JUDUL
:
DAMPAK AKTIVITAS PARIWISATA BAHARI TERHADAP KOMUNITAS LAMUN DI KEPULAUAN KARIMUN JAWA
PENULIS
:
YUANDITA GESTI V K
NPM
:
230110090030
Jatinangor, 9 Oktober 2013 Menyetujui:
Komisi Pembimbing Ketua,
Dekan ,
Dr. Ir. Zahidah, MS NIP 19620917 198701 2 002
Dr.Ir. Iskandar, MSi. NIP 19610306 198601 1 001
Anggota,
Ir. Indah Riyantini, M.Si. NIP 19570301 198703 2 001
i
KATA PENGANTAR
Puji syukur penulis panjatkan kehadirat Allah SWT karena atas segala Berkat dan Rahmat-Nya penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul “Dampak Aktivitas Pariwisata Bahari Terhadap Komunitas Lamun Di Kepulauan Karimunjawa” Pada kesempatan ini Penulis menyampaikan rasa terimakasih kepada : 1. Dr. Ir. Zahidah, MS selaku ketua komisi pembimbing dan sebagai dosen wali yang telah banyak membantu, membimbing, memberikan saran dan arahan kepada penulis. 2. Ir. Indah Riyantini, M.Si. sebagai
pembimbing yang telah banyak
membantu dan membimbing penulis dengan penuh kesabaran. 3. Prof. Dr. Ir. H. Otong Suhara, MS sebagai dosen penelaah atas segala saran dan masukannya kepada penulis. 4. Dekan Fakultas Perikanan dan Ilmu Kelautan Universitas Padjadjaran Dr. Ir. Iskandar, MSi. 5. Ketua program studi Perikanan Fakultas Perikanan dan Ilmu Kelautan Dr. Ir. Junianto, MP. 6. Ayah, Ibu, dan Daru yang tanpa henti selalu melimpahkan doa, kasih sayang, dorongan semangat, dan pengorbanannya kepada penulis. 7. Wildlife Concervation Society (WCS) dan Balai Taman Nasional Karimunjawa (BTNKJ), Mba Shinta, Bang Epong, Sukma, Dewa, Om Jamal, Pak Roffin, dan Bu Puji, juga seluruh staf dari yang tidak bisa disebutkan satu persatu atas segala bimbingannya selama di lapangan. 8. Ayu, Josua, Endah, Nesa, Tedy, Adis, Haviz, Tebe, Sarah, Rezha, dan teman-teman yang lainnya yang terus memberikan masukan serta menemani penulis baik suka dan duka dalam penulisan skripsi. 9. Yudi Setiawan yang telah membantu penyelesaian skripsi ini sampai selesai.
ii
10. Semua pihak yang telah membantu penyelesaian skripsi ini baik langsung maupun tidak langsung. Penulis berharap semoga tulisan ini dapat bermanfaat bagi semua pihak yang membutuhkan info di dalamnya.
Jatinangor, 9 Oktober 2013
Yuandita Gesti V K
iii
DAFTAR ISI
Bab
Halaman LEMBAR PENGESAHAN ......................................................................
i
KATA PENGANTAR ............................................................................... ii DAFTAR ISI .............................................................................................. iv DAFTAR TABEL...................................................................................... v DAFTAR GAMBAR ................................................................................. vi DAFTAR LAMPIRAN ............................................................................. vii
I.
II.
III.
PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang ................................................................................ 1.2 Identifikasi Masalah ........................................................................ 1.3 Tujuan Penelitian ............................................................................ 1.4 Manfaat Penelitian .......................................................................... 1.5 Kerangka Penelitian ........................................................................
1 3 3 3 3
TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Biologi dan Peranan Lamun ............................................................ 2.1.1 Biologi Lamun ................................................................................ 2.1.2 Peranan Lamun ................................................................................ 2.1.2.1 Peranan Lamun Dalam Wisata Bahari............................................. 2.1.2.2 Peranan Lamun Dalam Bidang Kelautan dan Perikanan................. 2.2 Parameter Lingkungan Fisik ........................................................... 2.2.1 Suhu ................................................................................................. 2.2.2 Arus ................................................................................................. 2.2.3 Kekeruhan........................................................................................ 2.2.4 Substrat ............................................................................................ 2.3 Parameter Lingkungan Kimia ......................................................... 2.3.1 Derajat Keasaman ............................................................................ 2.3.2 Oksigen Terlarut .............................................................................. 2.3.3 Salinitas ........................................................................................... 2.4 Pengelolaan Komunitas Lamun ......................................................
5 5 7 7 8 11 11 11 11 11 12 12 12 12 12
METODE PENELITIAN 3.1 Waktu dan Lokasi Penelitian .......................................................... 3.2 Alat dan Bahan Penelitian ............................................................... 3.2.1 Alat Penelitian ................................................................................. 3.2.2 Bahan Penelitian ..............................................................................
15 15 15 16
iv
3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.4.1 3.4.2 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.5.5 IV.
V.
Metode Penelitian............................................................................ Penentuan Lokasi Penelitian............................................................ Metode Pengambilan dan Pengumpulan Data ................................. Parameter yang Diamati .................................................................. Kualitas Air ..................................................................................... Substrat ............................................................................................ Metode Penghitungan...................................................................... Persen Penutupan Lamun ................................................................ Kepadatan Jenis Lamun ................................................................... Keanekaragaman, dan Keseragaman ............................................... Frekuensi Jenis Lamun .................................................................... Indeks Nilai Penting ........................................................................
16 16 16 18 18 18 18 18 19 20 20 21
HASIL DAN PEMBAHASAN 4.1 Identifikasi Kegiatan Pariwisata di Karimunjawa........................... 4.1.1 Pengetahuan Wisatawan terhadap Lamun ....................................... 4.2 Kondisi Lingkungan Perairan Kepulauan Karimunjawa ................ 4.2.1 Lingkungan Fisik Perairan .............................................................. 4.2.2 Lingkungan Kimiawi Perairan ....................................................... 4.3 Struktur Komunitas Lamun di Kepulauan Karimunjawa ............... 4.3.1 Kepadatan Jenis Lamun .................................................................. 4.3.2 Persen Penutupan Lamun ................................................................ 4.3.3 Keanekaragaman Jenis ................................................................... 4.3.4 Frekuensi Jenis Lamun .................................................................... 4.3.5 Indeks Nilai Penting ....................................................................... 4.4 Pengelolaan Komunitas Lamun di Kepulauan Karimunjawa .........
22 24 25 27 29 30 31 35 36 38 39 40
KESIMPULAN DAN SARAN 5.1 Kesimpulan .................................................................................... 42 5.2 Saran ............................................................................................... 42
DAFTAR ACUAN .................................................................................... 43 LAMPIRAN .............................................................................................. 46
v
DAFTAR TABEL Nomor
Judul
Halaman
1. Daftar Jenis Lamun yang Ditemukan di Karimunjawa ....................................... 2. Komposisi Jumlah Spesies Untuk Setiap Famili Ikan di Karimunjawa .............. 3. Parameter Kualitas .............................................................................................. 4. Kriteria Kualitas Kondisi Lamun ....................................................................... 5. Parameter Fisika .................................................................................................. 6. Parameter Kimia ................................................................................................. 7. Penutupan Lamun ................................................................................................ 8. Keanekaragaman, dan Keseragaman Jenis Lamun ............................................. 9. Frekuensi Jenis Lamun ........................................................................................ 10. Rata-Rata Indeks Nilai Penting ........................................................................
DAFTAR GAMBAR
vi
7 9 18 19 27 29 35 36 38 39
Nomor
Judul
Halaman
1. Morfologi Lamun ................................................................................................ 2. Plot Pengamatan .................................................................................................. 3. Kegiatan Wisatawan Pulau Karimunjawa ........................................................... 4. Jenis Lamun yang Ditemukan ............................................................................. 5. Grafik Kepadatan Total Lamun ..........................................................................
DAFTAR LAMPIRAN
vii
5 17 23 30 32
Nomor
Judul
Halaman
1. Peta Pulau Taka Malang ...................................................................................... 2. Peta Pulau Sintok ................................................................................................ 3. Peta Pulau Cemara Kecil ..................................................................................... 4. Peta Ekosistem Taman Nasional Karimunjawa .................................................. 5. Peta Zonasi Kawsan Taman Nasional Karimunjawa .......................................... 6. Data Statistik Pengunjung Taman Nasional Karimunjawa 2004-2012 ............... 7. Kuisioner ............................................................................................................. 8. Data Perhitungan Pulau Taka Malang ................................................................. 9. Data Perhitungan Pulau Sintok ........................................................................... 10. Data Perhitngan Pulau Cemara Kecil ................................................................ 11. Alat dan Bahan Penelitian ................................................................................. 12. Fasilitas Wisata di Pulau Karimunjawa ............................................................ 13. Kegiatan Selama Penelitian ............................................................................... 14. Surat Selesai Penelitian .....................................................................................
viii
47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
