1 van 97
2 van 97
3 van 97
INHOUDSOPGAVE BALANS .................................................................................................................................. 6 GRONDSLAGEN.....................................................................................................................18 PROGRAMMAREKENING .......................................................................................................24 RECAPITULATIESTAAT ..........................................................................................................26 GLOBALE ANALYSE JAARREKENINGRESULTAAT..................................................................28 PROGRAMMA’S......................................................................................................................34 PROGRAMMA 1. VOORZIENINGEN .......................................................................... 35 PROGRAMMA 2. WONEN ......................................................................................... 39 PROGRAMMA 3. KWETSBARE GROEPEN ................................................................ 42 PROGRAMMA 4. VEILIGHEID EN OPENBARE RUIMTE ............................................ 46 PROGRAMMA 5. ECONOMIE ................................................................................... 49 PROGRAMMA 6. DE GROENE RUIMTE .................................................................... 50 PROGRAMMA 7. EXTERNE ORIENTATIE ................................................................. 52 ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN ........................................................................................55 MUTATIES RESERVES...........................................................................................................57 TOELICHTING OP KAPITAALLASTEN......................................................................................62 TOELICHTING OP SALDO KOSTENPLAATSEN ........................................................................63 OVERZICHT ALGEMENE UITKERING ....................................................................................76 ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN ........................................................................................82 ONVOORZIEN ........................................................................................................................84 OVERZICHT SISA...............................................................Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. ACCOUNTANTSVERKLARING.................................................................................................96
4 van 97
5 van 97
BALANS MET TOELICHTING
6 van 97
BALANS ACTIVA (bedragen x € 1.000) Immateriële vaste activa Vaste activa Materiele vaste activa - Investeringen met een economisch nut - gronden uitgegeven in erfpacht - overige investeringen met een economisch nut - Inv. in de openb. ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut Financiële vaste activa - Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen - gemeenschappelijke regelingen - overige verbonden partijen - Leningen aan: - woningbouwcorporaties - deelnemingen - overige verbonden partijen - Overige langlopende leningen u/g - Ov. uitzettingen met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer - Bijdragen aan activa in eigendom van derden Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden - Grond- en hulpstoffen - niet in exploitatie genomen bouwgronden - overige grond- en hulpstoffen - Onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie - Gereed product en handelsgoederen - Vooruitbetalingen Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar - Vorderingen op openbare lichamen - Verstrekte kasgeldleningen - Rekening-courantverhoudingen met niet financiele instellingen - Overige vorderingen - Overige uitzettingen Liquide middelen - Kassaldi - Bank- en girosaldi Overlopende activa Totaal vlottende activa Totaal-generaal
Ultimo 2007
Ultimo 2008 4
102.471
100.236 2.235
112.375
108.538 3.837 31.514
32.301
365
365
1 200 15.366
1 400 14.804
15.582
16.731 133.985
144.680
45.445
63.961
32.546
46.724
12.873 14 12
16.796 13 428 10.278
15.156
5.245 -
6.834 -
5.033
8.322
8.083 12 8.071
387 6 381
2.394
4.443
66.200
83.947
200.185
228.627
7 van 97
PASSIVA (bedragen x € 1.000) Vaste passiva Eigen vermogen - Algemene reserve - Bestemmingsreserve - Dekkingsreserves - Overige bestemmingsreserves - Nog te bestemmen resultaat Voorzieningen - Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's - Onderhoudsegalisatievoorzieningen - Door derden beklemde middelen met spec. aanwendingsrichting Vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer - Obligatieleningen - Onderhandse leningen - Waarborgsommen - Door derden belegde gelden Totaal vaste passiva Vlottende passiva Netto vlottende schulden met rente typische looptijd korter dan 1 jaar - Kasgeldleningen - Bank- en girosaldi - Overige schulden Overlopende passiva
Totaal vlottende passiva Totaal-generaal
Gewaarborgde geldleningen
Ultimo 2007
Ultimo 2008
89.166
94.580
8.235
10.876
202 79.532 1.197
978 85.092 2.36619.402
7.476 6.839 5.087
15.173 8.252 6.921
75.908 72.240 3.509 159
94.114 92.512 1.515 87
184.476
203.867
9.017
18.637
1 9.016
8.828 9.809 6.692
6.123
15.709
24.760
200.185
228.627
74.329
89.159
8 van 97
9 van 97
TOELICHTING OP DE BALANS De balans bestaat uit een activa en een passiva gedeelte, als volgt op te splitsen: Activa Vaste activa: Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vlottende activa: Voorraden Uitzet. met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Liquide middelen Overlopende activa Passiva
Vaste passiva:
Eigen vermogen Voorzieningen Vaste schulden met een rentetypische looptijd langer dan 1 jaar Vlottende passiva: Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Overlopende passiva
Per onderdeel zullen wij dit nader toelichten. Bij de vaste activa en passiva worden alleen mutaties groter dan € 50.000 weergegeven.
ACTIVA Vaste activa
Materiele vaste activa Materiele vaste activa kan opgesplitst worden in een deel met een economisch nut en in een deel met maatschappelijk nut. Boekwaarde: Ultimo Ultimo (bedragen x € 1.000) 2007 2008 Investeringen met een economisch nut 100.236 108.538 Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut 2.235 3.837 Totaal 102.471 112.375 Het onderstaande overzicht geeft inzicht in de onderverdeling en het verloop van de boekwaarde van investeringen met een economisch nut. Dit betreft investeringen in zaken die verhandelbaar zijn en/of kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Boekwaarde: (bedragen x € 1.000)
Ultimo 8.830
Mutaties 2.527
133
11.224
Bedrijfsgebouwen
58.492
4.283
2.108
60.667
Grond, weg- en waterbouwk.werken
23.515
2.583
1.793
24.305
Vervoermiddelen
2.185
854
669
2.370
Machines, apparaten en installaties
3.758
3.181
806
6.133
700
115
58
757
2.756
1.285
959
3.082
100.236
14.828
6.526
108.538
Gronden en terreinen
Inventaris Overige materiele vaste activa Totaal:
2007
Ultimo Afschr.
2008
10 van 97
De mutaties op de diverse onderdelen kunnen als volgt worden gespecificeerd. Gronden en terreinen; Park Kotermeerstal Diverse terreinen parkeren Diverse sportvelden Bedrijventerreinen
Bedrag 276 1.143 360 748
Bedrijfsgebouwen; Parkeergarages Brede school Marslanden Diverse scholen (onderwijshuisvestingsprogramma) Theater Gemeentehuis (activering kap.lasten voorbereiding)
645 276 1.966 95 1.185
Grond, weg- en waterbouwkundige werken; Diverse rioleringswerken
2.535
Vervoermiddelen; Brandweer Tractie BOR
436 387
Machines, apparaten en installaties; Brandweer Verkeersregelinstallaties Parkeerinstalllaties Markt stroomkasten ICT onderwijs Sportvoorzieningen Riolering Automatisering Tractie BOR (opzetstrooiers)
128 82 1.172 90 153 485 939 84 82
Inventaris; Theater
70
Overige materiele vaste activa; Brandweer Onderwijs Sport W.V.G; scootmobielen en rolstoelen Automatisering; hard en software BOR; containers
132 98 77 543 381 53
Onderstaand overzicht geeft inzicht in de onder verdeling en het verloop van de boekwaarde van de investeringen met een maatschappelijk nut. Dit betreft investeringen in de openbare ruimte, zoals investeringen in bijvoorbeeld wegen, bruggen en plantsoenen. Boekwaarde: (bedragen x € 1.000) Grond, weg- en waterbouwk.werken Overige materiele vaste activa Totaal:
Ultimo
Ultimo
2007
Mutaties
Afschr.
2008
2.235
1.773
171
3.837
-
-
-
-
2.235
1.773
171
3.837
11 van 97
De mutaties kunnen als volgt nader worden gespecificeerd Diverse wegen Openbaar groen Landschapsbeheer
Bedrag 1.528 222 52
Financiële vaste activa De financiële vaste activa wordt als volgt nader gespecificeerd; Boekwaarde:
Ultimo
(bedragen x € 1.000)
Ultimo
2007
Mutaties
Afschr.
2008
Kapitaalverstrekkingen aan: Deelnemingen
365
-
-
365
1
-
-
1
200
200
-
400
Overige langlopende leningen
15.366
211-
351
14.804
Bijdr. aan activa in eigendom van derden
15.582
1.607
458
16.731
Totaal:
31.514
1.596
809
32.301
Leningen aan: Deelnemingen Overige verbonden partijen
De mutaties op de diverse onderdelen kunnen als volgt worden gespecificeerd. Overige verbonden partijen: Bedrag Startersfonds 200 Overige langlopende leningen: Hypotheekregeling Bijdrage aan activa in eigendom van derden: Investeringsbijdrage sportaccommodaties Bijdrage aan LOC
Bedrag -/- 211
112 1.494
Voor een nadere specificatie van de mutaties, afschrijvingen en de gehanteerde afschrijvingstermijnen wordt verwezen naar de staat van activa opgenomen in het bijlagenboek. Vlottende activa
Voorraden De voorraden kunnen worden onderverdeeld in: • Grond- en hulpstoffen, niet in exploitatie genomen bouwgronden • Onderhanden werk, waaronder grond in exploitatie • Gereed product en handelsgoederen • Vooruitbetalingen Totaal
Bedrag 46.724 16.796 13 428 63.961
12 van 97
Van de grond en hulpstoffen, onderdeel niet in exploitatie genomen bouwgronden, kan het volgende overzicht worden gegeven: Boekwaarde: (bedragen x € 1.000) Toekomstige exploitaties Overige gronden Exploitatieovereenkomsten Strategische aankopen Afgesloten complexen Algemene kosten totaal
Ultimo Invest. 2007 9.928 11.277 6.913 4.332 1.809 61 13.720 1.513 36 2 140 15 32.546 17.200
Des Naar grnd invest. in expl. 201 417 51 2.353
3.022
-
Ultimo 2008 21.004 10.828 1.819 12.880 38 155 46.724
Van het onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie kan van het verloop in 2008 het volgende overzicht worden gegeven: Complex (bedragen x € 1.000)
Boekw.
Invest.
01-01-08
Ink.
Winst Boekw. Voorzien. uitnam e 31-12-08 verliesl. complex 379 1.762 671
Balans 31-12-08
Haardijk I
1.830
311
Broeklanden Dalco/Menzo/Larcom
5.394 1.439-
549 30
1.128 -
Uitbreiding Rollepaal Zuid Baalderveld
5206-
111 24
450 2
344184-
344184-
De Garstlanden
132-
88
479
523-
523-
Schuinesloot II De Kuilen II
47120-
39 10
76
8185-
8185-
1.447 4.615
461 458
609
1.908 4.464
42 36
131 33
252 130
7961-
7961-
Het Ravelijn Marienberg IV
625 208-
202 67
640
827 781-
827 781-
De Krim Zuid IV Radewijk, middenin
835 94
281 24
665 106
451 13
451 13
Haardijk II De Steenmaat
3.687 460
411 356
1.283 -
2.815 816
2.815 816
Broeklanden De Kop Centrumplan
1.369 5.404-
817 4.857
28
2.187 575-
2.187 575-
12.874
9.261
6.227
Slagharen werkg.Moeshoek Slagharen woong.Moeshoek De Meerstal I Op de Akkers IV
Nog te maken kosten Nog te verwachten opbrengsten Verwacht exploitatieresultaat (-/- is voordelig)
888
888
4.815 520-
16.796
1.346
172
2.189
1.762 4.815 520-
1.908 4.464
16.796 9.645 32.067 5.626-
Voor een nadere toelichting op de grondexploitatie wordt verwezen naar de jaarrekening grondexploitatie.
13 van 97
Het saldo van 'gereed product en handelsgoederen' bestaat uit eigen verklaringen, voorraad theaterbonnen e.d.. Het onderdeel 'vooruitbetalingen' bestaat grotendeels uit facturen van ROVA en VNG die betrekking hebben op 2009.
Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Deze vorderingen kunnen worden onderverdeeld in: • Vorderingen op openbare lichamen • Overige vorderingen Totaal Het saldo 'vorderingen op openbare lichamen' bestaat onder andere uit: • Provincie; ISV-bijdrage • Belastingdienst; BCF-compensatiefonds
Bedrag 6.834 8.322 15.156
84 6.750
Het onderdeel 'overige vorderingen' bestaat o.a. uit de posten: • Debiteuren algemeen/belastingen • Pc-prive en fiets-prive-regeling • Incassobestand • Voorschotten kassiers/salarissen Voor een volledige specificatie van de debiteuren verwijzen wij u naar de afdeling PFM.
Liquide middelen Betreft het credit-saldo op de diverse bankrekeningen; het verschil saldo ultimo 2008 ten opzichte van de stand ultimo 2007 (daling) is te verklaren doordat het rekeningnummer bij Bank Nederlandse Gemeenten per ultimo 2008 een debet-saldo vertoont.
Overlopende activa Onder de overlopende activa vallen de volgende onderdelen: • Te verwerken ontvangsten VIS • Betalingen / uitzoekrekening betalingen CiVision Innen • Transitoria • Vorderingen vervangingsfonds • Buiten rekening • Voorschotten samenleving • Vorderingen van sociale aard • Theaterbonnen (ingenomen / tegoed) Totaal
Bedrag 4 4.402 4 22 5 6 4.443
Het onderdeel 'transitoria' betreft vorderingen van de diverse afdelingen en kan als volgt in hoofdlijnen worden gespecificeerd: Kohier afvalstoffenheffing 2.592 Leges bouwvergunningen 468 Te ontvangen bijdrage functie 611/622 247 Gemeente Zwolle; bijdrage RMC 90 De Veste bijdrage milieu 149 St. LOC; bijdrage 2008 79 Verkoop onroerende zaken; gemeentewerf Gramsbergen 180 Nutsbedrijven; aflossing verstrekte geldlening 283 Voor een uitgebreidere specificatie van de nog te ontvangen bedragen verwijzen wij u naar de bijlagen overzicht ‘nog te betalen / nog te ontvangen.
14 van 97
PASSIVA Vaste passiva
Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende onderdelen: Stand eigen vermogen (bedragen x € 1.000) Algemene reserve
Ultimo 2007
Overige bestemmingsreserves Nog te bestemmen resultaat Totaal:
Vermeerd.
8.235
Dekkingsreserves
Ultimo 3.397
Vermind. 756
2008 10.876
202
817
41
978
79.532
18.572
13.012
85.092
3.563
2.366-
17.372
94.580
1.197 89.166
22.786
Het onderdeel nog te bestemmen resultaat betreft het rekeningsaldo over 2008 en bedraagt derhalve afgerond -/- € 2,4 miljoen.
Voorzieningen De voorzieningen bestaan uit de volgende onderdelen: Stand voorzieningen
Ultimo
(bedragen x € 1.000)
2007
Voorzieningen voor verplichtingen
7.476
Onderhoudsegalisatievoorzieningen
6.839
Door derden beklemde middelen
5.087 19.402
Totaal:
Ultimo Vermeerd. 996
Vermind. 220
2008 8.252
6.839
-
2.854
1.020
6.921
3.850
8.079
15.173
Volledigheidshalve wordt hierbij opgemerkt dat de forse omvang van de verminderingen met name wordt verklaard uit de "omzetting" van de voorzieningen "onderhoud rioleringen" en "onderhoud gebouwen" in reserves. Deze omzetting is een gevolg van een wijziging van het Besluit Begroting en Verantwoording. Voor het verloop van de reserves en de voorzieningen wordt kortheidshalve verwezen naar de staat van reserves en voorzieningen opgenomen in het bijlagenboek.
15 van 97
Vaste schulden met een looptijd langer dan een jaar. In onderstaand overzicht is conform de onderverdeling van de langlopende schulden op de balans de mutaties en aflossing over het jaar 2008 opgenomen. Stand langlopende schulden (bedragen x € 1.000) Onderhandse leningen Waarborgsommen Door derden belegde gelden Totaal:
Ultimo 2007
Ultimo Vermeerd.
72.240
Vermind.
22.700
3.509
2008
2.428
92.512
1.994
1.515
159
20
92
87
75.908
22.720
4.514
94.114
Onderhandse leningen; In januari 2008 is € 12,5 miljoen ontvangen wegens een afgesloten geldlening bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) op 20 december 2006. Er zijn door de gemeente 2 leningen, totaal € 0,2 miljoen (door)verstrekt aan het Startersfonds. In september 2008 is een geldlening van € 30 miljoen aangetrokken bij de (BNG) met gedeeltelijke stortingen. Op 1 oktober 2008 is € 10 miljoen ontvangen. De totale rentelasten komen uit op een bedrag van € 3,9 miljoen. Waarborgsommen; betreft verlaging bankgarantie Marslanden B.V. Door derden belegde gelden; afrekening/overdracht van middelen naar samenwerkingsverband Weer Samen Naar School Rondom De Vonder. Vlottende passiva.
Netto vlottende schuld met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar De algemene rekeningen die de gemeente Hardenberg bij de Bank Nederlandse Gemeenten heeft geeft ultimo 2008 een negatief saldo van € 8,8 miljoen te zien. Onder de overige schulden zijn de volgende onderdelen begrepen: • Crediteuren • Te betalen netto salarissen • Loonheffing/sociale lasten • Betalingen onderweg samenleving (GLNTS) • Reservering crediteuren samenleving • Te verwerken ontvangsten samenleving • Sociale lasten sociale dienst Totaal
Bedrag 7.415 -/- 13 1.804 363 5 7 228 9.809
Voor een specificatie van de crediteuren verwijzen wij u naar de afdeling PFM. Het saldo op de post loonheffing/sociale lasten betreft de verwerking van de afdrachten van de loonheffing en sociale lasten in de salarisverwerking van december, de daadwerkelijke betaling vindt plaats in januari 2009. De betalingen onderweg samenleving betreffen de in 2008 verantwoorde maar in 2009 te betalen bedragen inzake WWB, WIW,IOAZ/W en WMO Verder zijn er geen bijzonderheden te melden.
16 van 97
Overlopende passiva Onder de overlopende passiva vallen de volgende onderdelen: • Ontvangsten VIS • Voorlopige inkomsten (Samenwerkingsverband SNOO) • Transitoria • Vooruit ontvangen bedragen • Inhouding ten behoeve van personeel • Belastingen (BTW) • Schulden van sociale aard Totaal
Bedrag 280 3.861 1.780 13 183 6 6.123
Het onderdeel transitoria (nog te betalen bedragen) van de diverse sectoren betreft voornamelijk de post: Rente langlopende geldleningen 857 Min BZK; uitkering Gemeentefonds 161 Electrabel; verbruik elektra 170 Afkoop Besluit Woninggebonden subsidies 380 Groene en blauwe diensten; subsidies 407 WMO; nota’s periode 12 en 13 433 Arbeidsvoorziening; nota 4e kwartaal Larcom/loonkosten/pilot inkoop SW 738 Bijzondere basisscholen; 5 jaarlijkse afrekening 133 Voor een uitgebreidere specificatie van de nog te ontvangen bedragen verwijzen wij u naar de bijlagen overzicht ‘nog te betalen / nog te ontvangen. Het onderdeel ‘vooruit ontvangen bedragen’ betreffen de reeds ontvangen bedragen / subsidies van andere overheidslichamen met een verplicht bestedingsdoel. Verder zijn er geen bijzonderheden te vermelden. Waarborgen en garanties Het in de balans opgenomen bedrag voor verstrekte waarborgen aan natuurlijke- en rechtspersonen kan als volgt naar de aard van de geldlening gespecificeerd worden (staat F1): Geldnemer
Oorspr.
Percentage
Ultimo
Ultimo
(bedragen x € 1.000)
bedrag
borgstelling
2007
2008
Woningbouw
149.762
Woningbouw
3.906
Zorginstellingen
7.846
50%
55.092
67.900
100%
243
2.886
100%
3.836
3.528
3.084
2.653
12.124
12.192
74.379
89.159
Larcom
11.764
41%
Overige
12.358
100%
Totaal:
185.636
In 2008 is niets betaald wegens de verleende borgstellingen.
17 van 97
GRONDSLAGEN
18 van 97
19 van 97
GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) daarvoor geeft. De waardering van activa en activa vindt, tenzij anders is vermeld, plaats tegen de nominale waarden. A. Waarderingsgrondslagen Vaste activa. Het waarderen, afschrijven en berekenen van de rentecomponent van de kapitaallasten gebeurt conform de geformuleerde uitgangspunten in de nota 'waardering en afschrijving vaste activa' zoals is vastgesteld in de raadsvergadering van juni 2005. De ingangsdatum van deze nota is met terugwerkende kracht bepaalt op 1 januari 2005. Vlottende activa. Voorraden; de niet in exploitatie genomen gronden zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs (aanschaffingskosten) van de gronden vermeerderd met de daaraan toe te rekenen kosten (rente en algemene beheerskosten). De onderhanden werken, waaronder gronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingkosten Dit betreft de aanschaffingskosten van de gronden, de kosten van bouw- en woonrijpmaken en de overige direct aan de vervaardiging toe te rekenen kosten, verminderd met de opbrengsten van grondverkopen, subsidies en bijdragen van derden. Bij de afwikkeling van een complex wordt het resultaat verrekend met de algemene reserve grondexploitatie. Voor complexen waarvoor een verlies wordt verwacht wordt voor dit verlies een voorziening gevormd ten laste van de algemene reserve grondexploitatie. De overige grond- en hulpstoffen en gereed product en handelsgoederen zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingprijs dan wel de lagere marktwaarde. Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar; waardering vindt plaats onder aftrek van eventuele voorzieningen wegens oninbaarheid. Vaste passiva Eigen vermogen (reserves en het resultaat na bestemming) en voorzieningen; het instellen van, toevoegen en onttrekken aan reserves en voorzieningen gebeurt conform de geformuleerde uitgangspunten in de nota ‘reserves en voorzieningen’ zoals is vastgesteld in de raadsvergadering van juli 2007. De ingangsdatum van deze nota is met terugwerkende kracht bepaalt op 1 januari 2007. In verband met een wijziging BBV is een aantal voorzieningen omgezet in een overlopende (balans)post. Ten aanzien van de dan nog resterende voorzieningen is aanvullend op genoemde nota bepaald, dat: • 'oude' budgetten, waarvoor in het verleden middelen in een voorziening zijn gestort, worden afgewikkeld ten laste van de voorziening. Deze ‘oude’ voorzieningen zijn dus niet omgezet in een overlopende balanspost, • voor meerjarige specifieke subsidiebedragen waarvan de meerjarige subsidieperiode voor 01-01-2007 aanving (bijvoorbeeld ISV) blijven conform BBV de 'oude' voorzieningen bestaan totdat ter zake een nieuwe (meerjarig) subsidieperiode aanbreekt, • 'nieuwe' middelen (de van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren) worden als overlopende (balans)post verantwoord.
20 van 97
Borg- en garantstellingen Voor zover leningen door de gemeente zijn gewaarborgd, is buiten de telling van de balans het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per ultimo boekjaar opgenomen. In de toelichting op de balans is nadere informatie hierover opgenomen.
B. Grondslagen resultaatbepaling Het resultaat is bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen. Uitgangspunt is dat baten en lasten tegen de nominale waarde worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en lasten die zich manifesteren nadat de administratie is afgesloten, worden in het volgende boekjaar verwerkt. De verdeling van de kosten van de verschillende kostenplaatsen over de diverse functies/producten geschiedt via de kostenverdeelsleutels welke ook bij de begroting zijn toegepast. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op de balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend (voorzienbaar) zijn geworden. Dividendopbrengsten worden als bate opgenomen op het moment waarop het dividend betaalbaar wordt gesteld of de algemene vergadering van aandeelhouders daarover een besluit heeft genomen.
21 van 97
22 van 97
23 van 97
PROGRAMMAREKENING MET TOELICHTING
24 van 97
25 van 97
RECAPITULATIESTAAT Hieronder is een zogenaamde recapitulatiestaat opgenomen. Hierin worden de totale lasten en baten per programma weergegeven. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen een resultaat voor reservering en het resultaat nog reservering. Ook is een onderscheid gemaakt tussen de baten en lasten, die direct op de diverse programma’s zijn begroot en verantwoord, en de algemene baten en lasten. Dit onderscheid is ook gehanteerd bij in de programmarekening met toelichting. Bedragen x € 1.000 prog P01 P02 P03 P04 P05 P06 P07
omschrijving Voorzieningen Wonen Kwetsbare groepen Veiligheid en openbare ruimte Economie De groene ruimte Externe oriëntatie
Begroot voor wijziging 10.683 24.993 25.080 1.556 1.036 191 2.486
Begroot na wijziging 10.998 41.852 27.522 1.648 1.409 1.836 3.670
Rekening 2008 11.943 53.796 26.428 2.330 1.314 1.293 3.100
Lasten P01 P02 P03 P04 P05 P06 P07
Voorzieningen Wonen Kwetsbare groepen Veiligheid en openbare ruimte Economie De groene ruimte Externe oriëntatie
25.374 24.328 40.923 16.557 2.569 2.813 9.055
27.283 41.420 44.556 19.770 3.346 5.637 10.335
29.717 48.471 43.906 19.605 3.390 4.798 10.566
totaal van de programma's
55.594
63.412
60.247
Begroot voor wijziging 59.005 101
Begroot na wijziging 64.912 947
Rekening 2008 67.243 1.108
59.106
63.965
66.135
resultaat voor reservering
3.512
553
5.888
omschrijving Onttrekkingen aan reserves Toevoegingen aan reserves
Begroot voor wijziging 604 4.115
Begroot na wijziging 17.441 17.994
Rekening 2008 14.532 22.786
-3.512
-553
-8.254
0
0
-2.366
Baten
prog Baten fin Lasten fin
omschrijving algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien totaal algemene dekkingsmiddelen c.a.
prog Baten Res Lasten Res
totaal mutatie reserves rekeningstekort
26 van 97
27 van 97
GLOBALE ANALYSE JAARREKENINGRESULTAAT
28 van 97
GLOBALE TOELICHTING OP RESULTAAT 2008 In deze paragraaf wordt een globale toelichting op het rekeningresultaat gegeven op programmaniveau. Vervolgens zal in de volgende paragrafen een nadere analyse van de verschillen binnen de programma’s worden gegeven. Hierbij is als algemeen uitgangspunt gehanteerd dat verschillen groter dan € 100.000 worden verklaard. Bij de 2e bestuursrapportage werd over 2008 een positief (rekening) resultaat verwacht van € 53.000. Hiervan is € 50.000 ingezet voor bijdragen aan het eeuwfeest Dedemsvaart. Het resterende saldo van € 3.000 is toegevoegd aan de algemene reserve. Over 2008 is uiteindelijk een nadelig resultaat behaald van € 2.366.000.
Ingevolge het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is het verplicht om een onderscheid te maken tussen het resultaat voor reservering en het resultaat na reservering. Bedragen x € 1.000 Resultaat voor reservering Mutatie reserves Resultaat na reservering
Begroot voor wijziging 3.512
Begroot na wijziging 553
Rekening 2008 5.888
-3.512 0
-553 0
-8.254 -2.366
Verschil 5.335 -7.701 -2.366
In december 2008 is besloten om een bruidsschat ad € 1.941.000 aan de Stichting ARCADE mee te geven in verband met de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs. Deze bruidsschat was niet begroot, maar is wel in het jaarresultaat verwerkt. Indien deze bruidsschat buiten beschouwing wordt gelaten, dan is de afwijking ten opzichte van het beeld bij de 2e bestuursrapportage 2008 te herleiden naar een te verklaren nadelig verschil van rond € 425.000. Het rekeningstekort van € 2.366.000 is in grote lijnen binnen de volgende programma's/ onderdelen ontstaan: Programma (bedragen x € 1.000) Voorzieningen Wonen
Kwetsbare groepen
Openbare ruimte en veiligheid Externe Oriëntatie Financiën
Totaal
+= Voordeel - = nadeel - 1.941 + 522 +5.371 - 680 + 269 - 690 + 546 + 573 - 264 + 584 + 317 - 580 - 371 + 714 +1.416 -451 5.335
Omschrijving
Openbaar onderwijs Onderwijshuisvesting Riolering Overige volkshuisvesting Leges bouwvergunningen Werkgelegenheid Minimabeleid WMO WVG Wegen, straten en pleinen Openbaar groen Taakstellingen Bedrijfsvoeringskosten Dividend (LOC en ESSENT) Algemene baten en lasten Overige afwijkingen
29 van 97
Een aantal van deze afwijkingen is reeds in deze rekening (geheel of gedeeltelijk) verrekend met reserves, zoals Voorzieningen Wonen Kwetsbare groepen Financien Overige Totaal
- 464 -5.371 302 - 226 -1.548 -394 -7.701
Reserve Onderwijshuisvesting Reserve onderhoud riolering Reserve SW Reserve WMO Reserve onderhoud gebouwen Diverse reserves
Deze afwijkingen worden toegelicht in het hierna volgende hoofdstuk. Bij de diverse verschillen is aangegeven of sprake is van een structurele of een incidentele afwijking. Het merendeel van de afwijkingen is incidenteel. Met betrekking tot die zaken, die structureel doorwerken, wordt bij de 1e bestuursrapportage 2009 teruggekomen. Verder moet een aantal mee- en tegenvallers nog verrekend worden, overeenkomstig het hierdoor eerder door uw raad geformuleerde beleid. Op deze “resultaatbestemming” wordt via een afzonderlijk voorstel bij uw raad terugkomen.
30 van 97
31 van 97
TOELICHTING PROGRAMMAREKENING
32 van 97
33 van 97
PROGRAMMA’S De ambities van de gemeente Hardenberg zijn vertaald in het meerjarenprogramma. Accenten worden gezet door middel van het investeringsprogramma. Het meerjarenprogramma is ingedeeld naar zeven programmalijnen: 1. Voorzieningen 2. Wonen 3. Kwetsbare groepen 4. Openbare ruimte en veiligheid 5. Economie 6. Groene Ruimte 7. Externe Oriëntatie De afwijkingen ten opzichte van de gewijzigde begroting per programma zijn in onderstaande tabel weergegeven. Bedragen x € 1.000
Programma
Omschrijving
Begroot 2008
Werkelijk
Verschil
na wijzigingen 2008 P01
Voorzieningen
16.285
17.773
-1.488
P02
Wonen
-431
-5.325
4.894
P03
Kwetsbare groepen
17.033
17.478
-444
P04
Veiligheid en openbare ruimte
18.122
17.274
848
P05
Economie
1.937
2.076
-139
P06
De groene ruimte
3.800
3.505
295
P07
Externe oriëntatie
6.666
7.466
-800
In de komende paragrafen wordt per programma een korte samenvatting gegeven van de ambities uit het meerjarenprogramma. Vervolgens volgt een tabel met de totale lasten en baten per programma. Daarna wordt een totaaloverzicht gegeven van de verschillen per taak/functie. Toelichting op de (financiële) verschillen De afwijkingen tussen de werkelijke en begrote saldi per functie worden vervolgens toegelicht, voor zover deze verschillen groter zijn dan € 100.000. Deze ondergrens is gehanteerd, gelet op de uitkomsten van de discussie met uw raad over de gewenste mate van detaillering van de toelichting. Van enkele taken wordt ondanks een lager verschil toch een nadere toelichting gegeven. Dit vanwege de mogelijke informatiewaarde. In de toelichting op de verschillen zult u – evenals vorig jaar – een aantal keren, de verklaring lezen dat de kosten van de doorberekende uren eigen organisatie fors zijn afgeweken van de raming. De verklaring voor deze afwijking kan meervoudig zijn, zoals vacatures, inzet van de uren op andere beleidsterreinen, nieuwe taken enz. In veel gevallen is echter de verklaring dat de ramingen tussentijds, bij 1e en 2e bestuursrapportage, niet zijn aangepast. Het afgelopen jaar hebben wij, mede vanwege het financiële effect, veel aandacht besteed aan het monitoren van de uren voor kapitaaldienst en grondexploitatie. Het komende jaar zullen wij deze aandacht uitbreiden naar de inzet voor de reguliere taken. Wij verwachten dan ook dat in de rekening 2009 de verschillen als gevolg van een afwijkende doorberekening van uren aanmerkelijk kleiner zullen zijn. Om bovenstaande redenen en om reden van transparantie, zijn wij bij de toelichting op de verschillen niet ingegaan op de verschillen in doorberekende uren. Een andere aanpassing, die wij in de toelichting hebben aangebracht, is het explicieter aangeven van het karakter van de afwijking. Daarbij staat de I voor incidenteel en S voor structureel (bij ongewijzigd beleid).
34 van 97
PROGRAMMA
1. VOORZIENINGEN
Voorzieningen leveren een bijdrage aan het met plezier wonen, werken en recreëren. Voorzieningen zijn zaken als een school, een dorpshuis, een theater en een ziekenhuis. Maar ook een voetbalvereniging, de harmonie en een kinderboerderij. De behoefte aan voorzieningen in de eigen kern is groot. Vrije tijd en ontspanning horen niet bij de taken van de gemeente. Samen leven en sociale cohesie zijn wel aandachtsvelden voor de gemeente. De uitvoering verschuift van een gemeentelijke taak naar de verantwoordelijkheid van de clubs, verenigingen en instellingen. Binnen deze programmalijn is het gelaagde model een belangrijk hulpmiddel om zoveel mogelijk recht te doen aan alle doelstellingen. In het gelaagde model worden kleine kernen, grote kernen en centrale kernen onderscheiden. De twee centrale kernen zijn Hardenberg en Dedemsvaart, de grote kernen zijn Balkbrug, Gramsbergen, Slagharen en Bergentheim. De overige kernen zijn kleine kernen. Doelstellingen:
-Bieden van een ontmoetingsplek en versterken sociale cohesie -Verbeteren kwaliteit van onderwijs en zorg -Verbeteren woon- en ondernemersklimaat -Binden van jongeren aan de gemeente Hardenberg
Totaaloverzicht Programma 1: Voorzieningen Bedragen x € 1.000
Begroot voor wijziging
Begroot na wijziging
Rekening 2008
Verschil
Baten
-10.683
-10.998
-11.943
946
Lasten
25.374
27.283
29.717
-2.434
Eindtotaal
14.691
16.285
17.773
-1.488
Onderverdeling naar taken Begroot na wijziging
Rekening 2008
Verschil
Bedragen x € 1.000 Openbaar vervoer
30
22
8
Openb.basisonderwijs excl. huisvesting
714
2.670
-1.956
Bijz.basisonderwijs excl. huisvesting
701
688
13
Bijz.voortg.spec.onderwijs excl.huisvest
56
81
-24
Openb.voortg.onderwijs excl.huisvesting
57
57
0
Bijz.voortg.onderwijs excl.huisvesting Totaal onderwijs excl. huisvesting
91
55
36
1.620
3.550
-1.930
OBS, onderwijshuisvesting
653
615
38
BBS, onderwijshuisvesting
1.539
1.393
145
B(voortgezet)SO, onderwijshuisvesting
356
398
-41
Openb.voortg.onderwijs,huisvesting
214
330
-116
1.404
907
497
4.166
3.643
522
Gemeensch. baten en lasten onderwijs
1.899
1.945
-46
Openbaar bibliotheekwerk
1.306
1.285
22
Sport
3.487
3.394
93
Groene sportvelden en terreinen
1.133
1.289
-156
951
1.137
-186
Bijz.voortg.onderwijs, huisvesting Totaal onderwijshuisvesting
Kunst Oudheidkunde/musea Openbare gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg Eindtotaal
612
556
56
1.013
958
55
69
-4
73
16.285
17.773
-1.488
35 van 97
verschillen groter dan € 100.000:
Totaal
Waarvan
Waarvan
Uren onderwijs, exclusief huisvesting onderwijshuisvesting Sport
Overige
-1.930
38
-1.968
522
81
441
93
11
82 110
88
-22
Groene sportvelden en terreinen
-156
-79
-77
Kunst
-186
5
-191
73
0
73
Waarvan zwembaden
Jeugdgezondheidszorg
Toelichting op de (overige) verschillen. Onderwijs, exclusief huisvesting WWE Het verschil wordt met name verklaard door: Nadelen € 1.941.000
I/S I
Toelichting In verband met de verzelfstandiging van het openbaar basisonderwijs per 1 januari 2009 is een bruidsschat overeengekomen van € 1.941.000. Dit bedrag is in de voorziening Privatisering openbaar onderwijs gestort. Conform besluitvorming zal de bruidsschat in 5-jaarlijkse termijnen uitgekeerd worden aan de Stichting Arcade. Overigens wordt hierbij opgemerkt dat de verzelfstandiging op termijn ook zal leiden tot een besparing op de formatie (€ 250.000)
Onderwijshuisvesting WWE Het verschil wordt met name verklaard door: Voordelen € 460.000
I/S I
€ 67.000
I
Nadelen € 70.000 € 36.000
I I
Toelichting In het programma onderwijshuisvesting is rekening gehouden met de huur van gebouwen om de leerlingen van het Greijdanus College te kunnen huisvesten. Er is daarentegen voornamelijk gebruik gemaakt van gebouwen in gemeentelijke eigendom, waardoor de huurbedragen lager uitgevallen zijn. Hier staat tegenover dat de geraamde onttrekking aan de reserve onderwijshuisvesting niet heeft plaatsgevonden (zie ook toelichting op mutatie reserves). Niet alle scholen hebben de onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd/gedeclareerd. Tijdelijke huisvestingskosten de Nieuwe Veste. Afrekening energiekosten van de Groene Welle.
36 van 97
Sport SC De taak sport is onder te verdelen in Zwembaden, Sporthallen, Gymlokalen en Overige sportaangelegenheden. Het voordelige resultaat is voornamelijk behaald binnen het beleidsproduct zwembaden. Voordelen € 87.000
I/S I
€ 97.000
I
Nadelen € 36.000
I
€38.000
I
Toelichting De energiekosten hebben geleid tot lagere afrekening. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de huidige energieleverancier alleen voorschotten in rekening gebracht heeft. Op basis van het werkelijke verbruik zal de afrekening waarschijnlijk in 2009 plaatsvinden. De opbrengsten zijn dit jaar hoger uitgevallen dan geraamd. De abonnementenverkopen bij m.n. De Krim zijn hoger geweest. De uitbreiding van de lescapaciteiten (instructiezwemmen ca. € 60.000) en daarmee het wegwerken van de wachtlijsten en de huur van het zwembad door diverse verenigingen hebben eveneens bijgedragen aan deze hogere inkomsten. In het najaar 2008 bleek dat in De Marsch een aantal niet voorziene onderhoudswerkzaamheden plaats dienden te vinden. De meest noodzakelijk werkzaamheden zijn uitgevoerd en hebben tot genoemde overschrijding geleid. Een aantal werkzaamheden zullen in 2009 uitgevoerd worden. De subsidie bijdrage aan het Heuveltjesbosbad is in 2008 lager uitgevallen. In 2008 hebben diverse onderhoudswerkzaamheden plaatsgevonden. De geraamde installatie van de luie trap loopt echter vertraging op en zal in 2009 plaats gaan vinden. Overigens vallen deze kosten hoger uit dan geraamd was. Diverse afwijkingen, waaronder loonsom en kapitaallasten etc. De voorbereidingskosten voor het nieuwe zwembad op de sportboulevard zijn hoger uitgevallen dan bij de 2e bestuursrapportage werd verwacht.
Als gevolg van het voordelig exploitatieresultaat is de noodzaak om de voorgenomen onttrekking (€ 30.000) aan de reserve van het zwembad niet uitgevoerd.
Groene sportvelden en terreinen SC Deze taak is onder te verdelen in sportparken en sportmaterialen. Het saldo is ontstaan binnen het beleidsproduct sportparken. Het verschil wordt met name verklaard door: Nadelen € 77.000
I/S I
Toelichting Hogere onderhoudskosten van de diverse kunstgrasvelden, herstelwerkzaamheden op sportpark De Boshoek, extra verrichte onderhoudswerkzaamheden door derden aan terreinen en extra gemaakte kosten aan beregeningsinstallaties.
37 van 97
Kunst SC Deze taak bestaat uit de beleidsproducten Theater de Voorveghter, Plaatselijke culturele verenigingen en overige kunst. Het nadelige resultaat is ontstaan binnen het beleidsproduct de Voorveghter. Nadelen € 55.000
I/S I
€ 34.000 € 103.000
I I
Toelichting Hogere loonkosten in verband met onregelmatigheidsdiensten en reintegratiekosten Hogere uitkoopsommen van de artiesten i.v.m. de grotere zaal. De ontvangen abonnementsgelden zijn in het verleden volgens de BBV verkeerd verantwoord. De ontvangen abonnementsgelden 2008/2009 zijn conform regelgeving opgesplitst in baten voor 2008 en baten voor 2009. Dit veroorzaakt eenmalig een nadeel.
Jeugdgezondheidszorg WWE Binnen deze taak wordt een onderscheid gemaakt tussen een "uniform deel" en "maatwerk". Op het onderdeel maatwerk is een voordeel ontstaan van € 97.000. Bij de resultaatbestemming wordt voorgesteld om dit bedrag te reserveren. Voordelen € 97.000
I/S I
Toelichting De Brede Doel Uitkering Centrum Jeugd en Gezin (CJG) is toegekend voor de jaren 2008 tot en met 2011. Na afloop van deze periode zullen de bestedingen verantwoord dienen te worden en door het Rijk definitief vastgesteld te worden. De gelden dienen besteed te worden voor de ontwikkeling van het CJG en investeringen in bijvoorbeeld scholing. Er wordt gewerkt aan een kadernota/werkplan 2009-2010 dat in het voorjaar 2009 klaar zal zijn.
38 van 97
PROGRAMMA
2. WONEN
Om vitale kernen te houden, is het nodig dat alle leeftijdsgroepen daar kunnen blijven wonen. Vanwege demografische ontwikkelingen (kleinere huishoudens, vergrijzing) moet er anders gebouwd worden. Daarnaast zijn extra starterswoningen nodig om jongeren te binden. Doelstellingen: • Bouwen op basis van behoefte inwoners. • Bouwen voor starters en senioren. Totaaloverzicht Programma 2: Wonen Bedragen x € 1.000
Begroot voor wijziging
Begroot na wijziging
Rekening 2008
Verschil
Baten
-24.993
-41.852
-53.796
11.945
Lasten
24.328
41.420
48.471
-7.051
-665
-431
-5.325
4.894
Eindtotaal Onderverdeling naar taken Bedragen x € 1.000
Begroot na wijziging
Afvalverwijdering en -verwerking
Rekening 2008
Verschil
4.812
4.805
-4.796
-4.805
9
16
0
16
5.084
-251
5.335
-5.084
-5.120
36
0
-5.371
5.371
Hemelwater
0
-19
19
Woningexploitatie / woningbouw
0
0
0
Baten rein.rechten en afvalstoffenheffing
Riolering en waterzuivering Baten rioolrechten
Stads- en dorpsvernieuwing Overige volkshuisvesting Bouwvergunningen
8
4
131
-127
2.907
3.587
-680
-2.376
-2.645
269
Bouwgrondexploitatie
-983
-1.009
26
Eindtotaal
-431
-5.325
4.894
verschillen groter dan € 100.000:
afvalverwijdering
Totaal
Waarvan
Waarvan
Uren
overige
16
-86
102
5.371
-125
5.496
stads- en dorpsvernieuwing
-127
-129
2
overige volkshuisvesting
-680
-487
-193
riolering
bouwvergunningen grondexploitatie
269
0
269
26
240
-214
39 van 97
Toelichting op de (overige) verschillen. Afvalverwijdering en –verwerking BM Deze taak bevat de beleidsproducten Afvalverwijdering/verwerking, GBOT Afvalverwijdering/verwerking, Cleanteam en Afvalverwijderingheffing. Er zijn ogenschijnlijk geen verschillen ten opzichte van de gewijzigde begroting. Dit komt door de verrekening met de voorziening Afvalstoffenheffing. Deze verrekening is het saldo tussen de daadwerkelijke uitgaven en inkomsten. De uitgaven waren lager dan de inkomsten, waardoor er minder aan de voorziening (€ 94.000) onttrokken hoefde te worden. Per ultimo 2008 bedraagt de voorziening overigens € 1.241.000. Voordelen € 40.000 € 55.000
I/S I I
Toelichting De eindafrekening van de ROVA over 2007 is lager uitgevallen. Lagere bevoorschotting dan was geraamd.
Rioleringen en waterzuivering IG Deze taak betreft de beleidsproducten Riolering/gemalen, GBOT Riolering/gemalen en Riolering heffingen. Evenals bij de taak Afvalverwijdering en –verwerking wordt ondanks een neutraal saldo een analyse gemaakt van de baten en lasten, vanwege de verrekening met de Reserve Onderhoud Rioleringen. Het blijkt, dat er ten opzichte van de 2e bestuursrapportage geen extra onttrekkingen of toevoegingen van de reserve nodig zijn geweest. Als gevolg van een wijziging van de BBV is de voorziening onderhoud riolering omgezet in een reserve riolering. Hierdoor ontstaat binnen dit programma een voordeel van € 5.371.000. Dit voordeel heeft vervolgens geen invloed op het rekeningsresultaat omdat genoemd bedrag vervolgens, als onderdeel van de “mutaties reserves”, is toegevoegd aan de (nieuw ingestelde) reserve onderhoud riolering. Per ultimo 2008 bedraagt de reserve € 4.897.000. Voordelen € 5.371.000 € 146.000 €
I/S I I
38.000
Nadelen € 111.000
I
Toelichting Vrijval voorziening onderhoud riolering Dit voordeel betreft elektra en is voornamelijk ontstaan door diverse jaarafrekeningen over 2005, 2006 en 2007. Door de nieuwbouw van woningen en bedrijven zijn de rioolheffingen hoger geweest. Daarnaast lag het waterverbruik in 2008 hoger dan in 2007. Ten aanzien van het regulier onderhoud met betrekking tot riolen, gemalen en drukriolering zijn meer kosten. Daarentegen zijn voor het groot onderhoud met betrekking tot riolen, gemalen en drukriolering minder kosten gemaakt. Drukriolering Een gedeelte van het onderhoud is uitgevoerd gelijktijdig met het dagelijks onderhoud. Hiermee is het resultaat dat het aantal storingen is gereduceerd en zijn werkzaamheden voor groot onderhoud eveneens meegenomen. Dit heeft echter geleid tot een overschrijding op de post regulier onderhoud drukriolering. Deze overschrijding zal in de post groot onderhoud drukriolering worden gecompenseerd doordat werkzaamheden reeds zijn uitgevoerd. Rioolgemalen Overschrijdingen op de post regulier onderhoud gemalen heeft onder andere te maken met de uitbreiding van het aantal objecten. Met name de bergbezink bassins die in het kader van de basisinspanning zijn aangelegd. Ook is een aantal noodzakelijke werkzaamheden vooruitlopend op het beheer- en onderhoudsbestek gemalen reeds uitgevoerd.
40 van 97
Overige volkshuisvesting BM Deze taak is onder te verdelen naar Bouw –en woningtoezicht en overige volkshuisvesting. Binnen het beleidsproduct Bouw- en woningtoezicht is het nadelige saldo ontstaan. Nadelen € 85.000
I/S I
€ 82.000
I
Toelichting In hoofdzaak houdt deze overschrijding verband met de (niet begrote) kosten van de implementatie van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). De bijdrage van het rijk ad € 76.000 is als incidenteel voordeel geboekt in de algemene dienst. Verder bleek het noodzakelijk tijdelijk extra juridische bijstand in te huren. Tenslotte zijn extra kosten gemaakt voor welstand en de constructeur. Er zijn werkbudgetten beschikbaar gesteld ten behoeve van de voortgang Centrumplan Hardenberg, deze kosten zijn verantwoord op bouw- en woningtoezicht.
Bouwvergunningen BM In 2008 zijn er wederom meer bouwvergunningen verleend dan vooraf werd begroot. Met name in de maand juni zijn zeer veel aanvragen ingediend in verband met de inwerkingtreding van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (per 1 juli 2008 in werking getreden), omdat de nieuwe Wro minder mogelijkheden biedt tot het verlenen van vrijstellingen. Voordelen € 269.000
I/S I
Toelichting Bij de eerste bestuursrapportage is de raming voor de verwachte opbrengst verhoogd met € 800.000 tot € 2.375.000. Over geheel 2008 is nog een bedrag van € 269.000 extra ontvangen. Zoals hiervoor (bij de taak ‘overige volkshuisvesting’) al is gebleken, heeft de grote hoeveelheid aanvragen ook geleid tot een overschrijding aan de kostenkant.
Bouwgrondexploitatie Binnen dit programma valt ook de Bouwgrondexploitatie. Voor 2008 was een voordelig resultaat uit grondexploitatie begroot van € 846.000. Uiteindelijk is het voordelig resultaat nog € 5.000 hoger uitgevallen en kon € 851.000 worden toegevoegd aan de algemene reserve grondexploitatie. Voor de toelichting op de relevante ontwikkelingen verwijzen wij naar de paragraaf grondbeleid in het jaarverslag. Bovendien is bij deze jaarrekening ook een afzonderlijke toelichting m.b.t. de grondexploitatie bij de ter inzage liggende stukken gevoegd.
41 van 97
PROGRAMMA
3. KWETSBARE GROEPEN
Het bevorderen van zelfredzaamheid is de beste manier om kwetsbare groepen te helpen. Indien mensen niet voor zichzelf kunnen zorgen, moet de gemeente (tijdelijk) een vangnetfunctie vervullen. De gemeente wil dat publiek geld bij de juiste persoon terecht komt, met persoonlijke in plaats van generieke steun. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning is een belangrijk wettelijk kader voor het gemeentelijk beleid. Doelstellingen: • Vergroten zelfredzaamheid van mensen. • Het bieden van een vangnet voor mensen die buiten de boot (dreigen te) vallen. Totaaloverzicht Programma 3: Kwetsbare groepen
Bedragen x € 1.000
Begroot Begroot na wijziging voor wijziging
Rekening 2008
Verschil
Baten
-25.080
-27.522
-26.428
Lasten
40.923
44.556
43.906
-1.094 650
Eindtotaal
15.843
17.033
17.478
-444
Onderverdeling naar taken
Bedragen x € 1.000
Begroot na wijziging
Volwasseneducatie
Rekening 2008
Verschil
81
71
9
997
999
-2
2.676
2.911
-234
398
1.088
-690
14
16
-2
Gemeentelijk minimabeleid
1.556
1.010
546
Maatschappelijke begeleiding en advies
1.333
1.429
-96
Vormings- en ontwikkelingswerk Bijstandsverlening Werkgelegenheid Inkomensvoorzieningen vanuit het Rijk
Vreemdelingen
163
263
-100
1.450
1.643
-193
613
603
9
Huishoudelijke verzorging
4.416
3.843
573
Voorzieningen gehandicapten
3.337
3.602
-264
17.033
17.478
-444
Sociaal-cultureel werk Kinderdagopvang
Eindtotaal Verschillen groter dan € 100.000:
Totaal
Waarvan
Waarvan
Uren
overige
Bijstandsverlening
-234
-202
-32
Werkgelegenheid
-690
-402
-288
Gemeentelijk minimabeleid
546
419
127
Maatschappelijke begeleiding en advies
-96
-45
-55
Vreemdelingen
-100
-45
-55
Sociaal-cultureel werk
-193
-179
-14
Huishoudelijke verzorging Voorzieningen gehandicapten
573
0
573
-264
-22
-243
42 van 97
Toelichting op de (overige) verschillen. Bijstandsverlening WWE Onder deze taak wordt de algemene bijstand (de WWB-inkomensdeel) verantwoord. Voordelen € 44.000
I/S I
€ 158.000
I
Nadelen € 118.000
I
€ 86.000
I
Toelichting Per saldo waren de uitgaven voor bijstand zelfstandigen € 44.000 lager dan begroot Er is in 2008 veel uitstroom van de bijstand gerealiseerd, waardoor de WWB-uitkeringskosten lager zijn uitgevallen. De doelstelling om het 65- bestand met 400 personen te reduceren is gerealiseerd In de begroting is er vanuit gegaan dat het bedrag aan te verstrekken leenbijstand gelijk is aan het bedrag dat vervolgens uit rente en aflossing wordt ontvangen. In de praktijk blijkt dit niet gelijk op te lopen en is een incidenteel nadeel gerealiseerd. De advieskosten zijn hoger uitgevallen dan begroot. Ook is de rijksbijdrage lager.
Werkgelegenheid WWE Deze taak omvat de beleidsproducten Arbeidsvoorziening, Stichting Werk en Scholing en de WWB-werkdeel. Dit saldo wordt veroorzaakt binnen de beleidsproducten Arbeidsvoorziening.
Arbeidsvoorziening Voordelen € 379.000
I/S I
Nadelen € 709.000
I
Toelichting Dit voordeel betreft een aantal incidentele meevallers. De verkoop van het Larcompand is gunstiger uitgevallen dan verwacht werd. Het WSWvoortraject is vertraagd mede in verband met de voortgang van de aangevraagde ESF-subsidie. De SW-pilotkosten zijn lager uitgevallen dan geraamd. Daarnaast heeft een afrekening van de betrokken partijen (SWS en gemeente Ommen) plaatsgevonden en valt de bijdrage van Ommen dit jaar hoger uit dan geraamd. Bij de begroting van de bijdrage aan SW-bedrijven is uitgegaan van de subsidie-inkomsten. Er is abusievelijk geen rekening gehouden met de werkgeverslasten, waardoor een tekort ontstaan is. Verder zijn de inleenvergoedingen lager en de rijksinkomsten hoger uitgevallen dan geraamd. Tot slot leiden de SW-loonkosten tot een voordeel.
Met de 1e bestuursrapportage 2008 is het budget voor de SW gereshuffeld en werd een "overschot" verwacht van € 450.000. Dit bedrag is vervolgens toegevoegd aan de reserve WSW. Omdat de lasten (per saldo) hoger zijn uitgevallen dan begroot is het nu uit de jaarrekening blijkende nadeel verrekend door verlaging van genoemde reserve(ring).
43 van 97
Gemeentelijk minimabeleid WWE Binnen deze taak vallen de beleidsproducten Bijzondere Bijstand en Fonds Maatschappelijke Doeleinden. Het saldo wordt binnen beide onderdelen veroorzaakt.
Bijzondere bijstand Voordelen € 56.000
I/S I
€ 71.000
I
Nadelen € 70.000
I
Toelichting De kosten van de collectieve ziektekostenverzekering blijven net als voorgaande jaren meevallen. Op diverse posten is minder beroep gedaan. Daarnaast een incidenteel voordeel door de afrekening met de Gemeentelijke Kredietbank over 2007. Er is een groter beroep gedaan op de mogelijkheden van de woonkostentoeslag en duurzame gebruiksgoederen.
Fonds Maatschappelijke Doeleinden Voordelen € 67.000
I/S I
Toelichting Het rijk heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor armoedebestrijding. Door inwoners is minder beroep gedaan op deze regeling.
Maatschappelijke begeleiding en advies WWE Deze taak bevat de beleidsproducten Jeugd- en Jongerenwerk en Maatschappelijk werk. Het nadeel valt binnen het beleidsproduct Maatschappelijk werk. Nadelen € 79.000
I/S I
Toelichting Deze overschrijding heeft te maken met een subsidieverstrekking aan derden vanuit het project Sleutelfiguren.
Huishoudelijke verzorging WWE Dit bevat het beleidsproduct WMO. Voordelen € 695.000
I/S I
Toelichting In 2007 hebben herindicaties plaatsgevonden. Hierdoor heeft een verschuiving plaatsgevonden van de relatief dure huishoudelijke hulp 2 naar huishoudelijke hulp 1. Daarnaast zijn bij de aanbesteding de prijzen voor huishoudelijke hulp 2 de uurprijs fors lager uitgevallen terwijl bij huishoudelijke hulp 1 de prijs een fractie lager is geworden. Er is een lager beroep op het persoonsgebonden budget gedaan. De kosten voor de diensten van o.a. het CAK zijn hoger uitgevallen en de kosten van andere externe dienstverleners zijn lager uitgevallen dan geraamd.
€ 124.000
I
Nadelen € 84.000
I
De lagere prijzen voor huishoudelijk hulp leidt tevens tot een lagere eigen bijdrage. Hierdoor ontstaat vooralsnog incidenteel een nadeel.
€ 162.000
I
Voor het verbeteren van de administratieve processen zijn externe medewerkers ingehuurd.
Overigens merken wij ten aanzien van - de volledigheid van -de ontvangen "eigen bijdragen" het volgende op.
44 van 97
Een aanvrager van een voorziening (voorheen WVG), hulp in de huishouding of een financiële tegemoetkoming (persoonsgebonden budget) is op grond van de WMO een bijdrage verschuldigd. Deze bijdrage is op basis van de gemeentelijke verordening WMO qua hoogte afhankelijk van de aard en de duur van de verstrekking en daarnaast van de inkomensgegevens van de aanvrager. De wetgever heeft bepaald dat de berekening, oplegging en incasso van deze eigen bijdrage wordt uitgevoerd door het CAK. Het CAK verstrekt een totaaloverzicht waarbij maandelijks afstorting aan de gemeente plaatsvindt van de geïncasseerde bijdragen. Door de keuze voor deze systematiek van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeenten geen zekerheden omtrent omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen.
Voorzieningen gehandicapten WWE Voordelen € 193.000
I/S I
Nadelen € 190.000
I
€ 224.000
S
Toelichting Er zijn o.a. nog twee grote nabetalingen ontvangen voor grote dure woningaanpassingen die uitgevoerd zijn in 2007 en voor de Regeling Geldelijke Steun Huisvesting Gehandicapten (totaal € 166.000) De woonvoorziening gehandicapten is overschreden, voornamelijk veroorzaakt door enkele incidentele dure woningaanpassingen. Betreft de bijdrage eigen vervoer. In 2008 heeft een nieuwe aanbesteding voor het onderhoud en de verzekering van rolstoelen en scootmobielen plaatsgevonden. Dit heeft tot een lastenstijging geleid. Daarnaast zijn er steeds meer vervoersvoorzieningen in omloop. Dit betekent dat de kosten van onderhoud, reparatie en aanpassing hiervan steeds meer stijgen.
Als gevolg van de saldi op "WMO-huishoudelijke verzorging" en voor "Voorziening gehandicapten" vervalt de noodzaak om de begrote onttrekking aan de reserve WMO uit te voeren.
45 van 97
PROGRAMMA
4. VEILIGHEID EN OPENBARE RUIMTE
100% veiligheid kan de gemeente niet garanderen, de verantwoordelijkheid voor veiligheid ligt ook bij de samenleving. In het spanningsveld tussen de behoefte aan veiligheid en de onmogelijkheid om veiligheid te garanderen, wil de gemeente inzetten op preventie, handhaving en stimulering van de eigen verantwoordelijkheid. Doelstellingen: • bevorderen van een veilige en leefbare woonomgeving, • bevorderen zelfredzaamheid van de samenleving, • verminderen regels en deze strikter handhaven. Totaaloverzicht Programma 4: Veiligheid en Openbare Ruimte Begroot Begroot voor na wijziging wijziging Bedragen x € 1.000
Rekening 2008
Verschil
Baten
-1.556
-1.648
-2.330
682
Lasten
16.557
19.770
19.605
166
Eindtotaal
15.001
18.122
17.274
848
Onderverdeling naar taken Bedragen x € 1.000 Brandweer en rampenbestrijding
Begroot na wijziging 3.274
Openbare orde en veiligheid Wegen, straten en pleinen
570
-40 584
560
425
135
1.345
2.003
-657
-495
-1.057
562
26
13
13
4.224
3.907
317
623
673
-50
Lijkbezorging Baten begraafplaatsrechten
Verschillen groter dan € 100.000:
-518
-506
-12
18.122
17.274
848
Totaal
Waarvan
Waarvan
Uren Wegen, straten en pleinen Verkeersmaatregelen te land Parkeren
-5
7.969
Binnenhavens en waterwegen
Eindtotaal
3.279
530
Baten parkeerbelasting Openbaar groen en openluchtrecreatie
Verschil
8.553
Verkeersmaatregelen te land Parkeren
Rekening 2008
584
Overige 376
209
135
21
114
-657
-212
-446
Baten parkeerbelasting
562
0
562
Openbaar groen en openluchtrecreatie
317
255
62
46 van 97
Toelichting op de (overige) verschillen. Wegen, straten en pleinen IG/BOR Deze taak bestaat uit de beleidsproducten, Wegen, straten en pleinen, Openbare verlichting, Bruggen, tunnels en viaducten en Spoorwegovergangen. Voordelen € 60.000
I/S I
€ 118.000
I
€ 30.000
I
Toelichting Dit bedrag was gereserveerd voor een extra inzet in de bedrijfsvoering van IG in het kader van de uitvoering van het onderhoudsplan 2008. Uiteindelijk konden deze kosten binnen het beschikbare bedrijfsvoeringsbudget worden opgevangen. De onderhoudsuitgaven zijn lager uitgevallen. Dit is de som van een aantal kleine(re) over- en onderschrijdingen, alsmede een gevolg van minder aankoop materialen, met name in afwachting van de ontwikkeling van beleid op het gebied van de vervanging. Verder is er minder afvoer van sloot- en bermafval geweest. Er is meer schade verhaald dan begroot.
Verkeersmaatregelen te land IG Voordelen € 100.000
I/S I
Toelichting Op de post kapitaallasten is minder uitgegeven dan geraamd. Dit voordeel wordt enerzijds veroorzaakt door enkele investeringen, die nog niet gerealiseerd zijn, waaronder de VRI Kellerlaan/Gramsbergerweg. Anderzijds waren voor een aantal investeringen in 2008 nog kapitaallasten geraamd, maar deze investeringen waren in 2007 reeds volledig (extra) afgeschreven.
Parkeren en Baten Parkeerbelasting DS Voordelen € 562.000
I/S I
Toelichting In de tussenrapportage “het nieuwe parkeersysteem” van 26 november 2008 werd een jaaropbrengst van € 950.000 verwacht. Uiteindelijk zijn de parkeerbaten op een bedrag van € 1.043.000 uitgekomen, terwijl een opbrengst van € 495.000 was geraamd. De hogere opbrengst is met name het gevolg van het uitgangspunt, dat er voor een halfjaar opbrengsten zijn geraamd, terwijl het betaald parkeren al per 10 april is ingevoerd. Tevens is rekening gehouden met een ingroei van 0,8 voor alle parkeeropbrengsten.
I
Tot aan de invoering van betaald parkeren (april 2008) zijn alle voorbereidings- en advieskosten van ca. € 415.000 binnen het Centrumplan geadministreerd. Hiervoor is destijds voor hetzelfde bedrag een krediet beschikbaar gesteld. Nu het betaald parkeren in april 2008 is ingevoerd zijn deze kosten eenmalig ten laste van de exploitatie betaald parkeren gebracht. Daarnaast hebben op de diverse parkeerplaatsen nog (kleinere) aanpassingen plaatsgevonden.
Nadelen € 446.000
47 van 97
Openbaar groen en openluchtrecreatie Onder deze taak vallen de beleidsproducten Openbaar Groen, (Openlucht) Recreatie, Beleid recreatie en toerisme.
Openbaar Groen Voordelen € 55.000
I/S I
Toelichting Dit voordeel wordt met name verklaard uit hogere opbrengsten uit werken voor derden en verkoop (rest)groen.
48 van 97
PROGRAMMA
5. ECONOMIE
Het opleidingsniveau van de bevolking is relatief laag en het gezinsinkomen ligt onder het Overijssels gemiddelde. Met de teruggang in de landbouw staat de vitaliteit van het platteland onder druk. Het is daarom nodig dat nieuwe economische dragers gezocht worden. De lokale en regionale bedrijvigheid is de belangrijkste motor van de Hardenbergse economie, bedrijvigheid zoals de bouw, de zorg en het toerisme. Minder regelgeving is belangrijk om ondernemers de ruimte te geven. Doelstellingen • Behoud, versterking en verbreding van de werkgelegenheid. • Concentreren bedrijvigheid in de kernen Hardenberg en Dedemsvaart. • Versterken toerisme als visitekaartje van de gemeente. • Vervullen van een regionale economische rol. • Versterken verbindingen. • Verminderen regelgeving. Totaaloverzicht Programma 5: Economie Begroot voor wijziging
Bedragen x € 1.000
Begroot na wijziging
Rekening 2008
Verschil
Baten
-1.036
-1.409
-1.314
-94
Lasten
2.569
3.346
3.390
-45
Eindtotaal
1.533
1.937
2.076
-139
Onderverdeling naar taken Begroot na wijziging
Bedragen x € 1.000 Handel en ambacht
1.117
Rekening 2008
Verschil
1.193
-75 -16
Baten marktgelden
-58
-42
Industrie
396
364
32
-212
-88
-123
Nutsbedrijven Overige recreatieve voorzieningen Eindtotaal Verschillen groter dan € 100.000: Nutsbedrijven
693
649
44
1.937
2.076
-139
Totaal
Waarvan
waarvan
Uren
overige
-123
6
-129
Toelichting op de (overige) verschillen. Nutsbedrijven PFM Nadelen € 98.000
I/S I
€ 31.000
S
Toelichting Dit nadeel houdt voornamelijk verband met een op grond van boekhoudvoorschriften vereiste andere wijze van verantwoording van ontvangen rente van geldleningen aan nutsbedrijven. In tegenstelling tot in voorgaande jaren, dient de rente die per 1 juli 2008 is ontvangen (voor een heel jaar) nu voor een half jaar ten gunste van 2009 te worden gebracht. Dit betekent in 2008 een eenmalig nadeel, omdat vanaf 2009 consequent volgens de verplichte systematiek wordt gewerkt. De lasten voor de (door)verstrekte geldlening aan N.V. Rendo zijn abusievelijke tegen een te laag percentage begroot. Begroot is namelijk een rentepercentage van 9%. Het werkelijke percentage is 0,65% hoger.
49 van 97
PROGRAMMA
6. DE GROENE RUIMTE
De functie van het buitengebied verandert. Deze verandering heeft te maken met de teruglopende rol van de landbouw, maar ook met andere behoeftes van mensen. Inwoners, bezoekers en toeristen zijn graag in de groene ruimte. De landbouw zal een belangrijke functie blijven behouden in het buitengebied, maar zal niet meer de enige en primaire functie zijn. De gemeente wil de kwaliteit van de openbare groene ruimte behouden en verbeteren. Doelstellingen • Behouden en verbeteren kwaliteit groene ruimte. Totaaloverzicht Programma 6: Groene Ruimte Begroot Begroot voor na wijziging wijziging Bedragen x € 1.000
Rekening 2008
Verschil
Baten
-191
-1.836
-1.293
-543
Lasten
2.813
5.637
4.798
838
Eindtotaal
2.622
3.800
3.505
295
Onderverdeling naar taken Begroot Rekening na 2008 wijziging
Verschil
Bedragen x € 1.000 Natuurbescherming
635
440
Milieubeheer
1.774
1.774
0
Ruimtelijke ordening
1.391
1.291
100
Eindtotaal
3.800
3.505
295
Verschillen groter dan € 100.000:
Waarvan Waarvan Uren
Natuurbescherming Milieubeheer Ruimtelijke ordening
195
Overige
195
53
142
0
53
-53
100
104
-4
Toelichting op de (overige) verschillen. Natuurbescherming BOR/RE Onder deze taak vallen de beleidsproducten Natuureducatie en Natuurbeheer. Voordelen € 129.000
I/S I
Toelichting Abusievelijk is er € 100.000 te veel aan kosten begroot voor Groene en Blauwe Diensten. Verder zijn de geraamde kosten voor landschapsonderhoud niet volledig bewerkstelligd (restant € 29.000). Tegenover dit voordeel staat overigens dat de geraamde onttrekking aan de reserve plattelandsvernieuwing niet is uitgevoerd.
50 van 97
Mileubeheer BM/DS Onder deze taak valt o.a. ook duurzaam. Voordelen € 82.000
I/S I
Nadelen € 90.000
I
€ 50.000
I
Toelichting De sanering van Peterswijk Dedemsvaart is in 2008 geheel afgerond. Er resteert nog een bedrag van € 82.000. De definitieve afrekening met provincie en woningstichting De Veste vindt in 2009 plaats. Voor (adviezen) bewust duurzaam en coördinatie klimaatbeleid is € 90.000 meer uitgegeven dan geraamd. Een deel van deze meerkosten, namelijk € 55.000, is overigens verrekend met de (begrote) toevoeging aan de reserve nog te maken kosten. Bij de 2e bestuursrapportage is namelijk besloten om € 105.000 aan deze reserve toe te voegen in verband met het - op dat moment - verwachte restant-budget. Thans blijkt dat deze toevoeging prematuur is geweest. Deze extra uitgaven zijn o.a. gedaan voor de aanvraag van SLOK en het actualiseren van de bodemkwaliteitskaart. De uitkering Stimulering van Lokale Klimaatinitiatieven is een vervolg op de BANS subsidieregeling
Na afronding van de saneringsoperatie bleek, dat nog een aanliggend perceel aanvullend moet worden gesaneerd. Voorgesteld wordt nu om het restant budget voor sanering Peterswijk voor deze aanvullende werkzaamheden beschikbaar te stellen (via resultaatbestemming).
51 van 97
PROGRAMMA
7. EXTERNE ORIENTATIE
In de vorige programmalijnen staat steeds welke rol de gemeente heeft om doelstellingen te bereiken. Wat overal terugkomt is dat de gemeente een beperkte rol heeft. De markt, inwoners en instellingen zijn de belangrijkste partijen in de maatschappelijke ontwikkelingen. Doelstellingen • Verminderen regelgeving • Beleid samen met inwoners maken Totaaloverzicht Programma 7: Externe Oriëntatie Bedragen x € 1.000
Begroot voor wijziging
Begroot na wijziging
Rekening 2008
Verschil
Baten
-2.486
-3.670
-3.100
- 569
Lasten
9.055
10.335
10.566
-231
Eindtotaal
6.569
6.665
7.466
-800
Onderverdeling naar taken Bedragen x € 1.000
Begroot na wijziging
Bestuursorganen
Rekening 2008
Verschil
1.630
1.389
241
212
256
-44
1.864
1.869
-5
-594
-629
34
251
234
17
Best.ondersteuning raad en rekenkamer(functie)
444
399
46
Geldlen.+uitz. korter dan 1 jaar
502
323
179
Overige financiële middelen
844
998
-153
Bestuursondersteuning B & W Burgerzaken Baten secretarieleges burgerzaken Bestuurlijke samenwerking
Geldlen.+ uitz. langer / gelijk 1 jaar Algemene baten en lasten Uitvoering Wet WOZ Lasten heffing en invordering gem.bel.
-11
-1
-10
-187
0
- 187
496
483
13
212
191
21
Saldo van kostenplaatsen
1.002
1.953
- 951
Eindtotaal
6.666
7.466
-800
Verschillen groter dan € 100.000:
Totaal
Waarvan
Waarvan
Uren Bestuursorganen Geldlen.+uitz. korter dan 1 jaar
241
Overige 0
241
179
179
Overige financiële middelen
-153
-27
-126
Algemene baten en lasten
-187
0
-187
Saldo van kostenplaatsen
-951
-951
52 van 97
Toelichting op de (overige) verschillen. Bestuursorganen DS Voordelen € 199.000 € 67.000
I/S I I
Toelichting Dit betreft een vrijval van de voorziening ‘pensioenen oud-wethouders’. De loonsom (voormalig) personeel is lager uitgevallen
Geldleningen en uitzettingen korter dan 1 jaar PFM Deze taak betreft het beleidsproduct Rente. Voordelen € 100.000
I/S I
Toelichting Dit betreft een voordeel tussen het saldo van de werkelijke rentelasten en –baten en de aan de diverse producten doorberekende rentelasten. Voor een verdere toelichting verwijzen wij naar de paragraaf “kapitaallasten”.
€ 79.000
I
Uit de concept-rekening 2008 van het LOC blijkt dat de gemeente nog een “rentevordering” op de CV LOC heeft van € 79.000. Abusievelijk was deze opbrengst nog niet begroot.
Overige financiële middelen FAZA Deze taak betreft het beleidsproduct Opbrengst gemeentelijk eigendom, niet openbare dienst. Voordelen € 149.000
I/S I
Toelichting Met betrekking tot de huur en (onder)verhuur van het LOC is dit voordeel ontstaan. Dit voordeel houdt voornamelijk verband met de BTW-techniek. Het CWI is niet BTW-plichtig. Daarom ontstaat er voor de CV een nadeel, omdat een deel van de BTW niet verrekenbaar is. Het CWI heeft er voor gekozen om dit nadeel niet via een huurverhoging te bekostigen, maar dit nadeel middels een eenmalige bijdrage af te kopen. Het bedrag heeft betrekking op een periode van 10 jaar.
Nadelen € 193.000
I
€ 70.000
I
Uit de concept-rekening 2008 van de CV LOC blijkt dat de boekwaarde van het gestorte kapitaal per 31 december 2008 niet in overeenstemming is met het bedrag dat de gemeente hiervoor in de boeken heeft staan. Om deze boekwaarden met elkaar in overeenstemming te brengen is een “extra” afschrijving nodig. De overschrijding betreft voornamelijk de kosten van catering/koffievoorziening en de plantverzorging in het LOC (SUWIcluster). 2008 en 2009 worden gebruikt om de kosten voor het SUWI-deel in het LOC nader in kaart te brengen. Er zijn medewerkers van de afdeling WWE verhuisd van het gemeentehuis naar het SUWI-LOC. Dit levert een kostenbesparing op binnen het gemeentehuis m.b.t. o.a. de koffievoorziening. Hoe hoog deze besparing is, moet nog nader worden onderzocht.
De bijdrage van het CWI is toegevoegd aan de reserve LOC.
53 van 97
Algemene baten en lasten DS / PFM Nadelen € 193.000
I/S I
Toelichting In 2008 is een budget van € 340.000 structureel beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling en realisering van een nieuw (digitaal) dienstverleningsconcept. Ter dekking van dit budget is een taakstelling in de begroting opgenomen tot hetzelfde bedrag. Daarbij is ook afgesproken dat deze taakstelling in maximaal 4 jaar gerealiseerd dient te worden. Inmiddels is € 146.000 hiervan gerealiseerd en daarmee mag worden geconcludeerd dat de uitvoering van de taakstelling hiermee voor loopt op schema. Voor het jaar 2008 betekent het echter wel een incidenteel nadeel, omdat een deel van de taakstelling nog open staat.
Saldo kostenplaatsen DS Dit betreft het nadelige verschil tussen de werkelijke kosten en –baten op de kostenplaatsen en de aan de diverse programma’s doorberekende inzet. Voor een verdere toelichting verwijzen wij naar de afzonderlijke in deze rekening opgenomen toelichting op het saldo kostenplaats. Nadelen € 580.000
€ 371.000
I/S I
I
Toelichting In de begroting zijn taakstellingen opgenomen voor: - onderuitputting loonsom € 350.000 - inkoop € 150.000 - subsidiecoördinator € 80.000 Deze taakstellingen zijn in 2008 niet "gerealiseerd". Zie echter de afzonderlijke toelichting op de kostenplaatsen. Voor een aantal afdelingen zijn het afgelopen jaar extra uitgaven gedaan in verband met organisatorische knelpunten/verbetertrajecten. Daarnaast zijn ook extra uitgaven gedaan voor vorming en opleiding, huisvestingslasten enz. enz.
54 van 97
ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN In deze paragraaf wordt ingegaan op de budgetten Algemene uitkering Gemeentefonds en Onvoorzien, aangezien deze niet specifiek tot één van de programma's worden gerekend. Totaaloverzicht Algemene dekkingsmiddelen Begroot voor wijziging
Bedragen x € 1.000 Baten Lasten Eindtotaal
Rekening 2008 Verschil
Begroot na wijziging
-59.005.
-64.912
-67.243
2.331
-101
947
1.108
-160
-59.106
-63.965
-66.135
2.171
Onderverdeling naar taken Begroot na wijziging
Bedragen x € 1.000
Rekening 2008 Verschil
Overige financiële middelen
-2.211
-2.925
714
Geldlen.+ uitz. langer / gelijk 1 jaar
-4.873
-4.884
11
-47.274
-47.357
83
Algemene baten en lasten
-1.076
-2.492
1.416
Baten OZB gebruikers
-1.587
-1.550
-37
Baten OZB eigenaren
-6.019
-6.003
-16
-3
-2
-1
Baten forensenbelasting
-288
-287
-1
Baten toeristenbelasting
-412
-411
-1
Baten hondenbelasting
-221
-223
2
Baten precariobelasting
-1
-1
0
-63.965
-66.135
2.171
Algemene uitkering gemeentefonds
Baten baatbelasting
Verschillen groter dan € 100.000 Overige financiële middelen Algemene uitkering gemeentefonds Algemene baten en lasten
714 83 1.416
Toelichting op de verschillen. Overige financiële middelen PFM Voordelen € 270.000
I/S I
€ 444.000
I
Toelichting Extra dividenduitkering EDON. Via resultaatbestemming zal worden voorgesteld om dit bedrag beschikbaar te stellen voor het MFC Balkbrug. Op de valreep van 2008 heeft het bestuur van het LOC+ besloten om een uitkering aan de vennoten te doen. Dit in afwijking van de verwachting die wij bij de 2e bestuursrapportage 2008 uitspraken (de zogenaamde kasschuif). Voor Hardenberg bedroeg deze uitkering rond € 915.000. Uit de (concept-)jaarrekening van het LOC blijkt dat een deel van deze uitkering moet worden gezien als “aflossing” op het gestorte kapitaal. Een deel is aan te merken als rendement 2008, namelijk € 444.000.
55 van 97
Algemene uitkering Gemeentefonds PFM Voordelen € 83.000
I/S I
Toelichting Gezien een aantal actuele ontwikkelingen was er aanleiding om een decembercirculaire uit te brengen. De algemene uitkering 2008 kwam daarmee € 182.000 hoger uit dan geraamd. Het overgrote deel van de maatstaven is nog niet definitief vastgesteld. Daarom is steeds uitgegaan van de geraamde cijfers. Enkele maatstaven, ook al zijn ze nog voorlopig, zijn in overeenstemming gebracht met het voorschot van het ministerie (voordeel € 123.000). Uit de verrekening 2006-2007 vloeit eveneens nog een voordeel voort van € 88.000. Tegenover deze voordelen van in totaal rond € 393.000 staat dat inmiddels ook bekend is geworden dat de uitkering van de zogenaamde behoedzaamheidsreserve lager uitvalt dan was begroot (namelijk 38% in plaats van 75%). Dit leidt tot een nadeel van € 310.000, zodat het voordeel per saldo nog € 83.000 bedraagt.
Algemene baten en lasten PFM Voordelen € 1.468.000
I/S Ì
Toelichting Als gevolg van een wijziging van de BBV wordt de voorziening onderhoud gebouwen omgezet in een reserve. Dit leidt tot een voordeel binnen dit programma (vrijval). Vervolgens wordt dit bedrag, als onderdeel van de “mutaties reserves” toegevoegd aan de reserve onderhoud gebouwen.
€ 196.000
I
BTW verrekeningen Naar aanleiding van gesprekken met de Belastingdienst voor wat betreft o.a. de taakvelden WWB, WMO en het Lokale Opleidingen Centrum is de administratie aangepast. Tevens is de samenstelling van het mengpercentage (terug te vorderen BTW van de gemengde kosten) herrekend. Uit de herrekening is gebleken dat er 6% meer van de BTW terug gevorderd kan worden (voordeel € 103.000) In verband met de BTW-doorschuif van diverse gemeenschappelijke regelingen. Wanneer een GR bepaalde taken namens de gemeente uitvoert, kan deze GR de BTW voor deze taken terugvorderen. De GR'en verrekenen deze teruggevorderde BTW nadien met de participerende gemeenten (voordeel € 93.000)
Nadelen € 250.000
I
Controle belastingdienst Er heeft een BTW-controle door de Belastingdienst plaatsgevonden. Op grond van de bevindingen is het noodzakelijk gebleken een bedrag van € 250.000 te reserveren voor alsnog te betalen omzetbelasting over de jaren 2003 t/m 2006.
56 van 97
MUTATIES RESERVES Hiervoor is ingegaan op de lasten en baten per programma en de algemene dekkingsmiddelen. Ook is een toelichting op de verschillen groter dan € 100.000 gegeven. Het totale saldo van de lasten en baten per programma en de algemene dekkingsmiddelen resulteert in een resultaat voor reserveringen. Het rekeningsresultaat is als volgt door de mutaties op de reserves beïnvloed: Totaaloverzicht Mutatie reserves Begroot voor wijziging
Bedragen x € 1.000
Rekening 2008 Verschil
Begroot na wijziging
Onttrekkingen aan reserves
604
17.441
14.532
2.909
Toevoegingen aan reserves
4.115
17.994
22.786
4.792
totaal mutatie reserves
3.512
553
8.254
7.701
Hieronder wordt een toelichting gegeven op de grotere afwijkingen tussen de begrote en werkelijke mutaties. Voor een volledig overzicht van alle mutaties verwijzen wij naar het in deze jaarrekening opgenomen overzicht van reserves en voorzieningen. Nadelen € 464.000
I/S I
€ 5.371.000
I
€ 226.000
I
€ 95.000
I
€ 128.000
I
€ 149.000
I
€ 85.000
I
Toelichting Reserve huisvesting onderwijs In het onderwijsprogramma is rekening gehouden met de huur van gebouwen om leerlingen van het Greijdanuscollege te kunnen huisvesten. We hebben gebruik kunnen maken van eigen gebouwen en dus niet hoeven te huren. Reserve onderhoud riolering De vrijval van de voorziening onderhoud riolering (zie programma 2) wordt vervolgens gestort in de nieuw ingestelde reserve onderhoud riolering. Deze omzetting van voorziening naar reserve is een gevolg van de wijziging van de begrotingsvoorschriften (BBV). Reserve Wet Maatschappelijke Ondersteuning Op het budget WMO is dit jaar een meevaller ontstaan. Zie toelichting programma 3 - Kwetsbare Groepen - WMO Dientengevolge vervalt de voorgenomen onttrekking aan de reserve. Reserve Werk en Inkomen De geraamde onttrekkingen voor het werkdeel WWB (70.000) en voor flankerend beleid (25.000) hebben in 2008 niet plaatsgevonden. Reserve Plattelandsvernieuwing Voor de projecten groene en blauwe diensten en voor het landschapsbeleidsplan is minder uitgegeven dan begroot. Hierdoor hoeft minder uit de reserve te worden gehaald. Reserve exploitatie LOC plus V.w.b. de huur en (onder)verhuur van het LOC is voor de gemeente ten opzichte van de ramingen in de begroting een voordeel ontstaan van € 149.000. Dit voordeel houdt voornamelijk verband met een BTWtechnisch gebeuren. Het CWI is niet BTW-plichting. Daarom ontstaat er voor de CV een nadeel, omdat een deel van de BTW niet verrekenbaar is. Het CWI heeft er voor gekozen om dit nadeel niet via een huuraanpassing (lees: huurverhoging) te bekostigen, maar dit nadeel middels een eenmalige bijdrage af te kopen. Reserve automatisering De vervanging van zogenaamde switches is uitgesteld en zal nu in 2009 plaatsvinden. Hierdoor zal ook de begrote aanwending van de reserve een jaar worden uitgesteld.
57 van 97
Nadelen € 1.548.000
I/S I
Toelichting Reserve onderhoud gebouwen Dit verschil betreft met name de vrijval van de voorziening onderhoud gebouwen ad € 1.468.000, die abusievelijk binnen dit “onderdeel” was begroot. De vrijval is nu verantwoord binnen het programma "Externe oriëntatie".
Voordelen € 302.000
I
Reserve SW (arbeidsvoorziening) De voorgenomen toevoeging is met € 302.000 verlaagd naar € 147.000 in verband met de hogere uitgaven dan begroot.
58 van 97
59 van 97
TOELICHTING KOSTENPLAATSEN
60 van 97
61 van 97
TOELICHTING OP KAPITAALLASTEN Op deze kostenplaats worden de rentelasten/-baten en afschrijvingen verzameld. De rentelasten/-baten worden gesaldeerd en vervolgens door middel van een renteomslagpercentage toegerekend aan de diverse kostendragers. De rente-omslag wordt bij de begroting vastgesteld en gedurende het jaar niet meer bijgesteld. Er vindt dan ook geen nacalculatie/herberekening plaats. Het verschil tussen de werkelijke betaalde/ontvangen rente en de doorberekende rente komt via het saldo op deze kostenplaats ten gunste/ten laste van de algemene middelen. Op deze kostenplaats wordt een voordeel gerealiseerd van € 179.000 (zie ook programma Externe Oriëntatie).
Bedragen x € 1.000 Baten Lasten
Rente langlopende geldleningen Rente rekening courant Rente begr.wyz. in de loop van het jaar Bespaarde / toegerekende rente Afschr. geactiv. kap.uitg. Rente verstrekte geldlening Rente rek. courant verhouding Kapitaallasten Saldi kostenplaatsen Administratieve verrekeningen
Begroot voor wijziging
Begroot nawijziging
Rekening 2008 Verschil
16.787 16.787 0
16.680 16.680 0
16.944 16.944 0
3.820 485 22 4.884 7.468 -157 -144 -15.819 -502 -58
3.942 533
-122 -48 22 0 -38 0 164 201 -179 0
4.884 7.506 -157 -308 -16.020 -323 -58
264 264 0
Rente langlopende leningen Eind 2008 is nog een langlopende geldlening gesloten van 10 miljoen euro tegen 4,87%. Deze lening is gesloten ter consolidatie van de vlottende schuld. De rente over deze lening was niet geraamd. Dit leidt tot een incidenteel nadeel voor 2008. Afschrijvingen De afschrijvingen zijn € 38.000 hoger uitgevallen dan geraamd. Dit is inclusief een bedrag van € 357.000, dat extra is afgeschreven op de boekwaarde van het gestort kapitaal LOC naar aanleiding van een vergelijking van de boekwaarden als opgenomen in de gemeentelijke administratie en de concept-jaarcijfers van de CV LOC. Doorberekende kapitaallasten De hogere “doorbelasting” houdt met name verband de extra afschrijving op de boekwaarde gestort kapitaal LOC.
62 van 97
TOELICHTING OP SALDO KOSTENPLAATSEN De organisatiekosten worden verzameld op zogenaamde (hulp-)kostenplaatsen. (Hulp)kosten-plaatsen bieden ruimte voor het verzamelen van kosten met een sterk algemeen karakter. Vanuit de (hulp-)kostenplaatsen vindt de doorberekening van de organisatiekosten naar de programma’s plaats. Organisatiekosten die rechtsreeks verband houden met extra werkzaamheden worden nog gedurende het dienstjaar aan de programma’s doorberekend. Deze meerkosten worden gedekt uit (extra) programma-opbrengsten De overige voor- en nadelen blijven als saldo achter op de (hulp-) kostenplaatsen en komen in één keer ten laste van het resultaat. Overigens merken wij daarbij op, dat niet alle geraamde uren zijn doorberekend naar de programma’s. De oorzaak is vaak dat door tussentijdse (personeels)wijzigingen of ziekte de urenverantwoordingen niet aansluiten bij de ramingen. Dit is mede een verklaring voor de omvang van het hieronder genoemde (dekkings)tekort op de kostenplaatsen. Resultaat op (hulp-)kostenplaatsen. Over 2008 resteert een nadelig verschil op de (hulp-)kostenplaatsen van in totaal € 951.000 Dit nadeel wordt voor een groot deel verklaard uit het nadeel op de realisering van een aantal taakstellingen. Verder zijn extra uitgaven gedaan voor kwaliteits-/organisatietrajecten en huisvestingskosten c.a.. Er zijn voordelen behaald op de automatiseringskosten en de bedrijfsvoeringskosten van de buitendienst.
Taakstellingen. Op de organisatiekostenplaatsen zijn taakstellingen opgenomen voor: - onderuitputting loonsom - subsidiecoördinator/inkoopfunctie - inkoopfunctie. Onderuitputting loonsom Op basis van ervaringen in voorgaande jaren is een raming opgenomen voor onderuitputting op de loonsom ad € 350.000. Dit komt overeen met rond 1,5% van de totale loonsom. Thans moeten wij constateren dat deze onderuitputting dit jaar niet is gerealiseerd. Subsidiecoördinator en inkoopfunctie Voor het verwerven van subsidies is een subsidiecoördinator aangesteld. Daar waar mogelijk worden deze kosten meegenomen in de subsidieaanvraag. Bij veel subsidies is dit echter niet toegestaan. Dit deel van de kosten blijft op de (hulp-)kostenplaatsen staan. In 2008 is dit een bedrag van € 80.000. Voor de inkoopfunctie speelt iets soortgelijks. In de begroting is voor het realiseren van inkoopvoordelen een bedrag van € 175.000 opgenomen. Op zich is deze taakstelling gehaald. Door aanbesteding wordt optimaal gebruik gemaakt van een competitieve marktwerking. In financiële zin is het echter niet eenvoudig om de hoogte van concrete besparingen te bepalen. Men zou de hoogste en de laagste inschrijver naast elkaar kunnen leggen maar dat is nooit gelijk aan de besparing ten opzicht van het budget. Vandaar dat deze kosten als niet direct toerekenbaar op de (hulp-)kostenplaatsen achterblijven. Kwaliteits-/organisatie-trajecten Voor een aantal afdelingen (met name Ruimte en Economie en Werk, Welzijn en Educatie) zijn extra uitgaven gedaan in verband met het oplossen van organisatorische knelpunten/ kwaliteitsverbetering. Dit komt tot uitdrukking in hogere uitgaven voor inhuur van personeel/externe deskundigen en extra uitgaven voor vorming, training en opleiding. Overigens zien we ook dat er in 2008 veel personeelswisselingen zijn geweest en dat hier ook een extra opleidingsbehoefte is gaan ontstaan (inwerken nieuw personeel).
63 van 97
Bij de afdeling ruimte en economie is interim-management en externe ondersteuning ingehuurd om een noodzakelijk verbetertraject vorm te geven en de werkdruk tijdelijk te verminderen (€ 145.000). Ook hier zijn extra uitgaven voor VTO-gedaan, onder andere in verband met de invoering van de nieuwe GREX-wet. Voor de uitvoering van het verbeter- en herstelplan WMO en voor organisatie-ontwikkeling zijn, naast de kosten voor externe ondersteuning , extra opleidingskosten gemaakt. Ook zijn kosten gemaakt voor de Locaal Educatieve Agenda en externe ondersteuning bij de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs. Een groot deel van deze kosten is doorberekend aan het programma Kwetsbare Groepen. Een deel (€ 120.000) is echter op de kostenplaats blijven "hangen". Om een kwaliteitsslag te kunnen maken en tijdelijk uitval van een medewerkster op te vangen was het noodzakelijk om een externe in te huren (meerkosten € 42.000). Dat gaf tevens de ruimte om als organisatie Hardenberg, samen met Inaxis en het A&O fonds een project op te starten dat moet leiden tot een onderzoek naar de mogelijkheden van verandering of verruiming van de collectieve arbeidsvoorwaarden. Doel hiervan is om ook op termijn een interessante werkgever te kunnen blijven. Voor dit project komt gefaseerd een bedrag van € 70.000 subsidie binnen. Als gevolg van een bovengemiddelde uitstroom en doorstroom van medewerkers binnen de cluster belastingen en verzekeringen is extra (€ 40.000) geïnvesteerd in opleiding van de nieuwe medewerkers. Gelet op de verhouding van het aantal mensen, de prijs van de opleidingen bij de BAN en het beschikbare budget is er al gauw sprake van een overschrijding. Huisvestingskosten c.a. In 2008 zijn extra kosten gemaakt voor schoonmaak gemeentelijke gebouwen (€ 50.000). Wij hebben het NIC ingehuurd voor het opstellen van de bestekken en de vakinhoudelijke ondersteuning bij de aanbesteding van een nieuw schoonmaakcontract. Op de post telefoonkosten is een overschrijding van € 65.000 ontstaan. Deze overschrijding houdt o.a. verband met de pilot flexwerken. In de begroting van de pilot was geen rekening gehouden met nieuwe telefoons en smartphones, licenties en programmering die uiteindelijk toch aangeschaft moesten worden om het flexconcept op een juiste wijze invulling te kunnen geven. Verder zijn de kosten voor vaste en mobiele telefonie aanmerkelijke hoger uitgevallen. De extra de kosten voor mobiele telefonie hebben te maken met vervanging en uitbreiding met nieuwe telefoons en de daaraan verbonden abonnementen. Lagere uitgaven voor automatisering Er is een voordeel van € 115.000 ontstaan op de geraamde kapitaallasten voor investeringen op het terrein van automatisering. Verder is een voordeel ontstaan van € 85.000 in verband met het uitstellen naar volgend jaar van de voorgenomen vervanging van zogenaamde switches c.a. Daar staat overigens wel tegenover dat de eveneens begrote onttrekking - van € 85.000 - aan de reserve automatisering ook vervalt. Bedrijfsvoering buitendienst Bij de 2e bestuursrapportage 2008 werd reeds een voordeel op dit onderdeel gemeld. Dit voordeel was met name het resultaat van vacatures en het organisatietraject "BORst vooruit". Overeenkomstig eerdere besluitvorming is dit voordeel toegevoegd aan de reserve huisvesting buitendienst. Uit de jaarcijfers blijkt nu dat het voordeel nog hoger is uitgevallen (€ 145.000). Dit voordeel is ingezet ter dekking van de tegenvallende opbrengst verkoop vm. gemeentehuis Gramsbergen en een lagere onttrekking aan de reserve huisvesting.
64 van 97
Overige voor- en nadelen Hiervoor is een aantal voor- en nadelen benoemd en toegelicht. Andere afwijkingen betreffen zaken als uitgaven voor reis- en verblijfkosten, cursussen en congressen, portikosten, abonnementen, enz. enz.
65 van 97
OVERZICHT RESERVES EN VOORZIENINGEN
66 van 97
rekening- Omschrijving Reserves nummer Reserves algemeen 704830000 Algemene reserve grondbedrijf 714910000 Algemene reserve 714910010 Saldo rekening baten/lasten Totaal reserves algemeen Dekkingsreserves 726100000 Reserve dekking kapitaallasten 724724000 Afk.som onderhoud eigen graven Totaal dekkingsreserves
734120000 734210000 734210005 734210030 734210080 734210500 734211000 734214000 734214500 734214600 734310005 734420000 734420010 734420030 734420040 734511000 734530000 734530100 734530250 734530500 734530550 734530800 734530900 734540000 734540015 734540020 734560000 734560100 734560110 734560115 734580000 734611000 734611005 734620200 734622000 734630000 734630001 734630003 734650010 734722000 734821000
Bestemmingsreserves Reserve brandweertraktie Reserve wegen Reserve traversetunnel N343/N34 Reserve infrastruct.maatregelen Reserve risico subsidie objecten Reserve vervanging straatverlichting Reserve verkeersveiligheid Reserve parkeren Europaweg Reserve betaald parkeren Reserve groot onderhoud pakeergarages Reserve econ.structuurfonds Reserve huisvesting onderwijs Res. 5jr. afr. bijz. onderwijs Reserve algemeen O.B.S. Reserve O&O budget O.B.S. Reserve milennium doelstellingen Reserve onderhoud sporthallen Reserve onderhoud gymzalen Reserve onderhoud sportparken Reserve onderhoud zwembaden Res.exploitatie de Marsch Reserve Particulier Initiatief Res.evenementen SSC Reserve kunstwerken Reserve onderhoud Voorveghter Reserve exploitatie de Voorveghter Reserve openbaar groen Reserve recreatie Kotermeer Reserve recreatieve voorzieningen Res stimulering recr.initiatieven Reserve speelvoorzieningen Fonds Werk en Inkomen Egalisatiereserve WSW Reserve WVG Reserve WMO Res. sporthal Zuid (MFC Bergentheim) Onderhoudsfonds wijkcentrum Ba Reserve centrumvoorz. Dedemsvaart Reserve peuterspeelzalen Reserve onderhoud riolering Res dorpsuitleg/ontwikkeling
Saldo werk 01-01-2008
Vermeerderingen
Overige bijdragen
5.018.894 3.216.176 1.196.723
1.596.858 1.800.000
9.431.793
3.396.858
817.000 201.674 201.674
817.000
112.370 19 521.833 500.631
70.441 324.000
252.034 64.851 350.000 2.868.815
400.000 11.297
129.097 47.821
5.359.537 5.662.263 52.942
345.401 315.635 15.265 587.695 186.375 1.806 19.435 172.469 16.072 152.000 106.585
100.000 31.275 7.149 62.762 0
125.000
430.623 146.308 1.476.627
0 420 600.000 146.234
1.695.554 122.710 24.491 1.500.000 249.115
534.212
1.893.674
271.644
50.000 5.370.830
67 van 97
rekening- Omschrijving reserves nummer Reserves algemeen 704830000 Algemene reserve grondbedrijf 714910000 Algemene reserve 714910010 Saldo rekening baten/lasten Totaal reserves algemeen Dekkingsreserves 726100000 Reserve dekking kapitaallasten 724724000 Afk.som onderhoud eigen graven Totaal dekkingsreserves
734120000 734210000 734210005 734210030 734210080 734210500 734211000 734214000 734214500 734214600 734310005 734420000 734420010 734420030 734420040 734511000 734530000 734530100 734530250 734530500 734530550 734530800 734530900 734540000 734540015 734540020 734560000 734560100 734560110 734560115 734580000 734611000 734611005 734620200 734622000 734630000 734630001 734630003 734650010 734722000 734821000
Bestemmingsreserves Reserve brandweertraktie Reserve wegen Reserve traversetunnel N343/N34 Reserve infrastruct.maatregelen Reserve risico subsidie objecten Reserve vervanging straatverlichting Reserve verkeersveiligheid Reserve parkeren Europaweg Reserve betaald parkeren Reserve groot onderhoud pakeergarages Reserve econ.structuurfonds Reserve huisvesting onderwijs Res. 5jr. afr. bijz. onderwijs Reserve algemeen O.B.S. Reserve O&O budget O.B.S. Reserve milennium doelstellingen Reserve onderhoud sporthallen Reserve onderhoud gymzalen Reserve onderhoud sportparken Reserve onderhoud zwembaden Res.exploitatie de Marsch Reserve Particulier Initiatief Res.evenementen SSC Reserve kunstwerken Reserve onderhoud Voorveghter Reserve exploitatie de Voorveghter Reserve openbaar groen Reserve recreatie Kotermeer Reserve recreatieve voorzieningen Res stimulering recr.initiatieven Reserve speelvoorzieningen Fonds Werk en Inkomen Egalisatiereserve WSW Reserve WVG Reserve WMO Res. sporthal Zuid (MFC Bergentheim) Onderhoudsfonds wijkcentrum Ba Reserve centrumvoorz. Dedemsvaart Reserve peuterspeelzalen Reserve onderhoud riolering Res dorpsuitleg/ontwikkeling
Verminderingen 755.678
kosten rechtstreeks
Saldo per 31-12-2008
3.562.803
5.860.073 5.016.177 -2.366.080
4.318.481
8.510.170
40.850
776.150 201.674
40.850
977.824
11.000
171.811 324.019 521.833 318.292 400.000 228.411 64.851 58.506 2.407.443 47.821 5.083.566 5.662.263
182.339 34.920 291.494 590.468 275.971 52.942
100.000 4.325 2.165 870
121.193
8.194 106.587 63.000 50.000
372.351 313.470 21.544 650.457 65.182 1.806 19.435 172.469 7.878 277.000 -2 367.623 146.728 2.026.627 146.234 2.229.766
122.710
21.180 768.825
24.491 1.500.000 277.935 4.897.257 1.396.493
68 van 97
rekeningnummer 734821020 734821025 734830000 734910000 734910020 734910030 734930000 736200150 736200200 736200400 736200450 736200900 736201500 736202000 736300300 736400910
Omschrijving Reserves Reserve centrumplan Reserve plattelandsvernieuwing Res gemeent.ontwikk. Fonds Reserve invest.progr. 2006-2010 Reserve invest.progr. na 2010 Reserve nog te maken kosten Reserve WOZ Reserve gemeentehuis Reserve huisvesting Reserve personeel Reserve organisatieontwikkeling Reserve automatisering Reserve onderhoud gebouwen Reserve exploitatie LOC+ Reserve traktie / materialen GBO Reserve zachte bovental Totaal bestemmingsreserves
Saldo werk 01-01-2008 140.967 440.312 163 2.081.031 19.393.870 2.143.033 60.000 1.981.677 22.719.361 874.000 156.384 1.015.877 1.712.336 926.955 683.228 79.532.326
VermeerOverige deringen bijdragen 547.740 70.960 500.000 3.087.910 100.000 2.406.196 111.320 1.367.371 125.000 23.000 114.681 1.631.741 140.290 32.814 30.745 13.201.120 5.370.830
69 van 97
rekeningnummer 734821020 734821025 734830000 734910000 734910020 734910030 734930000 736200150 736200200 736200400 736200450 736200900 736201500 736202000 736300300 736400910
Omschrijving Reserve centrumplan Reserve plattelandsvernieuwing Res gemeent.ontwikk. fonds Reserve invest.progr. 2006-2010 Reserve invest.progr. na 2010 Reserve nog te maken kosten Reserve WOZ Reserve gemeentehuis Reserve huisvesting Reserve personeel Reserve organisatieontwikkeling Reserve automatisering Reserve onderhoud gebouwen Reserve exploitatie LOC+ Reserve traktie / materialen GBO Reserve zachte bovental Totaal bestemmingsreserves
Verminkosten deringen rechtstreeks 447.864 182.401 429.696 2.851.035 1.500.000 2.143.033 60.000 236.380 130.000 471.000
54.350 1.103.000 121.900 13.012.416
Saldo per 31-12-2008 240.842 328.871 70.467 2.317.905 17.993.870 2.406.196 1.856.616 23.956.732 528.000 179.384 1.130.558 1.577.391 749.626 959.769 592.074 85.091.860
70 van 97
rekening- Omschrijving voorziening nummer Voorzieningen Grondbedrijf 744830000 Begroot resultaat expl. Opzetten 744830010 Voorziening Haardijk I 744830070 Voorziening Broeklanden 744830080 Voorziening Haardijk II 744830110 Voorziening Uitbr.Rollepaal ZO 744830120 Voorziening Vm.Tuinstraatschool 744830140 Voorziening De Boschkamp 744830150 Voorziening Moerwijk 744830160 Voorziening Mercator 744830170 Voorziening gezondheidspark 744830180 Voorziening Ondermaat Baalder 744830190 Voorziening woongebied Moeshoek Slagharen 744830200 Voorziening nog te maken kosten Totaal voorzieningen Grondbedrijf
754001015 754821020 754910000 756400900
Voorzieningen Algemene dienst Voorz.pensioenen wethouders *CW-berekening Voorziening Centrumplan Hardenberg Voorziening juridische geschillen Voorziening non aktieven *CW-berekening Totaal voorzieningen Algemene dienst
Onderhouds/egalisatie voorzieningen 754722000 Voorziening onderhoud riolering 756201500 Voorziening onderhoud gebouwen Totaal onderhouds/egalisatie voorzieningen
754210000 754210010 754310100 754420020 754420000 754420010 754420200 754420300 754420600 754420705 754420970 754530000 754531000 754540000 754560100 754560105 754610000 754611000 754620000 754620050 754620100 754620150 754630000 754721000
Door derden beklemde middelen Voorziening 'zeer stil asfalt' Voorziening bermverstevigingen Voorziening herstruct.bedr.terreinen Voorzieninge G.O.A Voorziening algemeen O.B.S. Voorziening O&O budget O.B.S. Voorziening onderhoud O.B.S. Voorziening leermiddelen O.B.S. Voorziening meubilair O.B.S. Voorziening ICT O.B.S. Voorziening privatisering O.B.S. Voorziening breedtesport Voorziening accommodatie v.v. Kloosterhaar Voorziening kunstwerken Voorziening recreatie en toerisme Voorziening recreatieve voorzieningen Voorziening W.I.W. Voorziening W.S.W. Voorziening maatschappelijk werk Voorziening nog te bestemmen legaat Voorziening vluchtelingen Voorziening oudkomers Voorziening stimuleringsmaatregelen Voorziening afvalstoffenheffing
Saldo werk 01-01-2008
Vermeerderingen
Overige bijdragen
581.101 1.243.916
89.773 101.795
183.783 916.049
9.189 45.802
70.215 2.661.750
34.227 133.088 15.522 172.371
5.656.814
601.767
1.758.544
141.215
60.466
250.000 2.721
1.819.010
393.936
5.370.830 1.468.352 6.839.181
203.682 233.718 451.350 376.489 1.000.889 129.297 255.074 181.142 303.949 82.657
51.532 16.942 45.040 45.299 11.478 34.886 17.291 1.941.000 34.706
195.078 62.500 474 48.769 20.000 224.646 329.963 22.500 26.416 829.208
652.913
71 van 97
rekening- Omschrijving voorziening nummer Voorzieningen Grondbedrijf 744830000 Begroot resultaat expl. Opzetten 744830010 Voorziening Haardijk I 744830070 Voorziening Broeklanden 744830080 Voorziening Haardijk II 744830110 Voorziening Uitbr.Rollepaal ZO 744830120 Voorziening Vm.Tuinstraatschool 744830140 Voorziening De Boschkamp 744830150 Voorziening Moerwijk 744830160 Voorziening Mercator 744830170 Voorziening gezondheidspark 744830180 Voorziening Ondermaat Baalder 744830190 Voorziening woongebied Moeshoek Slagharen 744830200 Voorziening nog te maken kosten Totaal voorzieningen Grondbedrijf
754001015 754821020 754910000 756400900
Voorzieningen Algemene dienst Voorz.pensioenen wethouders *CW-berekening Voorziening Centrumplan Hardenberg Voorziening juridische geschillen Voorziening non aktieven *CW-berekening Totaal voorzieningen Algemene dienst
Onderhouds/egalisatie voorzieningen 754722000 Voorziening onderhoud riolering 756201500 Voorziening onderhoud gebouwen Totaal onderhouds/egalisatie voorzieningen
754210000 754210010 754310100 754420020 754420000 754420010 754420200 754420300 754420600 754420705 754420970 754530000 754531000 754540000 754560100 754560105 754610000 754611000 754620000 754620050 754620100 754620150 754630000 754721000
Door derden beklemde middelen Voorziening 'zeer stil asfalt' Voorziening bermverstevigingen Voorziening herstruct.bedr.terreinen Voorzieninge G.O.A Voorziening algemeen O.B.S. Voorziening O&O budget O.B.S. Voorziening onderhoud O.B.S. Voorziening leermiddelen O.B.S. Voorziening meubilair O.B.S. Voorziening ICT O.B.S. Voorziening privatisering O.B.S. Voorziening breedtesport Voorziening accommodatie v.v. Kloosterhaar Voorziening kunstwerken Voorziening recreatie en toerisme Voorziening recreatieve voorzieningen Voorziening W.I.W. Voorziening W.S.W. Voorziening maatschappelijk werk Voorziening nog te bestemmen legaat Voorziening vluchtelingen Voorziening oudkomers Voorziening stimuleringsmaatregelen Voorziening afvalstoffenheffing
Verminderingen
kosten rechtstreeks
Saldo per 31-12-2008
670.874 1.345.711
18.583 9.576
174.389 952.275 104.442 2.794.838 15.522 172.371
28.159
6.230.422
159.501
1.740.259
32.320
250.000 30.867
191.822
2.021.125
5.370.830 1.468.352 6.839.181
150.000
53.682
9.322
224.396 502.882 303.878 1.030.032 174.596 252.698 216.029 321.240 1.941.000 34.300
89.552 15.897 13.855
83.063 195.078 62.500 474 48.769 12.816 35.000
21.984 240.840
7.184 189.646 329.963 22.500 4.433 1.241.281
72 van 97
rekeningnummer 754723000 754723100 754821006 754821000 754821500
Omschrijving Voorziening convenant klimaatbeleid Voorziening geluidruimte bedrijven Voorziening WSDV Voorz.aanpassing woningen Voorz.stedelijke vernieuwing Totaal door derden beklemde middelen
Saldo werk 01-01-2008 49.924 29.525 12.476 16.629 581 5.086.936
TOTAAL RESERVES
89.165.794
TOTAAL VOORZIENINGEN
19.401.942
TOTAAL GENERAAL
108.567.735
Vermeerderingen
Overige bijdragen
748 2.897 2.854.732 17.414.978 5.370.830 3.850.436 21.265.414 5.370.830
73 van 97
rekeningnummer 754723000 754723100 754821006 754821000 754821500
Omschrijving Voorziening convenant klimaatbeleid Voorziening geluidruimte bedrijven Voorziening WSDV Voorz.aanpassing woningen Voorz.stedelijke vernieuwing Totaal door derden beklemde middelen TOTAAL RESERVES TOTAAL VOORZIENINGEN TOTAAL GENERAAL
Verminkosten deringen rechtstreeks 30.397 5.504 2.200 3.030
Saldo per 31-12-2008 19.527 29.525 6.972 15.177 449
1.020.280
6.921.388
17.371.747
94.579.854
8.079.442
15.172.935
25.451.190
109.752.789
74 van 97
75 van 97
OVERZICHT ALGEMENE UITKERING
76 van 97
ALGEMENE UITKERING 2008 eenheden
bedrag
bedrag
per eenheid Inkomensmaatstaf OZB:
-5.122.319
Sociaal ABW schaalnadeel
0,590643
113.374,14
66.964
224,834783
3.746,39
842.319
505
1.453,86
734.199
1.074
141,27
151.724
Inwoners
58.207
128,88
7.501.718
Jongeren < 20 jaar
15.876
221,13
3.510.660
Ouderen > 64 jaar
8.241
80,37
662.329
Ouderen 75-85 jaar
2.786
26,67
74.303
Huishouden met laag inkomen
6.054
87,52
529.812
3.664,905255
355,95
1.304.523
ABW schaalvoordeel Bijstandontvangers Eenouderhuishouden
Huishouden met laag inkomen (drempel) Minderheden
365
304,15
111.015
4.000
106,98
427.920
extra groei leerlingen VO
285
221,81
63.127
Lokaal klantenpotentieel
56.600
51,19
2.897.354
Regionaal klantenpotentieel
38.600
15,21
587.106
3.117,6
420,97
1.312.416
903,24
315,82
285.261
Bedrijfsvestigingen
3.000
109,34
328.020
Bewoonde oorden
1.013
30,80
31.200
ISV (a) stadsvernieuwing
0,000921548 17.656.399,71
16.271
ISV (b) herstructurering
0,000455423 11.059.052,24
5.037
Uitkeringsontvangers Functie
Leerlingen V.O. Leerlingen so/vso Fysiek
Kernen
21
8.890,17
186.694
Kernen bodem factor buiten beb. kom
21
14.688,30
308.454
9
28.180,76
253.627
23887
62,65
697.379
455200
0,07
30.772
kernen met minstens 500 adressen Omgevingsadressendichtheid Oeverlengte bodem factor totale gem. Oeverl. dichth.factor bodem factor tot.gem.
835.172
0,03
28.897
Oppervlakte land
31.288
31,50
985.572
Land bodem factor totale gemeente
31.288
26,100
816.617
Oppervlakte binnenwater
437
36,78
16.073
Geindex. opp.beb. buiten beb. kom
274
1.619,57
443.762
Geindex. opp.beb. in beb. kom
255
3.257,03
830.543
Geindexeerde totale opp.beb.
529
498,06
263.474
Woonruimten
23.887
167,16
3.992.951
Woonruimten bodem factor in beb. kom
23.887
26,46
632.050
woz-waarde niet woningen (in mln.)
807,10
312,00
251.815 77 van 97
Vast bedrag
248.230 Sub-totaal exclusief uitkeringsfaktor
31.430.186
Uitkeringsfaktor
1,471 Sub-totaal inclusief uitkeringsfaktor
Inkomensmaatstaf OZB
46.233.804 -5.122.319 41.111.484
Overige bestanddelen van de algemene uitkering Correctiebedrag VHROSV
-10.575
Suppletie afschaffing OZB gebruikers woningen
66.919
Suppletie aanpassing verdeelstelsel
-121.764
Integratieuitkering De Pater (OZB)
194.149
integratieuitkering WMO
4.515.535
decentralisatie-uitkering Tang/Spekman
128.078
decentralisatie-uitkering stemmachines
51.880
Verfijningsuitkerig FVW 1984: Rioleringen
1.035.259
INCIDENTEEL: Uitkering behoedszaamheidsreserve: Verwachte uitkering 2008 *38%
120.261
Verrekening 2006
39.976
Verrekening 2007 afronding Opgenomen alg. uitkering Ontvangen tm december Opgenomen als vooruitontvangen
225.343 0,45 47.356.545 47.517.569 161.024
78 van 97
79 van 97
OVERZICHT ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN EN VERLOOP POST ONVOORZIEN
80 van 97
81 van 97
ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN Algemene dekkingsmiddelen
begroting
begroting
(voor wijziging) (na wijziging)
Bedragen x € 1.000
Rekening
Verschil
1 lokale middelen, waarvan de besteding niet gebonden is 2 algemene uitkeringen
8.157
8.531
8.478
-53
44.853
47.274
47.357
83
3 dividend
1.694
2.211
2.925
714
-6.065
-4.026
-4.010
16
4.401 53.041
5.949 59.939
7.376 62.125
1.427 2.186
4 saldo van de financieringsfunctie 6 overige algemene dekkingsmiddelen Totaal
Ad. 1. Specificatie lokale middelen: Bedragen x € 1.000
begroting
begroting
(voor wijziging) (na wijziging)
Rekening
Afwijking
OZB gebruikers
1.386
1.587
1.550
-37
OZB eigenaren
5.809
6.019
6.003
-16
0
3
2
-1
288
288
287
-1
Baatbelasting Woonforensenbelasting Toeristenbelasting
452
412
411
-1
Hondenbelasting
221
221
223
2
Precariobelasting
1
1
2
1
8.157
8.531
8.478
53
Ad. 2. De verantwoorde algemene uitkering uit het Gemeentefonds is gebaseerd op de ten tijde van het opstellen van de jaarrekening bekende informatie.
Ad. 3 De gemeente had per 31 december 2008 aandelen in de volgende bedrijven: Instelling
aantal
Bank Nederlandse Gemeenten
64.935
Essent
96.993
Rova
726
Cogas
650
Rendo
57
Vitens
63.007
CSM
45
Ad. 4 Het saldo van de financieringsfunctie bestaat uit: -de betaalde rentelasten -de ontvangen renteopbrengsten
82 van 97
83 van 97
ONVOORZIEN De post onvoorzien is als een post in de begroting opgenomen. Gebruik onvoorzien
Begroot
Begroot
Primitief
na wijziging
Werkelijk
Verschil
Bedragen x€ 1.000 algemene dekkingsmiddelen: nog functioneel te ramen
285
-285
stelpost nieuw beleid
135
-135
stelpost vervanging
357
-357
46
-46
261
-261
stelpost prijscompensatie stelpost onderhoud gebouwen stelpost bedrijfsvoering
-392
-193
199
onvoorzien incidenteel
146
5
-140
onvoorzien structureel
73
-73
911
-187
-1.099
De post onvoorzien vervalt doordat deze tussentijds wordt belast ten gunste van een specifiek programma. Aan het einde van het begrotingsjaar wordt een eventueel restant van de post onvoorzien verrekend met het resultaat voor bestemming, in dit geval - € 187.000. Onderstaand wordt inzicht gegeven in het gebruik van het geraamde bedrag voor onvoorzien. (bedragen x € 1.000) nog functioneel te ramen saldo mutaties: -285 afronding begroting 2008 63 uitkomst 1e bestuurrapportage 124 uitkomst 2e bestuurrapportage -472 stelpost nieuw beleid saldo mutaties: herinrichting Herenstraat -47 aanleg kunstgrasveld de Kei en Hoge Holt -9 uitkomst 2e bestuurrapportage stelpost vervanging invulling vervanging 2008
-79 -357
saldo mutaties: -357
stelpost prijscompensatie saldo mutaties: uitkomst 1e bestuurrapportage stelpost onderhoud gebouwen uitkomst 1e bestuurrapportage uitkomst 2e bestuurrapportage stelpost bedrijfsvoering nadere invulling
-135
-46 -46 -261
saldo mutaties: -192 -69 199
saldo mutaties:
onvoorzien incidenteel saldo mutaties: afronding begroting 2008 uitkomst 1e bestuurrapportage uitkomst 2e bestuurrapportage onvoorzien structureel saldo mutaties: afronding begroting 2008 aanleg kunstgrasveld de Kei en Hoge Holt uitkomst 1e bestuurrapportage
199 -140 13 -158 5 -73 105 -13 -165 84 van 97
85 van 97
OVERZICHT SINGLE INFORMATION SINGLE AUDIT (SISA)
86 van 97
87 van 97
88 van 97
89 van 97
90 van 97
91 van 97
92 van 97
93 van 97
94 van 97
95 van 97
ACCOUNTANTSVERKLARING
96 van 97
97 van 97
