opgesteld. Voorbeelden zijn de aanleg van natuurvriendelijke oevers of een gebiedseigen schaapskudde.” BART PIJNENBURG

17


23-01-2008

11:07

Pagina 18

Wat is nou eigenlijk de toekomst voor de landbouw in de Kromme Rijnstreek, zo vroeg een groep jonge boeren zich af. Het leek alsof provincie en gemeenten alleen nog maar oog hadden voor verbrede landbouw en dat zagen zij toch net even anders. Daarom besloten ze een enquête te houden onder alle agrariërs in het gebied. Resultaat was een pleidooi voor een gezonde landbouw in de Kromme Rijnstreek. “Dit is een overtuigend verhaal. Hier moeten we verder mee”, zo reageerden bestuurders op dit pleidooi.

Met boeren de toekomst PROJECTNAAM Met boeren de toekomst

LOCATIE Kromme Rijnstreek

BETROKKEN PARTIJEN Denktank met 10 boeren en CLM

RESULTAAT Toekomstvisie landbouw in de Kromme Rijnstreek, agrarische projectvoorstellen voor Nationaal Landschap

MEER INFORMATIE www.clm.nl (Eric Hees) www.krommerijn.nl

18

De aanleiding voor het project 'Met boeren de toekomst' zat in het voornemen van een boer om ermee te stoppen en zijn grond te verkopen voor een grote golfbaan. “Jonge boeren in zijn omgeving maakten zich zorgen over dit verlies van goede agrarische grond en vroegen zich af wat voor toekomst er voor hen was”, vertelt Eric Hees, projectleider van het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM). “Ze stoorden zich eraan dat de gemeenten weinig oog hadden voor de ontwikkelingsruimte die een toekomstgericht boer nodig heeft. Bij een vergunningaanvraag voor een grote ligboxenstal werd bijvoor-

beeld gesuggereerd dat kamperen bij de boer een aantrekkelijk alternatief is.” Een denktank met tien boeren uit het gebied nam daarom het initiatief om eerst maar eens alle boeren in het gebied te enquêteren. “Het is eigenlijk een vorm van wat we in de jaren zeventig actie-onderzoek noemden”, zegt Hees, zelf ook bewoner van de Kromme Rijnstreek. “We hebben het onderzoek samen met de boeren uitgevoerd en zij zijn met de resultaten aan de slag gegaan. Dat werkt goed, er is met enthousiasme aan gewerkt. In het begin wilden ze amper vergaderen, aan het einde waren ze niet meer te stoppen.” In een goed bezochte bijeenkomst voor alle boeren uit het gebied werden de enquêteresultaten gepresenteerd. Er bleek dat boeren graag een duidelijker onderscheid willen tussen productiebedrijven en verbrede bedrijven. Voor beide moet er plaats zijn. Tijdens de bijeenkomst werd een agenda opgesteld, waarmee de denktank in gesprek is gegaan met gedeputeerde en wethouders. De bestuurders waren posi-

“Het was erg belangrijk om van alle ondernemers te horen hoe ze kijken naar de toekomst van de landbouw in het gebied. Je kijkt dan over de grenzen van je eigen bedrijf heen.” JOLANDA DOORNENBAL

tief en vroegen de denktank een landbouwvisie te schrijven voor het Nationaal Landschap Rivierengebied. Ook zijn er verscheidene projectvoorstellen uit voortgekomen. “Opvallend is dat de denktank merkte dat niet alleen ambtenaren een verwrongen beeld hebben van een boer, maar dat de boeren ook een verkeerd beeld hebben van ambtenaren. Boeren en ambtenaren zijn bezig meer begrip voor elkaar te krijgen”, aldus Hees. Jolanda Doornenbal is een van de ondernemers uit de denktank: “Het was erg belangrijk om van alle ondernemers te horen hoe ze kijken naar de toekomst van de landbouw in het gebied. Je kijkt dan over de grenzen van je eigen bedrijf heen. Daarmee hebben we met een sterke boereninbreng goed kunnen inspelen op gebiedsplannen voor de Kromme Rijnstreek. We hebben een heldere toekomstagenda opgesteld, dat is duidelijke winst van het project. Bovendien is het netwerk versterkt, je ziet nu dat mensen het streekhuis en streekloket veel beter weten te vinden.”

“Een dagje Valleisport met collega's, vrienden of familie: daar wordt nog lang over nagepraat! Welk team kan het beste hooibaal stapelen of trekker rijden of haalt droog de overkant van het Valleikanaal? En na afloop sterke verhalen vertellen bij een welverdiende barbecue op de boerderij.” Dat is wat Alice van Ginkel wilde realiseren op de boerderij van haar ouders. En dat hoefde ze niet alleen te doen, want ze deed mee aan het project 'Nieuwe Wegen' van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK). Van Ginkel: “Ik heb er veel geleerd. Ik heb mijn eigen ondernemersplan geschreven en daarna besloten er helemaal voor te gaan!”

Hooibaal stapelen als nieuwe markt

PROJECT Nieuwe wegen van ondernemerschap NAJK

LOCATIE Provincie Utrecht

'Nieuwe Wegen' was inderdaad een succesvol project, vindt ook NAJK-projectleider Marianne van Arkel: ”Plattelandsondernemers hebben vaak goede ideeën om nieuwe producten of nieuwe wegen te zoeken voor hun bedrijf. Maar tot uitvoering komt het lang niet altijd, dan lopen ze vast. Het NAJK, de provincie Utrecht en het Ministerie van LNV wilde hen helpen. Via verschillende media zochten we agrarische ondernemers. Elf enthousiastelingen met een plan meldden zich. Ze bezochten de vier themabijeenkomsten en een businessstrategiedag en hadden gesprekken met adviseurs. Uiteindelijk schreven ze hun eigen ondernemingsplan. De meesten gaan daar nu echt mee aan de slag. Het ziet er veelbelovend uit. Zo gaat er iemand hooiberghutten realise-

ren en is er een ondernemer die op zijn geitenboerderij een skybox gaat maken om te vergaderen. En het mooie is: ze gaan zelfs samenwerken!” Van Ginkel vult daarop aan: “Zo werk ik samen met AgriVisit, die excursies verzorgt naar boerderijen in de Gelderse Vallei en Eemland. En voor overnachtingen verwijs ik de mensen door naar De Boerenstee, die ook groepsaccommodaties heeft. En verder heeft het NAJK mij inderdaad goed geholpen bij de start van mijn bedrijf. De bijeenkomsten en adviezen waren een goede stok achter de deur waardoor ik ook echt aan de gang ging met mijn ideeën. Zo heb ik nu een ondernemingsplan, weet ik wie mijn doelgroepen zijn en heb ik de benodigde vergunningen aangevraagd. Ik heb goede hoop dat

dit voor april volgend jaar allemaal rond is. En dan kan ik echt aan de slag. Dan worden mijn plannen ook echt omgezet in mijn eigen bedrijf, Valleisport!”

BETROKKEN PARTIJEN Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), Bureau de Vogel, Ministerie van LNV en jonge agrarische ondernemers

RESULTAAT Jonge agrarische ondernemers versterken hun ondernemerschap en ontwikkelen nieuwe bedrijfsstrategieën. Samenwerking tussen jonge plattelandsondernemers vergroot.

MEER INFORMATIE www.nieuwewegen.nu www.najk.nl

“Zo heb ik nu een ondernemingsplan, weet ik wie mijn doelgroepen zijn en heb ik de benodigde vergunningen aangevraagd.” ALICE VAN GINKEL 19


23-01-2008

11:07

Pagina 20

Recreatie op het platteland, daar zit voor sommige boeren echt toekomst in, dat geloven ze heilig bij de werkgroep agrotoerisme van de Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging de Utrechtse Venen. Elders in deze brochure staan al de boerenlandwandelroutes die de werkgroep realiseert, maar die wandelaars willen misschien ook best overnachten. Voor bed&breakfast heb je ruimte nodig, maar hoe moet dat als je die ruimte niet hebt? Daar vond de werkgroep een originele oplossing voor.

Slapen in de hooiberg PROJECTNAAM Hooiberghutten

LOCATIE Utrechtse Venen

BETROKKEN PARTIJEN Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging De Utrechtse Venen

RESULTAAT 25 Hooiberghutten (trekkershutten in hooibergvorm) op 12 actieve boerenbedrijven, zelfstandige Vereniging Hooiberghutten

MEER INFORMATIE www.hooiberghutten.nl

Werkgroeplid en projectbegeleider Annie Plomp: “We hadden jaren geleden al eens een voorlichtingsavond van de VVV gehad over bed&breakfast, maar daar moet je als boer dan wel een geschikte ruimte voor hebben. Trekkershutten vonden we heel leuk, maar die mogen dan weer alleen op een (mini)camping staan. Toen kwam het idee opborrelen om hutten te maken in de vorm van een hooiberg.” Boeren in de Utrechtse venen hadden daar veel belangstelling voor. Na verschillende bijeenkomsten waren er twaalf serieuze gegadigden over. Er werd een bouwtekening gemaakt en een aannemer gezocht. Vervolgens kwam de wettelijke procedure. De drie gemeentes waar de betreffende boeren onder vielen, moesten een vergunning verlenen. Plomp: “Wij hebben de boeren ondersteund bij de weten regelgeving. En dat was nodig ook, dat hadden ze individueel nooit

voor elkaar gekregen. Daar zijn heel wat telefoontjes, uurtjes lobbyen en formulieren overheen gegaan. We zijn eind 2004 met het eerste idee begonnen, en in het voorjaar van 2007 is de eerste hooiberghut opgeleverd.”

Bruggetje, boompjes En nu staan er 25, verspreid over de Utrechtse venen, waarvan twee bij de familie Fokker (zie ook project boerenlandwandelingen). Ellen Fokker: “We wilden altijd al iets met overnachtingen doen, maar hadden eigenlijk geen schuur of zoiets die we daarvoor konden gebruiken. Dus we waren meteen enthousiast over de hooiberghut.” Haar man Jaco vult aan: “We hebben de hutten zelf voorgefinancierd en vanuit dit project een deel teruggekregen. Zelf hebben we de aansluitingen moeten regelen van water en elektra. We hebben nog een bruggetje aangelegd en er wat boompjes omheen geplant om het aan te kleden. Maar

het is niet de bedoeling dat je ze met bomen helemaal aan het zicht onttrekt. Mensen moeten de hut wel kunnen zien, en vanuit de hut uitzicht hebben op het polderland en de boerderij, daar gaat het ook juist om.” Ellen Fokker is heel tevreden met het resultaat. “Het ziet er hartstikke leuk uit, en we hebben afgelopen zomer al heel wat gasten gehad. Vooral in de weekends moeten we regelmatig nee verkopen, maar doordeweeks is het lastiger de hutten vol te krijgen. We proberen arrangementen aan te bieden om mensen voor een paar dagen te trekken. Als mensen drie nachten blijven, heb je daar evenveel werk aan met schoonmaak en opruimen als aan één nachtje. Ook proberen we extra inkomsten te genereren door ontbijt aan te bieden. Bij andere boeren zie je dat die het combineren met aanbod van bijvoorbeeld fiets- of kanoverhuur, zo probeer je het interessanter te maken, voor je gasten en voor jezelf.”

< ANNIE PLOMP, ELLEN EN JACO FOKKER

20

Vereniging Hooiberghutten De boeren die een hooiberghut op hun erf hebben staan, hebben daar onderling wel duidelijke afspraken over gemaakt. Ze hebben gekozen voor een uniforme inrichting, zodat de hutten voor de gasten herkenbaar zijn. Zo heeft Ellen Fokker avonden lang achter de naaimachine gezeten om voor alle hutten de gordijntjes te maken. Een andere onderneemster, die pottenbakster is, ontwerpt en maakt serviesgoed voor alle hutten. Ook is er afgesproken dat alle hooiberghutten minstens vijf jaar voor recreatie aangeboden moeten worden. Om al dit soort afspraken te bewaken is de Vereniging Hooiberghutten opgericht. Het concept hooiberghut slaat aan, niet alleen bij de gasten, ook andere boeren tonen interesse. Jaco Fokker: “Ik zit nu in het bestuur van de nieuwe Vereniging Hooiberghutten. We hebben de naam en het concept 'hooiberghut' vastgelegd en willen graag mensen helpen er verder mee te gaan, maar wel volgens onze regels. Dus een mooie, duurzaam gebouwde hooiberghut op een actief boerenbedrijf. Dat hoeft trouwens niet in de Utrechtse Venen te zijn. In de Lopikerwaard komen er waarschijnlijk ook hooiberghutten, en ook vanuit Noord-Holland is er belangstelling getoond. Laat de gasten maar komen!”

“Mensen moeten de hut wel kunnen zien, en vanuit de hut uitzicht hebben op het polderland en de boerderij, daar gaat het ook juist om.” JACO FOKKER 21


23-01-2008

11:07

Pagina 22

Of het nu een monumentale boerderij is, een kasteeltje of een landhuis. Overal in Nederland kun je tegenwoordig heerlijk slapen in een bijzondere omgeving. Het aanbod via de Stichting Neerlands Goed is dan ook heel divers. Maar locaties uit de Provincie Utrecht zaten er tot nu toe niet tussen. Dat gaat nu veranderen. Zo'n twintig particulieren en drie agrarische bedrijven uit de provincie gaan straks ook hun locaties aanbieden. Ze leren nu hoe je dat aanpakt. PROJECT Stichts Goed (als onderdeel van Stichting Neerlands Goed): logeren in boerenkamer, in herberg, in stijl en op stand

LOCATIE Provincie Utrecht

BETROKKEN PARTIJEN Eigenaren van monumentale boerderijen, cultuurhistorische panden en bijzondere logiesaccommodaties in de provincie Utrecht, Stichting Neerlands Goed, KokConsult, AgroConsultancy, Waaloord initiatief

RESULTAAT Meer kennis over opzetten logiesaccommodatie, renovatie, behoud en waardevolle invulling van cultuurhistorische panden, groter aanbod van kleinschalige, kwalitatief hoogwaardige accommodaties voor toeristen en zakelijke markt

Logeren in boerenkamer Volgens projectleider Ellen Kok van Kok-Consult komt er in de Provincie Utrecht steeds meer vraag naar bed&breakfast. Kok: “Deze provincie trekt veel toeristen, door de rijke natuur en cultuur. En ook het zakenleven zoekt hier steeds vaker een (groeps)accommodatie op een mooie plek. Maar er zijn niet veel locaties beschikbaar want het aanbod aan kleinschalige accommodatie van hoge kwaliteit in Utrecht is klein. Daarom pakte ik dit op. Ik benaderde de Stichting Neerlands Goed en samen maakten we een plan voor de provincie. Met het project Stichts Goed begeleiden we nu ondernemers in de provincie Utrecht bij het opzetten van logiesaccommodaties.”

Na een oproep in verschillende media meldden zich twintig mensen met een historisch pand. Sommigen hadden alleen nog maar een idee voor een eigen logiesaccommodatie, terwijl anderen al hun eigen bed&breakfast hadden. Zoals Coby en Wim van Ginkel, eigenaren van recreatieboerderij De Kleine Weide te Renswoude. Coby van Ginkel vertelt: “Wij wilden meer zakelijke mensen trekken naar onze bed&breakfast. Maar ja, hoe doe je dat? Om daar achter te komen doen we mee met dit project. We krijgen nu begeleiding en volgen cursussen. We leren veel, van andere Utrechtse ondernemers, maar ook van de tips die starters krijgen. Bijvoorbeeld over een ondernemings-

MEER INFORMATIE www.neerlandsgoed.nl www.dekleineweide.com

“Wij wilden meer zakelijke mensen trekken naar onze bed&breakfast. Maar ja, hoe doe je dat?” COBY VAN GINKEL

22

plan, weten regelgeving, belastingen. De tips die we kregen van een binnenhuisarchitect nemen we straks mee bij de renovatie van één van onze grotere bed&breakfastkamers. En verder kijken we uit naar de marketinginitiatieven voor het benaderen van de zakelijke markt, want daar was het ons allemaal om begonnen.” Kok lacht tevreden: “Door dit project en onze begeleiding krijgen deze mensen vaak het laatste zetje dat ze nodig hebben om ook echt met hun eigen logiesaccommodatie aan de slag te gaan. En al deze inspanning werpt straks zijn vruchten af. Meer toeristen vinden een geweldige plek om te verblijven in de provincie Utrecht. Niet alleen de accommodatie zelf heeft hier voordeel van, maar ook de restaurants, de winkels, de agrariërs en andere aanbieders van recreatie en streekproducten. Ook zie je steeds vaker dat zakenmensen die hier in Utrecht werken niet meer elke dag een paar uur terug willen rijden naar hun huis in Groningen of Limburg. Dan zoeken ze in Utrecht een rustige plek om te overnachten, het liefst in een huiselijke omgeving. En zo'n unieke locatie kunnen wij hen bieden. Geweldig toch?”

“Er wordt al jaren gepraat over groenblauwe diensten, maar er wordt zo weinig gedaan. Daar wilden we nu eens wat aan doen, door een rechtstreeks contact tussen boer en burger.” Projectleider Bart Pijnenburg van Bureau Mensenland vat kort de aanleiding samen voor de start van de Innovatiegroepen Eemland. Samen met Natuur en Milieufederatie Utrecht heeft hij initiatief genomen voor het project. “We hebben boeren en burgers gebeld uit ons netwerk met de vraag of ze een paar avonden wilden praten over de relatie stad-land en burger-boer. In de eerste bijeenkomst hadden we meteen al een goede mix met ongeveer vijftien boeren en veertig burgers, betrokken mensen, bijvoorbeeld IVN-ers of weidevogelbeschermers. Na enkele inleidingen zijn we die avond in vier groepen aan de slag gegaan.”

43 Matches boer-burger “Ook de vervolgbijeenkomsten hebben heel veel ideeën opgeleverd voor projecten op het platteland en de boeren en burgers hebben veel van elkaar geleerd”, zo vertelt Pijnenburg. “Ik heb veel enthousiaste reacties gehad. Boeren hebben een beeld gekregen van de visie van burgers op het platteland en de burgers hebben een goed zicht op het functioneren van een agrarisch bedrijf. Alleen al daarom kunnen we spreken van een geslaagd contact tussen boeren en burgers.” De vier groepen hebben in totaal 43 combinaties boer-burger ofwel 'matches' opgesteld. Dit zijn combinaties van vragen van burgers en diensten van boeren. Voorbeelden zijn de aanleg van natuurvriendelijke oevers of een gebiedseigen schaapskudde. “We hebben geleerd dat je hier niet moet verwachten dat er alleen groene diensten worden genoemd. Het gaat ook over bankjes en fietsroutes, zaken waar de gebruikers van het

platteland behoefte aan hebben maar waar een boer niet direct veel in kan betekenen. Op basis van de vele ideeën zijn uiteindelijk tien kansrijke projecten geformuleerd. We hebben gezorgd dat deze projecten een vervolg krijgen door voor elk project een trekker aan te wijzen. Dat zijn bijvoorbeeld het Waterschap Vallei en Eem en de Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei.” Het project is afgesloten met een grote bijeenkomst. “We hadden geluk dat in dezelfde periode de gemeente Amersfoort en het Nationaal Landschap Arkemheen Eemland een bijeenkomst voorbereidden in het kader van Stad zoekt Boer”, vertelt Pijnenburg enthousiast. “Dat was voor ons een prachtig platform om de laatste stappen te zetten. Hier zijn de 43 matches bekrachtigd en zijn de toezeggingen gedaan voor uitvoering van projecten, over natuurvriendelijke oevers, een gebiedseigen

schaapskudde en certificering van boeren voor de Natuurschoonwet.” Het werk van de innovatiegroepen is nu afgerond, maar de geest van de groepen gaat door. Bijvoorbeeld bij de Vrienden van Arkemheen Eemland, een vereniging in oprichting, en bij het jaarlijks terugkerend evenement ‘Stad zoekt Boer’.

PROJECTNAAM Innovatiegroepen Eemland

LOCATIE Eemland

BETROKKEN PARTIJEN 45 enthousiaste innoveerders, Natuur en Milieufederatie Utrecht, Bureau Mensenland

RESULTAAT 43 combinaties boer-burger, 10 uitvoeringsprojecten, wederzijds begrip

MEER INFORMATIE Bij Bart Pijnenburg (Bureau Mensenland)

“We hebben boeren en burgers gebeld uit ons netwerk met de vraag of ze een paar avonden wilden praten over de relatie stad-land en burger-boer.” BART PIJNENBURG

23


23-01-2008

11:07

Pagina 24

Zorgboeren waren er al wel in Utrecht. Er was zelfs al een vereniging opgericht, na eerdere netwerkprojecten voor Utrechtse zorgboeren. Maar nu moest het bestuur aan de gang, om de leden te helpen verder te professionaliseren, om een loketfunctie te vervullen voor nieuwe zorgboerderijen, en om een slagvaardig aanspreekpunt te zijn voor bijvoorbeeld de provincie. Daar kon de vereniging wel wat ondersteuning bij gebruiken. Het project 'Structurele invulling landbouw en zorg Utrecht', zoals het officieel heet, bood daar de mogelijkheden voor.

Professionele vereniging helpt zorgboeren vooruit PROJECTNAAM Zorgboerderijen Utrecht

LOCATIE Gehele provincie Utrecht

BETROKKEN PARTIJEN Vereniging Zorgboerderijen Utrecht, LTO-Noord Projecten, LaMi

RESULTAAT Bloeiende vereniging met professioneel bestuur en 28 aangesloten zorgboeren

MEER INFORMATIE www.zorgboerderijenutrecht.nl

In de praktijk heeft projectleider Hanneke Meester van LTO-Noord Projecten het gewoon over 'Zorgboerderijen Utrecht', als ze over het project praat. “Het begon er eigenlijk mee dat de provincie graag één aanspreekpunt wilde vanuit de zorgboeren en dus belang had bij een sterke club. Er was dus een kans om subsidie te krijgen voor het professionaliseren van de vereniging en die hebben we aangegrepen. Want als je het als bestuur allemaal zelf moet uitzoeken, is dat een hele klus. De bestuursleden doen het tenslotte allemaal als vrijwilliger en zijn zelf zorgboer, dus die hebben het al druk genoeg. In een andere provincie waar de zorgboerenvereniging geen ondersteuning krijgt, zie je dan ook dat het niet erg wil vlotten. Inmiddels is het project bijna afgerond en ik

< DIRK-JAN STELLING EN HANNEKE MEESTER

24

ben er heel tevreden over. Er is nu een enthousiast bestuur dat met veel energie zin heeft om verder te gaan en ook weet welke kant het op wil.” Want hoe pak je dat nou aan, als bestuur? Om te beginnen zijn de bestuursleden maar eens op vergadercursus gegaan. En vervolgens hebben ze samen met de projectleider goed nagedacht over hoe ze verder moesten en daar een plan van aanpak voor gemaakt. Ook kwam er een uitvoerend projectleider die allerlei praktische verenigingszaken op poten zette. Deze zette een database op, organiseerde een website, zette een folder in elkaar en stelde een procedure op voor de aanmelding van nieuwe leden. Ook maakte ze een start met de invulling van de loketfunctie van de vereniging, waar zowel

oriënterende zorgboeren als zorgvragers terecht kunnen.

Regelmatig bij elkaar Ook Dirk-Jan Stelling heeft samen met zijn vrouw en haar ouders sinds 2001 een zorgtak op de boerderij. Op hun opfokbedrijf voor jongvee bieden ze vier dagen per week dagbesteding voor zes mensen met een zorgvraag. Stelling is voorzitter van de vereniging en is daar aardig druk mee. “We komen regelmatig bij elkaar met het bestuur en zes keer per jaar met alle leden van de vereniging. Dan hebben we het bijvoorbeeld over het kwaliteitssysteem, over veiligheid, of zoals laatst over verzekeringen.” Stelling merkt dat de vereniging en de leden in de afgelopen jaren een duidelijke ontwikkeling

“We moeten als vereniging energie geven. Niet alleen met statuten en regeltjes bezig zijn, maar praktische discussies voeren en oplossingen bieden voor onze leden.” DIRK-JAN STELLING

hebben doorgemaakt. “Toen we begonnen vonden veel mensen kwaliteit een lastige discussie. 'Moet dat nou, we doen het toch best goed', hoorde je dan. Volgende winter organiseren we voor onze leden cursussen 'Risico-Inventarisatie en Evaluatie' en inmiddels is iedereen er wel van overtuigd dat we aan de slag moeten met het 'Handboek Kwaliteit' van het Landelijk Steunpunt Landbouw en Zorg. We beginnen komend jaar maar eens met het invullen van de checklists, daar leer je al veel van. En vervolgens gaan we kijken of we ook echt gecertificeerd willen worden. Dat kan altijd nog.” Een andere cursus die de vereniging voor de leden organiseert is BHV, Bedrijfshulpverlening. Als je mensen op je bedrijf ontvangt, ben je namelijk wettelijk verplicht een BHV-er te hebben, die zich bovendien jaarlijks moet nascholen. Binnen het project is ook nagedacht over de structuur van de vereniging. Meester: “We wilden de vereniging zo opzetten dat je niet alleen een actief bestuur hebt, maar ook actieve leden. We denken dat we daar een goede structuur voor gevonden hebben met vijf werkgroepen waarin steeds één bestuurslid zit en drie of vier andere leden.” Al met al hebben Meester en Stelling er vertrouwen in dat de vereniging na afloop van het project op eigen benen kan staan. “We moeten als vereniging energie geven”, vindt Stelling. “Niet alleen met statuten en regeltjes bezig zijn, maar praktische discussies voeren en oplossingen bieden voor onze leden. We hebben gekozen voor professionalisering en daar is blijkbaar behoefte aan, want we begonnen met 13 leden en inmiddels zijn het er 29. Dat zijn bijna alle boeren met een zorgtak in de provincie. En er kunnen er meer bij, wij zijn er klaar voor!”

25


23-01-2008

11:07

Pagina 26

“Er moet meer agrotoerisme komen. Om plattelandsondernemers en gemeenteambtenaren uit de provincie Utrecht hierin te ondersteunen hebben we de website www.loketplattelandstoerisme.nl opgericht. De site draait goed. Er komen zelfs bezoekers uit het hele land,” vertelt Maarten Fischer, beheerder van het Loket Plattelandstoerisme. “De website geeft actuele en achtergrondinformatie over toerisme op het platteland. Een ondernemer kan hier bijvoorbeeld vinden waar hij of zij allemaal aan moet denken bij plannen voor toeristische activiteiten op het bedrijf. En bij specifieke vragen is ondersteuning met individueel advies mogelijk.”

Loket Plattelandstoerisme

LOCATIE Gehele provincie Utrecht

BETROKKEN PARTIJEN Agrarische Natuurverenigingen, Agrarisch ondernemers Provincie Utrecht, gemeentelijke ambtenaren

RESULTAAT Aanbod plattelandstoerisme in Provincie Utrecht met accent op dagen verblijfsrecreatie is vergroot en verbeterd.

MEER INFORMATIE www.loketplattelandstoerisme.nl

Zo geeft Maike van de Maat vanuit het Loket ondernemers advies. “Ondernemers hebben vaak een idee maar weten niet precies waar te beginnen. Wij helpen ze dan op weg en samen stippelen we een traject uit. We kijken dan

bijvoorbeeld naar het bestemmingsplan, leggen contact met de gemeenteambtenaar en kijken of er speciale vergunningen nodig zijn. Als je bijvoorbeeld bij een theeschenkerij of een bed&breakfast alcohol wilt schenken, wanneer moet je dan een drank- en horecavergunning aanvragen? Zo adviseerden we laatst een boer die als neventak met paragliding op z'n bedrijf wilde beginnen. De gemeente stond hier huiverig tegenover. We zijn toen met de boer naar de gemeente meegegaan en hebben uitgelegd hoe andere gemeenten met een gelijke vraag omgingen.” Naast individueel advies kan men via de website ook lezingen aanvragen over bepaalde thema's binnen het plattelandstoerisme. Maarten Fischer: “Zo geven we geregeld lezingen voor agrarische natuurverenigingen. Hierbij stem-

Provincie Utrecht Afdeling Groen

Informatie Madeleine Gerretsen | 030-2583759 [email protected] Christel Steentjes | 030-2582412 [email protected] www.provincie-utrecht.nl

men we af op de vragen die er leven. Dit kan bijvoorbeeld weten regelgeving zijn. Maar ook kan het accent liggen op subsidies en financiën. Ook kan men zich via de website abonneren op een e-mailnieuwsbrief. Deze bevat vooral actuele informatie over plattelandstoerisme. Daarnaast krijgen de lezers antwoord op veelgestelde vragen van ondernemers.”

“Ondernemers hebben vaak een idee maar weten niet precies waar te beginnen. Wij helpen ze dan op weg en samen stippelen we een traject uit.” MAIKE VAN DE MAAT 26

December 2007

Opdrachtgever

Loket adviseert over agrotoerisme PROJECTNAAM

Colofon

Teksten Communicatiebureau de Lynx, Wageningen Petra Haarman, Rob Janmaat, Marjel Neefjes en Petra van de Kop www.delynx.nl

Fotografie Hans Dijkstra, Alice van Ginkel, Coby van Ginkel, Jo Hendriks, Marjel Neefjes, Marijtje de Ruijter, Anne Marije Sandberg, Robert Jan Stokman, Jantine van der Top, Martine Wismeijer

Vormgeving Miek Saaltink Grafisch Atelier Wageningen

Oplage 200

Drukwerk ?? vult ons grafisch centrum straks in, staat niet vast


23-01-2008

11:07

Pagina 28

INSPIRERENDE PROJECTEN VAN HET UTRECHTSE PLATTELAND

Platteland in ontwikkeling

BART KROL Gedeputeerde Landelijk Gebied december 2007

Recommend Documents