wine & dine
Zuid-Afrikaanse wijnen
Baie lekker! Zuid-Afrika heeft op vele terreinen een langjarige reputatie hoog te houden en dat geldt zeker ook voor de nationale wijncultuur. Tot die – voor ons ietwat – verrassende conclusie zijn we gekomen na onze culinaire rondreis door dit verbluffende land. Tijdens die trip bleek de lokale horeca moeiteloos de vergelijking met de Europese concurrentie aan te kunnen. De culinaire lat ligt erg hoog, de gastronomie is aangenaam professioneel en de wijnen die een en ander completeren kunnen moeilijk anders dan als ‘uitstekend’ worden bestempeld. Tekst: Dick Zoet, Foto’s: Séan Damstra
Wijnrassen Hoewel er druk wordt geëxperimenteerd in de diverse wijnkelders, worden de wijngaarden nog altijd gedomineerd door de bekende en traditionele ‘Franse’ druiven. Druif
Percentage wijngaarden
Chenin Blanc
18,7%
Cabernet Sauvignon
13,1%
Colombard
11,4%
Shiraz
9,6%
Sauvignon Blanc
8,2%
Chardonnay
8,0%
Merlot
6,7%
Pinotage
6,2%
De enige ‘echte’ Zuid-Afrikaanse druif is de Pinotage, een kruising tussen Pinot Noir en Cinsault (die in Zuid-Afrika bekend staat als Hermitage). Er heerst overigens wel meer verwarring over de gehanteerde namen voor de druivenrassen. Zo staat Chenin Blanc bekend als ‘Steen’, Riesling als ‘Weisser Riesling’, Crouchen als ‘Cape Riesling’, Trebbiano als ‘Ugni Blanc’, Sémillon als ‘Groendruif’ en Muscat als ‘Hanepoot’. De in Zuid-Afrika gehanteerde naam ‘Muscadel’ staat waarschijnlijk voor Muscat Blanc à Petits Grains. Rolaine Lotz.
Hoewel we Zuid-Afrika over het algemeen beschouwen
waren de wijnen vrijwel geheel voor de binnenlandse
als een van de ‘nieuwe’ wijnlanden, dateert de wijnbouw
markt bestemd en men nam klaarblijkelijk niet de moeite
in dit land al van 1659. Opvallend genoeg kan worden
om voor de beperkte export te investeren in kwaliteit.
gesteld dat Nederland daarbij een wellicht kleine, maar
Deze onbegrijpelijke activiteiten vestigden de naam van
toch essentiële rol heeft gespeeld. Het was namelijk de
Zuid-Afrika als producent van bedenkelijke witte
Nederlandse gouverneur Jan van Riebeeck die destijds de
‘slobberwijntjes’ en onbeduidende klonen van de Franse
eerste wijn produceerde. Die voorzichtige aanzet leidde
Bordeaux. Kortom, het eertijds uitmuntende imago leek
in de daarna volgende jaren tot een heuse wijnindustrie
voorgoed verknald.
die ook op mondiale schaal werd gewaardeerd. De fameuze wijn die in Constantia werd vervaardigd,
Opleving
werd lange tijd beschouwd als een der grootste wijnen ter wereld. Helaas viel de wijn ten prooi aan een verwoes-
De teloorgang van de apartheid heeft als prettige
tende parasiet die de aanplant decimeerde en ontstond er
bijkomstigheid dat de wijnbouw met nieuw elan wordt
nog grotere schade door criminele wijnhandelaren die
aangepakt. Het handelsembargo werd direct opgeheven,
inferieure klonen van Constantia op de markt introdu-
waardoor de internationale markt beschikbaar kwam.
ceerden.
De ‘oude’ coöperaties werden ontmanteld en jonge
De Zuid-Afrikaanse wijnindustrie kreeg verdere klappen
energieke wijnmakers konden hun expertise tonen door
te verwerken onder het apartheidsregime. De productie
de rugdekking van nieuwe investeerders. Helaas bleek
van wijn werd ondergebracht bij grote coöperaties onder
het bedenkelijke imago hardnekkig en leeft feitelijk tot op
direct toezicht van de regering, waar vooral inferieure
de dag van vandaag voort. En eerlijk gezegd: ook wij
wijnrassen werden verwerkt. Door de handelsbeperkingen
hadden voor aanvang van de reis geen hoge pet op van de
Zowel de variëteit als de kwaliteit is in de laatste jaren met sprongen omhoog gegaan. Zuid-Afrikaanse wijnkwaliteit.
met een overschot aan zonuren en –intensiteit. Wat er in
Rolaine Lotz, de jonge wijnmaakster van Rhebokskloof,
de praktijk op neerkomt dat het alcoholniveau in de
maakt ons daags na aankomst met enkele fraaie wijnen
druiven op peil is voordat deze rijp zijn. Het is dan ook
direct duidelijk dat we onze bevooroordeelde mening
niet verwonderlijk dat de Zuid-Afrikaanse wijnen vrijwel
grondig dienen te herzien. Rhebokskloof is een treffend
altijd een opvallend hoog alcoholpercentage hebben: 14,5
voorbeeld van een wijngoed met een gevestigde reputatie
of zelfs 15 procent lijken eerder regel dan uitzondering.
die het niettemin aandurft om zijn lot in handen te leggen van een relatief jonge, ervaren wijnmaker. En, zo wordt
Werken aan eigen cultuur
gaandeweg onze reis duidelijk, dat gebeurt op veel plekken met als resultaat dat zowel de variëteit als de kwaliteit van
De wijnmakers doen daar zelf overigens niet zo moeilijk
de geproduceerde wijnen vooral in de laatste jaren met
over. Ze hebben in de loop der jaren leren werken met
sprongen omhoog zijn gegaan.
deze klimatologische omstandigheden en hebben hun
Dat mag als een prestatie van jewelste gelden. Want – in
productiemethoden adequaat aangepast. Mede daardoor is
tegenstelling tot wat je zou verwachten – levert het
er inmiddels een solide basis gelegd voor een kwalitatief
Zuid-Afrikaanse klimaat enkele hardnekkige problemen
goede tot uitstekende wijncultuur. Dat wordt duidelijk als
op voor de wijnboeren. Ze hebben namelijk te maken
we een dag later spreken met James McKenzie, de jonge
en ietwat eigenzinnige wijnmaker van Nabygelegen. Hij is van mening dat de Zuid-Afrikaanse wijnmakers zich in de achter ons liggende jaren te veel hebben laten leiden door de Franse dominantie op de mondiale wijnmarkt. “We hebben jarenlang geprobeerd onze eigen variatie van Bordeauxwijnen te maken en daarin zijn we aardig geslaagd. Die aanpak heeft ervoor gezorgd dat ons land ondertussen aardig op de kaart is gezet en dat we een behoorlijke exportpositie hebben opgebouwd. Helaas betekent dit tevens dat we nog steeds worden gezien als een land dat ’klonen’ produceert en niet als een ‘volwassen’ wijnland. Natuurlijk kunnen we dat roer niet ineens omgooien; we hebben die vorm van massaproductie nodig om onze industrie in stand te houden. Maar ik vind
“We moeten investeren in onze eigen, unieke cultuur.” Groote Post.
wel dat we zo langzamerhand moeten werken aan een
en zelfs koude nodig heeft om tot een volle smaak te
eigen gezicht en dat betekent dat we moeten investeren
geraken. Wellicht speelt het overschot aan zon in deze
in onze eigen, unieke cultuur. Dat kost tijd, energie en
contreien een doorslaggevende rol.
geld. De eerste twee factoren zijn hier ruimschoots
Afgezien van deze spijtige tegenvaller, kan worden
voorhanden en gelukkig zorgen de investeerders en
gesteld dat het overgrote deel van de experimenten erg
eigenaars er meer en meer voor dat ook de derde
veel perspectieven biedt.
component voorhanden komt.”
Deskundigen oordelen Experimenteren Zuid-Afrika is, kortom, een interessant wijnland dat het Eenzelfde geluid kunnen we beluisteren bij Shaun
verdient om met meer dan gemiddelde belangstelling te
McLaughlin van Groote Post. Deze oorspronkelijke Brit
worden gevolgd. Dat blijkt grosso modo ook de mening
blijkt een goedlachse levensgenieter met als motto:
van een aantal deskundigen en vinologen tijdens een
‘niet proeven, maar drinken’. En dat doen we dan ook van
proeverij die touroperator Jos van Krimpen een aantal
harte. Zijn absolute kaskraker, de Pinotage, valt ons
weken later in Amsterdam organiseert. Pieter Nijdam,
echter behoorlijk tegen. Wanneer we hem vertellen dat
wijnschrijver voor De Telegraaf, wijnhandelaar Ton
we beduidend meer gecharmeerd zijn van zijn Shiraz,
Overmars en vinoloog Evert-Jan Henrichs zijn het welis-
wijkt de humor even voor ernst. “Natuurlijk is de Shiraz
waar bijna voortdurend oneens over de waardering van
beter, maar de mensen hier willen de Pinotage. Sterker
de wijnen die Van Krimpen ons voorzet, maar getuigen
nog: de hele komende oogst heb ik inmiddels verkocht.
eensgezind van hun waardering voor de inspanningen
En je bent natuurlijk een dief van je eigen portemonnee
van de Zuid-Afrikaanse wijnboeren.
als je aan dat soort signalen vanuit de markt geen gehoor
Dat neemt niet weg dat er best kritiek valt te leveren.
geeft. Aan de andere kant ben ik ook wijnliefhebber
Inderdaad, veel wijnen blijken nog steeds geënt op Franse
genoeg om te investeren in kwaliteit. Vandaar dat we ook
originelen en het merendeel van de wijnen, meestal van
een aantal volstrekt ‘eigen’ wijnen produceren.” Om zijn
mindere kwaliteit, wordt in bulk getransporteerd, lokaal
woorden kracht bij te zetten, presenteert McLaughlin ons
gebotteld en vindt vervolgens zijn weg naar de vader-
twee flessen Chardonnay. De eerste die we mogen
landse supermarkten. Dat neemt allemaal niet weg dat er
proeven is op de traditionele wijze vervaardigd, dus met
meer en meer voortreffelijke wijnen worden geproduceerd
rijping op het vat. De tweede is een experiment: deze is
tegen een zeer concurrerende prijs. Helaas zorgen de
geheel op eigen kracht gerijpt en is dus niet in aanraking
aanzienlijke transportkosten van de flessen ervoor dat de
geweest met eikenhout. De verschillen zijn evident en we
concurrentiepositie enigszins wordt ondergraven.
prefereren de ‘unwooded’ versie, zeer tot genoegen van
Wie echter de moeite neemt en zich wat uitgebreider
McLaughlin.
oriënteert, wordt aangenaam verrast. En natuurlijk kan
Overigens zijn niet alle experimenten succesvol, zo blijkt
die oriëntatie het best ter plekke plaatsvinden: het
een aantal dagen later. Reisleider Jos van Krimpen kent
schitterende Zuid-Afrikaanse landschap draagt veel bij
onze voorkeur voor Italiaanse wijnen en vergast ons op een
aan het genieten van de fraaie wijnen. Wij hebben in
fles wijn, gemaakt van de Nebbiolo-druif. De eerste slok
ieder geval, na onze ervaringen daar en na de bevestiging
maakt duidelijk dat dit experiment nog niet tot een goed
van de deskundigen in Amsterdam, onze mening
einde is gebracht: geen diepgang en onvoldoende body.
drastisch bijgesteld. Zuid-Afrikaanse wijnen zijn gewoon
Opvallend voor een druif die niet buitengemeen veel zon
‘baie lekker’.
Feiten en cijfers Die waardering voor Zuid-Afrikaanse wijnen wordt waar-
erkende wijnboeren is voor de binnenlandse markt. Hoewel
schijnlijk door velen gedeeld, want de export van wijn is
bier nog altijd de nationale drank is, stijgt de consumptie van
sinds de afschaffing van de apartheid exponentieel gestegen.
wijn toch gestaag. Zuid-Afrika produceert jaarlijks 730 miljoen
In 1991 exporteerde Zuid-Afrika slechts 25 miljoen liter;
liter wijn. Daarmee bezet het land wereldwijd de negende
in 2005 was dit al gestegen naar ruim 280 miljoen liter.
plaats (als we Europa buiten beschouwing laten zelfs de vierde
Het leeuwendeel van de productie van de bijna 4.500
plaats) met een mondiaal marktaandeel van 2,7 procent.
