De Verbouwwijzer is een initiatief van BouwGarant, Vereniging Eigen Huis, Milieu Centraal en SBR
Badkamer en keuken
Is uw badkamer of keuken aan vervanging of een fikse opknapbeurt toe? Vaak zijn dit omvangrijke projecten. En hoe kunt u water, energie en dus geld besparen? Het is belangrijk om deze zaken vooraf goed op een rij te zetten. Deze Verbouwwijzer biedt u een compleet overzicht van de keuzes waarvoor u komt te staan wanneer u de badkamer of keuken gaat verbouwen of vernieuwen. Zo bent u goed voorbereid op een gesprek met de aannemer of de specialist. Dat is het begin van een verbouwing met meer resultaat.
De Verbouwwijzer Badkamer en keuken is een gezamenlijke uitgave van BouwGarant, Vereniging Eigen Huis, Milieu Centraal en SBR.
Het kwaliteitslabel BouwGarant is erop gericht de consument optimale zekerheid te bieden. Een onafhankelijke instelling controleert de BouwGarantaannemer op tal van eisen inzake de bedrijfsvoering, kwaliteit en service aan de klant.
Vereniging Eigen Huis is een onafhankelijke consumentenorganisatie en belangenbehartiger voor huidige en toekomstige huis- en appartementseigenaren.
Milieu Centraal is een landelijke voorlichtingsorganisatie die consumenten praktische en betrouwbare informatie biedt over mogelijkheden om in het dagelijks leven rekening te houden met het milieu.
SBR is een kennisinstituut voor de bouwnijverheid, dat zich richt op bouwtechniek en bouwproces. SBR richt zich voornamelijk op de professionele bouwpartijen (aannemer, architect, adviseur) in de woning- en utiliteitsbouw.
De eerste stappen ■ Wensenlijst maken (zie Bespreken met de aannemer) ■ Nagaan of aannemer, specialist aan kwaliteitseisen voldoet ■ Referenties vragen ■ Nagaan of aannemer, specialist ervaring heeft met gebruik van milieuvriendelijke materialen en energiebesparende maatregelen ■ Checken vergunningplicht ■ Budget bepalen / financiering regelen ■ Rechtsbijstandsverzekering afsluiten (houdt rekening met wachttijd van 3 maanden)
internet www.verbouwwijzer.nl www.bouwgarant.nl www.vrom.nl/bouwvergunningen_online
Uw verbouwing in goede handen Vaak gaat het aanpassen van uw badkamer of keuken gepaard met een verbouwing. Zoek dan een goede aannemer. Bij voorkeur één die kwaliteitsgaranties kan bieden. Een BouwGarant-aannemer biedt deze garanties (www.bouwgarant.nl). Werk uw plannen zoveel mogelijk uit voordat u een aannemer een offerte laat uitbrengen. Vraag eventueel bij een tweede aannemer ook een offerte aan. Maak met de aannemer duidelijke afspraken over de kosten van het uitbrengen van de offerte.
Energiebewust en comfortabel bouwen Rekening houden met het milieu kan u veel opleveren, zoals een comfortabele woning en geld in de portemonnee. Een milieubewuste keus hoeft niet duurder te zijn in aanschaf, en door energiezuinige maatregelen zal uw energierekening lager zijn dan voorheen. Wanneer u bij het plaatsen van een nieuwe badkamer of keuken rekening wilt houden met het milieu, is het belangrijk om bij het zoeken van een aannemer of specialist te informeren of hij ervaring heeft met het gebruik van milieuvriendelijke materialen, energiezuinige apparaten en energie- en waterbesparende maatregelen.
Bouwvergunning Voor het plaatsen van een badkamer of keuken is in principe geen bouwvergunning nodig. Het wordt een ander verhaal wanneer de badkamer of keuken in een nieuw te bouwen aanbouw komt. Voor een nieuwe aanbouw is meestal een bouwvergunning nodig. Op www.vrom.nl/bouwvergunningen_online kunt u kijken hoe het zit met de vergunningplicht in uw situatie. Raadpleeg ook de Verbouwwijzer Aanbouw. Overleg bij twijfel altijd met uw gemeente.
Bespreken met de aannemer of specialist ■ Bestaande of nieuwe ruimte? ■ Vervangen of vernieuwen? ■ Wat doet u zelf en wat wilt u uitbesteden? ■ Ontwerp: - plaats en afmeting: plattegrond op schaal - optimale toegankelijkheid - voldoende bewegingsruimte ■ Leidingen: - plaats (warm)wateraansluitpunten en -afvoer - optimale warmwaterleidingen - isoleren (voorkom warmteverlies en geluidsoverlast) ■ Elektrische installatie: - uitbreiding aantal groepen? - wandcontactdozen en schakelaars: hoeveel en waar? - verlichtingsplan (kies armaturen geschikt voor spaarlampen) ■ Vloer verbeteren (o.m. isolatie) ■ Verwarming: - radiatoren aan de muur of in convectorput (keuken), vloeren/of wandverwarming - lage temperatuursysteem (bij vloer-, wandverwarming) ■ Warm water: - warmwatertoestel (type, capaciteit, plaats) - warmwateraansluitingen: waar en hoeveel? - waterbesparende voorzieningen
Nu volgt een toelichting op enkele punten uit de lijst hiernaast. Achterin deze folder en op www.verbouwwijzer.nl vindt u verwijzingen naar meer informatie over de overige punten.
Leidingen Optimale leidingen zijn kort en zo dun mogelijk, zodat ze minder water bevatten. Hierdoor heeft u altijd snel warm water uit de kraan, en kunt u tot 13% besparen op het energiegebruik voor warm water. De wachttijd bij optimale leidingen is maximaal 30 seconden. U kunt leidingen kort houden door het warmwatertoestel zo dicht mogelijk bij badkamer of keuken te plaatsen. Het isoleren van warmwater- en cv-leidingen in koude ruimtes voorkomt dat warm water al is afgekoeld voordat het zijn bestemming heeft bereikt. Door afvoerbuizen van toilet, douche en bad te isoleren, voorkomt u geluidshinder.
Warm water Wanneer de capaciteit van uw warmwatertoestel overeenkomt met de hoeveelheid warm water die uw huishouden verbruikt, krijgt u optimaal comfort bij een zo laag mogelijk energie- en waterverbruik. Op www.milieucentraal.nl (trefwoord: warmwatertoestellen) vindt u een rekenmodel om uit te rekenen hoeveel liter warm water uw huishouden ongeveer per dag zal gebruiken. Met waterbesparende voorzieningen, bijvoorbeeld voor douche en kraan, kunt u uw (warm) watergebruik aanzienlijk verminderen. Waterbesparende voorzieningen zijn te herkennen aan het Kiwa-Keur Laagverbruik logo.
Ventileren Om vochtproblemen te voorkomen en een gezond leefklimaat in huis te creëren, is goede ventilatie van groot belang. Dit is ook nodig om zuurstof aan te voeren en verbrandingsgassen af te voeren bij gebruik van een gasfornuis, warmwater- of verwarmingstoestel zonder directe aan- en afvoer naar buiten. Er bestaan drie hoofdtypen ventilatiesystemen (meer informatie: www.milieucentraal.nl, trefwoord: ventilatiesysteem). Indien mogelijk, is het goed om een openslaand raam in badkamer of keuken aan te laten brengen. Om verspreiding van vocht in de woning te voorkomen hebben een gesloten keuken en badkamer met goede ventilatievoorzieningen de voorkeur.
■
■
■
Keukenapparatuur In de keuken gebruiken we steeds meer elektrische apparatuur. Het is daarom handig als er voldoende stopcontacten zijn. Let bij de aanschaf van apparaten op het energieverbruik. Energiezuinige label A apparaten zijn soms iets duurder, maar door een lager energieverbruik verdient u de investering in korte tijd terug. Informatie over energiezuinige kooktoestellen, koel- en vriesapparatuur, en afwassen met de hand of machine vindt u op www.milieucentraal.nl (trefwoord: apparaten).
■
■
■ internet www.verbouwwijzer.nl www.milieucentraal.nl (> warmwatertoestel; > ventilatiesysteem; > apparaten)
(vervolg) Ventileren: - ventilatievoorzieningen: waar en hoeveel? - liever ook openslaand raam - wasdroger: afvoer naar buiten Badkamer: - isoleer het bad - ventilatieluchtafvoer hoog - goede aarding Keuken: - brandveilige materialen - afzuigkap passend bij ventilatiesysteem - afzuigkap op bestaand kanaal: gebruik ventilatiewisselklep - bij aanvullend warmwatertoestel: close-in of hotfillboiler? - aanrechtblad: materiaal - spoelbak: waar en hoeveel? - energiezuinige apparatuur (koken, koelen, afwassen) Afwerking: - verfkeuze: oplosmiddelvrij - wand en vloer: vochtbestendig - plaatmaterialen: gipsplaat of spaanplaat (Bouw)afval: - zoek afnemer voor nog bruikbare apparaten, keukenonderdelen en sanitair - scheid afvalmateriaal zoveel mogelijk voor hergebruik - gevaarlijk afval (bijv. asbest en verf): afvoeren volgens regels Onderhoud = behoud: - wat en hoe vaak? - onderhoudschecklist downloaden van www.bouwgarant.nl
Duidelijke afspraken ■ Het contract ■ Betalingsafspraken: - vaste aanneemsom - meer- en minderwerk - betaling in termijnen ■ Verzekering aannemer: - uitgebreide CAR-verzekering - VerBOUWgarantie
Het contract
Wanneer u met een aannemer of badkamer- of keukenspecialist overeenstemming bereikt, is het belangrijk om een gespecificeerd contract op te stellen. Hierin staat een uitgebreide werkbeschrijving met tekeningen, eventueel berekeningen, materiaalkeuze, tijdsduur en een prijsopgave. Wanneer u zelf werkzaamheden wilt uitvoeren, doe dit dan in goed overleg met de aannemer of specialist. Vereniging Eigen Huis heeft een standaard contract opgesteld, de Verbouwingsovereenkomst 1998 (www.eigenhuis.nl). Hierin staat ook beschreven wat de leveringsinternet voorwaarden zijn voor zowel de opdrachtgever als de www.eigenhuis.nl www.bouwgarant.nl (>VerBOUWgarantie) aannemer/specialist. Met een BouwGarant-aannemer bent u ervan verzekerd dat alle afspraken zwart op wit staan, ook tussentijdse afspraken, bijvoorbeeld over meerwerk.
Betalingsafspraken Bij verbouwingen is het gebruikelijk om met de aannemer vooraf een vaste aanneemsom af te spreken. De betaling gebeurt meestal in termijnen. Op www.bouwgarant.nl (>VerBOUWgarantie) staan richtlijnen voor een betalingsregeling passend bij de aanneemsom. Komen er tijdens de verbouwing wijzigingen in het oorspronkelijke plan? Vraag de aannemer vooraf om een schriftelijke opgave van eventueel meerwerk, en de gevolgen voor de bouwtijd en -kosten.
Verzekering Informeer of de aannemer goed is verzekerd. Een uitgebreide CAR-verzekering (Construction All Risks) biedt dekking bij schade die tijdens de verbouwing wordt aangericht aan het werk zelf, aan uw andere eigendommen of aan (eigendommen van) derden. Een BouwGarant-aannemer beschikt over een CAR- en aansprakelijkheidsverzekering. Daarnaast kunt u bij de BouwGarant-aannemer de VerBOUWgarantie afsluiten. Dit geeft zekerheid bij faillissement, kwalitatieve en constructieve gebreken.
Naast de verwijzingen in de tekst vindt u hieronder adressen voor meer informatie over de keuzes waarvoor u komt te staan bij uw verbouwing.
www.verbouwwijzer.nl BouwGarant Op www.bouwgarant.nl kunt u eenvoudig een aannemer in uw omgeving zoeken. Onderdeel van de website is de VerBOUWplanner, een handig hulpmiddel als u gaat bouwen of verbouwen. Ook kunt u hier de Verbouwingsovereenkomst 1998 downloaden.
downloaden. Tijdens de verbouwing en bij oplevering kunnen ze een bouwkundige keuring aanvragen. Leden kunnen ook gratis telefonisch advies inwinnen over bouwtechnische, juridische en financieel/fiscale zaken (tel. 033 – 450 7750).
SBR Milieu Centraal Rekening houden met het milieu kan u veel opleveren, zoals een comfortabele woning en geld in de portemonnee. Op www.milieucentraal.nl (trefwoorden: badkamer en keuken) leest u welke milieuvriendelijke materialen en energieen waterbesparende maatregelen u kunt toepassen bij het verbouwen of vernieuwen van een badkamer of keuken.
Vereniging Eigen Huis Uitgebreide informatie over verbouwingen vindt u in de publicatie ‘Verstandig Verbouwen’ van Vereniging Eigen Huis. Informatie over het verbouwen en opknappen van de keuken staat in de publicatie ‘Een nieuwe keuken’. Op www.eigenhuis.nl kunnen leden gratis de Verbouwingsovereenkomst 1998
Op www.sbr.nl (> Infobladen) vindt u technische achtergrondinformatie over verschillende bouwtechnische onderwerpen.
Ministerie van VROM Op www.vrom.nl staat onder het thema Bouwen en verbouwen uitgebreide informatie over bouwregelgeving (bouwvergunningen en bouwtechnische eisen) en duurzaam verbouwen. Op de website vindt u ook informatie over het energieprestatieadvies (EPA).
VACpunt Wonen Op www.vacpuntwonen.nl en in de publicatie ‘Mooi huis … maar woont het ook prettig?’ vindt u praktische informatie en tips over wonen en de inrichting van uw woning. Ook is er een gratis folder beschikbaar: ‘Prachtig huis! En hoe woont het?’.
Badkamer en keuken In de reeks Verbouwwijzers zijn verschenen: • Aanbouw • Badkamer en keuken • Dak en dakgoot • Dakraam en dakkapel • Indeling van de woning • Isoleren • Kozijnen • Serre
Deze Verbouwwijzer is u aangeboden door:
© 2004, BouwGarant, Vereniging Eigen Huis, Milieu Centraal en SBR
Ontwerp: Mels Grafische Vormgeving, Hoorn; fotografie: Ruud Gort, Amsterdam
De Verbouwwijzers zijn mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Ministerie van VROM.
