Bangladesh reis 1-9 november 2013
Zaterdag 2 november Om 12.30u kwam ik aan in Dhaka, na een uurtje customs en op koffer wachten werd ik buiten door Jamal opgewacht. Daarna de drukte van Dhaka in, geweldig hoe je hier alleen maar door voorrang te nemen(!) en toeterend je een weg door het verkeer kan banen. Spullen op kantoor neergezet en meteen door gelopen naar restaurant even verderop waar Riad, Wilma en Angela zaten te lunchen. Na de lunch had Wilma nog een interview en heb ik thuisfront op de hoogte gesteld dat ik veilig in Dhaka was aangekomen. Ondertussen kwam Kazal binnen, omdat hij aankomende week met ons meegaat had hij thuis gelunched en vertrokken wij rond 17.30u richting de boot voor onze nachtelijke boottrip naar Barisal. Ik dacht dat ik vanochtend de drukte in het verkeer had meegemaakt, maar nu was het nog extremer – zeker toen we het oude gedeelte van de stad bereikten. We kwamen in de haven aan en konden meteen doorlopen naar de boot. Mooie chaos, iedereen staart je aan of probeert je iets te verkopen. Op de boot zoekt men meteen een mooi plekje voor de nacht. Kazal had voor ons hutten geregeld, voor Jamal en hemzelf standaard hutten en voor ons zelfs VIP hutten. Na gezamenlijk diner heerlijk geslapen, dat lukte met de jetlag goed -maar wel kort-, wekker ging om 05.15u omdat we om 05.30u werden opgehaald door Zunaed van SLOPB.
Zondag 3november 3 uur gereden naar Kalisuri waar het guesthouse staat van SLOPB waar we de komende week slapen en van waaruit wij onze dagtrips gaan doen. Wilma gaat de komende dagen de boeken in samen met Kazal en Jamal en Angela en ik worden samen door SLOPB het veld mee ingenomen. Nadat we ons hadden opgefrist en hadden ontbeten reden we gezamenlijk naar het veldkantoor van SLOPB waar wij kennismaakten met de medewerkers en een korte introductie kregen van SLOPB. Vervolgens bleef Wilma op kantoor en gingen Angela en ik het veld in. We bezochten een klein dorp waar op dat moment een courtyard meeting werd gehouden. In het WASH programma wordt er een keer per maand zo’n meeting georganiseerd, vandaag werd handen wassen behandeld. Een grote groep enthousiaste bewoners nam deel aan de sessie en zij gaven aan ook veel geleerd te hebben. Alleen nog maar met schoon water uit de put wassen en niet meer met oppervlaktewater. In ieder geval handen wassen na wc gebruik, na baby verschonen, bij voorbereiding van het koken, bij het koken zelf en voordat je gaat eten. Toen we vroegen wat dit nu allemaal had opgeleverd antwoordde ze dat ze nu aanzienlijk minder vaak ziek zijn, wat het doktersbezoek beperkt en wat weer geld uitspaart. Goed dat we redelijk aan het einde van de meeting aankwamen, omdat twee blanke verschijningen behoorlijk afleiden. De waterput van MF stond er goed onderhouden bij, na een jaar had de onderhoudscommissie nog geen problemen hoeven oplossen. Ook hebben we twee huizen en twee latrines bezocht. Wat hierbij opviel is dat de huizen en waterput allemaal hoger staan ivm
overstromingen maar dat de latrines op de grond zijn gebouwd en daardoor bij overstromingen onbruikbaar worden. SLOPB gaf aan dat de putten inmiddels hoger geplaatst worden, maar dan hebben deze bewoners nog wel steeds een probleem.
Nadat wij nog foto’s namen van hele dorp bij de waterput en dat er ook nog veel foto’s van ons werden gemaakt reden we terug naar kantoor van SLOPB voor de lunch. Na de lunch hebben we een bezoek gebracht van een local entrepeneur die onderdelen voor latrines maakt. Ringen van cement die in de grond de binnenkant van de put vormen. Hij heeft hiervoor een training bij het Water Sanitation Program van de Wereldbank gevolgd. Met een microkrediet van 40.000 Taka is hij zijn bedrijfje gestart en produceert nu 70 sets per dag. Een voorbeeld van entrepeneurschap!
Als laatste gingen we naar een growth monitoring en cooking workshop. Alleen maar bezocht door moeders met hun kinderen onder 5 jaar en we zagen aantal zelfde gezichten als vanochtend. Er wordt heel goed bijgehouden hoeveel de kinderen wegen, maar niet hoe lang ze zijn. Bij de kookworkshop krijgen de moeders te horen hoe je een goede maaltijd bereidt en met name welke ingrediënten belangrijk zijn voor de kinderen. We merkten dat de vrouwen begonnen te giechelen en zich ongemakkelijk voelden, dit kwam omdat ik (man) in de keuken stond. Was duidelijk beetje raar en we vertrokken snel uit de keuken.
Nadat er nog twee kinderen werden gewogen en de nodige foto’s zijn we richting kantoor vertrokken. Daar hebben we Kazal, Jamal en Wilma opgehaald en ‘thuis’ gezamenlijk gegeten. Morgen staan er weer twee mooie bezoeken op het programma en hopelijk gaan ze allebei door. De oppositie heeft namelijk de aankomende drie dagen rellen en stakingen aangekondigd. We gaan van dag tot dag bekijken of het veilig is om de weg op te gaan, maar we hebben goede hoop.
Maandag 4 november Gelukkig was de omgeving rustig vandaag en konden we om 09.00u met de motorbike vertrekken naar onze eerste afspraak. We bezochten een islamitische lagere school en werden ontvangen door de directeur, tenminste ik werd ontvangen. Ik kreeg een hand en werd toegesproken, Angela werd volledig genegeerd. Uiteraard liep ook de gehele school uit om ons te zien. De waterput zag er erg goed uit en de latrines ook. Er lagen slippers en zeep en er stond water om te spoelen. Toen we een van de kinderen vroegen om voor te doen hoe hij z’n handen wast na wc gebruik, liep hij naar de pomp om daar z’n handen te gaan wassen ipv naar de wasbak in de latrine.
Uiteindelijk hadden we toch beetje raar gevoel bij de directeur, iedere keer wanneer we een vraag opnieuw stelde kwam er een ander antwoord. Op gebied van WASH was het in elk geval in orde. Vervolgens helmen op en reden we naar een satelliet hospitaaltje om te observeren hoe men daar te werk gaat. Een keer per maand stuurt het ziekenhuis een arts het veld in om consult te houden. Dit is voor iedereen bedoeld, maar er zaten alleen maar (zwangere) vrouwen. Mensen betalen hier eenmalig 15 taka (Eur 1,50) en mogen onbeperkt naar de arts komen. Wat wij zagen was met name opname bloeddruk bij zwangere vouwen, er werd gewogen en veel ijzerpillen voorgeschreven.
Wij vroegen hoe het zit met anticonceptie en het viel op hoe openlijk hierop werd geantwoord, door zowel de arts als de vrouwen. Uiteindelijk is de TBA altijd in de buurt om zwangere vrouwen te ondersteunen, meeste vrouwen bevallen thuis. De meeste huishoudens zitten ongeveer 2 km van het ziekenhuis verwijderd en bij complicaties worden vrouwen daar heen gebracht. Bij wet mag je pas trouwen en kinderen krijgen vanaf 18 jaar, volgens de arts zit ongeveer 2% van de vrouwen in deze regio daaronder. Anticonceptie wordt gratis verstrekt door de overheid, maar is alleen te verkrijgen in het ziekenhuis zelf. Andere satelliet hospitaaltjes zouden ze wel verstrekken, maar waar die zijn bleef onduidelijk. De pil is het meest gebruikte anticonceptiemiddel, ook wordt er wel een prik gebruikt door vrouwen, deze werkt drie maanden. Heel mooi om te zien hoe hier zo open over wordt gesproken. Aansluitend hebben we nog een school bezocht, uiteraard liep weer de hele school uit en werden we ontvangen door de directeur. Aan de lerarenkamer zat een wc vast en hij vertelde ons dat ook alle meisjes van de school daar naar de wc gaan. Bij navraag later hoorden wij van de meisjes zelf dat ze een latrinebuiten (moeten) gebruiken. Buiten stonden twee latrines naast elkaar, de directeur gaf aan dat de ene niet meer werd gebruikt. Toen we de andere wilden bekijken moest de sleutel ergens van boven komen en het was duidelijk dat deze al heel lang niet was gebruikt. Degene die werd aangewezen door de kinderen die zij gebruiken was wat ons betreft niet in orde. Geen slippers, geen water, geen zeep. Kinderen weten overigens wel heel veel over hygiene. We liepen met een vervelend gevoel weg, omdat
we dachten niet de waarheid te horen van de directeur. Na de lunch hebben we twee waterputten van MaxFoundation bezocht, alle twee zagen ze er supergoed uit. Alles volgens regels uitgevoerd, de onderhoudscommissies konden hun gereedschap laten zien en ook de latrines zagen er goed uit. Iedereen wist ons goed te vertellen hoe ze alles gebruiken ivm hygiene, eea in de putten checklist opgenomen. Fantastisch om een vraag van een kind te krijgen waarom twee grote blanke mensen hun dorpje komen bezoeken en alleen maar de waterput en de wc willen bekijken!
Als laatste zaten we bij een meeting van de Health committee van een Ward. Deze commissie bestaat uit 3 mannen en 7 vrouwen en komen uit verschillende kleine gemeenschappen uit de 3 km omtrek. In deze commissie worden oa hygiene problemen besproken. Zo gaven ze aan dat nog niet iedereen (20%) in hun gemeenschap een eigen latrine heeft en dat ze deze mensen (financieel) proberen te helpen er een aan te schaffen. Ook wordt SLOPB hierover ingelicht om te kijken waar zij kunnen helpen. Rol van de commissie om de al hun buren te motiveren zo goed mogelijk te leven naar de regels van WASH. Ook 56 jarigen worden nu zindelijk gemaakt op de latrines en nadat baby’s zijn verschoond gaat deze ontlasting ook in latrine. Weer hoorden we dat dit aantoonbaar effect heeft gehad en dat mensen veel minder ziek zijn dan voorheen. Ook worden mensen aangespoord om hun latrine (nog) beter te verzorgen, steviger te maken door doeken aan de zijkant te vervangen door golfplaat. Dorpsgenoten
wilden eerst niet echt luisteren naar de commissie, maar nu ze dat wel doen zien ze vrijwel direct resultaat. Commissie organiseert sanitatie clinic en kook workshop, maar heeft ook een belangrijke sociale rol. Bijvoorbeeld wanneer een meisje voor haar 18e wil trouwen, dan worden ouders van zowel het meisje als haar aanstaande man toegesproken dat dit niet kan. Wanneer huwelijk evt toch door zou gaan, stappen ze naar politie. Ook hier werd weer heel open over anticonceptie gesproken en over familyplanning. Meeste gezinnen hebben 1 kind, meer dan 2 zie je tegenwoordig niet meer. Mooie tocht op de motorbike naar huis en we waren net voor donker thuis. Wilma was nog bezig met een interview en zijn Angela en ik met z’n tweeen even de markt om de hoek opgelopen. Iedereen kijkt je weer aan en bij een klein theehuisje zaten onze drivers van vandaag. Erg gezellig met elkaar cola gedronken en Angela had voor iedereen chips gehaald. Na 10 secs stond de gehele markt om ons heen te kijken naar deze mooie bezienswaardigheid…..
Dinsdag 5 november Even was het spannend of we konden vertrekken vanochtend omdat de oppositie rellen had aangekondigd in de buurt, maar gelukkig zijn we gewoon gestart. Als eerste bezochten we een meeting van Union Dashpara en werden ontvangen door de chairman. Een Union bestaat uit 9 Ward’s en elke Ward had een vertegenwoordiger aanwezig. 3 vrouwen en 6 mannen. In deze Union worden zaken besproken als WASH, maar ook early marriage en infrastructuur. De 9 vertegenwoordigers gaven aan dat ongeveer 60% van bewoners van de Ward’s toegang heeft tot schoon drinkwater en latrines. Ze proberen zoveel mogelijk te leven naar de wetten van de overheid, of de regels van de NGO’s. Ze vragen veel hulp aan de overheid op gebied van WASH, maar meeste komt van de NGO’s. De vertegenwoordigers van de Ward’s halen hun buurtgenoten bij elkaar in een zogenaamde courtyard meetings om hen te informeren over deze zaken. Soms schuiven ook een leraar of een imam aan, zodat zij het ook weer kunnen doorgeven aan leerlingen en mensen in de moskee. We vroegen de vertegenwoordigers of ze tegen problemen aanlopen om mensen nieuwe (WASH) gewoonten aan te leren. Daarbij worden eigenlijk geen problemen ondervonden omdat iedereen wel in de gaten heeft wat voor een effect het heeft. Soms worden er ook als ondersteuning video’s gebruikt bij de training. Ook de overheid doet hier veel aan. Ondertussen werd er water, koekjes en bananen op tafel gezet en werd ons verzocht hier ruim van te nemen. Een vertegenwoordiger woont met zijn Ward verderop op een eiland, deze mensen wonen een meer onbegaanbaar gebied en zijn armer. Hier komt ook vaker early marriage voor. Hij spreekt hier zowel ouders van de vrouw als ouders van de man op aan en meestal lost het dan vanzelf op. Zo niet, dan gaat het probleem naar de chairman van de Union en als laatste wordt de politie ingeschakeld. Trouwen onder 18 jaar is in Bangladesh verboden. Weer viel het ons op dat men veel weet van WASH en er ook (zoveel mogelijk) naar leeft. Vervolgens reden we door naar een meeting met TBA’s (traditional birth attendants) nadat we gestopt waren bij een waterput van MaxFoundation, alles zag er heel netjes uit en bewoners konden ons een goeie uitleg over WASH geven. De put kon zelfs worden afgeschermd als je je ging wassen. We kwamen aan bij de TBS meeting toen deze al begonnen was en de arts uit het ziekenhuis die we gisteren al gezien hadden zat deze meeting voor. Elke Ward heeft een TBA en de vijf topics die worden besproken zijn Hygiene, familyplanning issue, moedermelk, gevaren voor moeder bij bevalling en zorg voor de baby. Een TBA met 30 jaar ervaring zei dat ze sinds ze twee jaar geleden de training had gekregen nu ook veel meer op haar eigen hygiene let zoals bijvoorbeeld schone nagels. Ook gaf ze aan dat ze de echtgenoot, ouders en schoonouders opdracht geeft om de (aanstaande) moeder zoveel rust te geven. TBA’s informeren aankomende moeders ook welke voorbereidingen zij zelf moet treffen, zoals bijvoorbeeld het verzorgen van schone handdoeken. Vroeger werden newborn’s nog wel eens in kleren gewikkeld. Vijf zaken waar TBA’s op letten bij moeders zijn bloedverlies, koorts, hoofdpijn, late delivery en achumpsia. Ook TBA’s spreken weer met vrouwen en mannen(!) over birthcontrol, zij ondervinden hierbij geen enkele weerstand omdat TBA’s zeer veel respect hebben van iedereen. Opvallend te horen dat de man zich ook verantwoordelijk voelt voor dit onderwerp en ook zelf naar drugstore gaat om anticonceptie te halen. Pil is meest gebruikte vorm.
Ondertussen wordt er een TBA weggeroepen ivm een bevalling. We kregen een goeie uitleg over de toolkit van de TBA. Wel meteen een zorg die we hebben over de inhoud hiervan. Wanneer deze namelijk op raakt dan zorgt SLOPB soms voor vernieuwing maar soms ook niet. De Ward zou het geld ook bijeen moeten brengen, maar dat lukt vaak niet. TBA’s zullen nooit stoppen met het werk, maar dit is wel een probleem. Vroeger werd voor het knippen van de navelstreng de vlijmscherpe schors van de bamboeboom gebruikt wat nog wel eens een infectie opleverde, nu gebruiken ze het mesje dat in de toolkit zit en koken ze eerst een uur voordat ze het gebruiken. Een beetje lacherig vertelden ze dat ze ook vaak koeien en geiten helpen bij bevallingen, hiervoor wordt de toolkit niet ingezet. Nadat wij ook vragen van hun aan ons hadden beantwoord reden we naar het fieldoffice voor lunch. De lunch had vandaag geen verrassingen en was precies hetzelfde als eergisteren, gisteren, morgen en overmorgen, maar wel lekker! Na de lunch hebben we nog twee putten bezocht en aan de hand van een checklist samen met de gebruikers alles besproken, weer was alles goed op orde. De bewoners rond de tweede put die we bezochten maken manden om rijst in te filteren en in te vervoeren. Ze vonden het schitterend dat we het allemaal wilde weten en we kregen direct twee stoelen om naar een demonstratie te kijken. Zijn mooie foto’s geworden en we hebben uiteindelijk drie
manden van ze gekocht, nu nog kijken of we die überhaupt mee het vliegtuig in krijgen anders zullen ze een mooie plek krijgen op kantoor in Dhaka.
Een uur op de motor terug en net voor donker thuis, dat wilden de drivers namelijk graag omdat het gisteravond net nadat we thuis kwamen erg onrustig was op straat. Bij thuiskomst meteen mooi schema gemaakt voor morgen, we gaan met de motor op een bootje naar eilandje om daar aantal Ward’s te bezoeken. We verheugen ons er nu al weer op.
Woensdag 6 november Vanmorgen om 09.00u vertrokken en afscheid genomen van Wilma, zij vertrekt vanmiddag al naar Dhaka en zien we vrijdag pas weer. Op de motor naar Nazirpur om een community meeting bij te wonen. Community is onderdeel van een Ward en een Ward is onderdeel van een Union. Onderweg is er een hoop te zien. Veel koeien langs de weg, geiten die los lopen, heel veel riksja’s (gemotoriseerd of niet) en iedereen stopt waar hij mee bezig is als we langs rijden en bekijkt ons uitgebreid. Aangekomen bij de meeting zat iedereen op de grond op matten en een vrouw had de leiding. Er waren ongeveer 35 mannen en vrouwen aanwezig en ook een aantal kinderen en ze komen elke drie maanden
bij elkaar. Topics als WASH, early marriage, HIV, polygamie en birthcontrol komen hier ter sprake. Door bijvoorbeeld early marriage (= tienerzwangerschap) zoveel te bespreken komt het in deze community nauwelijks meer voor omdat men inziet dat het voor de vrouw ongezond is om zo vroeg zwanger te raken. Polygamie wordt ook besproken, volgens de islamitische wet mag het alleen als de eerste vrouw toestemming geeft. Ook scheidingen komen voor, je kan (en mag) scheiden als het niet meer gaat met het huwelijk of als de ouders van de bruid geen geld (of goud, geiten of koeien) kunnen geven als de man daarom vraagt. Volgens de wet mogen beide echtelieden een scheiding aanvragen, in praktijk kan alleen de man dit doen. HIV komt niet voor in dit gebied, maar is wel onderwerp van gesprek om het te voorkomen. WASH is uiteraard ook een topic en weer krijgen we te horen dat men hier heel veel aan heeft. Nagels knippen, handen wassen, huis schoonmaken en alleen nog maar water gebruiken van de put. Ook als ze buren of andere mensen zien die niet naar de WASH regels leven, dan worden deze mensen hierop aangesproken en aangespoord dat ze dit wel gaan doen. Ook hier is ziekte en bijvoorbeeld diarree aantoonbaar gereduceerd. Aansluitend nog in de buurt een MaxFoundation waterput bezocht en samen met de bewoners aan de hand van de checklist bekeken of men leeft volgens de WASH regels.
Gelunched in SLOPB veldkantoor en daarna op de motor naar een grote bazar waar ook een haventje ligt. Daar namen we de boot om de grote rivier over te steken naar Char Odhel. Dit gebied is in 2009 zwaar getroffen door een cycloon en toen heeft SLOPB daar mee geholpen met de wederopbouw. Ook MaxFoundation zit in dit gebied en we hebben hier een waterput bezocht. We hadden gedacht dat mensen het hier nog minder goed zouden hebben, maar ze hebben het redelijk op orde. Meeste mensen hebben een bootje en er wordt veel gevist. Er groeit zowiezo ook veel aan bomen als waterpompoen, olijven, papaya en kokosnoten. Van die laatste hebben we veel gedronken. Dit werd ons aangeboden en moet je zien als een enorme eer. Afslaan kan niet.
Toen we terug kwamen bij het haventje hebben we onze drivers en Zunaed uitgenodigd om bij een theehuis te gaan zitten en the te drinken. Tevens was de laatste cricketwedstrijd uit de testserie Bangladesh-Nieuw Zeeland op de televisie, dus bij elk theehuis was het erg druk om de wedstrijd te bekijken. Bangladesh verloor helaas, maar was wel winnaar van de testserie. Morgen laatste dag met laatste bezoeken op het programma en eind van de middag richting boot voor terugreis naar Dhaka.
Donderdag 7 november Afscheid genomen van het personeel in the guesthouse en vandaag reizen we weer met de minivan omdat we onze koffers nu al meenemen en niet meer terug komen. Lange rit naar Galachipa om een islamitische school te bezoeken waar MaxFoundation en SLOPB een waterput en nieuwe latrines heeft neergezet. Alles zag er supermooi uit, latrines waren in mei 2013 opgeleverd. We werden ontvangen door de directeur en na een gesprek over oa WASH kregen we kokosmelk en bananen aangeboden en kregen we een rondleiding. Primary en secundairy school en heeft ongeveer 500 leerlingen. Latrines
waren heel slecht (werden wel gebruikt) voordat de nieuwe latrines werden neergezet en met name de meisjes zijn heel blij met nieuwe latrines. Grote verschil is dat er nu veel minder leerlingen ziek zijn. Hygiene wordt uitgebreid besproken en omdat iedereen schone handen en schoon gezicht moet hebben als er gebeden wordt, wordt dit ook goed nageleefd. Angela heeft nog met aantal 15-jarige meisjes gesproken en probeerde er achter te komen hoe menstruatie en seksuele voorlichting wordt behandeld. Dit was een vrij moeizaam gesprek en kwam uiteindelijk niets uit. Heel positief is wel dat meisjes nu wel gewoon naar school komen wanneer ze ongesteld zijn omdat de hygiene er zo op vooruit is gegaan. Aansluitend zijn we nog naar een waterput gegaan die 5 minuten verderop lag, alles zag er in orde uit. Vervolgens in de auto gestapt om in Nowmala de laatste put te gaan bekijken, het busje bracht ons ver maar we moesten nog zeker 20 minuten lopen om de put te bereiken. Behalve dat het bord miste zag alles er goed uit. Een aantal HH heeft nog geen nieuwe latrine, ontlasting werd zo in open water geloodst. De moeder gaf aan dat er binnen drie maanden een nieuwe latrine komt. Ook de medebewoners van de community willen dit graag zodat ziekte nog verder wordt terug gedrongen. Ongeveer 45 minuten deden we erover om naar het fieldoffice van SLOPB te komen waar een heerlijke uitgebreide afscheidslunch klaarstond. Heerlijk! Nu op weg naar de boot die ons terugbrengt naar Dhaka, waar ik meteen doorreis naar het vliegveld. Geweldige reis en geweldige ervaring!!
