Bank Wereld. Campagne Veilig bankieren Hang op, klik weg, bel uw Bank! Dialoog Hans Hagenaars & Annemarie van Gaal

nummer 4 · december 2013

Bank Wereld

Campagne Veilig bankieren ‘Hang op, klik weg, bel uw Bank!’ Dialoog Hans Hagenaars & Annemarie van Gaal Ongewenste prikkels versus klantbelang

Verandering hangt in de lucht

De dialoog tussen banken en samenleving is in volle gang. De eerste twee van een reeks bijeenkomsten met onze stakeholders, georganiseerd door de Nederlandse Vereniging van Banken en haar leden, waren een succes. Open en eerlijke gesprekken met een constructieve ondertoon: hoe houden we de gezondheidszorg in ons land financierbaar en wat kunnen banken doen om de zorgen van consumenten te verminderen, of het nu gaat om zaken als het provisieverbod of verantwoord lenen. Een originele invalshoek kwam bij een van de bijeenkomsten van professor Jaap Koelewijn van de Nyenrode Business Universiteit. Financiële ongeletterdheid komt niet alleen voor onder laagopgeleiden. Ook veel hoogopgeleiden hebben moeite met financiën en nemen soms onverantwoorde financiële risico’s. Dat stelt hoge eisen aan de financiële voorlichting en educatie, ook aan volwassenen. Een interessante gedachte vooruitlopend op de nieuwe Week van het geld in maart 2014 waarin naar verwachting weer duizenden bankmedewerkers voor de klas staan. Want het begint bij de jeugd. Ook het rondetafelgesprek in de Tweede Kamer tussen bankiers en Kamerleden zou je als onderdeel kunnen zien van de dialoog. Een heel ander beeld dan bij een soortgelijk gesprek

Dialoog Willem de Vocht Consumentenzaken

Sector in dialoog

Klantbelang De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) voert vanaf oktober 2013 actief de dialoog met stakeholders. Vertrekpunt voor de dialoog is het visiedocument ‘Een nieuwe balans’. Het document beschrijft de grootste uitdagingen waar de Nederlandse bankensector voor staat en geeft aan wat de sector moet zijn: dienstbaar, stabiel en competitief. De sector heeft een maatschappelijke rol en is fair en transparant naar zijn klanten.

De dialooggesprekken zijn vooral bedoeld om te luisteren naar wensen en behoeften van de betrokkenen en om daar vervolgens als sector zo goed als mogelijk iets mee te doen. Tijdens de dialoogbijeenkomst van maandag 25 november jl. stond de relatie tussen de bank en de klant centraal. Vertegenwoordigers van banken, toezichthouders, consumentenorganisaties en andere betrokkenen gingen met elkaar in discussie onder leiding van voorzitter Anouschka Laheij. Dienstverlening aan de klant  De banken hebben de afgelopen tijd stappen gezet om de klant meer centraal te stellen. Zij hebben het aanbod van complexe producten teruggebracht, producten vereenvoudigd en de communicatie verbeterd. De aanwezige toezichthouders, politici en consumentenorganisaties onderschrijven dat, zo bleek tijdens de eerste discussieronde over de dienstverlening van banken. Maar er is nog werk te doen. De cultuur binnen de banken moet veranderen en dat kost tijd en inspanning. Het nieuwe – provisieloze – systeem moet over twee tot drie jaar worden geëvalueerd. Op korte

termijn is het van belang dat banken ervoor zorgen dat de groep consumenten die advies het hardst nodig heeft, dit ook krijgt. Verantwoord lenen en het afbouwen van schulden  De tijd is voorbij dat consumenten relatief eenvoudig hoge bedragen konden lenen voor de aankoop van een huis. De regels zijn aangescherpt en dat is volgens de aanwezigen een goede ontwikkeling. De ­loan-to-value (LTV) daalt de komende jaren naar 100% en dat betekent dat zij in elk geval voldoende spaargeld nodig hebben om de ‘kosten koper’ te kunnen betalen. Door de nieuwe regelgeving zijn banken terughoudend met het leveren van maatwerk. De financiële sector voert daarover gesprekken met de AFM en moet dat ook blijven doen om te zorgen dat banken voldoende maatwerk kunnen leveren. Financiële educatie  Alle aanwezigen zijn het erover eens: ouders, scholen en de finan­ciële sector spelen allemaal een rol bij financië­le educatie. Daarbij geldt: jong geleerd is oud gedaan. Het is daarom verstan2

dig om f­ inanciële educatie in het onderwijs te verankeren. Ook moeten ouders worden gestimuleerd om hun kinderen met geld te leren omgaan. De financiële sector kan een belangrijke bijdrage leveren aan de financiële educatie van zowel jong als oud. Aankomende dialoogbijeenkomst   Begin 2014 organiseert de NVB samen met Duisenberg School of Finance en VU Connected, drie bijeenkomsten voor jonge professionals die in de financiële sector werken, of van plan zijn in de sector te gaan werken. Tijdens de bijeenkomsten, die worden gemodereerd door de Argumentenfabriek, wordt gesproken over de gewenste cultuur in de sector. Iedereen die werkt in de sector en de leeftijd van 35 nog niet gepasseerd is, kan zich inschrijven voor de bijeenkomsten. Met de drie bijeenkomsten wordt inzichtelijk gemaakt hoe de nieuwe generatie denkt over de sector en welke veranderingen zij voor ogen hebben.

Inhoud Terugblik en vooruitblik Nieuws uit Den Haag Nieuwe eisen voor alle financiële dienstverleners Toegelicht 6 Ongewenste prikkels versus klantbelang Dossier 8 Annemarie van Gaal en Hans Hagenaars De ontmoeting 12 Nieuwe campagne Veilig Bankieren ‘Hang op, klik weg, bel uw bank!’ Reportage 4 5

Column Wim Mijs Directeur

kort na het uitbreken van de kredietcrisis. Toen viel op dat bankiers en Kamerleden elkaars taal niet spraken. Deze keer was er een beeld van bankiers die ‘nederig maar beslist’ (FD, 22 november jl.) hun zaken bepleitten. Het was dan ook een goed en zakelijk gesprek. “Sinds de crisis zijn banken geconfronteerd met een sterk verlies aan vertrouwen”, zei onze voorzitter Chris Buijink tijdens de ronde tafel. “Ook banken hebben de periode rond de crisis ervaren als een zwarte bladzijde. Wij willen vooruitkijken en verder werken aan verbeteringen. Verbeteringen die alle Nederlandse banken weer robuust maken en het vertrouwen in banken herstellen.” Er is al veel gebeurd, maar we zijn er nog niet. Een goede dialoog, gericht op het goed naar elkaar luisteren en (vanuit de banken) problemen van de ander erkennen en daar iets aan proberen te doen, is het begin. U leest daar meer over in dit nummer van Bank|Wereld. Banken willen dienstbaar, fair en transparant zijn naar hun klanten. Daar horen ook een bepaalde cultuur en bepaald gedrag bij. De Nederlandse Vereniging van Banken ondersteunt haar leden om collectieve gedragsregels en waarden te ontwikkelen en levend te houden. Verandering hangt in de lucht en dat is voor het nieuwe jaar een mooie belofte!

Colofon 14 Esther-Mirjam Sent: ‘Banken hebben nu wat te bewijzen’ Interview 16 Doorlichting van de bankbalans Nieuws uit Brussel 17 Financiële educatie & Bail-in: de heilige graal? De expert 18 Korte nieuwsberichten 19 Bankenbibliotheek Tips voor een app, film, boek, blog 20 Geluiden uit de media Tweets en media-uitspraken

Redactieadres: Gustav Mahlerplein 29-35 1082 MS Amsterdam Postbus 7400, 1007JK Amsterdam 020 550 2888 [email protected] Eindredactie: Eelco Dubbeling, Hanan Laghmouchi, Sofia van de Ven Redactie: Bart van Leeuwen, Floris Mreijen, Marc van der Maarel, Willem de Vocht, Ivo Bolluijt, Kirsi Rautiainen, Dominique d’Haens Fotografie: Marcel Molle, Henk Boom, Erik van ’t Hullenaar (foto’s Sent), Hermien Lam Vormgeving: Gijs Sierman, Amsterdam Productie: Yardmen, Amsterdam

Meer informatie is te vinden op www.nvb.nl bij het onderdeel 'Aanspreekbaar bankieren'.

Bank | Wereld

3

Bank | Wereld

’sG

Nieuws uit Den Haag Aleid van der Zwan Public Affairs Den Haag

kilbgureTTerugblik en vooruitblik

Terugblik  De afgelopen maanden hebben er tal van debatten plaatsgevonden in de Tweede Kamer waarbij is gesproken over bancaire onderwerpen. Daarbij was met name de ronde tafel over de toekomst van de financiële sector van belang. De ronde tafel was georganiseerd om ‘het veld’ te horen over de Kabinetsvisie toekomst bancaire sector en het rapport van de commissieWijffels. De hoorzitting bestond uit drie blokken waarin als eerste de banken (Chris Buijink, Marinus Minderhoud, Ralph Hamers, Gerrit Zalm, Gerard van Olphen en Albert Röell) aan het woord kwamen. Ook zijn de toezichthouders (Jan Sijbrand en Theodor Kockelkoren) gehoord en zijn enkele wetenschappers (Dirk Schoenmaker, Sweder van Wijnbergen, Harald Benink en Clemens Kool) om hun mening gevraagd. Marcel Hooft van Huysduynen was namens de Consumentenbond aanwezig. De boodschap van de banken stond vooral in het teken van herstel, vertrouwen en vooruitkijken in en door de sector. Zo stelde Chris Buijink: ‘Wij willen vooruitkijken en verder werken aan verbeteringen. Verbeteringen die alle Nederlandse banken weer robuust maken. En verbeteringen die het vertrouwen in banken weer herstellen.’

Veel aandacht kreeg de hoogte van de leverageratio in het gesprek met de Kamerleden. De aanwezige banken zijn van mening dat er te makkelijk wordt gesproken over het verhogen ervan. Chris Buijink pleitte voor een besluit over de hoogte van de leverage-ratio uitsluitend in Europees verband. Nederland moet niet uit de pas gaan lopen door eenzijdig de leverage-ratio te verhogen, wat schadelijk is voor de Nederlandse banken en de economie. Ook DNB waarschuwde de Kamerleden voor de gevolgen van het verhogen van de leverageratio. De wetenschappers waren echter van mening dat een verhoging niet of nauwelijks consequenties heeft voor de Nederlandse economie. Verder was er ook aandacht voor te strenge regelgeving in Europa, maar ook en vooral in Nederland (die vaak verder gaat) voor kleinere banken. Hierbij riep Albert Röell namens de kleinere banken de politiek op om bij het maken van nieuwe wetgeving zichzelf steeds de vraag te stellen ‘of dit proportioneel is voor kleine banken’. Ook stelde hij dat Nederlandse regelgeving buitenlandse banken afschrikt om zich hier te vestigen. Wetgeving moet ‘gastvrij en streng zijn’ om zo concurrentie in Nederland te bevorderen.

4

5

5

Vanaf 1 januari 2014 gelden nieuwe vakbekwaam­ heidseisen, waaronder een diplomaplicht voor adviseurs. Deze eisen zijn erop gericht de kwaliteit van advies te verbeteren. De nieuwe regels gelden voor banken, verzekeraars en het intermediair, en zijn daarmee relatief impactvol. In het proces dat leidde tot het nieuwe vakbekwaamheidsbouwwerk is gewerkt binnen de randvoorwaarden van uniformiteit en het creëren van een level playing field.  

Toegelicht Anneloes van Ulden Consumentenzaken De kennis die gedeeld is tijdens de ronde tafel zal worden meegenomen bij een algemeen overleg dat in januari 2014 zal plaatsvinden. Vooruitblik  Eind november heeft minister Dijsselbloem een brief naar de Tweede Kamer verstuurd waarin hij de maatregelen rondom het beloningsbeleid in de financiële sector heeft aangekondigd. De maatregelen omvatten een maximale variabele beloning van 20%, gelden voor de gehele financiële sector en zijn van toepassing op elke persoon werkzaam in de Nederlandse financiële sector. De verwachting is dat het wetsvoorstel in het voorjaar van 2014 In de Kamer zal worden behandeld, waarbij het streven van de minister is om per 1 januari 2015 de wet in werking te laten treden. Verder staat het eind januari 2014 het algemeen overleg online betalingsverkeer gepland. Het overleg is een vervolg op een eerder algemeen overleg dat in het voorjaar van 2013 heeft plaatsgevonden. Zo zal er onder andere worden stilgestaan bij de onlangs vastgestelde uniforme veiligheidsregels die klanten informeren hoe ze veilig kunnen internetbankieren. Ook worden de herziene richtlijn betaaldiensten en de verordening interbancaire vergoedingen dan uitvoerig besproken.

Bank | Wereld

Nieuwe eisen voor alle financiële dienstverleners De nieuwe modules  Met de nieuwe eisen wordt een vakbekwaamheidsbouwwerk geïntroduceerd met beroepskwalificaties. Elke beroepskwalificatie bestaat uit meerdere modules. Zo kennen we nu bijvoorbeeld de modules Hypothecair Krediet en Vermogen. Alle modules kennen zogeheten eind- en toetstermen. Op basis van beroepskwalificaties is voor alle adviseurs bepaald welke Wft-modules verplicht zijn. Zo zal een hypotheekadviseur moeten voldoen aan de modules Basis, Vermogen en Hypothecair Krediet.   Diplomaplicht  Voor banken geldt dat veel adviserende medewerkers worden opgeleid binnen het eigen bedrijfsvoeringsmodel. Kennis en vaardigheden worden binnen dit vergunningenmodel ook getoetst. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) heeft in het proces naar de totstandkoming van het nieuwe vakbekwaamheidsstelsel nadrukkelijk gestuurd op een soepele overgang van bestaande opleidings- en examentrajecten

naar het nieuwe stelsel. Voor niet-adviserende medewerkers geldt dat het bedrijfsvoeringsmodel nog steeds een passende manier is om te zorgen dat deze medewerkers vakbekwaam zijn.   Voldoen aan de nieuwe eisen  Adviseurs die voldoen aan de nu geldende eisen krijgen tot 1 januari 2015 de gelegenheid om aan de nieuwe eisen te voldoen. Voor adviseurs die binnen het bedrijfsvoeringsmodel zijn opgeleid betekent dit dat zij een examen moeten afleggen op basis van de nieuwe eind- en toetstermen. Binnen de banken zijn het afgelopen jaar de voorbereidingen getroffen om ervoor te zorgen dat de overgang naar de Wft-structuur soepel verloopt.   Permanente educatie  Om de kwaliteit van het advies te borgen is het belangrijk dat kennis van adviseurs actueel is. Het ministerie van Financiën heeft in het nieuwe bouwwerk een termijn voor permanente educatie van drie jaar bepaald. Elke drie

5

jaar dient een adviseur een PE-examen af te nemen. Daarnaast dient een adviseur en een medewerker met klantcontact te allen tijde permanent actueel te zijn. Bij het schrijven van dit artikel is er echter nog steeds discussie over de vereisten voor de permanente educatie en dan met name over de toetsing. In de Tweede Kamer wordt het onderwerp met veel aandacht gevolgd en wordt de vraag aan de minister van Financiën gesteld of de nieuwe vakbekwaamheidseisen versoepeld kunnen worden. Voor de NVB blijft het borgen van de kwaliteit van advies vooropstaan. Uiteraard geldt dat dit niet mag leiden tot een onnodig zware belasting van adviseurs, maar daarvan lijkt geen sprake. Een uniform basisniveau van kennis en vaardigheden middels toetsing realiseert een efficiënt level playing field. De actuele ontwikkelingen op dit dossier kunt u vinden op ledennet en www.nvb.nl

Bank | Wereld

7

Dossier Derkelien van Bruggen Financiële markten

producten zoals hypotheken, schaffen banken vanaf 2014 ook de provisies bij het verlenen van beleggingsdienstverlening af. Dit betekent dat banken geen provisies meer zullen ontvangen en verstrekken bij vermogensbeheer en het bemiddelen in of het adviseren over financiële instrumenten zoals beleggingsfondsen.  

6

Bank | Wereld

7

Ongewenste prikkels versus klantbelang

Een jaar na invoering van het provisieverbod voor financiële dienst­verlening over complexe

Bank | Wereld



Naar een provisievrije beleggingsdienstverlening

Op dit moment kunnen banken van onder meer aanbieders van beleggingsfondsen nog provisies ontvangen. Dit is een indirecte vergoeding voor de beleggingsdienst. Over provisies moeten banken volgens de huidige, op Europese regelgeving gebaseerde regels, naar klanten transparant zijn en ze mogen zich bij de dienstverlening niet laten leiden door andere belangen dan het klantbelang. Door de afschaffing van provisies kunnen banken nog beter het klantbelang dienen. Nederland voorloper  Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem meent dat met de huidige transparantie niet de ongewenste prikkels in de dienstverlening zijn weggenomen en heeft besloten een stap verder te gaan door het ontvangen en verstrekken van alle provisies te gaan verbieden. Dit gaat gelden voor alle vormen van beleggingsdienstverlening en dus ook voor execution only-dienstverlening (dienstverlening zonder advies waarbij een belegger zelfstandig zijn aan- en verkoopbeslissingen neemt). Hoewel de minister erkent dat bij execution only minder sprake is van eventuele sturing door provisies, kan de selectie van fondsen die worden aangeboden aan klanten wel (mede) bepaald worden op basis van provisies. Nederland loopt hiermee voorop in Europa. Bij de onderhandelingen over de herziening van de ‘Richtlijn markten in financiële instrumenten’ (MiFID II) zet Nederland zich in voor een provisieverbod op Europees niveau. Het lijkt er echter niet op dat in de Europese regelgeving zo’n breed verbod komt als nu in Nederland wordt ingevoerd. Dijsselbloem gaat ervan uit dat de Europese regelgeving ruimte laat voor een nationaal verbod. Dit is gunstig voor de klanten van in Nederland actieve banken, maar het ontbreken van een Europees

verbod maakt de overgang voor banken in Nederland wel moeilijker. Grote overgangsoperatie  Voor de belegger betekent het afschaffen van provisies dat deze straks direct gaat betalen voor de beleggingsdiensten. Voorheen betaalde de belegger indirect voor de dienstverlening, via een vergoeding door de aanbieder van het financieel instrument aan de bank. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) heeft in het kader van de internetconsultatie van het conceptprovisieverbod de doelstelling van het verbod, namelijk een einde maken aan ongewenste prikkels, onderschreven. De NVB heeft er wel voor gepleit om de regeling zo vorm te geven, dat het verbod gericht wordt op de beleggingsdienstverlening aan niet-professionele beleggers en op vergoedingen waarbij sprake kan zijn van een ongewenste prikkel in de dienstverlening. Dit laatste is bijvoorbeeld niet het geval bij vergoedingen aan een derde voor marketingactiviteiten, bijvoorbeeld een advertentie op een website van een derde. De NVB heeft zich verder ingezet voor een praktisch werkbaar overgangsregime. Het kost de banken grote (operationele) inspanningen en dus tijd om hun organisatie en hun klanten zorgvuldig voor te bereiden op het provisieloze tijdperk. Banken zijn op dit moment, vooruitlopend op de definitieve regelgeving, druk bezig met deze omslag. Banken moeten in overleg met alle binnenlandse en buitenlandse aanbieders van producten om provisieloze producten aan te bieden. Voor beleggingsfondsen betekent dit dat banken van de fondsbeheerders vragen om binnen de bestaande fondsen producten zonder provisie te creëren. Banken zetten aangekochte producten in de portefeuilles van beleggers om naar producten zonder

7

provisies. Voor nieuwe transacties zullen aangepaste producten ‘in het schap’ komen te liggen. Daarnaast bereiden ze klanten er op voor dat ze direct voor beleggingsdiensten gaan betalen. Volgens de minister wordt het in een systeem van directe beloning voor de klant zichtbaarder wat de prijs van de beleggingsdiensten is. De NVB heeft bij de consultatie aangegeven dat het verdwijnen van de prikkel om niet in het belang van de klant te handelen niet hoeft te betekenen dat de klant straks goedkoper uit is. Zo moet er btw gerekend worden over de kosten van dienstverlening. Naar een provisievrije dienstverlening  Het provisieverbod kan tot nieuwe bedieningsconcepten leiden. Om de kosten te drukken en de dienstverlening voor klanten toegankelijk te houden, kunnen banken gaan werken met zogenaamde beleggingsmandaten waarbij banken vermogen van klanten in beheer geven bij een asset-manager. Ook kunnen er nieuwe vormen van internetbeleggen ontwikkeld worden om aan beleggers betaalbare dienstverlening te kunnen blijven aanbieden. Een directe betaling voor beleggingsdienstverlening past in de trend naar een meer transparante bancaire dienstverlening. Het verhoogt het kostenbewustzijn bij klanten. Consumenten hebben lange tijd de indruk gehad dat veel onderdelen van bancaire dienstverlening ‘gratis’ werden aangeboden. Het systeem van directe betaling door de klant zal banken aanzetten tot het tonen van de toegevoegde waarde van hun diensten voor de klant. Een bank zal moeten nadenken waar de klant de bank voor wil betalen.

Bank | Wereld

8

CV Annemarie van Gaal Zowel ambitieuze ondernemers als mensen in de schuldhulpsanering vragen haar om persoonlijk financieel advies. Van Gaal werkte mee aan tvprogramma’s als Dragons Den, Ten Einde Raad en Een dubbeltje op zijn kant. Ze heeft columns in Het Financieele Dagblad en Margriet. En ze adviseert banken over hoe je prettig communiceert over persoonlijke financiën.

CV Hans Hagenaars

Bij een goede relatie met de klant hoort goed advies. Maar hoe adviseer je klanten over persoonlijke financiën als de financiële educatie van de Nederlander beperkt is en hij meer tijd besteedt aan de aankoop van een spijkerbroek dan aan een hypotheek? Een dubbelinterview met Annemarie van Gaal en Hans Hagenaars.

Directeur Particulieren van ING. Hagenaars was eerder onder meer directeur van de Postbank en directeur Marketing van ING. Tevens voorzitter Commissie Consumentenzaken van de NVB.

De ontmoeting Willem de Vocht Consumentenzaken

‘Mensen moeten naar hun financiën kijken en banken moeten hen helpen’

Daan van Seventer

De ontmoeting met Annemarie van Gaal en Hans Hagenaars

8

Bank | Wereld

Wat is uw beeld van de persoonlijke financiën van de Nederlander? Annemarie van Gaal: ‘Met de meeste Nederlanders gaat het best goed. Die redden het wel. Maar één op de tien mensen leeft in armoede. En veertig procent van de huishoudens heeft moeite om rond te komen. En dat zie je in alle lagen van de bevolking, zeker de laatste tijd. Het kan snel gaan. Als een stel tweeverdieners een huis heeft gekocht en een van beiden verliest z’n baan en de ander krijgt minder opdrachten als zelfstandige, dan kunnen ze het misschien een poosje uithouden, maar na verloop van tijd kunnen ze vaak de hypotheeklasten niet meer opbrengen. Als je huis dan ‘onder water’ staat blijf je na verkoop met een restschuld achter – áls de verkoop al lukt. En vier op de tien huwelijken eindigt in een scheiding. Als dat allemaal samengaat, dan ligt armoede al snel op de loer. Ik zit in Amsterdam in een ‘Elftal tegen Armoede’ en verder heb ik elke week wel een aantal dossiers van mensen in armoede met wie ik me persoonlijk bemoei, die ik probeer te helpen.’ Hans Hagenaars: ‘Ik herken het beeld dat Annemarie schetst: de meeste mensen hebben het zeker niet slecht, maar een aanzienlijke groep mensen is erg kwetsbaar. De welvaart is scheef verdeeld. Het spaargeld zit bij de groep 45-plus. Bij schulden is het juist andersom – deels door de hypotheken –, die zitten veel meer bij de groep onder de 55 jaar. Veertig procent van de huishoudens heeft minder dan 2.000 euro spaargeld,

terwijl het Nibud adviseert om gemiddeld zo’n 3.500 euro spaargeld als buffer aan te houden.’ Mensen hebben ook een eigen verantwoordelijkheid voor hun financiën. Hagenaars: ‘Dat is waar. Daar komt ook steeds meer de nadruk op te liggen. De verzorgingsstaat wordt langzaam afgebroken. Het pensioen wordt gematigd. De hypotheekrente wordt afgeschaft. Voor de zorg voor ouderen wordt een groter beroep op de eigen bijdragen gedaan. De studie moet meer zelf worden gefinancierd, of door de ouders. Wat lange tijd werd gezien als een verantwoordelijkheid van de samenleving, wordt nu meer de eigen verantwoordelijkheid. Dat leidt ook tot kwetsbaarheid: een deel van de mensen is daar onvoldoende voor opgeleid. Daar komt nog bij dat mensen bij wijze van spreken meer tijd besteden aan het kiezen van een spijkerbroek dan aan het vergelijken van hypotheken. Mensen gaan liever naar de tandarts dan dat ze hun pensioen eens doornemen.’ Van Gaal: ‘Het maakt wel uit hoe je mensen benadert. Banken zijn nog niet altijd een ster in het voor iedereen begrijpelijk uitleggen van financiële zaken, of om het op een manier te doen die ook een beetje leuk is – bijvoorbeeld via een quiz. Gelukkig zie je dat langzaamaan wel veranderen. Veel mensen vinden geldzaken lastig; die moet je echt op 9

Bank | Wereld

10

Bank | Wereld

Annemarie van Gaal: ‘Mensen moeten serieus naar hun financiën kijken. Banken moeten daarbij helpen, en dat doen ze ook steeds beter.’

Hans Hagenaars: ‘In een goede relatie geef je als bank je klant advies. Je helpt hem om beter inzicht te krijgen in zijn persoonlijke financiën.’

een uitnodigende manier benaderen. Ik heb veel contact met heel diverse mensen over hun geldzaken, van hoog tot laag in de samenleving. Laatst presenteerde ik een avond in het DeLaMar-theater in Amsterdam over persoonlijke financiën, met kaartjes voor veertig euro, dus het was echt niet voor de groep die moeite heeft om financieel rond te komen. Ik presenteerde onder andere een geldquiz, met gewone kennis- en inzichtvragen. Je moest steeds kiezen tussen twee antwoorden, zonder bewuste instinkers. Maar het was al snel duidelijk dat niemand van de aanwezigen de tien vragen goed zou hebben! Mensen vinden het bijvoorbeeld heel lastig om het effect van rente op rente goed in te schatten.’

dat wordt dan uitbetaald. Dat betekent dat je die periode geen pensioen opbouwt. Het zou ook een stuk helpen als je een deel van je pensioen een poos kon gebruiken om je hypotheek af te lossen. Als je dan 67 bent heb je in ieder geval een afgeloste woning. Wanneer je dan alleen van je AOW moet rondkomen, dan red je het tenminste nog.’ Banken houden zich veel bezig met het klantbelang. Hebben klanten weer het vertrouwen dat de bank hen helpt, of hebben consumenten toch het beeld dat de banken vooral willen verdienen aan de adviezen? Hagenaars: ‘Er spelen verschillende zaken. Incidenten helpen niet om het vertrouwen in de sector terug te krijgen. Maar het vertrouwen in de eigen bank is best in orde. Onze klanten vertrouwen ons en ook onze adviezen. Dat was in de afgelopen jaren wel anders; toen was er zo veel boosheid naar banken. Mede daardoor hebben we gekeken wat we nou willen als bank. Daar is uitgekomen dat we langdurige klantrelaties willen aangaan waarbij we de klant willen inspireren om zijn of haar financiën te optimaliseren. Dus we kijken hoe we zo goed mogelijk de klant kunnen adviseren, ook proactief. Maar daarbij heb je ook te maken met de regelgeving en het toezicht. Daarover zijn we in gesprek met de AFM. Want het is nog niet helemaal duidelijk wanneer je een klant formeel een nieuw advies geeft: is elk telefoontje of gesprekje een advies, met de noodzaak tot dossiervorming en ook een verplichte nota? Wanneer geef je wel of geen advies over aanpassing van je hypotheek? Je ziet bij het betaalde hypotheekadvies het gevaar dat consumenten kiezen op basis van de prijs van de adviezen. Ook zien we steeds meer execution only. De toegang tot advies moet wel geborgd zijn. Van Gaal: ‘Het belang van geld kan niet overschat worden! Niet dat emoties er niet toe doen, maar veel beslissingen hangen af van geldzaken. Geld is vaak wel de basis van bijvoorbeeld de keuze of je wel of niet minder gaat werken, gaat trouwen of samenwonen, gaat verhuizen, et cetera. De financiële educatie moet in orde zijn. Mensen moeten serieus naar hun financiën kijken. Banken moeten daarbij helpen, en dat kunnen ze en doen ze ook steeds beter. En dan moet er ook hulp zijn voor díe groep mensen die het zelf niet redt.’ Hagenaars: ‘Wij hebben als bank ook oog voor lastige persoonlijke drama’s; dan zoeken we naar een oplossing. Dat is ook wel eens goed om te zeggen. Een gedwongen huizenverkoop bijvoorbeeld, daar doen we alles aan om dat te voorkomen – niet alleen omdat het ook voor een bank niet gunstig is, maar ook omdat we ons bewust zijn van de persoonlijke drama’s die daarmee gepaard gaan.’

Kunnen banken mensen helpen met het op orde houden of brengen van hun persoonlijke financiën? Hagenaars: ‘Ja, banken kunnen mensen helpen bij het inzichtelijk maken van hun financiële situatie. Het begint met overzicht over de financiën en dat kunnen wij geven. Je kunt bijvoorbeeld kijken naar vier blokken: de inkomsten en uitgaven, het vermogen, het huis en het pensioen. Als bank zijn wij in staat om heel veel gegevens digitaal te rubriceren en via handige tools op internet kunnen mensen beter inzicht krijgen in hun persoonlijke situatie. Bijvoorbeeld: moet je nou wel of niet je hypotheek eerder aflossen nu de rente zo laag staat? Wij hebben hiervoor de site mijngeld.nl ontwikkeld – die trouwens ook bruikbaar is voor klanten van andere banken en waar Annemarie ook vragen van bezoekers beantwoordt. Als banken zijn wij ook duidelijk voorstander van financiële educatie op scholen; daar werken wij aan mee via de Week van het geld, maar het zou standaard in het gewone lesprogramma opgenomen moeten worden.’ Van Gaal: ‘Met die financiële educatie ben ik het helemaal eens. En zo’n website is inderdaad handig. Toch is er een groep – zo’n tien à vijftien procent – voor wie het té lastig zal blijven, al die regeltjes. Die mensen zou je eigenlijk op een andere manier moeten helpen. Dat het niet eerst heel ingewikkeld wordt gemaakt, er dingen misgaan en dat het dan met veel moeite moet worden uitgezocht, uitgelegd en teruggedraaid, en mogelijk terugbetaald. Een minister voor Eenvoud lijkt mij een goed idee, die het op zich neemt om de regels te vereenvoudigen en deze groep te ontzorgen. Als je ook bijvoorbeeld naar de pensioenen kijkt. Jongeren krijgen niet meteen een vaste baan, maar werken bij van alles in allemaal verschillende branches. Maar de pensioenen zijn verdeeld over 400 verschillende pensioenfondsen en het pensioen verhuist niet mee als het klein is,

10

Bank | Wereld

11

Bank | Wereld

Reportage

Uniforme veiligheidsvoorschriften particulieren

Gijs Boudewijn Betalingsverkeer Marjolein Drijkoningen Communicatie

Nieuwe campagne Veilig Bankieren

‘Hang op, klik weg, bel uw bank!’ Nederland kent inmiddels ruim 11 miljoen internetbankierders. Enkele jaren nam de fraude op dit gebied toe. Ondanks de daling van 58% van de fraude met internetbankieren in de eerste helft van 2013 blijft het belangrijk om consumenten te informeren over veilig bankieren. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) voert sinds 2010 de voorlichtingscampagne Veilig Bankieren. Deze campagne maakt mensen bewust van het bestaan van cybercriminaliteit en wat ze er zelf tegen kunnen doen. In 2010 bood de campagne inzicht in hoe criminelen te werk gaan onder het motto ‘Als je weet hoe ze opereren, kun je je ertegen wapenen’. In 2011 startte de verdiepingscampagne met als doel het verschijnsel phishing uit te leggen. Een groot aantal mensen ontvangt geregeld e-mails die van de bank lijken te zijn, waarmee criminelen ‘hengelen’ naar de persoonlijke gegevens van klanten van banken. De symboliek van vissende mannen op daken met een hengel in de hand, sprak goed tot de verbeelding en wierp vruchten af. De campagne liet in 2011 op zowel kennisniveau als verhoogd bewustzijn van het fenomeen goede resultaten zien. Criminelen zijn continu op zoek naar nieuwe technieken. In 2013 is besloten om niet meer vanuit de separate technieken te communiceren, maar een meer overkoepelende boodschap uit te dragen die aangeeft wat je ertegen kunt doen. De nieuwe campagneheading ‘Hang op, klik weg, bel uw bank’ dekt de lading. Bootcamp online zelfverdediging  ’KLIK ... WEG!’, roept de ietwat potige maar ook aimabele instructeur Marc. Liggend op de buik in het gras, slaat een groep studenten zijn laptops dicht. Deze scène maakt deel uit van de nieuwe tv-spot van de NVB waarmee de Nederlandse internetbankierder gestimuleerd wordt om zich te beschermen tegen cybercriminaliteit. “We wilden een campagne creëren die mensen mondig en weerbaar maakt, mensen in beweging krijgt”, legt Gijs Boudewijn, teamleider Betalingsverkeer bij de NVB, uit. “Cybercriminelen richten zich vooral op onwetende en onvoorbereide slachtoffers. Wij bieden het publiek een aantal zeer eenvoudige acties die zij kunnen ondernemen als ze vermoeden dat er iets niet klopt.” “Onze boodschap is serieus, maar wordt gebracht met een glimlach”, voegt Marjolein Drijkoningen, senior communicatieadviseur bij de NVB, toe. “Het is dus niet de bedoeling om mensen te bombarderen met technische informatie of om ze bang

te maken. We willen ze simpele tools geven waarmee ze zichzelf verder helpen op dit onderwerp.” Hoofdpersoon in de campagne is de ‘Online Zelfverdedigings Instructeur’. Een gepassioneerde coach die zichzelf bijna verliest in zijn eigen verhaal. Met gepast fanatisme maakt hij herhaaldelijk gebruik van de pakkende kreet, in militaire stijl: ’Hang op, klik weg, bel uw bank!’. Gefilmd op locaties in en rond Amsterdam beschikt de tv-commercial over een uitgebreide cast die een goede afspiegeling is van de Nederlandse samenleving. “De slogan is geschreven om de belangrijkste manieren waarop een internetbankierder een cyberaanval kan dwarsbomen te dekken”, zegt Kit Ballantyne, creative director bij Twofish, het bureau achter de campagne. “Het ‘hang op’-deel moedigt mensen aan om verdachte gesprekken die zij ontvangen over hun rekeningen af te kappen. ‘Klik weg’ is een verwijzing naar phishing en malware. En ‘Bel uw bank’ moedigt iedereen aan om bij twijfel contact op te nemen met de bank. Het is eigenlijk een hele anti-cybercrime les in zeven eenvoudige woorden. We gaven het zelfs een deuntje.” Geregisseerd door up-and-coming regisseur Jonathan Elbers komt de campagne op een moment dat Nederland miljoenen euro’s per jaar verliest aan de cyberfraude-industrie. Hoewel de fraudecijfers zijn gedaald in de afgelopen maanden – gedeeltelijk als gevolg van de toegenomen bewustwording – blijven cybercriminelen actief. Wat overblijft is ellende voor hun slachtoffers en hoofdpijn voor de banken. “Natuurlijk, de banken werken heel hard om hun klanten te beschermen tegen cybercriminaliteit”, zegt Gijs Boudewijn. “Online bankieren is nog steeds een uiterst veilige, betrouwbare manier om de financiën mee te regelen. Echter, banken moeten hun klanten waakzaam houden en de waarschuwingssignalen blijven geven. Dat is waar onze campagne zich op richt.” De tv-commercial is van 2 december tot en met 22 december 2013 on air. Dit wordt ondersteund door online media. De website www.veiligbankieren.nl is in het nieuwe concept gegoten. Ook de online zelftest op de website – die mensen in staat stelt hun eigen online zelfverdedigingsvaardigheden te beoordelen – is in een nieuw jasje gestoken. “De tv-commercial maakt mensen bewust van online zelfverdediging”, zegt Marjolein Drijkoningen. “Met daarbij een bezoek aan de website, krijgen ze een volledig inzicht in de maatregelen die zij kunnen nemen om veilig te bankieren. Ze kunnen hiervoor naar de reguliere website, maar ook op de nieuwe mobiele versie van de site is deze informatie te vinden. In 2014 brengen we het online zelfverdedigingsconcept verder. We denken aan online zelfverdedigingslessen en interne activatieprogramma’s bij de banken.” Alles uiteraard onder het motto Hang op, klik weg, bel uw bank!

12

Bank | Wereld

De banken hebben in nauw overleg met de Consumentenbond een set ‘Uniforme veiligheidsvoorschriften particulieren’ opgesteld voor elektronisch bankieren en betalen. Deze Veiligheidsregels hebben als doel voor consumenten op consistente en transparante wijze de regels voor elektronisch bankieren en betalen te formuleren. Banken zullen deze uniforme regels individueel inpassen in hun overeenkomsten met hun klanten. De Veiligheidsregels zijn opgesteld naar aanleiding van de maatschappelijke behoefte aan meer duidelijkheid wanneer banken opgetreden schade bij fraude met internetbankieren nu wel – en niet – vergoeden. Als consumenten schade lijden, maar de Veiligheidsregels hebben nageleefd, dan kunnen zij erop rekenen dat zij het bedrag vergoed krijgen dat zonder hun toestemming van hun rekening is gehaald1. De Veiligheidsregels gaan in per 1 januari 2014. Meer informatie vindt u op www.nvb.nl

Hang op!

Klik weg!

1 Dit staat los van het feit dat elke bank een eigen coulancebeleid hanteert waarbij zij geval per geval bepalen, ook al blijkt een klant grof nalatig te hebben gehandeld doordat hij de Veiligheidsregels niet heeft nageleefd, om de schade alsnog geheel of gedeeltelijk te vergoeden.

13

Bank | Wereld

Bel uw bank!

Interview Dominique d'Haens Public Affairs Den Haag

Banken hebben nu wat te bewijzen Interview met Esther-Mirjam Sent, hoogleraar economie

Wat is volgens u nodig om het vertrouwen in het financiële stelsel te herstellen?  De financiële sector heeft vóór 2008 vrijwel de hele samenleving van zich vervreemd. Klanten kregen producten aangesmeerd waar ze weinig aan hadden maar wel hoge, vaak v­ erborgen, kosten voor betaalden. Banken gingen steeds meer met elkaar handelen via allerlei complexe derivaten in plaats van het geld te gebruiken voor productieve investeringen. Beleidsmakers en toezichthouders kregen vanuit de sector veelal te horen dat ze de instellingen vooral niet voor de voeten moesten lopen. Banken hebben nu wat te bewijzen. Ze moeten laten zien in hun functioneren het maatschappelijk belang voorop te zetten. Dat is in de eerste plaats een kwestie van doen: matigen van beloning in de sector, versterken kapitaalbuffers, prioriteit geven aan productieve kredietverlening aan bedrijven. Daarnaast moeten banken veel beter uitleggen wat ze doen. Dat zie ik nog te weinig gebeuren. Een goede aanleiding is de aanbeveling van de Commissie Structuur Nederlandse Banken over het sociaal contract voor de financiële sector. Dat wil zeggen, banken zouden het sociaal contract moeten herbevestigen door hun visie op de rol die zij in de samenleving vervullen te expliciteren in een maatschappelijk statuut en daarover de publieke dialoog aan te gaan. Hierin kunnen banken gezamenlijk aan de maatschappij verklaren wat zij zullen doen om te zorgen dat zij dienstbaar en stabiel zullen zijn. De functie van een dergelijk

Bank | Wereld

— Ph.D. economie, Stanford University (California, VS), van 1989 tot 1994 — Universitair (hoofd)docent economie, University of Notre Dame te South Bend (Indiana, VS), van 1994 tot 2004 — Hoogleraar Economische Theorie en Economisch Beleid, Radboud Universiteit Nijmegen, vanaf 2004 — Lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, namens de PvdA, vanaf 2011 — Lid van het Sustainable Finance Lab, vanaf 2011

Esther-Mirjam Sent is lid van de Eerste Kamer namens de PvdA en lid van het Sustainable Finance Lab.

Hoe maakt u gebruik van uw economische inzichten en kennis in de Eerste Kamer?  De Eerste Kamer is in Den Haag de plek voor reflectie, en daarmee ook de plek waar argumenten nog tellen. Ik kan mijn wetenschappelijke kennis daarom goed gebruiken in het beoordelen van de wetsvoorstellen.

14

CV Esther-Mirjam Sent

document is dat het kan helpen waarborgen dat banken in de juiste geest handelen, iets wat met alleen maar meer regelgeving niet te bereiken is. Naar mijn mening gaat de visie van de Nederlandse Vereniging van Banken “Een nieuwe balans” daarin niet ver genoeg. Op welke wijze kunt u als lid van de PvdAfractie in de Eerste Kamer en lid van het Sustainable Finance Lab hieraan bijdragen?  Via mijn werk in de Eerste Kamer kan ik bijdragen aan wetgeving die de positie van de kwetsbare financiële consument beschermt. Tegelijkertijd is het ook zaak de banken het leven niet (nog) moeilijker te maken dan strikt noodzakelijk. Het gevaar is dat we doorschieten in wet- en regelgeving. Daarbij helpt het wel als banken in de praktijk laten zien dat ze de juiste lessen hebben getrokken uit de crisis. Dat ze bijvoorbeeld klanten eerlijk voorlichten en voorzien van eenvoudige en heldere producten. Als dat gebeurt, kunnen ook toezichthouders de banken meer ruimte bieden – de ruimte die nodig is om in de praktijk vanuit de eigen professionaliteit het klantbelang echt centraal te kunnen stellen. Vanuit het Sustainable Finance Lab ben ik direct met de sector in gesprek. Leer ik over de praktijk en kan ik vanuit mijn wetenschappelijke achtergrond direct ideeën aanreiken en meedenken over de benodigde veranderingen. Het SFL concludeerde dat de meeste mensen geen goede keuzes kunnen maken uit financiële diensten. Is financiële educatie voldoende of is er meer nodig? Nee, financiële educatie moeten we zeker doen. Maar wees reëel in de verwachtingen over wat het op kan leveren. Omdat het psychologische factoren, sociale omstandigheden en omgevingsfactoren zijn die gedrag bepalen, laten veel financiële consumenten zich niet of

15

nauwelijks opvoeden en onderwijzen. Onderzoek laat zien dat hoewel een klein deel van de consumenten goed in staat is om een keuze te maken uit het aanbod van financiële producten, dat voor de overgrote meerderheid ondoenlijk is. Veel consumenten ervaren financiële diensten als complex en ondoorzichtig, en vinden het verzamelen en verwerken van informatie met betrekking tot financiële diensten onaantrekkelijk. Gedragswetenschappers pleiten daarom voor het zodanig organiseren van de markt dat de consument als vanzelf naar de beste keuzes wordt geleid. U bent hoogleraar Economische Theorie en Economisch Beleid aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Wat is de belangrijkste les die u uw studenten probeert mee te geven over de kredietcrisis?  Financiële ondernemingen verdienden eraan misbruik te maken van de begrensde rationaliteit van de klant. Financiële professionals moeten zo min mogelijk prikkels krijgen om dit te doen, en de toezichthouder moet er bovenop blijven zitten om te voorkomen dat de marktpartijen elkaar weer op juist dit terrein gaan beconcurreren. Hoe ziet u de bancaire sector over tien jaar?  Doordat de producten veel simpeler zijn, zal de sector weliswaar kleiner zijn – met minder mensen toe kunnen die een beloning ontvangen die meer in de buurt van de rest van de economie ligt –, maar zo juist meer maatschappelijke waarde kunnen toevoegen. Welke boodschap en welk advies heeft u voor de bancaire sector?  Maak haast, toon je betrokkenheid bij de rest van de samenleving en denk vooral niet dat het met de tijd vanzelf weer zo mooi kan worden als vóór 2008. Die tijd is echt voorbij.

Bank | Wereld

Financiële educatie De expert

Nieuws uit Brussel Martijn Vliegenthart Public Affairs Brussel

Operatie met drie onderdelen  De Europese Centrale Bank (ECB) maakte 23 oktober jl. de details rond de grootschalige operatie van het doorlichten van het Europese banksysteem bekend. De ECB zal de operatie uitvoeren met de nationale toezichthouders. De operatie zal bestaan uit drie onderdelen: een risicoanalyse (risk assessment), een Asset Quality Review en een stresstest. De operatie heeft drie doelstellingen. — Ten eerste wil men transparantie verhogen door de kwaliteitsverbetering van de beschikbare informatie over de Europese bankensector. — Ten tweede wil men de bankbalans verbeteren via correcties en door bijvoorbeeld voorzieningen aan te leggen. — Tot slot moet de operatie het vertrouwen onder stakeholders versterken dat Europese banken fundamenteel gezond zijn. Eerste pijler  De operatie zal worden uitgeoefend bij alle significante banken die onder het Europese toezicht (SSM) komen te vallen. Dat zijn voorlopig 128 kredietinstellingen in 18 lidstaten die in totaal 85 procent van alle bank activa in Europa bezitten. In Duitsland worden 24 banken onderzocht, in Spanje 16, in Italië 15 en in Frankrijk 13 banken. In Nederland worden mogelijk zeven banken onder de loep genomen: ABN AMRO, Rabobank, ING Bank, SNS Bank, Royal Bank of Scotland, Bank Nederlandse Gemeenten en de Waterschapsbank. De operatie is in november 2013 gestart en duurt tot oktober 2014. De kapitaaleis waar een bank aan moet vol-

Doorlichting van de bankbalans doen is vastgesteld op 8 procent van het kernkapitaal van een bank (CET 1), gebaseerd op de CRR/CRD IV definitie van 1 januari 2014. Bij de risicoanalyse worden de belangrijkste risicofactoren van een bank beoordeeld, zoals liquiditeit, leverage en funding. Daarnaast wordt er gekeken hoe een bank ervoor staat ten opzichte van zijn concurrenten. De ECB en de nationale toezichthouders zullen hiervoor een nieuw risicoanalysesysteem ontwikkelen dat zal worden gebruikt om de resultaten van banken met elkaar te vergelijken. Tweede pijler   Bij de tweede pijler van de operatie, de Asset Quality Review, omvat onderzoek naar de kwaliteit van data, waardeschattingen van activa, het classificeren van leningen waarbij er sprake is van betalingsachterstand, de waarde van het onderpand en de voorzieningen. Alle activa worden meegenomen in het onderzoek. Het onderzoek zal worden uitgevoerd op basis van de bankbalansen van 31 december 2013. Derde pijler   De derde pijler, de stress­test, is een forward looking test die zal meten hoe banken schokken kunnen opvangen. De ECB zal bij de stresstest met de Europese Bankenautoriteit samenwerken. Wanneer tijdens het onderzoek blijkt dat een bank niet aan de minimum kapitaaleis van 8 procent voldoet, dan kan deze bank corrigerende maatregelen nemen. Details over de methodologie en de te gebruiken scenario’s worden binnenkort bekend gemaakt. De ECB zal vóór november 2014 de resultaten van de onderzoeken en

16

stresstesten tegelijkertijd bekendmaken, inclusief aanbevelingen. Werkprogramma Commissie 2014  De Commissie heeft haar werkprogramma voor 2014 bekend gemaakt. Voor wat betreft de financieel-economische dossiers heeft de Commissie een aantal aandachtsgebieden vastgesteld. Zij zal prioriteit geven aan de implementatie van het SSM en het bereiken van een akkoord op het Europees Afwikkelingsmechanisme (SRM). Verder zet de Commissie haar werk met aandachtsgebieden voort als de de hervorming van de bankenstructuur, schaduwbankieren en langetermijnfinanciering. Ook wil zij de mogelijkheden van het financieel systeem om de reële economie te financieren verbeteren. De Commissie wil met de Europese Investeringsbank kijken hoe men de toegang tot financiering voor het MKB kan verbeteren. Het werkprogramma bevat ook een lijst van voorstellen die de Commissie als hoofdprioriteit beschouwt en waarover in de aankomende maanden een akkoord moet worden bereikt in Brussel. Deze dossiers zijn Bankherstel- en resolutieplannen (BRRD), Depositogarantiestelsel (DGS), Markets in Financial Services Directive (MiFID II), het helpen van consumenten in retailbanking, langetermijnfondsen, Antiwitwasregelgeving en de Financiële transactietaks.

Bank | Wereld

Arthur Reitsma Financiële educatie

Banken werken succesvol samen om het onderwerp financiële educatie onder de aandacht te brengen bij de Nederlandse politiek. Banken dragen daarnaast bij aan de financiële educatie van onze jeugd door het initiatief te nemen in het basis- en voortgezet onderwijs. Op 4 oktober jl. lanceerde de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) het vernieuwde digitale lespakket Ik en geld. Dit lespakket wordt online gratis aangeboden aan middelbare scholen1. 100 middelbare scholen worden hier intensief bij begeleid. Inmiddels zijn ook de inschrijvingen voor Bank voor de klas 2014 geopend. Duizenden bankmedewerkers gaan gastlessen verzorgen aan basisscholieren uit de groepen 6 t/m 8 in heel Nederland. Dit vindt plaats tijdens de Week van het geld, van 10 t/m 14 maart 2014. Bij de NVB staat bij de receptie een tablet met een teller die precies laat zien hoeveel aanmeldingen er al zijn voor Bank voor de klas. Tijdens het schrijven van dit artikel staat de teller op 521 gastlessen. Ik roep alle bankmedewerkers op om ook een steentje bij te dragen en zich aan te melden om een les te geven met het programma Bank voor de klas2. Wat ik positief vind is dat niet alleen banken de waarde van financiële educatie zien, maar dat ook belangrijke stakeholders zoals de politiek in Den Haag en de Consumentenbond dit onderschreven tijdens de afgelopen Dialoogbijeenkomst op 23 november jl.3 Samen moeten we streven naar een goede educatie van onze jeugd; jong geleerd is immers oud gedaan. Met de steun en inzet van alle betrokken partijen, zoals het platform Wijzer in Geldzaken, kunnen we dit bereiken. Ook in Europees verband wordt nu samengewerkt met de verschillende bankverenigingen uit Europese landen om een European Money Week op touw te zetten in maart 2015. Daarnaast verbreden we in 2014 onze blik, omdat niet alleen jongeren baat hebben bij financiële educatie maar ook volwassenen en senioren. Dat is iets waar ik mij samen met de banken in het komende jaar ook op ga richten. Wat kunnen we deze groep bieden en in welke vorm? Goed gezond financieel gedrag van iedere Nederlander is een mooie doelstelling voor onze projecten in het kader van financiële educatie.

1 Lesmateriaal Ik en geld is gratis te downloaden via http://codenamefuture.nl/ ikengeld 2 Aanmelden kan via www. bankvoordeklas.nl 3 De NVB voert vanaf oktober 2013 actief de dialoog met stakeholders. Vertrekpunt voor de dialoog is het visiedocument ‘Een nieuwe balans’.

Bail-in: de heilige graal? De expert Koen Holdtgrefe Toezicht

Er is de afgelopen tijd al veel geschreven over het vergroten van de stabiliteit van het bankwezen. Hierbij wordt vaak (terecht) gewezen op het versterken van de buffers en wordt gediscussieerd over nut en noodzaak van een (hoge) leverage-ratio. Waar in deze discussies in onze ogen te snel overheen wordt gestapt, is echter een andere maatregel, namelijk bail-in. Wanneer een bank in problemen komt en niet meer solvabel is, kan de toezichthouder besluiten om schulden van de bank om te wisselen voor kapitaal. Hiermee wordt tijd gewonnen om een bank te kunnen herstructureren. In de praktijk betekent dit dat aandeelhouders (verschaffers van eigen vermogen) hun inleg kwijtraken en dat het vreemd vermogen van de bank (bijvoorbeeld van obligatiehouders en achtergestelde schuldeisers) wordt omgezet in nieuw aandeelhouderskapitaal. Hierdoor krijgt de bank vers kapitaal en wordt bovendien de schuldenlast van de bank beperkt. Door het toepassen van bail-in worden niet alleen de baten (renteopbrengsten), maar ook de lasten verdeeld over de investeerders in banken. De last wordt dus niet meer eenzijdig bij de staat neergelegd. In de theorie klinkt het bail-in-mechanisme natuurlijk goed, maar zorgt het in de praktijk er ook daadwerkelijk voor dat de staat nooit meer hoeft bij te springen? Een inschatting van werking in de praktijk kan worden gekregen door te kijken naar de ervaringen met staatssteun en kapitaalinjecties uit het verleden in Europa. De Europese Commissie schat in dat wanneer bail-in had kunnen worden toegepast volgens haar principes, een groot gedeelte van de verleende steun niet nodig zou zijn geweest. De kans dat de staat (en daarmee de belastingbetaler) überhaupt nog moet bijspringen (een zogenaamde bail-out), wordt hierdoor aanzienlijk verkleind. Betekent dit dat alle problemen kunnen worden opgelost met bailin? Nee, dat niet. Daarom maakt bail-in ook deel uit van een breder raamwerk voor crisismanagement. Dit bestaat o.a. uit herstel- en afwikkelplannen, en uit meerdere instrumenten die autoriteiten kunnen toepassen, naast bail-in. Hierbij kan men denken aan het verkopen van onderdelen van een bank, het overdragen van portefeuilles en het ‘opknippen’ van de bank. Maar binnen dit hele pallet aan instrumenten speelt bail-in de belangrijkste rol. 17

Bank | Wereld

tKortKortKortKortKortKortKortKortKortKortKortKortKo

ontvangst van FNV-bestuurder Carla Kiburg.

Op maandag 4 november jl. overhandigde een delegatie van FNV Bondgenoten een petitie aan de NVB voor het behoud van de sector-CAO. Zoals bekend waren de onderhandelingen over de Algemene Bank CAO eerder dit jaar vastgelopen. Op woensdag 27 november hebben werkgevers en vakbonden overlegd over een nieuwe Bank CAO. Partijen hebben een onderhandelingsresultaat bereikt waarin zij zijn overeengekomen dat de huidige Bank CAO wordt verlengd met een halfjaar (tot juli 2014). Tijdens de looptijd zal geen loonsverhoging worden toegekend en moet er op basis van een aantal uitgangspunten op het gebied van salaris, verlof en pensioen een geheel nieuwe CAO tot stand komen. Bij het ter perse gaan van dit magazine moest het onderhandelingsresultaat nog aan de verschillende achterbannen worden voorgelegd voor instemming van de leden.

Op dit moment is een expertpool bezig met het herschrijven van de Toelichting op de Algemene Bankvoorwaarden (ABV) naar B1 taalniveau. Het streven is om begin 2014 een nieuwe toelichting op de ABV te publiceren.

De ABV geven basisregels die van toepassing zijn op de relatie tussen de bank en haar klanten, waar ook ter wereld. Alle banken in Nederland hanteren dezelfde ABV. Ze gelden voor zowel particuliere als zakelijke klanten.

Plaatsvervangend directeur Eelco Dubbeling neemt

Algemene Bank CAO Herziene toelichting Algemene Bankvoorwaarden

de petitie voor behoud van een sector CAO in

SER Energie Akkoord van start

Op 6 september jl. is het breed gedragen SER Energie Akkoord (EA) gepubliceerd. Ook de NVB is bij het EA betrokken. Expertise van banken zal ingezet worden om de belemmeringen voor goede financierbaarheid in beeld te brengen en daadwerkelijk oplossingen te vinden. Het off balance kunnen brengen van bancaire financiering van grootschalige energieprojecten wordt in overleg met institutionele beleggers onder leiding van Jan van Rutte van EZ aangepakt.

Daarnaast hebben banken een Green Deal met de overheid gesloten om kennis van techniek (Agentschap NL) en kennis van financieren (Beraad Groenfondsen) in een expertisecentrum bijeen te brengen. Deze samenwerking wordt speciaal gericht op het wegnemen van een aantal barrières om de financierbaarheid te vergroten van bepaalde nog niet helemaal bewezen specifieke technologieën of bepaalde vernieuwende organisatievormen.

Seminar Enhanced Disclosure Task Force (EDTF)

Op 12 november jl. kwamen bijna 100 vertegenwoordigers van banken, toezichthouders, pensioenfondsen en een kredietbeoordelaar naar het EDTF-seminar. De mate van transparantie van banken over de risico’s die zij lopen stond centraal. De internationale werkgroep EDTF heeft aanbevelingen gedaan om de transparantie van banken te vergroten. De diverse sprekers

gaven op het seminar hun visie op deze aanbevelingen. Allen waren het erover eens dat de aanbevelingen veel kunnen bijdragen aan het verbeteren van de transparantie over risico’s van banken. Dit draagt vervolgens weer bij aan de investeringsbereidheid van investeerders in banken. Banken waren geïnteresseerd om aan de slag te gaan met de EDTF.

18

Bank | Wereld

De bankenbibliotheek bevat diverse tips voor een boek, film, app, website of blog over de financiële sector, nationaal en internationaal. Door en voor onze lezers komt deze banken­ bibliotheek tot stand. Heeft u een tip? Laat het de redactie weten via [email protected].

Bankenbibliotheek

Tip 1 Boek: Dienstbaar zijn is het nieuwe goud Dienstbaar zijn is het nieuwe klantgericht zijn. Veel bedrijven kiezen klantgerichtheid als nieuwe strategie, maar hebben geen idee hoe ze dit in de praktijk invullen. Door in dienstbaarheid te denken kunnen bedrijven echt meters maken. Consumenten en klanten verlangen immers optimale dienstverlening. Met minder nemen ze niet langer genoegen. Paul Moers neemt de lezer mee in acht concrete stappen hoe dienstbaar zijn vanuit de onderneming kan worden gestimuleerd. Auteur: Paul Moers

Tip 2 Boek: Grof geld Roel Janssen maakt een geactualiseerde editie van zijn boek Grof Geld. Van het boek zijn inmiddels meer dan tienduizend exemplaren verkocht. Het boek bevat hoofdstukken over historische financiële schandalen en speculaties in Nederland. Een nieuw hoofdstuk over Vestia is aan het boek toegevoegd, hoofdstukken over recente schandalen zijn geactualiseerd. Zo onthult Roel Janssen hoe Louis Reijtenbagh, een voormalige huisarts uit Almelo en een van de grootste speculanten ter wereld, een spectaculaire slag heeft geslagen in Australië, waaraan hij honderden miljoenen euro’s zal verdienen. Auteur: Roel Janssen

Toneelstuk: De verleiders Tip 3 De casanova’s van de vastgoedfraude Dit is geen gewoon toneelstuk; dit is een belevenis, een verleidelijke komedie gebracht door de crème de la crème van acterend Nederland. Vijf charmante acteurs spelen de sterren van de hemel als de mannen om wie het draaide in het proces van de grootste fraudezaak die Nederland ooit heeft gekend. Duivels charmante zakenmannen uit de vastgoedwereld die dikke deals sluiten, in de boeien worden geslagen, in een hel van recht­ bankprocedures terechtkomen en worden veroordeeld. ‘De verleiders. De casanova’s van de vastgoedfraude’ onderzoekt ons aller hebzucht. Durft ú de confrontatie aan te gaan? Carré, 12 januari 2014, 20.00 uur

Tip 4 Boek: Heartful Banking In Heartful Banking plaatst De Vries de behoeften van de markt aan finan­ ciële diensten naast het aanbod van de banken. Hij laat zien hoe het niet aansluiten van aanbod bij vraag heeft geleid tot verlies van klantvertrou­ wen. Heartful Banking reikt een praktische werkwijze aan die de financiële sector kan helpen het vertrouwen van de maatschappij (terug) te winnen en waarmee bankmedewerkers hun werkplezier weer hervinden. Auteur: Owen de Vries

19

Bank | Wereld

20

26 november 2013 @Vanhijum Op uitnodiging van Ned. Vereniging van Banken in Utrecht meegepraat over zorgplicht banken, toekomst hypotheekverstrekking en fin. Educatie 26 november 2013 Annemarie van Gaal Financieel Dagblad Verleidingen komen helaas niet altijd in de vorm van een dikke, zwetende man in een roze overhemd. Deze verleidingen presenteren zich in de vorm van persoonlijke gunsten en gewin. En als die ook nog eens zonder risico’s blijven, zeg daar dan maar eens ‘nee’ tegen. 23 november 2013 @Bartvleeuwen Regels voor veilig internetbankieren bij alle banken gelijk http:// tinyurl.com/pj9y9xl 21 november 2013 @Chrisbuijink In Tweede Kamer voor ronde tafel toekomst bancaire sector. pic.twitter.com/NaZHHuhbAE 21 november 2013 Peter de Waard, Columnist Volkskrant Dat regeringen en autoriteiten de bitcoin tegenwoordig als een fait accompli in het betalingsverkeer beschouwen zonder te waarschuwen of tenminste het gebruik sterk te ontraden, doet vrezen dat ook zij weinig van de geschiedenis hebben geleerd. 20 november 2013 @Bankvoordeklas Heb jij je al aangemeld? Vandaag 220 gastlessen aangemeld! Meld je aan met een basisschool op http://www. bankvoordeklas.nl. Leuk als je meedoet! 25 oktober 2013 Bas Jacobs, hoogleraar Economie in ESB, Het dringt in Den Haag nog steeds onvoldoende door dat Nederland in een balansrecessie zit, met financiële problemen bij banken, hypotheken en pensioenen. 19 oktober 2013 Caroline de Gruyter, journaliste NRC, Nederlanders zijn ook het meest positief over het Europees reguleren van bankiersbonussen: 69 procent vindt dit het meest effectief. Maar nergens daalt het percentage burgers dat vindt dat de euro de effecten van de crisis verzacht zo snel als in Nederland.

Geluiden uit de media

Bank | Wereld