BAB 4 ANALISIS PEMBENTUKAN POLA KATA KERJA BAHASA ARAB. analisis adalah penghuraian kepada analisis kata kerja mujarrad ( م ج ر د ) dan

BAB 4 ANALISIS PEMBENTUKAN POLA KATA KERJA BAHASA ARAB

4.0

PENDAHULUAN

Bab ini menganalisis pembentukan kata kerja dalam bahasa Arab . Tumpuan analisis

adalah penghuraian kepada analisis

kata kerja mujarrad ( ٌ‫) م َُجـ َّرد‬

dan

subggolongannya , analisis kata kerja mazÊd ( ٌ‫ـزيْـد‬ ِ ‫ ) َم‬dan subgolonagnnya , analisis kata kerja aktif dan pasif . Penghuraian analisis ini berdasarkan sistem kala dan berpandukan kepada pengkelasian kod wazan dan kod JK kata kerja. Melalui analisis ini,

proses-proses

morfofonologi

pembentukan

seperti

kata

pengguguran,

kerja

yang

pengimbuhan,

melibatkan

aspek-aspek

pengalihan,

penukaran,

penyerapan dan penyuraian turut dihuraikan. Dalam bab ini juga pengkaji akan memberi perhatian kepada aspek makna leksikel di luar rujukan nahu yang terdapat dalam kata kerja secara sepintas lalu.

4.1 ANALISIS KATA KERJA MUJARRAD

Dalam bahasa Arab terdapat dua jenis kata kerja mujarrad

iaitu kata kerja

thulÉthiy mujarrad (‫ ) ٌثُالَثِي ٌ ُم َجـرَّد‬dan kata kerja rubÉ‘iy mujarrad ( ‫) ُربَـا ِعي ٌ ُم َجـ َّرد‬ ( Ibn Jinniy 1954 : 18 ). Analisis

di bawah

dinyatakan secara

terperinci

subgolongan- subgolongan tiap-tiap satunya berdasarkan sistem kala dan kod JK kata kerja . 215

4.1.1

Analisis Wazan Kata kerja ThulÉthiy Mujarrad bagi Kala lepas

Wazan kata kerja thulÉthiy mujarrad adalah samÉ’iy daripada penggunaan penutur jati bahasa Arab bukannya dibentuk melalui analogi dan kaedah-kaedah tertentu yang dinamakan qiyÉs (‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 27 ) . Justeru, pakar-pakar dan penyelidik

bahasa mengambil pendirian sentiasa merujuk kepada penutur asli

bahasa Arab dalam membuat sesuatu peraturan berkaitan pembentukan wazan dan makna kata kerja thulÉthiy mujarrad.

Pakar-pakar bahasa Arab telah berjaya mengkelaskan hampir kesemua kata kerja thulÉthiy mujarrad yang digunakan oleh penutur jati Arab dalam bahasa standard mereka

kepada tiga bentuk wazan ’aÎliy sahaja

<ٌfa –‘a – la ٌ > ,ٌ ٌ‫ـــــل‬ َ ‫ < فــــ َ ِع‬fa-‘i- la >

dan ٌٌ ٌ‫ُــــل‬ َ ‫فَـــع‬

iaitu ٌ ٌ‫ــــل‬ َ ‫فَــــ َع‬

< fa-‘u-la ٌٌ>

( ØubÍiy

al-ØÉleÍ , 1960 : 333 ) .

IbrÉhÊm AnÊs ( 1973 : 169 ) dalam < fa – ‘a – la > menduduki

kajiannya mendapati

wazan ٌ‫ــــل‬ َ ‫فَــــ َع‬

kekerapan yang paling tinggi diikuti wazan ٌ‫ـــــل‬ َ ‫فــــ َ ِع‬

< fa-‘i- la > . Kedua-dua wazan tersebut digunakan oleh penutur jati Arab untuk merujuk kepada kata kerja muta‘ddÊ ( transitif ) dan kata kerja lÉzim ( tak transitif ) . Manakala wazan ‫ُــــل‬ ٌَ ‫ < فَـــع‬fa-‘u-la ٌ ٌ >

pula menduduki kekerapan yang paling

rendah dan digunakan secara terbatas kepada kata kerja lÉzim sahaja ( RiÌa’uddin , 1982 : 167 ) seperti contoh-contoh berikut :

216

<ٌ fa –‘a –la ٌ> ٌ

4.1.2

ٌ< fa-‘i- la >

ٌ < fa-‘u-la

>

1.

ٌ‫ب‬ َ ‫ـر‬ َ ‫ض‬ َ

// Ìaraba //

ٌ‫ب‬ َ ‫ــر‬ ِ ‫ٌ َش‬// sharaba //

ٌ‫َكــ ُر َم‬

2.

ٌ‫َجــ َمــ َع‬

// jama’a //

ٌ‫عَــ ِلــ َم‬

// ‘alima //

ٌَ‫ َحــسُـن‬// Íasuna //

3.

ٌ‫ــل‬ َ ‫ص‬ َ ‫َو‬

// waÎala //

ٌ‫َحـــ ِذ َر‬

// hazira //

ٌ‫َحــلُــ َم‬

4.

ٌَ‫َـــرف‬ َ ‫ع‬

// ‘arafa //

ٌ‫ــي‬ َ ‫نَـ ِس‬

// nasiya //

ٌ‫ عَــظُــ َم‬// ‘aÐuma //

// karuma //ٌٌ

// halima //

Analisis Wazan Kata kerja ThulÉthiy Mujarrad bagi kala kini

Bahasa Arab adalah satu bahasa yang mementingkan sistem kala iaitu masa atau ketika sesuatu perbuatan dilakukan . Kata kerja yang menunjukkan perbuatan pada masa sekarang mempunyai bentuk berbeza dari segi morfologi dengan kata kerja yang menunjukkan perbuatan pada masa yang sudah lalu. Namun proses pembentukan kata kerja mengikut kala dalam bahasa Arab mempunyai hubung kait antara satu dengan yang lain. Pembentukan kata kerja kala kini merupakan rentetan dan kesinambungan daripada pembentukan kata kerja kala lepas ( ’IbrÉhÊm ’AnÊs , 1973 : 168 ) . Secara urutannya , kata kerja perintah diambil daripada kata kerja kala kini , kata kerja kala kini diambil daripada kata kerja kala lampau dan kata kerja kala lepas diambil daripada maÎdar ( MuÎÏafÉ al-GhalÉyÊniy , 1980 : 213 )

217

Oleh kerana pembentukan wazan kata kerja kala kini tertakluk kepada kata kerja kala lepas , maka pakar-pakar dan penyelidik bahasa Arab telah merumuskan bahawa wazan kata kerja kala kini boleh dibahagikan kepada enam subsistem yang berkait rapat dan mempunyai hubungan yang erat dengan kata kerja thulÉthiy mujarrad bagi kala lepas ( al-×amalÉwiy , 1995 : 46 ) .

Pola kata kerja kala kini berdasarkan kewujudan wazan kata kerja kala lepas tergolong dalam enam fasal berikut seperti dalan jadual berikut : Jadual 4.1 : Pembahagian wazan kata kerja kala kini mengikut fasal

Bil

1

2

3

KK kala lepas

KK kala kini

ٌ‫ــــل‬ َ ‫ٌٌ فَـــ َع‬

1.

ٌ‫يَ ْف ُع ُل‬

< yaf-‘u-lu >

1. Muta‘addÊ

2.

ٌ‫يَ ْف ِع ُل‬

< yaf-‘i-lu >

2. LÉzim

3.

ٌ‫يَ ْف َع ُل‬

< yaf-‘a-lu >

ٌ ‫ـــل‬ ٌَ ‫فــــ َ ِع‬

1.

ٌ‫يَ ْف َع ُل‬

< yaf-‘a-lu >

1. Muta‘addÊ

ٌ< fa- ‘i- la >ٌٌ

2.

ٌ‫يَ ْف ِع ُل‬

< yaf-‘i-lu >

2. LÉzim

ٌ‫يَ ْف ُع ُل‬

< yaf-‘u-lu >

LÉzim

< fa –‘a – la ٌ> ٌ

ٌ‫ُــــل‬ َ ‫فَـــع‬

Fungsi

<ٌٌ fa-‘u-la ٌٌ>

218

Penentuan bentuk wazan kala kini berdasarkan fasal-fasal dalam jadual 4.1 di atas , adalah merujuk kepada peraturan-peraturan yang dipersetujui oleh penutur – penutur jati bahasa Arab secara samÉ’iy dan kebanyakannya mempunyai fungsi morfologi dan peranan nahu masing-masing ( ’IbrÉhÊm ’AnÊs , 1973 : 168 ). Dalam hubungan ini , KhadÊjah al-×adÊthiy ( 1965 : 381 ) dalam kajiannya telah membuat analisis secara terperinci mengenai tugas dan peranan wazan kata kerja thulÉthiy mujarrad bagi kala kini seperti berikut :

(1) W1

‫ <ٌٌ فَـــ َعــــ َل‬fa-‘a- la >

===

‫َي ْف َعـل‬

< yaf- ‘a -lu >

Wazan kata kerja kala kini ٌ‫ < يَ ْف ٌَع ُل‬yaf- ‘a -lu > dalam fasal ini terbatas kepada huruf sisipan dan akhiran pada kata akar yang terdiri daripada huruf halq iaitu hamzah , ÍÉ’ khÉ’, ‘ain , ghÊn , ha’ ( al-×amalÉwiy , 1995 : 47 ) . Makna-makna yang dibawa adalah seperti berikut :

219

Jadual 4.2 : Kekerapan makna yang dibawa oleh wazan W 1

Kod Wazan

W1

Makna-Makna

Contoh-Contoh

1.

Ketakutan

1.

ُ ‫ٌيَ ْف ِز‬،ٌُ‫يَ ْس ِبع‬ ٌ‫ع‬

2.

Halangan & Pengusiran

2.

‫ٌٌيَ ْق َلى‬،ٌُ‫يَ ْمنَع‬

3.

Menyakiti & Permusuhan

3.

ٌ‫يَ ْذ َب ُح‬،ٌ ُّ‫يَ ٌَعض‬

4.

Pemotongan & Pembukaan

4.

ٌ‫ٌيَ ْف َت ُح‬،ٌُ‫يَ ْقطَع‬

5.

Pemberian

5.

ٌ‫ٌيَ ْم َن ُح‬،ٌ ُ‫يَهَب‬

6.

Penjagaan & Penyimpangan

6.

ُ ‫ٌيَ ْخبٌَأ‬،ٌُ‫يَ ْذ َخر‬

7.

Pemergian & Penjauhan

7.

ٌ‫ٌ َيرْ َم ُح‬،ٌ ُ‫َي ْذهَب‬

8.

Kebencian & Keengganan

8.

ٌ‫ٌ َيجْ َح ُد‬،ٌ‫َياْ َبى‬

(2)

W2

‫فَـــ َعــــ َل‬

< fa-‘a-la >

=== ‫ < يَ ْف ِعل‬yaf- ‘i –lu>

Kata kerja dalam fasal ini kebanyakannya terbentuk daripada lima kod JK iaitu JKS 1 ( ÎaÍÊÍ ) , JK 2 ( muÌa’af

lÉzim ) , JK 4 ( mithÉl ) , JK 5-2

( ajwÉf yÉ’ ) dan JK 6-3 ( nÉgiÎ yÉ’ ) seperti contoh dalam jadual berikut :

220

Jadual 4.3 : Pembahagian wazan ( W 2 ) mengikut kekerapan jenis kata kerja

Wazan

Kod Kekerapan

Contoh-Contoh ،ٌ ُ‫ٌيَحْ لِب‬،ٌُ‫ٌيَرْ ِجع‬،ٌ ُ‫ٌيٌَضْ ِرب‬،ٌ ُ‫ٌيَحْ ِبس‬،ٌ ُ‫يَ ْسلِب‬

JKS 1 lÉzim

WK 2

JK 2

ُّ ‫ٌيَ ِع‬،ٌ‫ٌيَقِ ُّل‬،ٌ‫ف‬ ُّ ‫ٌيَ ِخ‬،ٌ ُّ‫ٌيَ ِخب‬،ٌ ُّ‫ٌيَ ِهب‬،ٌ ُّ‫ضج‬ ،ٌ‫ف‬ ِ َ‫ي‬

JK 4

ٌٌٌُ‫ٌيَ ِجد‬،ٌ ُ‫ٌيَثِب‬،ٌ ُ‫ٌيَقِف‬،ٌُ‫ٌٌٌٌيَ ِعد‬

JK 5-2 yÉ’

ٌ‫ٌيَ ِج ْيء‬،ٌُ‫ٌيَ ِح ْيد‬،ٌ‫ٌيَ ِه ْي ُم‬،ٌُ‫ص ْيح‬ ِ َ‫ٌي‬،ٌُ‫ٌيَ ِب ْيع‬،ٌُ‫ٌيَ ِس ْير‬

JK 6-3 yÉ’

ٌ،ٌ‫ضي‬ ِ ‫ٌيَ ْم‬،ٌ‫ٌيَ ْغلِي‬،ٌ‫ٌيَجْ ِري‬،ٌ‫ٌيَ ْم ِشي‬،ٌ‫يَرْ ِمي‬

Pemakaian wazan dalam fasal ini kebiasaanya membawa makna-makna ( KhadÊjah al-×adÊthiy , 1965 : 382 ) seperti berikut : Jadual 4.4 : Kekerapan makna yang dibawa oleh wazan Kod Wazan

W2

W2

Makna-Makna

Contoh-Contoh

1.

Menuntut & mengambil

1.

‫ٌ َيجْ ِبي‬،ٌُ‫ص ْيد‬ ِ ‫َي‬

2.

Ketetapan

2.

ٌُ‫ٌ َيضْ ِرب‬،ٌ ُ‫َيحْ ِبس‬

3.

Perjalanan

3.

ٌ‫ٌ َي ِس ْي ُر‬،ٌ‫َي ْم ِشي‬

4.

Pergi & Datang

4.

ٌ‫يَرْ ِج ُع‬،ٌ‫يَ ِج ْي ُء‬

5.

Suara

5.

ٌُّ‫ضج‬ ِ َ‫ي‬،ٌُ‫ص ْيح‬ ِ َ‫ي‬

6.

Kehausan

6.

ٌ،ٌ‫يَ ِه ْي ُم‬

7.

Pergerakan & Pergolakkan

7.

‫ٌيَ ْغلِي‬،ٌُ‫يَ ِه ْيج‬

8.

Pemotongan

8.

ُ ‫ٌيَ ْن ِز‬،ٌُ‫يَ ْك ِسر‬ ٌ‫ع‬

9.

Pemberian

9.

ٌ‫يَ ْم َنٌ ُح‬

221

Terdapat kata kerja yang wujud dalam fasal ini tidak mengikut peraturanperaturan makna seperti di atas seperti : ٌ‫ ( يَرْ ِوي‬meriwayatkan ) , ‫ (ٌ يَ ْد ِري‬mengetahui ), ٌُ‫ ( يَ ِجد‬mendapati ) , ٌ ‫ض ُج‬ ِ ‫ ( يَ ْن‬masak ) , ٌُ‫ ( ٌٌيَتِ ْيه‬sesat )ٌ dan sebagainya ( SÊbawayh , 1982 :.2 : .217-232).

(3) W 3 ‫ < فَـــ َعــــ َل‬fa-‘a- la >

=== ‫يَ ْفعل‬

< yaf- ‘u - lu >

MuÍammad Khair al-×ilwÉniy ( 1978 : 55 ) dalam kajiannya mendapati bahawa wazan W 3 ini kerap dipakai pada empat jenis kata kerja kod JK iaitu kata JKS 1 (

ÎaÍÊÍ ) , JK 3 ( muta‘addÊ

muÌa’af ٌ) , JK 5-1 (

ajwÉf wÉw ) dan JK 6-2

( nÉqis wÉw ) seperti dalam jadual berikut :

Jadual 4.5 :

Pembahagian wazan W 3

Wazan

WK 3

mengikut kekerapan jenis kata kerja

Kod Kekerapan

Contoh-Contoh

JK 1

ْ َ‫ٌي‬،ٌ ُ‫يَرْ قُص‬،ٌُ‫ٌيَ ْقتُل‬،ٌ ُ‫ٌيَ ْكتُب‬،ٌُ‫صر‬ ٌ،ٌٌ ُ‫طلُب‬ ُ ‫يَ ْن‬

JK 3 muta‘addÊ

ُّ ‫ٌيَ ُد‬،ٌ‫يَ ُم ُّد‬ ٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌٌ‫ٌيَ ُر ٌُّد‬،ٌ‫ق‬

JK 5-1 wÉw

ُ ‫ص ْو‬ ٌ،ٌُ‫ٌيَثُوْ ر‬،ٌ‫ت‬ ُ َ‫ٌي‬،ٌ‫ٌيَصُوْ ُم‬،ٌُ‫ٌيَجُوْ ل‬،ٌُ‫يَقُوْ ل‬

JK6-2 wÉw

ٌْ‫ٌيَحْ بُو‬،ٌ ْ‫ٌيَ ْغ ُزو‬،ٌ ْ‫يَ ْب ُدو‬،ٌ‫ٌيَرْ ُش ْو‬،ٌ ْ‫ٌيَ ْعلُو‬،ٌٌ ْ‫يَ ْد ُعو‬

222

Wazan kata kerja W 3 tersebut juga dapat dikesan berfungsi menunjukkan makna-makna

( KhadÊjah

al-×adÊthiy , 1965 : 381 ) seperti

dalam jadual di

bawah :


Wazan

Makna-Makna

W3

Contoh-Contoh

1. Permintaan

1.

ْ َ‫ي‬ ٌُ‫ٌيَ ْن ُشد‬،ٌ ُ‫طلُب‬

2. Ketenangan

2.

ُ ُ‫ٌيَ ْثب‬،ٌُ‫يَ ْق ُعد‬ ٌ‫ت‬

3. Permusuhan

3.

ٌ‫ٌيَسُوْ ُء‬،ٌُ‫يَ ْقتُل‬

4. Pergerakan

4.

ٌُ‫ٌ َيرْ قُص‬،ٌُ‫َيجُوْ ل‬

5. Suara

5.

ُ ْ‫َيصُو‬ ُّ ‫ٌ َي ُد‬،ٌ‫ت‬ ٌ‫ق‬

6. Ketinggian

6.

ٌ‫ٌ َيسُوْ ُد‬،ٌ ْ‫َي ْعلُو‬

7. Kelaparan & kehausan

7.

ٌ‫ٌيَصُوْ ُم‬،ٌُ‫يَجُوْ ع‬

8. Ketakutan

8.

ٌُ‫يَجْ بُن‬

9. Berhampiran & Berjauhan

9.

ٌ‫ب‬ ُ ‫ٌيَ ْه ُر‬، ْ‫يَ ْدنُو‬

10. Keelokan

10. ٌ‫ض ُر‬ ُ ‫يَ ْن‬

11. Pengambilan & Pemberian

11. ‫ٌيَأْ ُخ ٌُذ‬،ٌ ْ‫يَرْ ُشو‬

12. Pekerjaan

12. ٌ‫ٌيَرْ ُس ُم‬،ٌ ُ‫يَ ْكتُب‬

13. Pemakanan

13. ‫ض ٌُغ‬ ُ ‫ٌيَ ْم‬،ٌُ‫يَأْ ُكل‬

14. Penghabisan

ُ ‫َي ْف ُر‬ 14. ٌُ‫ٌ َي ْب ُرؤ‬،ٌ‫غ‬

223

Namun begitu , masih terdapat banyak lagi kata kerja kala kini yang dapat dikesan terbentuk daripada wazan dalam fasal ini, tetapi tidak mengikut

peraturan

makna-makna di atas seperti : ٌ ‫ ( يَ ْع ُم ُر‬membangun ) , ٌ ُّ‫ ( يَقُص‬mengunting ), ٌ ْ‫يَ ْزهُو‬ ( berseri ) , ٌٌ‫ ( يَ ْنفُ ُخ‬meniup ) dan sebagainya .

(4) W4

‫ < فــــ َ ِعـــ َل‬fa-‘i-la>

=== ‫ < يَ ْف َعل‬yaf- ‘a -lu >

Wazan kata kerja kala kini dalam fasal ini ٌboleh ٌhadir dalam kata kerja JKS 1 ( ÎaÍÊÍ ) dan JKM 2 ( mu’tal ) ( KhadÊjah al-×adÊthiy,1965 : 384 ) seperti dalam jadual berikut :

Jadual 4.7 : Pembahagian wazan W 4 mengikut kekerapan jenis kata kerja

Kod Wazan

W4

Kod Kekerapan

Contoh-Contoh

JKS 1

ٌ،ٌُ‫ٌيَ ْف َرح‬،ٌ ُ‫ٌيَرْ َغب‬،ٌُ‫ٌيَ ْقلَق‬،ٌُ‫ٌيَ ْف َزع‬،ٌُ‫يَحْ بَط‬

JKM 2

ْ َ‫ٌي‬،ٌ‫ٌيَ ْه ٌَوى‬،ٌُ‫ٌٌيَوْ ِجع‬ ٌ‫يَ ْع َمى‬،ٌ ُ‫ٌيَخَاف‬،ٌ‫ط َوى‬ ٌٌ

224

Makna-makna yang sering dibawa

oleh wazan ini adalah seperti berikut

( al-×ilwÉniy , 1978 : 56 ) :

Jadual 4.8 : kekerapan makna yang dibawa oleh wazan W 4

Kod Wazan

W4

Makna-Makna

Contoh-Contoh

1.

Penyakit

1.

‫ٌيَ ْع َمى‬،ٌُ‫يَوْ َجع‬

2.

ketakutan

2.

ٌ‫ٌيَ ْف َز ُع‬،ٌ‫ل‬ ٌُ ‫يَوْ َج‬

3.

Kesedihan

3.

ُ َ‫ٌيَ ْقل‬،ٌ ُ‫يَحْ زَن‬ ٌ‫ق‬

4.

Pergerakan

4.

ٌ‫ٌ َيهْ َو ُج‬،ٌُ‫َي ْن َشط‬

5.

Kesenangan

5.

ٌ‫س‬ ُ ‫ٌ َي ْش َك‬،ٌ ُ‫َي ْسلَس‬

6.

Kegembiraan

6.

ْ ‫ٌ َي‬،ٌُ‫َي ْف َرح‬ ٌُ‫ط َرب‬

7.

Kelaparan & kehausan

7.

ْ َ‫ٌي‬،ٌ‫ط َوى‬ ْ َ‫ي‬ ُ ‫ظ َمٌا‬

8.

kekenyangan & Kepadatan

8.

ٌُ‫ٌيَ ْبطَن‬،ٌُ‫يَ ْمأل‬

9.

warna

9.

ٌ‫ب‬ ُ ‫يَ ْش َه‬،ٌُ‫يَحْ َمر‬

10. Kekuatan & kesombongan

10. ٌ‫ٌيَ ْك َب ُر‬،ٌ‫يَ ْق َوى‬

11. Ketinggian

11. ‫ٌيَ ْشقَى‬،ٌ‫يَ ْغنَى‬

12. Keaiban

ُ ‫ٌيَحْ َم‬،ٌُ‫ٌيَ ْع َور‬ 12. ٌ‫ق‬

13. Kejahilan & keilmuan

13. ٌ‫ٌيَ ْعلَ ُم‬،ٌُ‫ٌيَجْ هَل‬

14. Kehairanan & kemarahan

14. ٌ ُ‫ضب‬ َ ‫ٌ َي ْغ‬،ٌُ‫ٌ َي َحار‬

225

(5) W5

‫ < فــــ َ ِعـــ َل‬fa-‘i-la >

=== ‫ < يَ ْف ِعل‬yaf- ‘i -lu >

Wazan kata kerja kala kini ٌ‫ < يَ ْف ِع ُل‬yaf- ‘i -lu > dalam fasal ini hanya terbatas kepada kata kerja dalam bentuk

kod JKS 1 ( ÎaÍÊÍ ), JK4 : 2 ( mithÉl yÉ’) dan

JK 4 : 1 ( mithÉl wÉw ) ( Sibawayh 1982 : 2 : 218 ) seperti dalam jadual berikut :


JKS 1

JK 4 : 1

JK 4 : 2

1. ٌ‫ـب‬ ٌَ - ٌُ‫َيــحْ ــ ِســب‬ َ ‫حــ ِس‬

1.ٌ‫ َو ِر َم‬- ٌ‫ــر ُم‬ ِ ‫َي‬

1. ٌ ‫ــس‬ َ ‫ َيــ ِب‬- ٌُ‫َيــيْــ ِبــس‬

2. ٌ ‫ نَــ ِعــ َم‬- ٌ‫َيــ ْنــ ِعــ ُم‬

2ٌ.ٌَ‫ ٌٌ َو ِرع‬- ٌ‫ــر ُع‬ ِ ‫َي‬

2. ٌ ‫ــس‬ َ ‫ َيــ ِئ‬- ٌُ‫َيــيْــ ِئــس‬

ُ ‫يَــ ِمــ‬ 3. ٌَ‫ َو ِمــق‬- ٌ‫ق‬ 4. ٌ‫ ٌ َوغــِ َر‬- ‫يَــ ِغــ ٌُر‬ 5. ٌَ‫ َو ِجــد‬- ٌ‫ــجـــ ُد‬ ِ َ‫ي‬ 6. ٌ‫ــر‬ َ ‫ ٌ ٌ َو ِح‬- ‫ــحــ ٌُر‬ ِ َ‫ي‬

226

6) W6

‫فَـــعــــ َل‬

< fa-‘u-la >

=== ‫ < يَ ْفعل‬yaf-‘u -lu >

Wazan ini kerap dipakai kepada kata kerja lÉzim kerja

JKS 1 dan

pada kategori jenis kata

JKM 2 yang lain daripada kod JK 3 ( muÌa’af ) , JK 5:2

( ajwaf yÉ’ ) dan JK 6 : 3 ( nÉqiÎ yÉ’ ) seperti dalam jadual berikut :


Kod Wazan

Kod Kekerapan

W 6

Contoh-Contoh

JKS 1

ٌُ‫ َيـحْ ـسُــن‬, ٌٌ‫ َيــ ْلـ ُؤ ُم‬, ‫ل‬ ٌُ ‫ٌ َيـسْـهُـ‬

JKM 2

ٌْ‫ َيـبْـهُـو‬, ‫ يَــوْ فُــ ٌُر‬, ٌْ‫َيــسْـ ُرو‬

Makna-makna yang dibawa oleh wazan ini ( KhadÊjah al-×adÊthiy , 1965 : 385 ) seperti dalam jadual berikut :

227


Kod Wazan

W6

4.1.3

Makna-Makna

Contoh-Contoh

1.

Keelokan

1. ٌ‫ٌيَجْ ُم ُل‬،ٌ ُ‫يَحْ ُسن‬

2.

Keburukan

2. ٌ‫ٌيَ ْقبُ ُح‬،ٌُ‫يَ ْشقُح‬

3.

Kekecilan & Kebesaran

3. ٌ‫ٌيَ ْكبُ ُر‬،ٌُ‫يَصْ ُغر‬

4.

Keberanian

4. ٌ‫ٌيَجْ ُر ُؤ‬،ٌُ‫يَ ْش ُجع‬

5.

Kelembutan & Kelemahan

5. ٌُ‫ٌَيضْ عُف‬،ٌُ‫يَرْ فُق‬

6.

kelajuan & Kelambatan

6. ٌ‫ٌيَ ْبطُ ُؤ‬،ٌُ‫يَ ْس ُرع‬

7.

Ketinggian & Kehinaan

7. ٌ‫ٌيَ ْب ُخ ُل‬،ٌ ُ‫يَ ْش ُرف‬

8.

Kecerdikan

8. ٌ ُ‫ٌ َيرْ ُزن‬،ٌ‫َيحْ لُ ُم‬

9.

Kejahilan

9. ٌ‫ٌ َيرْ قُ ُع‬،ٌُ‫َيحْ ُمق‬

Pembentukan Pola Kata kerja Kala kini

Pembentukan pola kata kerja kala kini boleh dilihat dari aspek bunyi dan ciriciri yang hasil daripada gabungan antara bentuk vokal dan konsonan dalam kata akar. Kata kerja kala kini yang terbentuk daripada huruf ‘illah lebih banyak mengalami reformasi pada bentuk dan hurufnya. Oleh itu , berbagai-bagai bunyi sering kedengaran pada kata kerja yang datang dari acuan wazan dalam fasal dan sistem yang sama.

228

Dalam kajian ini , pengkaji

lebih suka menggunakan istilah alomorf sebagai

mewakili kepelbagaian bentuk yang lahir dari wazan yang sama. Menurut linguistik moden , alomorf

didefinisikan sebagai pewujudan

ilmu

morfem dari segi

fonologi ( Asmah Omar , 2008 : 17 ) . Untuk melihat alomorf-alomorf yang wujud dalam kata kerja kala kini , pengasingan jenis-jenis kata kerja ( JK ) amat diperlukan . Kata kerja mu‘tal sebagai contoh yang terdiri daripada

lima jenis kod iaitu JK 4

( mithÉl ) , JK 5 ( ajwaf ) , JK 6 ( nÉqiÎ ) , JK 7 ( lafÊf maqrËn ) dan JK 8 ( lafÊf mafrËq ) kerap menghasilkan bentuk-bentuk yang berbeza daripada wazan asalnya . Dari situ dapat alomorf bagi

simpulkan peraturanperaturan fonologi dalam pembentukan ٌ‫َي ْف َع ُل‬

ٌ‫َي ْف ِع ُل‬

< yaf-‘a-lu > ,

< yaf-‘i-lu >,

ٌ‫َي ْف ُع ُل‬

< yaf-‘u –lu > ,

adalah seperti dalam jadual berikut :

4.1.3.1

Alomorf ‫ < يَ ْف َعل‬yaf-‘a-lu > bagi kod wazan kata kerja W 1 dan W 4

Jadual 4.12 : Alomorf bagi lingkungan kata kerja ٌ‫َي ْف َع ُل‬

Kod wazan

Kod JK

Alomorf

< yaf-‘a-lu >

Lingkungan Penyerapan

huruf

ٌُّ ‫ٌ َيـفَـ‬ ‫ل‬

kedua dan ketiga dari

ٌُّ‫ٌ َيـــ َبــح‬

< ya-fallu >

jenis yang sama pada

ٌ

(i)ٌ JK 3

Contoh

ٌ

kata akar

W 1, W 4

W1 : JK 4 – 1

(ii) ٌ‫يَــ َعــ ُل‬

Pengguguran

W1 : JK 4 - 2

< ya-‘a-lu >

pertama kata akar

huruf

Huruf wÉw pada huruf kedua

ٌ‫ضــ ُع‬ َ ‫ٌيَــ‬

ٌ

ditukarkan

229

kepada huruf alÊf dan

JK 5 : 1

(iii) ٌٌ‫يَــفَــا ُل‬

bunyi fatÍah

< ya-fÉ -lu >

kedua kepada konsonan

huruf

dipindahkan

ٌُ‫يَــخَ ــاف‬

huruf pertama

berharakah sukËn pada kata akar . Manakala huruf ketiga pada kata akar pula berharakahٌ sukËn

Jadual 4.12 di atas menunjukan bahawa wazan kata kerja kala kini bagi kod W1 dan W 4

ٌ‫ < يَ ْف َع ُل‬yaf-‘a-lu > mempunyai tiga alomorf yang berbeza satu sama

lain iaitu ٌ ‫ < يَـ َعـ ُل‬ya-‘a-lu > , ٌٌ ‫ < يَـفَـ ُّل‬ya-fallu > alomorf – alomorf

tersebut

dan ‫ل‬ ٌُ ‫ < يَـفَـا‬ya-fÉ-lu > . Pewujudan

berpunca daripada kehadiran huruf ‘illah dan

pertembungan huruf sejenis dalam kata akar . Jika diperhatikan pada kata kerja JK 3 ٌُ‫ْـحـح‬ َ ‫ يَــب‬didapati huruf kedua dan huruf ketiga pada kata akar daripada huruf yang sama jenis . Harakah fatÍah pada huruf kedua kata akar dipindahkan kepada huruf konsonan sebelumnya dan proses penyerapan

huruf berlaku bagi mewujudkan

alomorf ٌٌ ‫ < َيـفَـ ُّل‬ya-fallu > seperti ٌ‫ َيـــ َبــ ُّح‬. Mengikut peraturan morfologi , apabila huruf pertama sukËn

dan huruf

kedua berharakah , maka penyerapan dikira

wajib . Sebaliknya jika huruf pertama berharakah dan huruf kedua sukËn , makaٌ

230

penyerapan tidak diperlukan malah dianggap menyalahi kaedah morfologi seperti ٌ‫ت‬ ٌُ ْ‫ ( َمــــ َرر‬Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 178 ) .

Bagi kata kerja

JK 4 ٌ‫ــضــ ُع‬ َ َ‫ ي‬pula , huruf pertama pada kata akar terdiri

daripada huruf wÉw iaitu ٌ‫ضــ ُع‬ َ ْ‫ يَــو‬. Kemudian huruf wÉw tersebut digugurkan ketika proses pembentukkan kata dan membentuk alomorf ٌ ‫ < يَـ َعـ ُل‬ya-‘a-lu > seperti ٌ‫ــضــ ُع‬ َ َ‫ ي‬. Pengguguran huruf wÉw kata akar pertama pada kata kerja kala kini berlaku apabila huruf kedua kata akar pada kata kerja kala lepas berharakah

fatÍah iaitu

daripada fasal W1 ‫ـل‬ ٌَ ‫ < فَـ َع‬fa-‘a-la > === ‫ل‬ ٌُ ‫ < يَـ ْفـ َعـ‬yaf- ‘É -lu > . Jika kata kerja kala lepas daripada fasal W4 ‫ـل‬ ٌَ ‫ < فَـ ِع‬fa-‘i-la> === ٌ‫ < يَـ ْفـ َعـ ُل‬yaf- ‘a-lu > , maka pengguguran huruf tidak berlaku , malah huruf pertama kata akar pada kata kerja kala kini

dikekal

seperti wazan asalnya iaitu ‫ل‬ ٌُ ‫ < يَـ ْفـ َعـ‬yaf- ‘a-lu > seperti :

ٌ‫ــل‬ َ ‫ َو ِج‬- ٌ ‫ ( يَــوْ َجــ ُل‬Ibn ÙÉlawayh , 2004 : 27 . dan al-×ilwÉniy 1978 : 189 ) .

Proses pewujudan

alomorf juga

turut berlaku pada kata kerja JK 5 : 1 .

Huruf wÉw berharakah fatÍah bertempat di huruf kedua kata akar

ْ َ‫ي‬ iaitu ٌُ‫ــخــ َوف‬

mengalami proses fonologi dan morfologi . Huruf wÉw berkenaan tidak digugurkan , sebaliknya diganti dengan huruf alÊf dan harakah

fatÍah dipindahkan kepada

huruf konsonan berharakah sukËn sebelumnya bagi mewujudkan alomorf ٌ‫يَـفَـا ُل‬ < ya-fÉ-lu > seperti : ٌُ‫’ ( ٌ َيــخَــاف‬Abduh al -RÉjiÍiy , 1984 : 181 )

231

4.1.3.2

Alomorf

‫َيــ ْف ِعــل‬

< yaf-‘i-lu > bagi kod wazan kata kerja kala kini

W 2 dan W 5

Jadual 4.13 : Alomorf bagi lingkungan kata kerja ‫ل‬ ٌُ ‫ < يَ ْف ِع‬yaf-‘i-lu >

Kod wazan

Kod JK

Alomorf ٌُّ‫يَــفِــل‬

JK 3

< ya-fil-lu >

Lingkungan Penyerapan

Contoh

huruf

ُّ ‫يَ ِخ‬ kedua dan ketiga dari ٌ،ٌ ‫ ٌيَقِ ُّل‬،ٌ ‫ف‬ jenis yang sama pada

ُّ ‫ٌيَ ِع‬،ٌ ُّ‫يَ ِهب‬ ٌ‫ف‬

kata akar ٌٌُ‫ــعــل‬ ِ َ‫ي‬

W2 , W5 JK 4

< ya-‘i-lu > ٌ‫يَـــ ِفــعْــــ ُل‬

JK 5: 2

< ya-fi’- lu >

huruf ٌ ُ‫ ٌيَــقِــف‬،ٌ ٌُ‫ــزن‬ ِ َ‫ي‬

Pengguguran

ٌٌٌٌُ‫ــصـف‬ ِ ‫َي‬

pertama kata akar

Huruf ketiga pada kata ٌ ‫ص ْي ُح‬ ِ َ‫ ٌي‬،ٌ ‫يَ ِس ْي ُر‬ akar

berharakah ٌ

ٌُ‫يَبِ ْيع‬

sukËn ٌْ‫يَــ ْفــ ِعــل‬ JK 6 : 3

< yaf-‘ il >

ٌ،ٌ ‫ ٌيَ ِج ْي ُء‬،

Huruf ketiga pada kata ٌ‫شي‬ ٌِ ‫ ٌيَ ْم‬،ٌ ‫يَجْ ِري‬ akar berharakah sukËn

ٌ،ٌ ‫ ٌيَ ْد ِري‬، ‫يَ ْغلِي‬

JK 8

ٌْ‫يَـــ ِعـل‬

Pengguguran

< ya’il >

pertama dan pada

huruf ٌ،ٌ ‫ٌٌيَــ ِل ْي‬،ٌ ‫يَـقِ ْي‬ akhiran

kata

ٌٌٌٌٌٌ‫ـي‬ ْ ‫ٌيَــ ِع‬

akar

berharakah sukËn

232

Analisis terhadap contoh-contoh dalam jadual ( 4:13 ) di atas , menunjukkan bahawa wazan kata kerja

ٌ‫ < يَ ْف ِع ُل‬yaf-‘i-lu > mempunyai empat alomorf yang

berbeza antara satu sama lain iaitu ٌ ٌ ‫ــعــ ُل‬ ِ َ‫ي‬

<ٌ ya-‘i- lu > , ٌُّ‫ < ٌيَــفِــل‬ya-fil-lu > ,

ٌُ‫ < يَـــ ِفــعْــــل‬ya- fi’-lu > , ٌْ‫ < يَــ ْفــ ِعــل‬yaf-‘il > dan ٌْ‫ـــعـل‬ ِ َ‫ < ي‬ya’il > . Pewujudan alomorf –alomorf tersebut hasil daripada lingkungan huruf ‘illah yang ditempatinya dalam kata akar .

Jika

diperhatikan

pada kata kerja kod JK 3 , proses penyerapan

berlaku antara huruf kedua dan ketiga dari yang sama jenis. Huruf kedua tersembunyi dalam huruf ketiga pada kata akar , mengakibatkan pengalihan harakah kasraÍ huruf kedua

kepada huruf pertama kata akar dan

alomorfnya ialah

ٌُّ‫ < َيــ ِفــل‬ya-fil-lu >

seperti ‫ف‬ ُّ ِ‫ يخع‬، ‫ب‬ ُّ ‫ خَِي‬. Penyerapan tersebut berlaku sekiranya kata kerja kala ُّ ‫ يخِه‬، ‫ يخِق ُّل‬، ‫ف‬ kini berkenaan tidak bergandingan

dengan ÌamÊr nËn niswah ( kata ganti nama

jamak feminim ) . Jika bergandingan dengan ÌamÊr tersebut , maka kata kerja kala kini

berkenaan bolehٌٌ dibentuk ٌٌkepada dua iaitu , pertama mengekalkan wazan

ْ َ‫ ي‬//ٌ yaÐlilna //. Kedua , pengguguran huruf asal tanpa penyerapan seperti ٌ َ‫ــظــلِــ ْلــن‬ kedua kata akar serta mengalihkan harakahnyaٌ ٌ kepada huruf sebelumnya seperti ٌَ‫ــظـ ْلـن‬ ِ َ‫ ي‬// yaÐilna // . Perbezaan wazan adalah

ٌ َ‫يَــفِـ ْلــن‬

< yafilna > . ( al-×amalÉwiy ,

1990 : 210 ) .

Pembentukan alomorf < ya-‘i-lu > seperti : ٌُ‫ٌيَ ِجد‬،ٌ ُ‫ٌيَ ِزن‬،ٌ ‫ص ُل‬ ِ َ‫ٌي‬،ٌ ُ‫ٌيَقِف‬،ٌ ُ‫ يَ ِهب‬pada kata kerja kod JK 4 disebabkan huruf pertama pada kata akar terdiri daripada huruf wÉw yang berharakah sukËn digugurkan dalam proses morfologi. Pengguguran huruf pertama kata akar pada kata kerja kala kini berlaku apabila huruf kedua kata akar pada

kata kerja ٌkala lepas berharakah

fatÍah ٌٌ iaitu daripada fasal W 2 ٌ‫فَـ َعـ َل‬

233

< fa- ‘a –la > = ٌ‫< َيـ ْفـ ِعـ ُل‬

yaf- ‘i –lu > ( MaÍmËd SulaimÉn YÉqËt 1994: 306 ).

Jika huruf ’illah dalam kod JK yang serupa terdiri daripada huruf yÉ’ , maka huruf ’illah berkenaan

jarang digugurkan dalam proses morfologi seperti ٌ ُ‫ يَ ْيئِس‬, ٌ‫ يَ ْي ِس ُر‬,

ٌُ‫ يَ ْيبِس‬, ‫ يَ ْينِ ٌُع‬.

Pembentukan alomorf ٌ‫ < يَـفِـعْـ ُل‬ya- fi’-lu > seperti : ٌ‫ٌيَ ِج ْي ُء‬،ٌ ‫ص ْي ُح‬ ِ َ‫ٌي‬،ٌ ‫ يَ ِس ْي ُر‬،ٌُ‫ٌيَبِ ْيع‬، bagi kata kerja kod JK 5 : 2 pula adalah disebabkan huruf yÉ’ yang sebelumnya berharakah kasraÍ dipindahkan kepada huruf konsonan sebelumnya .

Bagi kata kerja kod JK 6:3 pula , kata kerjanya masih mengekalkan wazan asalnya iaitu ٌ‫ < ٌيَ ْف ِعٌــ ُل‬yaf-‘i-lu > dengan

sedikit perubahan bunyi berlaku pada

akhirannya iaitu vokal wÉw berharakah sukËn dan

membentuk alomorf ٌْ‫يَـ ْفـ ِعٌـــل‬

< yaf-‘il > seperti : ٌ‫ٌيَ ْغلِي‬،ٌ‫ٌيَ ْد ِري‬،ٌ‫ٌيَ ْم ِشي‬،ٌ‫ يَجْ ِري‬.

Manakala proses pembentukan alomorf

ٌْ‫ < يَـــ ِعـل‬ya’il > bagi kata kerja kod

JK 8 seperti ‫ـصـي‬ ِ َ‫ٌٌٌٌي‬،ٌٌ‫ـي‬ ْ ‫ٌٌيَــ ِع‬،ٌ‫ٌٌ َيــ ِل ْي‬،ٌ ‫ يَـقِ ْي‬adalah hasil daripada gabungan JK 4 dan JK 6 . Sistem pembentukan huruf akar pertama adalah sama dengan sistem pada kod JK 4 iaitu huruf pertama pada kata akar yang terdiri daripada huruf wÉw berharakah sukËn

digugurkan dalam proses morfologi yang berlaku dan

huruf akhir pula

adalah berharakah sukËn sama dengan sistem pada kod JK 6 .

234

4.1.3.3

Alomorf ‫ < َي ْفعـــل‬yaf-‘u -lu >

bagi kod wazan kata kerja kala kini

W 3 dan W6

Jadual 4.14 : Alomorf bagi lingkungan kata kerja

Kod Wazan

Kod JK

ٌ‫ < َي ْف ُع ُل‬yaf-‘u -lu >

Alomorf

Lingkungan

Ìammah ٌ،ٌ ‫ ٌ َيقُوْ ُم‬،ٌ ‫َيصُوْ ُم‬

Harakah JK 5 : 1

ُ‫يَــفُــعْ ــل‬

< yafu‘lu > W 3 dan W 6

Contoh

kata ٌ،ٌ ‫ ٌيَعُوْ ُد‬،ٌ ‫يَسُوْ ُد‬

huruf

kedua

akar

dipindahkan ٌ،ٌُ‫ٌيَفُوْ ق‬،ٌُ‫يَجُوْ ع‬

kepada

huruf

konsonan

pertama

sebelumnya Huruf ketiga kata ٌ، ْ‫ ٌيَرْ جُو‬،ٌ ْ‫يَ ْد ُعو‬ JK 6 : 2

ٌْ‫يَــ ْفــعُــل‬ < yaf-‘ul >

akar

berharakah ٌ،ٌ ْ‫ ٌيَ ْن ُمو‬،ٌ ْ‫يَ ْزهُو‬

sukËn

ٌ،ٌ ْ‫يَ ْعلُو‬،ٌ ْ‫ٌ يَ ْغ ُزو‬

Jadual 4:14 di atas menunjukkan dua pewujudan alomorf yang terhasil daripada wazan kata kerja

ٌ‫َي ْف ُع ُل‬

< ya-fu‘-lu> dan ٌْ‫َيــ ْفــعُــل‬

< yaf-‘u -lu > bagi kod W 3 dan W 6

iaitu ٌ‫َيــفُــعْــ ُل‬

< yaf-‘ul > . Dari contoh –contoh yang diberikan , jelas

bahawa perbezaan dua alomorf berkenaan ditentukan oleh ciri-ciri bunyi vokal wÉw atau ciri-ciri fonologi yang ada di sekitarnya .

235

Pewujudan alomorf ٌ‫ < َيــفُــعْــ ُل‬ya-fu‘-lu > bagi kod JK 5:1 seperti ُ ْ‫ ٌيَفُو‬،ٌ ‫ع‬ ُ ْ‫ ٌيَجُو‬،ٌ ‫ ٌيَعُوْ ُد‬،ٌ ‫ ٌيَسُوْ ُد‬disebabkan ٌ ‫ يَقُوْ ُم‬،ٌ ‫ق‬

ٌ‫ٌ َيصُوْ ُم‬

harakah Ìammah pada vokal wÉw

dipindahkan kepada konsonan sebelumnya ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , tt : 175 ) . Mengikut peraturan fonologi bahasa Arab , huruf ‘illah tidak boleh membawa sebarang harakah ( ‘Abdul MÉlik ‘Abdul RaÍmÉn al-Sa’diy , 1973 : 131 ).

Bagi kod JK6 : 2 pula , wazan asalnya iaitu ٌ‫ < يَ ْف ُع ُل‬yaf-‘u-lu >

dikekalkan

seperti biasa dengan sedikit perubahan bunyi berlaku pada akhirannya iaitu huruf wÉw tidak bersuara membentuk alomorf ٌْ‫ < َيــ ْفــعُــل‬yaf-‘ul seperti : ٌ، ْ‫ٌ َيرْ جُو‬،ٌ ْ‫َي ْد ُعو‬ ٌْ‫ٌ َي ْمحُو‬،ٌٌْ‫ٌ َي ْدنُو‬،ٌ ْ‫ٌ َي ْب ُدو‬،ٌ ْ‫ َي ْعلُو‬،ٌ ْ‫ٌ َي ْغ ُزو‬،ٌ ْ‫ٌ َي ْن ُمو‬،ٌ ْ‫َي ْزهُو‬

4.1.4

Analisis Wazan Kata Kerja Perintah Bagi ThulÉthiy Mujarrad

Kata kerja perintah pada amnya ditujukan kepada orang kedua. Ia bermaksud menyuruh atau memintanya melakukan suatu perbuatan atau tindakan . Kata kerja perintah dalam bahasa Arab terbentuk daripada kata kerja kala kini dan mempunyai bentuk wazan yang sama pada dasarnya dengan kata kerja kala kini ( Ibn Ya‘Ês , t.t : 58 ). Para sarjana aliran Kufah berpendapat bahawa kata kerja perintah bukan sebahagian daripada kata kerja kala kini , sebaliknya ia adalah kata mu’rab yang huruf akhir berharakah sukËn disebabkan oleh huruf lÉm perintah di awalan yang digugurkan bagi meringgankan sebutan seperti

ٌْ‫ اِ ْذهَــب‬daripada bentuk asalnya

ٌْ‫’ ( لِــت َْـذهَــب‬IbrÉhÊm al-SÉmirÉ‘iy , 1986 : 48 ) .

236

Dari segi morfologi , pembentukan kata kerja perintah bagi thulÉthiy mujarrad akan melibatkan sedikit

perubahan kecil yang merupakan ciri – ciri perbezaan

antaranya dan kata kerja kala kini . Proses pembentukannya bermula apabila huruf muÌÉri‘ ( huruf kata kerja kala kini ) digugurkan dan huruf terakhir dijadikan berharakah sukËn wasal

(MuÎÏafÉ al-GhalÉyÊniy , 1980 : 210 ) . Penambahan hamzah

di awalan mesti dilakukan

sekiranya huruf pertama kata akar didapati

berharakah sukËn setelah pengguguran huruf muÌÉri‘ dilakukan ( Ibn Jinniy , t.t a : 497 ) . Harakah hamzah wasal pula bergantung kepada harakah huruf kedua sebelum akhir pada kata akar . Jika huruf berkenaan berharakah harakah hamzah wasal adalah kasrah.

kasrah , atau fatÍah maka

Jika huruf kedua tersebut

berharakah

Ìammah , maka harakah yang sama juga berlaku pada hamzah wasal . Sebaliknya , jika selepas pengguguran huruf

muÌÉri‘ didapati

huruf

pertama kata akar

berharakah fatÍah , kasrah atau Ìammah, maka huruf hamzah wasal tidak diperlukan lagi (

Fakhruddin QabÉwah , 1988 : 92 dan ’Abdul QÉhir al-JurjÉniy m 471 H ( t.t :

54 ) seperti contoh-contoh berikut :

KK Kala Kini

KK Perintah

Wazan

i.

ٌ‫يَ ْفتَ ُح‬

ٌْ‫اِ ْفــــتَح‬

ٌْ‫ < اِ ْف َعـل‬if’al >

ii.

ٌُ‫َيجْ ِلس‬

ٌْ‫اِجْ ِلس‬

ٌْ‫ < اِ ْف ِعـل‬if’il > ٌ

iii.

ٌ‫َي ْس ُج ُد‬

ٌ‫ا ُ ْس ُج ْد‬

ٌْ‫ < ا ُ ْفــعُـل‬uf’ul >

iv.

ٌ‫يَــقُــوْ ُم‬

ٌ‫قُـــ ْم‬

ٌْ‫ < فُــل‬ful >

237

4.1.4.1

Perubahan Struktur Kata kerja Perintah

Struktur kata kerja perintah mengalami perubahan hasil daripada pertembungan fonologi dan morfologi. ‘illah dan pengguguran

Perubahan yang berlaku melibatkan pengguguran huruf huruf

nËn pada kata kerja kala kini. Pengguguran

huruf-huruf berkenaan yang berkemungkinan menyebabkan bunyi lama yang akan mengalami penyesuaian akibat proses morfofonologi tersebut .

a)

Pengguguran Huruf ‘Illah

Pengguguran huruf ‘illah

terjadi apabila

berada di awalan , sisipan atau

akhiran kata kerja perintah . Pengguguran huruf ‘illah pada suatu kata akar akan mengubah struktur dan bentuk wazannya . Berikut adalah perubahan bunyi yang berlaku mengikut susunan kod JK :

a.

MithÉl :

wazan adalah

Huruf ‘illah di awalan kata kerja digugurkan . Perbezaan

ٌْ‫‘ < ِعــــل‬il > jika ٌ kata kerja kala kininya daripada wazan

ٌ‫يَـ ِعـ ُل‬

< ya’ilu > seperti ٌُ‫ يَ ِزن‬atau ٌٌْ‫‘ < عَـــل‬al > , jika ٌkata kerja kala kininya daripada wazan ٌ‫يَـ َعـ ُل‬

< ya’alu > misalnya ٌ‫ض ُع‬ َ َ‫ي‬

seperti contoh –contoh berikut :

238

KK Perintah

Wazan

i

ٌْ‫صــل‬ ِ

// Îil //

ٌْ‫ِعـــل‬

< ‘il >

ii

ْ ‫ِق‬ ٌ‫ــــف‬

// qif //


< ‘il >

iii

ٌ‫ِز ْن‬

// zin //


< ‘il >

iv

ٌْ‫هَب‬

// hab //

ٌْ‫عَـــل‬

< ‘al >

v

‫ضــ ٌْع‬ َ

// Ìa‘ //


< ‘al >

vi

‫قَـــ ٌْع‬

// qa‘ //


< ‘al >

b.

Ajwaf : Pengguguran huruf ‘illah di sisipan . Perbezaan wazan adalah ٌ ْ‫ < فُــل‬ful > ( wazan asal adalah ( wazan asal adalah ٌْ‫ < فِـعْـل‬fi‘l > ) .

ٌْ‫فُــعْــل‬

< fu‘l > ٌ) ٌdan ٌْ‫ < ِفـــــل‬fil >

Huruf akar kedua yang berharakah

sukËn pada kedua – dua wazan tersebut digugurkan bagi mengelakkan pertembungan dua huruf berharakah sukËn secara berturut-turut dalam satu perkataan ( Fakhruddin QabÉwah 1988 : 92 ) seperti contoh-contoh berikut : KK Perintah

Wazan

i

ٌ‫قُـــ ْم‬

// qum //

ٌْ‫فُــل‬

< ful >

ii

ٌ‫صُـــ ْم‬

// Îum //


< ful >

iii

ٌْ‫قُـــل‬

// qul //


< ful >

iv

ٌْ‫ِشـــر‬

// shir //


< ful >

v

‫بِــــ ٌْع‬

// bi’ //

ٌْ‫فِــل‬

< fil >

vi

ٌ‫ِطـــ ْق‬

// Ïiq //

ٌْ‫فِــل‬

< fil >

239

c.

NÉqiÎ dan LafÊf MaqrËn:

Pengguguran huruf ‘illah

di akhiran .

Perbezaan wazan adalah ٌ‫’ < أ ُ ْفـــ ُع‬uf ‘u > ( wazan asal adalah ٌْ‫ٌ ٌا ُ ٌ ْفــعُــل‬ <’uf’ul > ) ,

ٌ‫ < إِ ْفــ َع‬if ‘a > ( wazan asal adalah ٌْ‫ < إٌ ْفــ َعــل‬if ‘al > ) dan

ٌ‫ــع‬ ِ ‫ < ٌإِ ْف‬if‘il >ٌ )ٌ. ِ ‫ < إِ ْف‬if ‘i > ( wazan asal adalah ٌْ‫ــعــل‬

Huruf ‘illah yang

mewakili huruf lÉm pada wazan digugurkan pada kata kerja perintah sebagai tanda sukËn bagi kod kata kerja JK 6 dan JK 7 seperti contohcontoh berikut :

KK Perintah

Wazan

i

ُ ٌ‫ أٌُ ْد‬// ’ud ‘u // ٌ‫ع‬

ٌ‫أ ُ ْفـــ ُع‬

< ’uf –‘u>

ii

ٌ‫ أٌُ ْنـــ ُم‬// ’unmu //

ٌ‫أ ُ ْفـــ ُع‬

< ’uf –‘u >

iii

ٌ‫ــس‬ َ ‫ إٌِ ْن‬// ’insa //

ٌ‫إِ ْفــ َع‬

< ’if –‘a >

iv

ٌ‫ــو‬ َ ‫ إٌِ ْق‬// ’iqwa //


< ’if –‘a >

v

ٌ‫ض‬ َ ْ‫ إٌِر‬// ’irÌa //


< ’if –‘a >

vi

ٌ‫ش‬ ِ ‫ إٌِ ْم‬// ’imshi //

ٌ‫ــع‬ ِ ‫إِ ْف‬

< ’if –‘ i >

vii

ٌ‫ْـــك‬ ِ ‫ إٌِب‬// ’ibki //


< ’if –‘ i >

viii

ْ ِ‫ إ‬// ’iÏwi // ٌ‫ــو‬ ِ ‫ٌط‬


< ’if –‘ i >

240

d.

LafÊf MafrËq : Pengguguran huruf ‘illah

di awalan dan

akhiran .

Perbezaan wazan adalah ٌٌٌ‫ع‬ ِ < ‘i > atau ٌْ‫‘ <ٌ عــه‬ih > ( ‘Abdul QÉhir al-JurjÉniy , Analogi pembentukan ٌٌ‫ع‬ ِ < ‘ i > adalah seperti berikut :

t.t : 79-80 ). 1.

ٌ‫ــل‬ َ ‫فَــ َع‬

( kata kerja kala lepas )

2.

ٌ‫ــعــ ُل‬ ِ ‫َيــ ْف‬

( kata kerja kala kini )

3.

ٌْ‫ــعــل‬ ِ ‫ْف‬

( Pengguguran huruf yÉ’ )

4.

ٌ‫ع‬ ِ

( Pengguguran huruf fÉ’ dan huruf lÉm ) . Penambahan huruf hÉ’

imbuhan yang dinamakan hÉ’ saktah ketika dalam keadaan wakaf seperti contoh-contoh berikut :

KK Perintah

Wazan

i

ٌ‫ق‬ ِ // qi //

ٌِ < ‘i > ‫ع‬

ii

ٌ‫ف‬ ِ // fi //

ٌِ < ‘i > ‫ع‬

iii

ٌ‫ ِل‬// li //

ٌِ < ‘i > ‫ع‬

iv

ٌ‫ ِز‬// zi //

ٌِ < ‘i > ‫ع‬

Proses morfofonologi yang melibatkan perubahan struktur kata juga turut berlaku pada kata kerja perintah kod JK 2 ( Mahmuz ) apabila berlaku pertembungan dua huruf hamzah di awalan kata kerja . Huruf hamzah pertama yang berharakah Ìammah adalah hamzah wasal dan merupakan huruf imbuhan bagi wazan < ’af‘ala > dan huruf hamzah kedua berharakah sukËn adalah kata akar dan

mewakili

huruf

fÉ’ pada wazan seperti ٌْ‫ أٌُأٌْ ُكــل‬// ‘u’kul //, ‫ أٌُأٌْ ُخــ ٌْذ‬// ‘u’khuz // dan ٌْ‫ أُأْ ُمــر‬// ‘u’mur // .ٌ Mengikut mengikut peraturan morfologi , huruf hamzah kedua ditukarkan kepada

241

huruf wÉw kerana menyesuaikan dengan harakah Ìammah pada huruf hamzah sebelumnya seperti ٌْ‫ أ ُ ْؤ ُكـل‬//‘Ëkul // , ‫‘ < أ ُ ْؤ ُخـ ٌْذ‬Ëkuz > dan ٌْ‫‘ < أ ُ ْؤ ُمـر‬Ëmur > . Namun dalam kebanyakan hal , huruf hamzah kata akar tersebut digugurkan sewaktu proses morfofonologi bagi meringankan sebutan , malahan pengguguran tersebut dianggap lebih fasih daripada pertukaran kepada huruf wÉw ( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmah ,1962 : 44

). Pengguguran tersebut

menyebabkan keperluan kepada

hamzah wasal tidak diperlukan lagi . Perbezaan wazan adalah

ٌ ْ‫‘ < عُــل‬ul > seperti

contoh di bawah :

KK Perintah

Wazan

i

ٌ‫ُخــــ ْذ‬

// khudh //

ٌْ‫عُــل‬

< ‘ul >

ii

ٌْ‫ُكــــل‬

// kul //

ٌْ‫عُــل‬

< ‘ul >

iii

ٌْ‫ُمـــر‬

// mur //

ٌْ‫‘ < عُــل‬ul >

Sungguhpun begitu , ada juga dalam keadaan tertentu , hamzah wasal tidak ditambah pada awalan kod kata kerja perintah JK 2 ٌ walaupun huruf pertama berharakah sukËn

kerana ketiadaan sebab pertembungan dua huruf hamzah.

Keadaan ini berlaku apabila kata kerja perintah tersebut berada dipertengahan ayat ُ ‫قُـ ْل‬ ْ َ‫ـت ٌلَـك‬ seperti ٌْ‫ٌاؤ ُمـر‬

atau selepas partikel wÉw atau

ٌ ٌْ‫ فَـأ َ ُمـر‬. Pengekalan huruf hamzah pada ٌْ‫ٌَو أْ ٌ ُمــر‬

fÉ’ seperi ٌْ‫ َوٌ أْ ٌ ُمــر‬dan

dan ٌْ‫فَـأ َ ُمـر‬

lebih fasih daripada

menggugurkannya ( RiÌa’uddin , 1982 : 50 ). ٌٌ ٌ

242

b)

Pengguguran NËn

Huruf NËn

di akhiran kata muthanna

dan kata jamak wajib digugurkan

kerana penguguran tersebut menjadi lambnag kepada

kata kerja perintah

(ٌMuÍammad ×amÉsah 1997 : 13 ) seperti contoh-contoh di bawah :

KK Perintah

Wazan

i

‫اِجْ ــلِــ َســا‬

// ’ijlisÉ //

َ ‫’ < اِ ْفــ ِعــ‬if ‘ilÉ > ٌ‫ال‬

ii

‫ا ُ ْكـتُــبُــوْ ا‬

// ’uktubË //

‫’< اٌُ ْفــعُــلُــوْ ا‬if ‘ulË >

iii

‫ اِسْـتَــ ْغـ ِفــرُوْ ا‬// ’istaghfirË //

4.1.4

‫’ < اٌِسْــتَــ ْفــ ِعـلُـوْ ا‬istaf ‘ilË >

Analisis Wazan Kata Kerja RubÉ‘iy Mujarrad

Wazan kata kerja rubÉ‘iy mujarrad W 19 ٌٌ ‫ـل‬ َ َ‫فَــــعْــــل‬

terdiri daripada satu wazan sahaja iaitu

< fa‘lala > bagi kala lepas dan ٌ‫ < يُــ َفــعْـــ ِلــ ُل‬yufa‘lilu > bagi kala

kini ( al-×amalÉwiy , 1995 : 54 dan KhadÊjah al-×adÊthiy, 1995 : 388 ). Namun, kekerapan wazan ini adalah tersangat rendah berbanding wazan kata kerja thulÉthiy mujarrad yang lalu . Ini mungkin disebabkan bentuk struktur kata, harakah yang ada pada wazan rubÉ‘iy mujarrad terlebih sukar jika dibanding dengan wazan thulÉthiy mujarrad .

243

Segelintir para sarjana Arab berpendapat , secara logiknya kesukaran tersebut diterjemahkan oleh harakah huruf kedua kata akar pada kata kerja kala lepas ٌٌ‫ـل‬ َ ‫ < فَــــعْــــ َل‬fa‘lala > yang dijadikan sukËn

bagi mengelak pertembungan empat

huruf yang berharakah secara berturut-turut pada satu kata .

Jika dipilih huruf

pertama sebagai sukËn , maka ia bertentangan dengan peraturan fonologi yang tidak membenarkan huruf pertama sebagai pembuka kata berharakah sukËn . Sebaliknya huruf ketiga pula tidak dipilih kerana mengelakkan berlaku pertembungan dua harakah sukËn berturut-turut

apabila huruf terakhir berlaku proses morfofonologi

ketika bersambung dengan ÌamÊr atau berda dalam keadaan jazm .

Pemilihan

harakah fatÍah pada huruf pertama , ketiga dan keempat pula kerana

sifatnya

terlebih ringan berbanding suara kasrah dan Ìammah ( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘AÌÊmah 1962 : 108 ).

Berdasarkan analisis yang dilakukan , kata kerja rubÉ‘iy

mujarrad ini boleh dibahagikan kepada dua subjenis berikut .

a)

MuÌa’af ( Penggulangan Huruf )

MuÌa’af bermaksud huruf pertama yang mewakili huruf fÉ’ pada wazan dan huruf ketiga yang mewakili huruf lÉm pertama pada wazan adalah daripada jenis yang sama . Demikian juga huruf kedua yang mewakili huruf ‘ain dan huruf keempat yang mewakili huruf lÉm pada wazan dari jenis sama yang lain . ٌBentuk kata kerja dalam jenis ini terjadi dengan cara spontan ( ‫ ) اإلرتجال‬seperti ٌٌ‫ل‬ ٌُ ‫ــز‬ ٌِ ْ‫لٌٌــــــٌٌٌيُـزَ ٌلـ‬ ٌَ ٌ‫زَ ٌ ْلــ َز‬ ْ َ‫ــلٌٌـــــٌٌيُـــق‬ ْ َ‫ ٌق‬dan kadangkala dibentuk dengan cara al-naÍt ( ‫) النحت‬ ٌ ‫ــــلـــقِــــ ُل‬ َ ‫ــــلــــ َق‬ seperti ٌُ‫ٌٌٌبَــأٌْبَـأٌٌْـٌٌيُبَـأٌْبِئ‬،ٌٌُ‫َد ْعــ َدعٌٌَـــــٌيُـدٌَ ْعـــ ِدع‬

( KhadÊjah al-×adÊthiy , 1965 : 309) .

244

b) Tanpa MuÌa‘af

Tanpa MuÌa‘af

bermaksud

huruf pertama (

mewakili huruf fÉ’ pada

wazan) , kedua ( mewakili huruf ‘ain’ pada wazan), ketiga ( mewakili huruf “ lÉm pertama ” pada wazan) dan keempat ( mewakili huruf “ lÉm” pada wazan) pada kata akar bukan dari jenis yang sama sepertiٌٌ‫ٌجــــ ُم‬ ‫ــرٌج‬ َ ِ ْ‫ٌٌٌحــرْ ٌ َجـــ َمٌٌـــٌيُــ َحـــر‬،ٌٌُ ِ ْ‫ دَحْ ـ َر َجٌـــٌيُـدٌَح‬,ٌ ٌُ‫ بَــعْــــ َثٌــ َر ٌـــٌٌيُـــبَــعْــثِـــر‬.

Kadangkala bentuk wazan ٌٌ ‫فَــــعْــــلَـ َل‬

juga digunakan sebagai al-naÍt

< fa’lala > jenis ini

iaitu akronim untuk menunjukan singkatan yang

dihasil dari penggabungan huruf-huruf atau

suku-suku kata dalam urutan dua kata

atau lebih ( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmah 1962 : 389 ) seperti contoh-contoh di bawah :

‫ َبــسْ ــمَــ َل‬- ‫ ) يُــ َبـسْ ــمِــ ُل‬- kata singkatan kepada ٌٌ‫ بيســـــمٌهللا‬,

1.

(

2.

( ٌٌ‫ْــحـ َل‬ َ ‫ ٌٌ َســـــب‬- ٌُ‫ْــحـل‬ ِ ‫ ) يُــ َســــــب‬- kata singkatan kepada ‫ سُــبْــ َحـاٌنَ ٌاللـــه‬,

3.

( ٌٌ ‫ل‬ ٌَ ‫ ٌ حَــوْ ٌقَــ‬-ٌٌٌ ‫ )ٌ يُ َحوْ ِق ُل‬- ٌٌkata singkatan kepada ٌٌ‫ٌو ٌلَ ٌقُـ َّوةٌَإِلَّ ٌ ِباللـه‬ َ ‫لٌَ ٌ َحوْ َل‬ ٌ‫ـظي ِْـم‬ ِ ‫ال َع‬

245

4.2

ANALISIS KATA KERJA MAZÔD ( ٌ‫)ٌ األ ْفـ َعـا ل الـ َمـ ِز ْيـدة‬

Kata kerja mazÊd

dalam bahasa Arab terbahagi kepada dua golongan

kata kerja mazÊd thulÉthiy mujarrad

dan

kata kerja mazÊd

iaitu

rubÉ‘iy mujarrad .

Tiap-tiap satu dari keduanya mempunyai subgolongan dibawahnya ( Ibn Jinniy 1954 : 18 ).

Analisis di bawah dinyatakan secara terperinci

subgolongan –

subgolongan tiap-tiap satunya berdasarkan sistem kala dan kod JK kata kerja ..

4.2.1 Pengimbuhan Kata kerja ThulÉthiy Mujarrad

Kata kerja thulÉthiy mujarrad boleh menerima tiga jenis imbuhan berikut : 1.

Imbuhan satu huruf

2.

Imbuhan dua huruf

3.

Imbuhan tiga huruf

4.2.1.1

Analisis Wazan Kata Kerja MazÊd

Kata kerja mazÊd

Satu Huruf

satu huruf dalam bahasa Arab terdiri daripada tiga wazan ,

iaitu :ٌ‫ــــل‬ َ ‫’ < أَ ْفـــ َع‬af-‘ala >

, ٌ‫ْــــــل‬ ‫ < فَــــع‬fa‘-‘a-la > dan ‫ل‬ ٌَ ‫ < فَــــاٌعَـــ‬fÉ-‘ala > . َ

Imbuhan kata kerja dalam kumpulan ini terdiri daripada tiga bentuk (

‘Abduh

al-RÉjiÍiy , 1984 : 30) berikut iaitu :

246

ٌ‫’ < أَ ْفـــ َعــــ َل‬af-‘ala >

a.

Awalan Hamzah / ‫ أ‬/ :

b.

Sisipan ‘Ain / ‫ ع‬/ : ٌ‫ٌــــــل‬ ‫ < فَــــ َّع‬fa‘-‘a-la > َ

c.

Sisipan ’AlÊf / ‫ ا‬/

:

ٌ‫فَــــاٌعَـــ َل‬

< fÉ-‘ala >

(1) W7

Imbuhan Awalan : ٌٌٌ‫’ < أٌَ ْفـــ َعــــ َل‬af-‘ala > ٌٌٌ

Struktur kata kerja ( W 7 )

ٌ‫’ < أَ ْفـــ َعــــ َل‬af-‘ala > adalah terdiri daripada

gabungan dua morfem yang masing masing mendukung makna tersendiri , morfem yang dimaksudkan ialah kata akar ٌ‫ـل‬ َ ‫ < فَـ َع‬fa‘ala > dan imbuhan hamzah di awalan ’a / ‫ أ‬/ . Menurut peraturan morfologi , pembentukan pola kata kerja kala kini ٌ‫يٌُـ ْفـ ِعـ ُل‬ < yuf‘ilu > berpandukan kepada pola kata kerja kala lepas ٌ‫ـل‬ َ ‫ ’ < أَ ْفـ َع‬af-’ala > dan pola kata kerja perintah ٌْ‫ـعـل‬ ِ ‫’ < أَ ْف‬af‘il > berpandukan

kepada pola kata kerja kala

kini bukan sebaliknya ( MuÎÏafÉ al-GhalÉayiniy , 1980 : 214 - 215) .

Pembentukan struktur pola kata kerja ٌ‫ـل‬ َ ‫ ’ < أَ ْفـ َع‬af-’ala > dalam kategori kata kerja ÎaÍÊÍ adalah lebih mudah dan mengikut sepenuhnya wazan timbangan dari segi harakah dan susunan huruf berbanding kata kerja mu‘tal . Kata kerja yang susunan hurufnya terdiri daripada huruf ‘illah atau huruf pertama kata akarnya daripada huruf hamzah akan mengalami pelbagai variasi dan perubahan dalam pengucapannya mengikut kedudukan huruf ‘illah dan JK . Sebarang variasi yang berlaku pada ketigatiga golongan kata kerja tersebut berpunca daripada perubahan huruf yang berlaku berdasarkan pertimbangan morfologi dan fonologi. Lihat contoh-contoh dalam jadual berikut :

247

a.

Analisis Kata kerja

Kala

Lepas Bagi Kod

Wazan

W 7ٌ ٌ ‫أَ ٌ ْفـــ َعــــ َل‬

< Af-‘ala >

Jadual 4.15 : Analisis Kod JK

kata kerja kala lepas bagi wazan

KK kala lepas

Persamaan

ٌ‫ < أَ ْفـــ َعــــ َل‬af-‘ala >

Perbezaan

Faktor Perubahan

JK 1

ٌ‫َــــل‬ َ ‫أٌَ ْدٌخ‬

ٌ‫ـل‬ َ ‫’ < أَ ْف َع‬af‘ala >

Tiada

// ’adkhala // JK 2

َ َ‫آٌخ‬ ٌ‫ــذ‬

ٌ‫ـــل‬ َ ُ‫ < آف‬Éfala >

Penyerapan

ٌَّ ‫’< أَفَــ‬afalla > ‫ل‬

Penyerapan

// Ékhadha // JK 3

ٌ‫َأ َمــــ َّد‬ // Émadda //

JK 4

ٌ‫ــل‬ َ ‫ص‬ َ ْ‫ أَو‬// awÎala //

JK 5

ٌ‫ َأ َقــــا َم‬// ’aqÉma //

ٌ‫ـل‬ َ ‫’< أَ ْفــ َع‬af‘ala >

Tiada ٌ‫ــال‬ َ ‫’ < أَ َف‬afÉla > Penukaran huruf

dan

pengalihan harakah JK 6

َ ‫ أَ ْعــــ‬// ’a‘Ïa // ‫طى‬


Tiada

JK 7

‫ أٌَ ْق َوى‬//’aqwa //


Tiada

JK 8

‫ أَوْ فَــى‬// ’awfa //


Tiada

248

b.

Analisis Kata kerja Kala Kini Bagi Kod Wazan W 7 ُ ‫ < يُــ ْفـعِــ ُل‬yuf’ilu >

Jadual 4.16:

Analisis kata

kerja

kala

kini

bagi

kod wazan

W 7 ٌ‫يُــ ْفـ ِعــ ُل‬

< yuf’ilu >

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor Perubahan

JK 1

ٌ‫يـــ ْدٌ ِخــ ُل‬

ٌ‫ـعــ ُل‬ ِ ‫< يُــ ْف‬yuf‘ilu >

Tiada


Penyerapan

// yudkhilu // JK 2

ٌ‫ي ُْـؤٌ ِخــ ُذ‬ // yu’khidhu //

JK 3

ٌ‫يُــــ ِمـــ ُّد‬

ٌُّ‫يُــفِــل‬

Penyerapan dan

// yumiddu //

< yufillu >

pengalihan harakah

JK 4

ٌ‫صـــ ُل‬ ِ ٌ ْ‫يُـــو‬


Tiada

// yËÎilu // JK 5

ٌ‫يُــقِـيْــ ُم‬

ٌ‫يُــ ِفــيْــ ُل‬

Penukaran

// yuqÊmu //

< yufÊlu >

huruf

dan


‫ْـطـي‬ ِ ‫ يُــع‬// yu‘Ïi //


Tiada

JK 7

‫ــوي‬ ِ ‫ يُـــ ْق‬// yuqwi //


Tiada

JK 8

‫ يُــوْ ٌفِــي‬// yËfi //


Tiada

249

c.

Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod Wazan

Jadual 4.17 : Analisis

Kod JK

W 7 ْ‫أَ ْفــعِـ ُل‬

< ’Af-‘il >

kata kerja perintah bagi kod wazan W 7 ٌْ‫ < أَ ْفــ ِعـل‬af-‘il >

KK Perintah

Persamaan

Perbezaan

Faktor Perubahan

JK 1

ٌْ‫ أَ ْد ِخــل‬// ’adkhil //

JK 2

ْ ‫ آٌ ِخ‬// ’Ékhidh // ٌ‫ـــــذ‬

JK 3

ٌ‫أَ ِمــــ َّد‬/‫أَ ْمــ ٌِد ٌْد‬ //’amidda/’amdid //

ٌْ‫’ < أَ ْفــ ِعـل‬af‘il >

Tiada ٌْ‫ < آفِــل‬Éfil >

Penyerapan Penyerapan

ٌْ‫’< أَ ْفــ ِعـل‬af‘il >

ٌَّ ‫’< أَفِــ‬afilla > ‫ل‬

dan pengalihan harakah

JK 4

ٌْ‫صـــل‬ ِ ْ‫ أٌَو‬// ’awÎil //

ٌْ‫’ < أَ ْفــ ِعـل‬af‘il >

Tiada Pengguguran huruf

JK 5

ٌ‫ َأٌقِـــ ْم‬// ’aqim //

ٌْ‫’ < أَ ِفــل‬afil >

vokal

sisipan

dan

pengalihan harakah Pengguguran JK 6

ٌ‫ َأ ْعــــ ِط‬// ’a‘Ïi //

ٌ‫ــع‬ ِ ‫’ < أَ ْف‬af‘i >

huruf

vokal

akhir Pengguguran JK 7

ٌ ‫ َأ ْق‬// ’aqwi // ِ ‫ــــو‬


huruf

vokal

akhir

250

Kod JK

KK Perintah

Persamaan

Perbezaan

Faktor Perubahan Pengguguran

JK 8

ٌ‫ف‬ ِ ْ‫ َأٌو‬// ’awfi //


huruf

vokal

akhir

Contoh –contoh dalam jadual 4.15., 4.16. dan 4.17 di atas , menunjukkan bahawa awalan hamzah mempunyai beberapa variasi bergantung pada huruf – huruf pada kata akar yang ditempatinya . Jika huruf pertama pada kata kerja kala lepas terdiri kod W7 : JK 2 , maka bentuk variasi yang berlaku adalah dengan cara penyerapan iaitu memasukan huruf pertama kata akar yang berharakah sukËn ke dalam huruf imbuhan berkenaan dengan meletakkan lambang mad contoh ٌ‫ أَخَ ـــ َذ‬+ َ‫= ٌأ‬

ٌ‫آٌخَـــ َذ‬

Proses penyerapan

)‫ ) مــد‬seperti

dalam jadual 4.15 .

turut berlaku pada kata kerja perintah disebabkan

kewujudan dua huruf hamzah

ٌ ‫ٌأٌ ِخــــ َذ‬+ٌ‫ـــــذ = أ‬ ٌْ ‫ آٌ ِخ‬.

Penyerapan

tersebut tidak

berlaku pada kata kerja kala kini , di mana huruf pertama kata akar dikekalkan ْ ‫ ٌ ي‬. Ini kerana huruf imbuhan hamzah pada sebutan dan tulisan , misalnyaٌ ‫ٌخــــ ُذ‬ ِ ‫ُـــؤ‬ telah digugurkan pada kala kini

bagi mengelakan berlakunya pertembungan dua

hamzah dalam satu perkataan apabila digunakan dengan ÌamÊr diri pertama iaitu ٌ‫أَنَــا‬ ُ ٌ‫ــر ُم‬ ِ ‫ أؤَ ْك‬. Pengguguran hamzah imbuhan tersebut turut diikuti oleh ÌamÊr yang lain , kerana kebanyakan bangsa Arab gemar menyeragamkan satu perkataan yang wujud

251

dalam sistem yang sama . Lantaran itu pewujudan dua huruf hamzah tidak berlaku pada kata kerja kala kini ( Ibn Jinniy ,1954: 192 ).

Apabila huruf kedua dan huruf ketiga pada kata akar daripada huruf yang sama jenis , maka proses penyerapan akan berlaku pada ketiga-tiga tersebut

jika tidak bergandingan dengan ÌamÊr

contoh

ٌ‫َأ َمــــ َّد‬

marfË‘ yang berharakah seperti

‫ ٌٌَأ ٌ ِمـــ َّد ٌ ــ ٌيُــــ ِمـــ َدٌ ـــ‬. Jika bergandingan dengan ÌamÊr marfË’

berharakah maka penyerapan

tidak dibenarkan contohnya kata kerja kala lepas :

ُ ْ‫ــجــج‬ ٌ‫ـت‬ َ ٌْ‫ ٌأَح‬,ٌ ٌَ‫ ٌٌأَحٌْــ َجــجْ ــت‬, ٌ‫ت‬ ِ ‫ٌأَحٌْــ َجــجْ ــ‬, ُ ‫ٌأَحٌْــ َجــجْ ـــنَـٌا‬ kata

kata kerja

kerja perintah : ٌَ‫جــجْ ــن‬ ٌِ ‫ٌاَحْ ــ‬

kata

kerja kala kini :

ٌَ‫جـــجْ ــن‬ ٌِ ‫َيـحْ ــ‬

( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘AÌÊmah 1962a :

41 ). Namun ada juga penutur asli Arab

mengekalkan bentuk asal sebagaimana

wazannya tanpa sebarang variasi ‫ٌأَ ْمــدٌَ ٌَد‬،ٌُ‫ يُـ ْمـ ِدد‬, ‫ أٌَ ْمـــ ِدٌ ٌْد‬.

Perubahan variasi juga turut berlaku pada kod W 7 : JK 5 dalam ketiga-tiga golongan kata kerja tersebut , apabila huruf kedua kata akar terdiri daripada huruf ‘illah . Perubahan variasi

hasil

dari proses morfofonologi akan berlaku bagi

menyesuaikan huruf ‘illah dengan huruf persekitarannya . Dalam jadual 4.14. dan 4.15

menunjukkan

penukaran huruf ‘illah daripada wÉw kepada alÊf

contoh ٌ‫ــو ٌ َم‬ َ ‫ أَ َقــا ٌ ٌَم = أَ ْق‬membentuk wazan ٌ‫ـــو ٌ ُم‬ ِ ‫= ٌيُـ ْق‬

ٌ‫يُــ ِقـــيْـ ُم‬

ٌ‫أَفَــا َل‬

< ’afÉla > dan

pada

yÉ’ pada

membentuk wazan ٌ‫ < يُــ ِفــعْــ ُل‬yuf‘ilu >, seterusnya pengalihan

harakah kedua-dua huruf ‘illah

tersebut kepada huruf konsonan sebelumnya .

Bentuk asalnya ialah ٌ ‫ أٌَْقــ ٌَو ٌ َم‬dan ‫ــــو ٌ ٌُم‬ ِ ‫ يُــ ٌْق‬di mana huruf wÉw berharakah fatÍah atau kasrah dan huruf sebelumnya huruf ÎaÍÊh berharakah sukËn , maka suara harakah

252

fathah atau kasrah pada huruf wÉw dipindahkan kepada huruf ÎaÍÊh sebelumnya iaitu ٌ ‫ ٌ ٌأَقَــوْ ٌ َم‬dan ‫ــــو ٌ ٌُم‬ ِ ِ‫ يُــق‬. Kemudian huruf wÉw pada ٌ ‫ أَقَــوْ ٌ َم‬ditukarkan kepada huruf alÊf

dan huruf wÉw pada

ٌ‫ــــو ٌ ُم‬ ِ ِ‫يُــق‬

ditukarkan kepada huruf yÉ’ kerana

munasabah dengan harakah fatÍah dan kasrah sebelumnya (‘Abdul MÉlik ‘Abdul RaÍmÉn al-Sa’diy , 1973 : 132 ) .

Proses pengguguran huruf ‘illah di sisipan juga turut berlaku pada kata kerja perintah pada kod JK 5 seperti ٌ‫أٌَقِــ ْم‬

dalam jadual 4.15 membentuk wazan ٌْ‫أَ ِفـــل‬

< ’afil >. Pola asalnya ialah ‫ــو ٌْم‬ ِ ‫ أَ ْق‬kerana merujuk kepada wazan ٌْ‫’ < أَ ْفــ ِعــل‬af-‘il > tetapi huruf wÉw digugurkan kerana pertembungan dua huruf sukËn,

kemudian

harakah kasrah pada wÉw dipindahkan kepada huruf ÎaÍÊh sebelumnya ‫ أٌَ ِقــ ٌْم‬.

Perubahan struktur kata kerja juga turut berlaku pada tiga jenis kod kata kerja iaitu JK 6 , JK 7 dan JK 8 . Pengguguran

huruf ‘illah

di akhiran meyebabkan

sruktur wazan asal berubah daripada ٌْ‫’ < أَ ْفــ ِعـل‬af-‘il > kepada wazan ‫ــع‬ ٌِ ‫’ < أَ ْف‬af‘i > seperti dalam dalam jadual 4.15 di atas

ٌ‫ٌف‬ ِ ْ‫ٌأٌَو‬،ٌٌٌ‫ٌٌأٌَ ْقـ ٍو‬،ٌ‫ أٌَ ْعـ ِط‬.

Perubahan-perubahan variasi yang berlaku menyebabkan wujud perbezaan antara kata kerja dengan wazan asalnya. Seterusnya boleh menimbulkan kekeliruan dan kesukaran untuk merujuk kepada wazan asalnya .

253

(2) W8

Kata kerja

Imbuhan Sisipan :

ٌ‫َّــــــل‬ ‫فَــــع‬ َ

ٌ‫َّــــــل‬ ‫ < ٌٌ فَــــع‬fa‘-‘a-la > َ

< fa’-‘a-la > terbentuk daripada gabungan morfem

ٌ‫ــل‬ ٌَ ٌ+ٌ ‫ع‬ َ ٌ+ٌ ‫فَــــ ْع‬ َ ‫ فَــ َع‬dan morfem ‘a / ‫ ع‬/ di sisipan iaitu ‫ل‬

= ٌ‫َّــــــــل‬ ‫ فَــــع‬. Jika َ

ditinjau pembentukan kata kerja tersebut dari sudut morfologi dan fonologi , jelas kelihatan bahawa proses penggandaan huruf dan kewujudan hentian glotis di sisipan telah berlaku . Penggandaan dan hentian glotis berkenaan didapati kekal dalam semua kategori kata kerja dan semua jenis kod JK kata kerja .

Wazan kata kerja ٌ‫َّــــــل‬ ‫ < فَــــع‬fa‘-‘a-la > َ

tidak banyak mengalami perubahan

variasi pada struktur katanya kecuali pengembalian huruf asal kedua pada kod JK 5 dan pengguguran huruf ‘illah pada akhiran kata kerja yang tergolong dalam kod JK 6 , JK 7 dan JK 8. Pengguguran huruf ‘illah ini sebenarnya tidak ada kaitan dengan kewujudan imbuhan morfem ‘ain . Ianya berlaku disebabkan sifatnya sebagai huruf ‘illah tak bersuara di akhiran dan menjadi lambang jazm bagi ‘iraab kata kerja perintah seperti contoh-contoh dalam jadual di bawah :

254

a.

Analisis Kata kerja Kala lepas Bagi Kod Wazan W 8 ‫ < فَــــعَّــــــ َل‬fa‘-‘a-la >

Jadual 4.18 : Analisis kata kerja kala lepas bagi kod wazan W 8 ‫َّــل‬ ٌَ ‫ < فَــع‬fa‘-‘a-la>

Kod JK

KK kala lepas

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 1

ٌ ‫ــل‬ ٌَ َّ‫قَــت‬

//

ٌ‫ < فَـعَّــ َل‬fa‘-‘a-la >

Tiada


Tiada


Tiada


Tiada


Pengembalian

qattala // JK 2

ٌ‫ـــر‬ َ َّ‫أٌَث‬ // ’ath-thara //

JK 3

ٌ‫َرٌ َّدٌ َد‬ // raddada //

JK 4

ٌ‫َوٌصَّــل‬ // waÎÎala //

JK 5

َ ٌ‫طــوٌَّل‬ // Ïawwala //

vokal asal pada sisipan

JK 6

‫صــفَّــى‬ َ


Tiada


Tiada


Tiada

// ÎaffÉ // JK 7

‫َرٌوٌَّى‬ // rawwÉ //

JK 8

‫َوٌصَّــى‬ // wassÉ //

255

b.

Analisis Kata kerja

Kala kini

Bagi

W 8

ٌ‫يُـفَــعِّـ ُل‬

bagi kod wazan W 8

ٌ‫يُـفَــعِّـ ُل‬

Kod

Wazan

< yufa‘-‘ilu >

Jadual 4.19 : Analisis kata kerja

kala kini

< yufa‘-‘ilu >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

JK 4

JK 5

KK kala kini ٌ‫يُــقَـــ ِّتــــ ُل‬

Persamaan ٌُ‫يُـفَــعِّـل‬

Perbezaan

Faktor perubahan Tiada

// yuqattilu //

< yufa‘-‘ilu >

ٌ‫يُـــ َؤٌثِّــــ ُر‬

ٌُ‫يُـفَــعِّـل‬

//yuath-thiru //

< yufa‘-‘ilu >

ٌ‫يُـــ َردٌِّ ُد‬


// yuraddidu //

< yufa‘-‘ilu >

ٌ‫ص ُل‬ ِّ ٌ‫يُـــ َو‬


// yuwaÎÎilu //

< yufa‘-‘ilu >

ٌ‫يُــ َطـــ ِّو ُل‬


Pengembalian

// yuÏawwilu //

< yufa‘-‘ilu >

vokal asal

Tiada

Tiada

Tiada

pada

sisipan JK 6

JK 7

JK 8

‫صـــ ِّفـــي‬ َ ‫يُـــ‬


// yuÎaffÊ //

< yufa‘-‘ilu >

‫يُــــ َرٌ ِّوي‬


// yurawwÊ //

< yufa‘-‘ilu >

‫يُــــ َوٌصِّـــي‬


// yuwaÎÎÊ //

< yufa‘-‘ilu >

sukËn akhiran

sukËn akhiran

sukËn akhiran

256

c.

Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod

Wazan W 8 ‫ < فَــ ِّعــ ْل‬Fa‘-‘il >

Jadual 4.20 : Analisis kata kerja perintah bagi kod wazan W 8 ٌْ‫ < فَــعِّــل‬fa‘-‘il >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

JK 4

JK 5

JK 6

JK 7

JK 8

KK perintah ٌْ‫ٌقَــــ ِّتــل‬

Persamaan ٌْ‫فَــعِّــل‬

// qattil //

< fa‘-‘il >

ٌْ‫ٌأٌَثِّــــر‬

ٌْ‫فَــعِّــل‬

// ’ath-thir //

< fa‘-‘il >

ٌ‫ٌ َرٌدٌِّ ْد‬


// raddid //

< fa‘-‘il >

ٌْ‫ٌ َوٌصِّـــل‬

Perbezaan


Tiada

Tiada


Tiada

// waÎÎil //

< fa‘-‘il >

َ ٌ ٌْ‫طـــ ِّوٌل‬


Pengembalian

// Ïawwil //

< fa‘-‘il >

asal pada sisipan

ٌِّ‫صــــف‬ َ ٌ

ٌ‫فَــــ ِّع‬

Pengguguran

// Îaffi //

< fa‘ ‘i>

akhir

ٌ‫ٌ َرٌ ِّو‬


Pengguguran

// rawwi //

< fa‘ ‘i>

akhir

ٌِّ‫ٌ َوٌص‬


Pengguguran

// waÎÎi //

< fa‘ ‘i>

akhir

vokal

vokal

vokal

vokal

257

Struktur kata kerja kod W 8 dalam jadual 4.18, 4.19 dan 4.20

di atas tidak

mengalami sebarang perubahan pada susunan katanya kecuali perubahan kecil pada kata kerja perintah ٌْ‫ < َفــعِّــل‬fa‘-‘il >

yang mewakili

kod JK 5 , JK 6 , JK 7 dan

JK 8.

َ ‫يُــ‬ Huruf ‘illah wÉw pada kata kerja kod JK5 : 1 iaitu ٌ‫ طَــوٌَّل‬// Ïawwala //, ‫ل‬ ٌُ ‫طـــ ِّو‬ // yuÏawwilu //, ٌْ‫ طَـــ ِّو ٌل‬// Ïawwil // adalah huruf asal yang dikembalikan daripada huruf gantian alÊf pada kata kerja thulathiy mujarrad ‫طَــا ٌل‬

kerana

huruf ÎaÍÊÍ

sebelumnya berharakah fatÍah ( Ibn Jinniy , 1954 : 251 ) .

Huruf ‘illah pada jenis kata kerja kod JK 6 , JK 7 dan JK 8 yang mewakili kata kerja perintah

berada di akhiran dan digugurkan kerana menjadi lambang jazm .

Pengguguran tersebut

memyebabkan wazannya menjadi ٌ‫ < فَــــ ِّع‬fa’‘i >.

Bagaimanapun, kedudukan huruf akhir kata bukan daripada perbincangan morfologi sebaliknya tertakluk kepada bidang sintaksis .

258

(3) W9

Imbuhan Sisipan : ‫ < فَــــا عَـــ َل‬FÉ-‘ala >ٌ

Wazan ٌ‫َـــل‬ َ ‫ < فٌَــــا ٌع‬fÉ-‘ala > terbentuk sisipan kata akar ٌٌ‫ٌعــــل‬+ٌ‫ٌا‬+ٌ‫ف‬ dalam ketiga-tiga

apabila

huruf alÊf

imbuhan di

= ٌٌ ‫ فَــــاٌعَـــ َل‬. Huruf alÊf tersebut sentiasa kekal

golongan kata kerja .

Proses pembentukan wazan ٌ ‫ل‬ ٌَ ‫فٌَــــا ٌعَـــ‬

< fÉ-‘ala > ini akan mengakibatkan sedikit perubahan bunyi seperti pengguguran huruf ‘illah dan penyerapan

huruf tertentu , samada dalam pertuturan atau pun

tulisan . Perubahan bunyi seperti ini dapat dikenalpasti melalui jenis kod kata kerja seperti ditunjukkan dalam contoh-contoh di bawah :

a.

Analisis Kata kerja Kala lepas Bagi ٌKodٌ Wazan W 9 ٌ‫ < فَـــا عَـــ َل‬FÉ-‘ala >

Jadual 4.21 : Analisis kata

kerja kala

lepas bagi kod wazan W 9

ٌ‫فَــــا ٌعَـــ َل‬

< fÉ-‘ala >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

KK kala kini

Persamaan

ٌ‫ب‬ َ ‫ــاٌر‬ َ ‫ض‬ َ ٌ

ٌ‫فَــاعَــ َل‬

// Ìaraba //

< fÉ-‘ala >

Perbezaan

Tiada

ٌَ‫ٌآٌ َمـــن‬

ٌ‫آٌ َعــ َل‬

// Émana //

< ’É‘ala >

ٌ‫ق‬ َ ‫ٌ َشـاٌ َقـ‬/ٌ‫ٌ َشـاٌ َّق‬


// shÉqaqa //

< fÉ-‘ala >

Faktor Perubahan

Penyerapan

Tiada

259

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor Perubahan

// shÉqqa // JK 4

JK 5

ٌ‫صـ َل‬ َ ٌ‫ٌ َوا‬


// wÉÎala //

< fÉ-‘ala >

ٌَ‫ٌعَـاٌيَن‬/ٌ‫ٌ َحـاٌ َو َر‬


Pengembalian

// ‘Éyana // ,

< fÉ-‘ala >

asal pada sisipan

Tiada

vokal

// ÍÉwara // JÉK 6

‫ٌعَـــاٌدَى‬

ٌ

// ‘ÉdÉ //

ٌ‫فَــاعَــى‬

Penukaran

< fÉ-‘É >

‘illah kepada huruf

huruf

alÊf

‫ٌ َسـا َوى‬

JK 7

ٌ

// sÉwÉ //


Penukaran

< fÉ-‘É >


huruf

alÊf

‫ٌ َوا َقى‬

JK 8

// wÉqÉ //

ٌ


Penukaran

< fÉ-‘É >


huruf

alÊf

ٌٌ

260

b.

Analisis Kata kerja Kala kini Bagi Kod Wazan W 9 ُ ‫يُــ َفــاعِ ــ ُل‬

Jadual 4.22 :

Analisis

kata

kerja kala

kini

< YufÉ‘ilu >

bagi kod wazan W 9

ٌ‫يُــ َفــا ِعــ ُل‬

< yufÉ‘ilu >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

KK kala kini ٌُ‫ـارب‬ َ ‫ي‬ ِ ‫ُـض‬

Persamaan

Perbezaan

ٌ ‫ــاعــ ُل‬ ِ َ‫يُــف‬


// yuÌÉribu //

< yufÉ‘ilu >

ٌُ‫ٌيُـؤَا ِمـن‬


// yu’Éminu //

< yufÉ‘ilu >

ٌ‫ٌيُــ َشـاٌقِـ ُق‬/ٌ‫ٌيُـ َشـاٌ ُّق‬


ٌُّ‫يُــفَــال‬

// yushÓqiqu //,

< yufÉ‘ilu >

Tiada

Penyerapan

// yushÉqqu // JK 4

JK 5

ٌ‫صـ ُل‬ ِ ٌ‫ٌيُــ َوا‬


// yuwÉÎilu //

< yufÉ‘ilu >

ٌُ‫ٌيُـ َعـاٌيِـن‬/ٌُ‫يُــ َحـاٌوِر‬


Pengembalian vokal

//yu‘Éyinu //,

< yufÉ‘ilu >

asal pada sisipan

‫ٌيُــ َعـاٌ ِدي‬

ٌُ‫ــاعــل‬ ِ َ‫يُــف‬

Tiada

// yu‘ÉdÊ //

< yufÉ‘ilu >

‫ ٌيُـ َسـاٌوِي‬// yusÉwÊ //


Tiada

// yuÍÉwiru // JK 6

JK 7

Tiada

< yufÉ‘ilu >

261

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

JK 8

‫ ٌيُـ َواٌقِي‬// yuwÉqÊ //


Perbezaan


< yufÉ‘ilu >

c.

Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod


Kod JK JK 1

kata kerja perintah bagi wazan ٌٌْ‫ < ٌ فَــــاٌ ِعـــل‬fÉ-‘il >

KK perintah ٌْ‫ــاٌرب‬ َ ٌ ِ ‫ض‬ // ÌÉrib //

JK 2

JK 3

Wazan W 9 ٌ‫ < ٌ فَــــا ِعـــ ْل‬FÉ-‘il >

Persamaan

Perbezaan

ٌْ‫فَــا ِعــل‬


< fÉ-‘il >

ْ ‫آٌ ٌ ِم‬ ٌ‫ـــن‬

ٌْ‫ٌآٌ ِفــل‬

// ’Émin //

<‘Éfil >

ْ ‫ٌ َشـاٌ ِقـ‬/ٌ‫ق‬ َّ ٌ‫َشـا‬ ٌ‫ق‬

ٌْ‫ــاعــل‬ ِ َ‫ف‬

ٌٌَّ‫فَــال‬

// ٌshÉqiq //,

< fÉ-‘il >

< fÉlla >

Penyerapan

Penyerapan

// shÉqqa // JK 4

JK 5

ٌْ‫صل‬ ِ ٌ‫ٌ َوٌا‬


// wÓÎil //

< fÉ-‘il >

ْ ‫ٌعَـاٌ ِي‬/ٌ ْ‫ـاٌوٌر‬ ٌ‫ـن‬ ٌِ ‫ٌ َح‬


Pengembalian

// ‘Éyin //,

< fÉ-‘il >

vokal asal

Tiada

// ÍÉwir // JK 6

‫ٌعَــا ِد‬

pada

sisipan ٌ‫ــاع‬ ِ ‫َف‬

Pengguguran vokal

262

Kod JK

JK 7

JK 8

KK perintah

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

// ‘Édhi //

< fÉ‘i >

akhiran

ٌ‫ـــاٌو‬ ‫ٌ َس‬ ِ

ٌ‫ــاع‬ ِ ‫َف‬

Pengguguran vokal

// sÉwi //

< fÉ‘i >

akhiran

ٌ ‫ٌ َو‬ ِ ‫ٌاٌق‬

ٌ‫ــاع‬ ِ ‫َف‬

Pengguguran vokal

// wÓqi //

< fÉ‘i >

akhiran

Pembentukan kata kerja kod W 8 dalam jadual 4.21, 4.22 dan 4.23 di atas menunjukkan bahawa proses pembentukan katanya turut melibatkan perubahan pada struktur katanya . Perubahan yang ketara ialah penyerapan huruf , pengembalian huruf asal , penukaran huruf ‘illah dan pengguguran huruf ‘illah.

Perubahan

morfologi dan fonologi tersebut turut melibatkan perubahan pada wazan ’aÎliynya .

Dalam jadual 4.21 dan 4.23 di atas , penyerapan huruf dapat dilihat pada kod JK 2 kata kerja kala lepas dan kata kerja perintah. Penyerapan huruf alÊf ke dalam dan huruf hamzah dan seterusnya dilambangkan dengan mad contohnya ‫ آٌ َمــن‬dan ٌ ‫آ ِمـــن‬.

Menurut penyelidik dan pakar bahasa Arab , walaupun kedua-dua huruf

tersebut berlainan sifatnya tetapi fungsi dari segi fonologi adalah sama . Lantaran itu dalam proses morfofonologi , huruf konsonan hamzah dianggap sebagai huruf ‘illah dalam proses pembentukan kata , kerana banyak terlibat dalam perubahan bunyi setanding dengan huruf-huruf ‘illah yang lain .ٌ

263

Dalam jadual 4.21 ,4.22 dan 4.23 juga terdapat unsur penyerapan huruf pada َّ ٌ‫ َشـا‬, kata kerja kala kini ٌ‫ق‬ ُّ ‫يُـ َشـا‬. dan kod JK 3 contohnya kata kerja kala lepas ٌ ‫ق‬ kata kerja perintah ٌ‫ َشـا ٌق‬. Huruf kedua dan ketiga pada kata akar dari jenis yang sama

seperti firman Allah Taala :

ٌ ٌٌ       ٌ      ٌ   ٌ    ٌ   ٌ      ٌ  ٌٌ       ٌ   ٌ     ٌ     ٌ    Yang demikian itu adalah karena Sesungguhnya mereka menentang Allah dan Rasul-Nya. barangsiapa menentang Allah , sesungguhnya Allah sangat keras hukuman-Nya.

Para sarjana dan linguistik Arab berpendapat bahawa penyerapan huruf pada kod

JK 3

tersebut bukanlah

wajib

malah

mereka membenarkan

’infikÉk

( penyuraian ) huruf yang sama jenis contohnya ٌ‫ٌ َشــــاٌ ِقـ ْق‬،ٌٌُ‫ٌيُـ َشــــاٌ ِقـق‬،ٌٌٌَ‫ َشـــاٌقَـق‬.

Perubahan yang berlaku pada kod kata kerja JK 5

bagi contoh-contoh

dalam jadual 4.21 ,4.22 dan 4.23 di atas adalah pengembalian huruf asal samada huruf wÉw atau huruf yÉ’ . Huruf asal tersebut merupakan huruf kedua kata akar . Ia amat diperlukan bagi membentuk wazan ٌٌ‫ < فَــــاٌعَـــ َل‬fÉ-‘ala > kerana tanpanya proses pembentukkan wazan tersebut menjadi kabur dan keliru . Kedua – dua huruf asal tersebut dikekalkan dalam ketiga –tiga golongan kata kerja tanpa mengalami sebarang perubahan morfologi walaupun keduanya merupakan huruf ‘illah seperti ( ٌَ‫ٌعَـاٌ َين‬/ٌ‫) َحـاٌ َو َر‬,

(ٌُ‫ٌيُـ َعـاٌ ِيـن‬/ٌ ‫ـاٌو ُر‬ ِ ‫ ) يُــ َح‬,

ْ ‫ٌعَـاٌ ِي‬/ٌ ْ‫ـاٌو ٌر‬ dan ( ٌ‫ـن‬ ِ ‫ ( ) َح‬Sibawayh , 1982 :

2:362 , Ibn Jinniy , 1954 : 261 , dan RiÌauddin , 1982 : 144 )

264

Para sarjana dan linguistik Arab mereujuk kepada dua kaedah dalam membuat penentuan terhadap huruf asal samada huruf wÉw atau yÉ’. Kaedah pertama dengan merujuk

kepada kata kerja kala kini thulathiy mujarrad

dan kaedah kedua

merujuk kepada kata nama maÎdar . Jika kedua-duanya gagal diperolehi maka pengkaji mencadangkan supaya membuat rujukan kepada kamus .

Penukaran huruf ’illah kepada huruf alÊf

berlaku pada kata kerja kala

lepas dan kata kerja kala kini yang mewakili kod JK 6 , JK 7 dan JK 8 . Penukaran huruf ’illah kepada huruf alÊf pada kata kerja kala lepas seperti ‫ عَـــاٌدَى‬// ‘Éda // ,

‫َسـا َوى‬

// sÉwa // dan ‫َوا َقى‬

// wÉqa // dalam jadual 4.21. Perbezaan wazan ialah

ٌ‫ < فَــاعَــى‬fÉ-‘ala > .

Pengguguran huruf ‘illah pula berlaku di akhiran kata kerja perintah bagi kod JK 6 , JK 7 dan dan

JK 8 seperti contoh

ٌ‫ عَــاٌ ِد‬// ‘Édhi // , ِ ‫ـــاٌو‬ ٌ ‫ َس‬// sÉwi //

‫ ٌ َو ٌاٌق‬// wÉqi // dalam dalam jadual 4.23 di atas . Perbezaan wazan ialah ‫ــاع‬ ٌِ َ‫ف‬

< fÉ‘i > .

Kesimpulan , perubahan bunyi yang berlaku pada contoh-contoh kata kerja yang disebut di atas hanya bersabit dengan perkara yang kecil-kecil sahaja

dan

tidak banyak mengubah bentuk wazan asalnya iaitu ٌ‫ < فَــــاٌعَـــ َل‬fÉ-‘ala > , ٌ‫ـاٌعـ ُل‬ ِ َ‫يُــف‬ < yufÉ‘ilu > dan ٌ ْ‫ـاٌعـل‬ ِ َ‫ < ف‬fÉ-‘il >.

265

4.2.1.2

Analisis Wazan Kata kerja MazÊd Dua Huruf

Wazan-wazan dalam kumpulan ini terdiri daripada lima wazan utama

iaitu :

ٌ‫َـل‬ ٌَّ ‫ ٌاٌِ ْفـ َعـ‬. Ibn Jinniy ( 1954a : 71 ) dan ‘Abduh َ ‫ تَـفَـاٌع‬،ٌٌ‫َّــل‬ َ ‫ٌٌتَـفَــع‬،ٌ،ٌٌ‫ـل‬ َ ‫ٌٌاٌِ ْفـتَـ َع‬،ٌ‫ـل‬ َ ‫ ٌاٌِ ْنـ َفـ َع‬, ‫ل‬ al -RÉjiÍiy ( 1984 : 36 ) telah membahagikan pengimbuhan kata kerja dalam kumpulan ini kepada tiga bentuk : awalan , separuh kurungan ( iaitu awalan dan sisipan ) dan kurungan ( iaitu awalan dan akhiran ). Senarai imbuhan adalah seperti berikut :

a)

Awalan : i

b)

c)

Hamzah waÎal dan

= ٌ‫ < اِ ْنـفَـ َعـ َل‬in-fa-‘ala >

Separuh Kurungan : = ٌ‫ـل‬ َ ‫ < اٌِ ْفـتَـ َع‬if-ta-‘ala >

i

Hamzah waÎal dan TÉ’

ii

TÉ’ dan imbuhan ‘Ain kedua = ٌ‫ < تَـفَــعَّــ َل‬tafa ‘ -‘ala >

iii

TÉ’ dan AlÊf

= ٌ ‫تَـفَـاٌعَـ َل‬

< ta – fÉ –‘ala >

Kurungan : i

Hamzah waÎal dan imbuhan LÉm kedua =

ٌَّ ‫ < اِ ْفـ َعـ‬if -‘al-la > ‫ل‬

266

(1) W 10

Imbuhan Awalan : ‫ < اِ ْنـفَـ َعـ َل‬In-fa-‘ala >

Wazan ٌ‫ـل‬ َ ‫ < اِ ْنـفَـ َع‬in-fa-‘ala > terbentuk apabila imbuhan “ in “ diimbuh di awalan kata akar . Awalan “ in “ ini boleh digabungkan dengan kata akar dari semua jenis kod kata kerja selain daripada kod JK 4 dan JK 8. Pemakaian awalan “in ” pada dua jenis kod JK tersebut tidak pernah kedengaran daripada penutur asli Arab baik dalam pertuturan atau tulisan mereka . Malah jika terdapat penggunaan “in” pada dua kod JK kata kerja tersebut ia dianggap suatu penggunaan shadh yang amat ganjil dan luar biasa .

Awalan “in ” ini mempunyai fungsi nahuan tersendiri . Kewujudannya tidak mengakibatkan

banyak rombakan pada huruf atau perubahan bunyi pada huruf

persekitarnnya seperti contoh-contoh yang ditunjuk dalam jadual berikut :

267

a.

Analisis Kata kerja Kala lepas

Bagi Kod Wazan W 10 ‫اٌِ ْنـفَـ َعـ َل‬

< In-fa-‘ala > Jadual 4.24 : Analisis kata kerja kala lepas

bagi kod wazan W 10 ‫اِ ٌ ْنـفَـ َعـل‬

< in-fa-‘ala >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

KK Kala lepas

Persamaan

ٌ‫ـر‬ َ ‫اٌِ ْن َكـ َس‬

ٌ‫ــــل‬ َ ‫اِ ْنــ َفــ َع‬

// inkasara // ٌ

< in-fa-‘ala >

ٌ‫ٌاٌِ ْنـأٌَطَ َر‬

ٌ‫ــــل‬ َ ‫اِ ْنــ َفــ َع‬

// in’aara //

< in-fa-‘ala >

Perbezaan

Faktor Perubahan Tiada

Tiada

ٌ‫ا ِ ْنـ َحـط‬

ٌَّ ‫اِ ْنــفَــ‬ ‫ل‬

// inÍaÏÏa // ٌ

< infalla> Tiada

Penyerapan

JK 4

Tiada

Tiada

JK 5

َ‫ا ِ ْنــ َحـا ز‬

ٌ‫ــال‬ َ ‫اِ ْنــ َف‬

Penukaran vokal

// inÍÉza //

< infÉla >

sisipan

kepada

vokal alÊf JK 6

‫ـرى‬ َ ‫ٌاِ ْنــ َب‬

‫اِ ْنــ َفــ َعـــى‬

Penukaran vokal

// inbarÉ //

< in-fa-‘É >

sisipan

kepada

vokal alÊf JK 7

‫ٌاِ ْنـطَ َوٌى‬

‫اِ ْنــ َفــ َعـــى‬

Penukaran vokal

// inÏawÉ //

< in-fa-‘É >

sisipan

kepada

vokal alÊf JK 8

ٌTiada

Tiada

Tiada

268

b.

Analisis

Kata kerja

Kala kini

Bagi

Kod Wazan W 10 ‫يـنْـفَـ ِعـل‬

Yan-fa-‘ilu > Jadual 4.25 :

Analisis

kata kerja kala

kini

bagi kod wazan W 10 ٌ‫ٌيُـ ْنـ َفـ ِعـ ُل‬

< yan -fa-‘ilu >

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 1

JK 2

JK 3

ٌ‫ٌ َيـ ْن َكـ ِسـ ُر‬

ٌ‫َيـ ْنـ َفـ ِعـ ُل‬

// yankasiru //

< yan -fa-‘ilu >

ٌ‫ٌيَـ ْنأٌَ ِط ُر‬

ٌ‫يَـ ْنـ َفـ ِعـ ُل‬

// yan’aÏiru //

< yan -fa-‘ilu >

Tiada

Tiada

ُّ ‫ٌيَـ ْن َح‬ ٌ‫ـط‬

ٌُّ‫يَـ ْنـفَــل‬

// yanÍaÏÏu //

< yan-fallu >

Tiada

JK 4

ٌTiada

JK 5

ُ ‫يَـ ْن َح‬ ٌ‫ـاٌز‬

ٌ‫يَــ ْنــ َفـا ُل‬

Penukaran

// yanÍÉzu // ٌ

< yan-fÉlu >

vokal

Tiada

Tiada

pada

asal sisipan

kepada huruf alÊf JK 6

JK 7

JK 8

‫ـري‬ ِ ‫ٌيَـ ْنـ َب‬

ٌ‫يَـ ْنـفَـ ِعـ ُل‬

// yanbarÊ //

< yan -fa-‘ilu >

َ ‫ٌيَـ ْنـ‬ ‫ـوٌي‬ ِ ‫ط‬

ٌ‫يَـ ْنـفَـ ِعـ ُل‬

// yanÏawÊ //

< yan -fa-‘ilu >

ٌTiada

Tiada

Tiada

Tiada

Tiada

269

Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod Wazan W 10 ‫ـــعــ ْل‬ ِ َ‫ < ِا ْنف‬In-fa’il >

c.


kata

kerja

perintah

bagi kod wazan W 10 ٌْ‫ٌاِ ْنفَـــ ِعــل‬

< in-fa’il >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

KK Perintah

Persamaan

Perbezaan

ٌْ‫ٌاٌِ ْنـ َك ِسـر‬

ٌْ‫اِ ْنفَـــ ِعــل‬

// inkasir //

< in-fa’il >

ٌْ‫اِ ْنـأٌَ ِطـر‬

ٌْ‫ـــعــل‬ ِ ‫اِ ْن َف‬

< in’aÏir>ٌ

< in-fa’il >

ْ ‫ـط‬ ٌ‫ـط‬ ٌَّ ‫ا ِ ْنـ َح‬ ِ ‫ٌاٌِ ْن َح‬/ٌ‫ــط‬

ٌْ‫ـــعــل‬ ِ ‫اِ ْن َف‬

ٌَّ ‫اِ ْنــفَــ‬ ‫ل‬

// inÍaÏiÏt //,

< in-fa’il >

< in-falla >


Tiada

Penyerapan

// inÍaÏÏa // JK 4

ٌTiada

JK 5

ْ ‫ٌا ِ ْنـ َح‬ ٌ‫ــز‬

ٌْ‫اِ ْنــــفَـــل‬

Pengguguran

// inÍÉz //

< in-fal >

‘illah di

ٌ َ‫ٌا ِ ْنــب‬ ِ ‫ـــر‬

ٌ‫ـــل‬ ِ ‫اِ ْنــ َف‬

Pengguguran

// inbari //

< in-fali >

‘illah di akhiran

ٌ ‫ٌا ِ ْنــ َط‬ ِ ‫ـــو‬

ٌ‫ـــل‬ ِ ‫اِ ْنــ َف‬

Pengguguran

// inÏawi //

< in-fali >

‘illah di akhiran

JK 6

JK 7

JK 8

ٌTiada

Tiada huruf

sisipan huruf

huruf

Tiada

270

Analisis yang dijalankan terhadap pembentukan

kata kerja perintah ٌْ‫اِ ْنفَـــ ِعــل‬

< in-fa’il > bagi contoh-contoh dalam jadual 4.24, 4.25 dan 4.26 di atas mendapati lima jenis kod JK iaitu JK 4 , JK 5 , JK 6 , JK 7 dan JK 8 mengalami perubahan pada struktur katanya wazan asal

menyebabkan wujud perbezaan yang ketara dengan sturktur

iaitu ٌْ‫ـــعــل‬ ِ َ‫ < اِ ْنف‬in-fa’il > . Sementara kod JK 1 dan kod JK 2 tidak

mengalami sebarang perubahan pada struktur katanya malah tetap utuh dengan bentuk

asalnya iaitu ٌ‫’ < إ ْفــ َعــال‬if‘Élun > . Unsur –unsur perubahan yang terlibat

adalah penyerapan huruf , penukaran huruf dan pengguguran huruf ‘illah. Manakala kod JK 4 dan kod JK 8 pula didapati penggunaannya adalah sangat tidak produktif dan tidak wujud .

Penyerapan huruf berlaku pada kod JK 3 dalam semua kategori kata kerja seperti ٌ‫ ا ِ ْنـ َحـط‬// inÍaÏÏa // , ٌ ‫ـط‬ ٌُّ ‫ يَـ ْن َح‬// yanÍaÏÏu // dan ‫ـط‬ ٌْ ‫ٌاِ ٌ ْن َحـ ِط‬/ٌ ‫ــط‬ ٌَّ ‫ ا ِ ْنـ َح‬// inÍaÏiÏt //, // inÍaÏÏa // dalam jadual 4.24, 4.25 dan 4.26 di atas . Walaupun penyuraian huruf pada kata kerja perintah

‫ـطـط‬ ِ ‫ ٌاِ ٌ ْن َح‬// inÍaÏiÏ //

dibolehkan namun

penyerapan

adalah lebih popular . Perbezaan wazan adalah ‫ل‬ ٌَّ ‫ < اِ ْنــ َفــ‬in-falla > .

Penukaran huruf

pula dapat dilihat pada kata kerja kala lepas dan kata kerja

kala kini yang mewakili kod JK 5 , JK 6 dan JK 7

dalam jadul 4.24 dan 4.25 di

atas . Huruf yÉ’ pada pola asal bagi kata kerja kala lepas ٌَ‫ اِ ْن َح َيز‬// inÍayaza // dan kata kerja kala kini ٌ‫ َي ْن َح ِيـ ُز‬// yanÍayizu // pada JK 5 dituikar kepada huruf alÊf kerana mengikut harakah fatÍah pada huruf konsonan sebelumnya iaitu ٌَ‫حـــاز‬ ٌَ ‫اِ ْن‬ // inÍÉza //, kata kerja

kala kini ‫ ٌيَ ْن َحاٌز‬// yanÍÉzu // . Perbezaan wazan adalah

271

ٌُ‫ < َيــ ْنــفَـال‬yan-fÉlu > bagi kata kerja kala lepas dan ‫ل‬ ٌُ ‫ < َيــ ْنــفَـا‬yan-fÉlu > bagi kata kerja kala kini .

Bagi kod JK 6 dan JK 7 pula penukaran huruf ’illah kepada huruf alÊf berlaku pada

kata kerja

kala lepas iaitu ‫ اِ ْنــ َبـ َرى‬// inbarÉ // dan ‫ اِ ْنـطَ َو ٌى‬// inÏawÉ // .

Perbezaan wazan adalah ٌْ‫ < اِ ْنــفَــ َعــــل‬in-fa-‘alٌ

> .

Perbezaan wazan adalah

‫ < اِ ْنــ َفــ َعـــى‬in-fa-‘É > .

Pengguguran huruf pula berlaku pada kata kerja perintah JK 6 dan JK 7 dalam dalam jadual 4.26 seperti contoh

bagi kod JK 5 ,

dalam dalam jadual 4.26.

ْ ‫ ا ِ ْنـ َح‬// inÍaz // bagi mengelakkan pertembungan dua Pengguguran huruf alÊf pada ٌ‫ــز‬ harakah sukËn secara berturut-turut dalam satu perkataan iaitu harakah sukËn pada huruf alif

dan konsonan zÉi

selepasnya

ْ ‫ـج‬ ٌ‫ـاز‬ َ ‫ اِ ْن‬// inÍÉz //. Mengikut peraturan

morfologi , huruf alif menjadi pilihan untuk digugurkan kerana sifatnya yang lemah berbanding konsonan zÉi. Perbezaan wazan adalah ٌْ‫ < اِ ْنــــفَـــل‬in-fal >.

Sementara pengguguran huruf ’illah di akhiran pada kod JK 6 dan JK 7 seperti

ٌ‫ـــر‬ ٌِ َ‫ اِ ْنــط‬// inÏawi // ِ ‫ ا ِ ْنــ َب‬// inbari // dan ‫ـــو‬

adalah sebagai lambang kepada

sukËn bagi kata kerja perintah yang berakhir dengan huruf ‘illah . Perbezaan wazan adalah ٌ‫ـــل‬ ِ ‫ < اِ ْنــ َف‬in-fali > .

272

(2) W 11 Imbuhan Separuh Kurungan : ‫ < اِ ْفـتَـ َعـ َل‬Ifta‘ala >

Kata kerja

ٌ‫ا ِ ْفـتَـ َعـ َل‬

< ifta‘ala > ini terbentuk daripada gabungan imbuhan

hamzah di awalan dan tÉ’ di sisipan dengan kata akar ٌ‫ـل‬ َ ‫ < فَ َع‬fa‘ala> . Imbuhan membawa fungsi makna dan nahuan tersendiri seperti imbuhan –imbuhar lain dan boleh bergabung dengan kata akar dalam semua jenis kod kata kerja . Proses pembentukan wazan ini melibattkan pelbagai perubahan pada struktur dan susunan katanya .

Penyelarasan antara huruf hamzah dan tÉ’ dengan huruf-huruf persekitarannya akan mengakibatkan

penukaran huruf tertentu berlaku . Penukaran huruf ini

merupakan variasi bentuk sahaja dan tidak mempunyai apa-apa makna yang berbeza dengan makna yang didukung oleh kedua-dua imbuhan tersebut . Perubahan yang berlaku dalam proses pembentukan kata kerja

ٌ‫ < اِ ْفـتَـ َعـ َل‬ifta‘ala > ini ditunjukkan

dalam jadual seperti berikut :

273

a.

Analisis Kata

kerja

Kala lepas Bagi Kod Wazan W 11ٌٌ‫ٌاٌِ ْفـتَـ َعـ َل‬

kata

kerja

< Ifta‘ala >


kala lepas bagi kod wazan W 11 ٌ‫ا ِ ْفـتَـ َعـ َل‬

< ifta‘ala > Kod JK JK 1

JK 2

KK kala lepas ٌ‫ٌاٌجْ ـتَـ َهـ َد‬

Persamaan

Perbezaan

ٌ‫ــل‬ َ ‫اِ ْفـــتَــ َع‬


// ijtahid //

< ifta‘ala >

ٌ‫ اِ ْئــتَــخَــ َذ‬/ٌ‫اِتَّخَـ َذ‬

ٌ‫ــل‬ َ ‫اِ ْفـــتَــ َع‬

ٌ‫ـــــل‬ َ ‫اِتَّــ َع‬

// i’ takhadha //

< ifta‘ala >

< itta‘ala >

Tiada

// ittakhadha // JK 3

JK 4

ٌ‫ٌاِ ْمــتَــ َّد‬

ٌَّ ‫اِ ْفــتَــ‬ ‫ل‬

// imtadda //

< iftalla >

ٌ‫ـل‬ َ ‫ص‬ َ ‫ٌا ِ تَّـ‬

ٌ‫ـــــل‬ َ ‫اِتَّــ َع‬

Penukaran

// ittaÎil //

< itta‘ala >

awalan kepada huruf

Penyerapan

huruf

tÉ’ dan penyerapan JK 5

‫ٌا ِ حْ ـتَـا َل‬

ٌ‫َــال‬ َ ‫اِ ْفـــت‬

Penukara

// iÍtÉla //

< iftÉla >

‘illah

di

huruf sisipan


‫اٌِ ْعــتَــدٌَى‬

‫اِ ْفـــتَــ َعـى‬

penukaran

// i‘tadÉ //ٌ

< ifta‘É >

‘illah

di

huruf akhiran


‫ٌاٌِ ْلـتَـ َوٌى‬

‫اِ ْفـــتَــ َعـى‬

penukaran

huruf

274

Kod JK

KK kala lepas

Persamaan

Perbezaan

// iltawÉ //

Faktor perubahan ‘illah

< ifta‘É >

di

akhiran


‫اٌِتَّـقَـى‬

‫اِتَّـــ َعـــى‬

1.

// ittaqÉ//ٌ

< itta‘É >

huruf awalan kepada

Penukaran

huruf

tÉ’

dan

penyerapan. 2.

penukaran

huruf ‘illah akhiran kepada huruf alÊf

b.

Analisis Kata

kerja Kala Kini Bagi Kod Wazan W 11 ‫يَـ ْفـتَـ ِعـل‬

< Yaf-ta-‘ilu > Jadual 4.28: Analisis

kata

kerja kala

kini bagi

kod wazan W 11 ٌ‫ٌ َيـ ْفـتَـ ِعـ ُل‬

< yaf-ta-‘ilu > Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 1

JK 2

ٌ‫يَـجْ ـتَ ِهـ ُد‬

ٌ‫يَـ ْفـتَـ ِعـ ُل‬

// yajtahidu //

< yafta‘ilu >

ٌ‫َـخ ُذ‬ ِ ‫يَــ ْئـــت‬

ٌ‫يَـ ْفـتَـ ِعـ ُل‬

ٌ‫يَـتَّـ ِعـ ُل‬

// ya’takhidhu //

< yafta‘ilu >

< yatta‘ilu >

Tiada

Tiada

275

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 3

JK 4

ٌ‫يَـ ْمـتَـ ُّد‬

ٌُّ‫يَــ ْفــتَـل‬

ٌ// yamtaddu //

< yaftallu >

ٌ‫صـ ُل‬ ِ ‫يَـ َّتــ‬

ٌ‫ـعــ ُل‬ ِ َّ‫يَــت‬

Penukaran

// yattaÎilu //

< yatta‘ilu >

huruf ‘illah di

Penyerapan

awalan kepada huruf tÉ’

dan

penyerapan JK 5

ٌ‫يَـحْ ـتَـاٌ ُل‬

ٌ‫يَــ ْفــتَـا ُل‬

Penukaran

// yaÍtÉlu //

< yaftÉlu >

huruf ‘illah di sisipan kepada huruf alÊf

JK 6

‫يَـعْـتَـ ِدٌي‬

ٌ‫ـي‬ ْ ‫يَــ ْفــت َِـع‬

Penukaran

// ya’tadÊ //

< yafta ‘Ê >

huruf ‘illah di akhiran kepada huruf yÉ’

JK 7

‫َـوي‬ ِ ‫يَـ ْلـت‬

ٌ‫ـي‬ ْ ‫يَــ ْفــت َِـع‬

Penukaran

// yaltawÊ //

< yafta ‘Ê >


JK 8

ٌ‫ـي‬ ْ ِ‫ٌيَــتَّـق‬

ٌ‫ــي‬ ْ ‫يَــتَّــ ِع‬

// yattaqÊ//

< yatta‘Ê >

1. Penukaran huruf ‘illah di awalan kepada

276

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan huruf tÉ’ dan penyerapan. 2. Penukaran


c.

Analisis Kata

kerja

Perintah Bagi Kod Wazan W 11 ٌْ‫ٌاٌِ ْفـتَـ ِعـل‬

< If-ta-‘il > Jadual 4.29 : Analisis kata kerja

perintah

kod

wazan W 11ٌ ٌ ٌْ‫ٌاِ ٌ ْفـت َِـعـل‬

Perbezaan

Faktor perubahan

bagi

< if-ta-‘il >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

KK perintah

Persamaan

ٌ‫اٌِجْ ـتَـ ِهـ ْد‬

ٌْ‫َــعــل‬ ِ ‫اِ ْفــت‬

// ijtahid //

< if-ta-‘il >

ٌ‫اِ ْئــتَـ ِخــ ْذ‬


Tiada

ٌْ‫اِتٌَّـ َعــل‬

// i’takhidh //

< if-ta-‘il >

< itta‘il >

ٌ‫ اِ ْمــتَــ َّد‬/ ‫اِ ْمــتَـ ِد ٌْد‬ // imtadda // ,


ٌَّ ‫اِفــْتَـ‬ ‫ل‬

Tiada

Penyerapan

277

Kod JK

JK 4

KK perintah

Persamaan

Perbezaan

// imtadid //

< if-ta-‘il >

< iftalla >

Faktor perubahan

ٌْ‫ــصـل‬ ِ َّ‫ا ِ ت‬

ٌْ‫ــعــل‬ ِ َّ‫اِت‬

Penukaran

// ittaÎil //

< itta‘il >

awalan kepada huruf

huruf

tÉ’ dan penyerapan JK 5

JK 6

‫ٌا ِ حْ ـتَـل‬

ٌْ‫اِ ْفــتَــل‬

Pengguguran

// iÍtal //

< iftal >

‘illah di sisipan

ٌ‫اٌِ ْعـتَـ ِد‬ // i‘tadi //

JK 7

JK 8

‫اٌِ ْلــتَـو‬

ٌِ ‫اِ ْفــت‬ ‫َــع‬ < ifta‘i > ٌِ ‫اِ ْفــت‬ ‫َــع‬

huruf

pengguguran

huruf

akhiran pengguguran

huruf

// iltawi //

< ifta‘i >

‘illah di akhiran

ٌ‫ـــق‬ ِ َّ‫اِت‬

ٌ‫ـــع‬ ِ َّ‫اِت‬

1. Penukaran huruf

// ittaqi //

< itta‘i >

awalan

kepada

huruf tÉ’

dan

penyerapan. 2. Pengguguran

huruf ‘illah

278

Analisis pembentukan kata kerja daripada wazan dalam jadual 4.27, 4.28 dan 4.29

ٌ‫اِ ْفـتَـ َعـ َل‬

< if-ta-‘ala >

di atas , menunjukkan terdapat

dua bentuk

perubahan yang berlaku kesan daripada penggabungan imbuhan hamzah dan tÉ’ dengan kata akar iaitu

penukaran huruf , penyerapan huruf dan

pengguguran

huruf .

Penukaran dan penyerapan JK 4, JK 6 , Jk 7 dan JK 8

huruf

berlaku pada

kod kata kerja JK 2 , dan

seperti ٌ‫ اِتَّخَ ـ َذ‬// ittakhadha //

ٌ‫ـصـ َل‬ َ َّ‫ اِ ت‬// ittaÎala // ,

‫ اٌِ ْعــتَــ ٌَدٌى‬// i‘tadÉ //, ‫ ٌاٌِ ْلـتَـ ٌَوٌى‬// iltawÉ // dan ‫ ٌاٌِتَّـقَـى‬// ittaqÉ//ٌdalam jadual

di atas .

Proses penukaran huruf pertama pada kata akar kepada huruf tÉ’ turut dikesan pada kata kerja yang tergolong dalam kod JK 2. Hasil kajian mendapati bahawa ada segelintir penutur jati Arab menukar huruf hamzah yang merupakan huruf pertama kata akar dalam kod tersebut kepada huruf

tÉ’ seperti ٌ ‫ اٌِ ْئـتَـخَـ َذ‬menjadi ٌ‫اٌِتَّـخَـ َذ‬

// it-takhadha >. Perbezaan wazan adalah ٌ‫ـل‬ َ ‫ < اِتَّـ َع‬it-ta‘ala > .

Namun ,

bukan

semua kata kerja jenis kod JK 2 ini mengalami proses yang sama, kerana ada segelintir penutur jati Arab

lain

pula

mengekalkan huruf hamzah

pada kata

kerja imbuhan tersebut tanpa mengalami sebarang penukaran huruf seperti ٌَ‫ اِ ْئـتَــلَـف‬, ٌ‫ـر‬ َ ‫ ٌاٌِ ْئــتَـ َم‬, ٌَ‫ اٌِ ْئـتَـ َمــن‬, ‫ اِ ْئـتَـزَ ٌَر‬dan ٌٌ ‫ ( ٌاِ ْئـتَـ َكـ َل‬JubrÉn Mas‘Ëd , 1981 : 17 ). Berdasarkan dua bentuk pemakaian di atas , dapatlah dirumuskan bahawa kekerapan penggunaan tiaptiap satunya di kalangan penutur jati Arab menjadi penentu kepada kefasihan keduadua bentuk pemakaian tersebut . Oleh itu

kekerapan menukarkan huruf hamzah

kepada huruf ٌtÉ’ dalam semua kategori kata adalah lebih tinggi berbanding dengan mengekalkan hamzah.

279

Manakala penukaran huruf

‘illah

di awalan kata akar kod

JK 4 dan

JK 8 bagi kata kerja kala lepas ٌ‫ـل‬ َ ‫ص‬ َ ‫اِ تَّـ‬// ittaÎala // , ‫ اِتَّـقَى‬// ittaqÉ // , kata kerja kala kini ٌ‫ــصـ ُل‬ ِ َّ‫ يَـت‬// yattaÎilu //, ‫ يَـتَّقِـي‬// yattaqÊ // dan

kata kerja perintah ٌْ‫ــصـل‬ ِ َّ‫ اٌِت‬// ittaÎil

// , ‫ـق‬ ٌِ َّ‫ اِت‬// ittaqi // kepada huruf ta’ adalah wajib bagi menyesuaikan harakah dengan konsonan hamzah imbuhan sebelumnya . Berikutan dengan itu , penyerapan dua huruf ta’ iaitu ta’ gantian dan ta’ penyerapan

imbuhan telah berlaku . Penukaran

dan

tersebut kekal dalam ketiga-tiga golongan kata kerja . Perbezaan wazan

adalah ٌ‫ـل‬ ٌُ ‫ـعـ‬ َ ‫ < اِتَّـ َع‬itta‘ala > bagi kala lepas dan ‫ل‬ ِ َّ‫ < يَـت‬yatta‘ilu >ٌ bagi kala kini dan ٌ ْ‫ < اِتَّــ ِعـل‬itta‘il >.ٌbagi kata kerja perintah ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 172 ).

Penukaran huruf tanpa peyerapan pula berlaku pada kata kerja kala lepas dan kala kini bagi kod JK 5 , JK 6 dan JK 7 . Penukaran huruf ‘illah di sisipan kepada huruf alÊf pada kata kerja kala lepas dan kata kerja kala kini bagi kod JK 5 // iÍtÉlal // , dan

‫اِ حْ ـتَـا َل‬

ٌ‫ يَـحْ ـتَـاٌ ُل‬// yaÍtÉlu // seperti dalam jadual 4.27 dan 4.28 adalah

wajib kerana menyesuaikan dengan harakah fatÍah sebelumnya . Perbezaan wazan adalah

pada huruf konsonan

ٌ‫ < اِ ْفـتَـا ٌ َل‬iftÉla >

bagi

kala lepas dan

ٌُ‫ < يَـ ْفـتَـاٌل‬aftÉlu > bagi kala kini . Penukaran huruf ‘illah di akhiran kepada huruf alÊf pada kata kerja kala lepas ‫ اِ ٌ ْعــتَــ َد ٌى‬// i‘tadÉ //ٌ dan kepada huruf yÉ’ pada kata kerja kala kini ‫َيـعْـتَـ ِدٌي‬

// ya ‘tadÊ // bagi kod JK 6 adalah kerana mengikut harakah

fatÍah dan kasrah pada huruf konsonan sebelumnya . ‫اِ ْفـــتَــ َعـى‬

Perbezaan wazan

adalah

< Ifta‘É > dan ‫ـي‬ ٌْ ‫ < يَــ ْفــتَـ ِع‬yafta ‘Ê >.

280

Pengguguran huruf ‘illah di sisipan kata kerja perintah bagi kod JK 5 ‫اِ حْ ـتَـل‬ // iÍtal // dalam jadual 4.29 kerana berlaku pertembungan dua harakah sukËn secara berturut-turut

dalam

satu perkataan

iaitu

ٌ‫َــال‬ َ ‫ اِحْ ــت‬// iÍtÉl // ( al-×amlÉwiy

Perbezaan wazan adalah ٌْ‫ < اِ ْفــتَــل‬iftal > . Manakala pengguguran

,1990 : 218 ).

huruf ‘illah di akhiran pula pada kata kerja perintah bagi kod JK 6 , JK 7 dan JK 8 adalah kerana lambang bagi jazm kata kerja perintah . Perbezaan wazan bagi kod JK 6 dan JK 7 adalah

Selain

ٌِ ‫ < اِ ْفــت‬ifta‘i > dan bagi kod 8 adalah ٌ‫ـــع‬ ‫َــع‬ ِ َّ‫ < اِت‬itta‘i >.

huruf ‘illah , huruf konsonon juga terlibat dalam penukaran .

tÉ’ imbuhan kadang kala ditukar kepada

Huruf

huruf konsonan lain yang sama atau

hampir sama dengan sifat dan makhraj huruf pertama kata akar sebelumnya. Penukaran huruf makna yang

ini merupakan perubahan variasi bentuk sahaja tetapi fungsi dan

dibawanya adalah sama dengan fungsi dan makna yang dibawa oleh

huruf tÉ’imbuhan . Huruf-huruf konsonan yang terlibat dalam pertukaran adalah seperti berikut :

a.

Huruf Ta’ ditukar kepada huruf DÉl ( ‫) دال‬.ٌٌ

Penukaran huruf tÉ’ imbuhan kepada huruf dÉl berlaku apabila huruf pertama kata akar terdiri daripada huruf dal . Penukaran tersebut dibuat bagi mengelak daripada timbul kesukaran ketika menuturkan dua huruf tersebut secara berturutan disebabkan berlainan sifat dan makhraj keduanya . Proses penyerapan kedua-dua huruf tersebut kemudianya turut berlaku ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 177 ) .

281

Perbezaan wazan adalah ‫ـل‬ ٌَ ‫ < اِفَّـ َع‬if-fa‘ala >

seperti dalam peringkat ketiga

dalam contoh yang ditunjukan dibawah :.

Peringkat Pertama

Peringkat Kedua

Peringkat Ketiga

i

‫اٌِ ْدٌتَـ ٌَعى‬

/ ‫ ت‬/ ditukar kepada / ‫ د‬/

ii

‫اٌِ ْدٌتَـهَـى‬


iii

ٌَ‫ اٌِ ْدٌتَــهَــن‬/ ‫ ت‬/ ditukar kepada / ‫ د‬/

ٌَ‫ اٌِ َّدٌهَــنٌَ = اٌِ ْدٌدٌَهَــن‬// iddahana //

iv

َ‫اٌِ ْدٌتَــ َر ٌٌأ‬

َ ‫ٌَر ٌٌأ‬ َ ‫اٌِ ْدٌد‬

Selain


itu , proses

berlaku apabila

huruf

penukaran pertama

‫اٌِ ْدٌدٌَعَى‬

= ‫ اٌِ َّدٌعَــى‬// idda‘É //

‫اٌِ ْدٌدٌَهَى‬

= ‫ اٌِ َّدٌهَـى‬// iddahÉ//

= َ ‫ٌر ٌٌأ‬ َ ‫ اٌِ َّد‬//iddara’a //

huruf tÉ’ imbuhan kepada huruf dÉl juga

kata akar terdiri daripada

huruf zÉi ( ‫) زاي‬

(’Abdul QÉhir al-JurjÉniy , t.t : 98 ) dan perbezaan wazan adalah ٌ‫َــل‬ َ ‫ < اِ ْفـ َدع‬ifda‘ala > seperti contoh di bawah :

Peringkat Pertama

Peringkat Kedua

i

ْ ِ‫ا‬ ٌ‫ـر‬ َ ‫ٌزٌتَـ َه‬

ii

ْ ِ‫ا‬ ‫ٌزٌتَـــهَـى‬

/ ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ د‬/

ْ ِ‫ ا‬// izdaha // = ‫ٌزٌدٌَهَـى‬

iii

ٌٌ َ‫اٌِ ْزٌتَــاٌن‬


ْ ِ‫ ا‬// izdÉ-na // = ٌَ‫ٌزٌدٌَاٌن‬


=

‫ اٌ ْزٌدٌَهَــر‬// izdahara //

282

Huruf tÉ’ imbuhan ditukar menjadi huruf dÉl atau huruf dhÉl juga turut apabila huruf pertama kata akar daripada huruf dhal ( ‫ ) ذال‬.

Kedua–dua huruf ini

mempunyai kekerapan yang setaraf di samping membawa fungsi dan makna yang sama . Proses penukaran huruf-huruf tersebut dapat lihat dalam tiga bentuk seperti contoh di bawah :

Peringkat Pertama

i

‫ٌ ٌ اِ ْذٌتَــ َكـر‬

Peringkat Kedua

/ ‫ ت‬/ ditukar kepada / ‫ د‬/ ّ‫اٌِ ْذٌدٌكـر‬

// idh-dakara //

ii

‫اٌِ ْذٌتـ َكــر‬

iii

ٌ‫ــر‬ ٌَ ‫ اٌِ َّذٌ َك‬// idh-dhakara // َ ‫ اٌِ ْذٌتَـــ َك‬/ ‫ ت‬/ ditukar kepada / ‫ ذ‬/ ‫ــر = اٌِ ْذٌ َذٌكـ ٌَر‬

/ ‫ ت‬/ ditukar kepada / ‫ د‬/ ‫ـــر = اٌِ ْدٌدٌَ َكــــ ٌَر‬ ٌَ ‫ اٌِ َّدٌ َك‬// id-dakara //

Dalam contoh (i) penukaran huruf hanya berlaku dalam satu peringkat sahaja iaitu penukaran penyerapan

huruf tÉ’ kepada huruf dÉl ‫اِ ٌ ْذ ٌد ٌكـر‬

. Perbezaan wazan adalah ٌ‫َــل‬ َ ‫ < اِ ْفـ َدع‬ifda‘ala > Manakala dalam contoh

(ii) dan (iii) pula proses penukaran penukaran

// iddakara // tanpa proses

berlaku dalam dua peringkat . Pertama :

huruf tÉ’ kepada dÉl dan penukaran

huruf dÉl bagi contoh (ii)

ٌ‫ــــر‬ َ ‫اٌِ َّد ٌ َكـــ ٌَر = اٌِ ْد ٌدٌَ َك‬

huruf pertama kata akar kepada // id-dakara // . Bagi contoh (iii)

ْ ِ‫ٌذٌ َكــ ٌَر = ا‬ َّ ِ‫ ا‬// Izzakara // pula penukaran huruf tÉ’ kepada huruf dhÉl . Kedua : ٌ‫ـر‬ َ ‫ٌذٌ َذٌك‬ penyerapan bagi // idh-dhakara // .

kedua-dua contoh tersebut ٌ‫ اِ ٌ َّد ٌ َكـــ َر‬// id-dakara // dan ‫اِ ٌ َّذ ٌ َكــ ٌَر‬ Perbezaan wazan adalah ٌ‫اِ َّد َعٌـــــ َل‬

< id-da‘ala > dan ٌ‫َــل‬ َ ‫اِ َّذع‬

< idh-dha‘ala > ( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 180 ) .

283

b.

Penukaran huruf TÉ’ ( ‫ ) تَاء‬kepada huruf ÙÉ’ ( ‫ ) طَـاء‬.

Penukaran huruf tÉ’ kepada huruf ÏÉ’ ini berlaku apabila huruf pertama kata akar terdiri daripada huruf-huruf iÏbÉq seperti berikut iaitu : // ÌÉd // , ‫ طاء‬//ÏÉ’// dan ‫ ظاء‬// ÐÉ’ //

‫ صـاد‬// ÎÉd // , ‫ضاد‬

(‘Abdul MÉlik ‘Abdul RaÍmÉn al-Sa‘diy ,

1973 : 105 )ٌ. Perbezaan wazan adalah ٌ‫ـل‬ َ ‫ < اِ ْفطـ َع‬ifÏa‘ala > . Contoh-contoh imbuhan bentuk ini adalah seperti berikut :

Peringkat Pertama

Peringkat Kedua

i

ٌ ‫اِصْ ــتَــ َب ٌَر‬

/ ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ ص‬/ ‫ـر‬ ٌَ ‫ < اِ صْ ــطَـ َب‬iÎtabara >

ii

ٌ‫ـح‬ َ ‫اٌِصْ ــتَـ َل‬

/ ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ ص‬/ ‫ < ٌََ اِ صْ ـطَـلَـح‬iÎtalaÍa >

=

+

iii

ٌ‫ٌب‬ َ ‫اٌِضْ ـتَـ َر‬

/ ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ ض‬/ ‫ اِ ضْ ـطَــ ٌَر َب‬// iÌtaraba //

=

+

iv

ٌ‫اِضْ ـتَـلَـ َع‬

/ ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ ض‬/ ‫ اِ ضْ ـطَــلَـ ٌَع‬// iÌ-tala’a //

v

ْ ِ‫ا‬ ٌ‫ٌطـتَـ َلـ َع‬

/ ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ ط‬/

vi

ْ ِ‫ا‬ ٌ‫ٌطـتَـ َرٌ َد‬

ْ ِ‫ا‬ / ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ ط‬/ ‫ٌطــطَــ َرٌ َد‬

vii

ْ ِ‫ا‬ ٌ‫ٌظـتَـ َلـ َم‬

ْ ِ‫ٌا‬/ٌ‫ظـطَـلَ َم‬ ْ ِ‫ اِ ظَّــلَـ َمٌ = ا‬// / ‫ ت‬/ditukar kepada / ‫ ظ‬/ atau / ‫ ط‬/ ٌ‫ظـظَـ َلـ َم‬

ْ ِ‫ا‬ ٌ‫ٌطـطَــلَـ َع‬

=

=

+

+

= ٌ‫ ا طَّـلـ َع‬// iÏtala’a // =

‫ اِ طَّــرٌ َد‬// itÏarada //

iÐÐalama //

284

c.

Huruf pertama kata akar ditukar kepada huruf ÙÉ’ٌ( ‫ ) تاء‬. ٌ

Proses penukaran jenis ini terbentuk daripada kata kerja dalam golongan kod JK 4 yang

huruf pertama pada kata akarnya terdiri daripada huruf wÉw ( ‫ ) واو‬.

Selain itu , terdapat juga huruf konsonan thÉ’ ( ‫ ) ثاء‬ditukar kepada huruf ta’ seperti ٌ‫َـر‬ َ ‫ اِ ٌتَّـغ‬daripadaٌ ‫َـر‬ َ ‫‘ ( اٌِ ثَــغ‬Abdul MÉlik ‘Abdul RaÍmÉn al-Sa‘diy , 1973 : 106 ). Proses pembentukan imbuhan ini berlaku melalui dua peringkat iaitu peringkat penukaran huruf dan penyerapan huruf . Perbezaan wazan adalah ٌ‫ــل‬ َ ‫ < اِتَّــ َع‬it-ta‘ala > seperti ditunjukkan dalam contoh di bawah :

Peringkat Pertama

i

ٌ‫ـل‬ ٌَ ‫ص‬ َ ‫َــص‬ َ ‫اٌِوْ ٌت‬/ ‫ و‬/ditukar kepada / ‫ ت‬/ ‫ـل‬ َ ‫ٌاِ ْتـتَـ‬

ii

ٌ‫اٌِوْ تَـ َعـ َد‬

iii iv

Peringkat Kedua

=

ٌ‫ـل‬ َ ‫ص‬ َ ‫ اٌِتَّــ‬// ittaÎala //

=

ٌ‫ اٌِتَّــ َعــ َد‬// ittakhaza //

‫ اٌِوْ ٌتَـقَـى‬/ ‫ و‬/ditukar kepada / ‫ ت‬/ ‫اٌِ ْتـتَـ َقـى‬

=

‫ اٌِتَّـقَـى‬// ittaqÉ //

ٌ‫َـر‬ ٌَ ‫اٌٌِ ْتـتٌَـغ‬ َ ‫ اٌِ ْثـتٌَـغ‬/ ‫ ث‬/ditukar kepada / ‫ ت‬/ ‫َـر‬

=

ٌ‫َـر‬ َ ‫ اٌِتَّـغ‬//it-taghara //

‫ و‬/ditukar kepada / ‫ ت‬/ ٌ‫اٌِ ْتـتَـ َعـ َد‬

285

(3) W 12

Imbuhan Separuh Kurungan : ‫ < تَـفَــعَّــ َل‬Ta- fa ‘-‘a-la >

Bentuk imbuhan jenis ini terhasil daripada gandingan dua huruf imbuhan iaitu awalan “ Ta ” dan penggandaan huruf sisipan ( lambang tashdÊd ) pada kata akar ‫ـل‬ ٌَ ‫فَـ َع‬ < fa‘ala > . Imbuhan jenis ini boleh bergandingan dengan semua jenis kod JK kata kerja dan proses pembentukannya tidak banyak melibatkan perubahan pada struktur katanya seperti ditunjukkan dalam jadual di bawah :

a.

Analisis Kata kerja Kala Lepas Bagi Kod Wazan W 12 ٌٌ‫تَـفَــ َّعــ َل‬ < Ta- fa‘ -‘a-la >

Jadual 4.30 : Analisis kata

kerja

kala

lepas bagi kod wazan W 12ٌ ٌ ‫ٌتَـفَــعَّــ َل‬

< Ta- fa‘ -‘a-la >

Kod JK

KK kala lepas

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 1

ٌ‫تَــ َعــلَّــ َم‬ // ta’allama //

JK 2

JK 3

JK 4

ٌ‫تَـأٌَثَّــ َر‬

ٌ‫َّــل‬ َ ‫تَــفَــع‬ ٌ‫َّــل‬ َ ‫تَــفَــع‬

//ta-’ath-thara //

ٌ‫تَــ َر َّد َد‬

ٌ‫َّــل‬ َ ‫تَــفَــع‬

// taradada //

ٌ‫صَّــل‬ ‫تَــ َو‬ َ

Tiada


Tiada

Tiada

Tiada

286

Kod JK

KK kala lepas

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 5

JK 6

// tawaÎÎala //

َ ‫تَــ‬ ٌ‫طــ َّو َع‬


// taÏawwa’a //

‫تَـــلَــقَّــى‬ // talaqqÉ //

Tiada

‫تَفَــعَّــى‬ < tafa‘-‘É >

Penukaran huruf ‘illah di akhiran kepada huruf alÊf

JK 7

‫تَــقَــ َّوى‬ // taqawwÉ //


Penukaran huruf ‘illah di akhiran kepada huruf alÊ

JK 8

‫َــوٌفَّــى‬ َ ‫ت‬ // tawaffÉ //


Penukaran huruf ‘illah di akhiran kepada huruf alÊ

287

b.

Analisis Kata kerja Kala Kini Bagi Kod Wazan W 12 ‫َيــتَـفَــ َّعــل‬ < Yata fa‘-‘a-lu >

Jadual 4.31 :

Analisis kata kerja

kala

kini

bagi kod wazan W 12

ٌ‫ٌ ٌ َيــتَـفَــعَّــ ُل‬

< yata fa‘-‘a-lu > Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 1

JK 2

JK 3

ٌ‫َيــتَـ َعــلَّــ ُم‬

ٌ‫َيــتَـفَــعَّــ ُل‬

// yata’llamu //

< yata fa‘-‘a-lu >

ٌ‫َــأٌ َّثــ ُر‬ ٌَ ‫يَــت‬

Tiada

ٌ‫يَــتَـفَــعَّــ ُل‬

//yata-’ath-tharu //


ٌ‫يَــتَــ َرٌدٌ ُد‬ // yataradadu //


Tiada

Tiada

< yata fa‘-‘a-lu > JK 4

JK 5

JK 6

ٌ‫َــوصَّــ ُل‬ َ ‫يَـت‬


// yatawaÎÎalu //


َ ‫يَــتَــ‬ ٌ‫طــ َّو ُع‬


// yataÏawwa‘u //


Tiada

Tiada

‫يَــتَــ َلــقَّـى‬

‫يَــتَــفَــعَّــى‬

Penukaran

// yatalaqqÉ //

huruf ‘illah di akhiran kepada huruf alÊf

JK 7

‫يَـــتَـــقَــوَّى‬


Penukaran

// yataqawwÉ //

huruf ‘illah di

288

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan akhiran kepada huruf alÊf

JK 8

‫يَــتَـ ٌَوٌفَّــى‬


Penukaran

// y atawaffÉ //


c.

Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod Wazan W 12 ْ ‫ < َتــ َفــ َّعــ ُل‬Ta-fa‘-‘al >


kata kerja perintah bagi kod wazan W 12

ٌْ‫تَــفَــعَّــل‬

< ta-fa‘-‘al >

Kod JK JK 1

JK 2

JK 3

JK 4

KK Perintah

Persamaan

ٌ‫تَــ َعــ َّلــ ْم‬


// ta’allam //

< Ta-fa‘-‘al >

ٌْ‫ت ََـأٌ َّثــر‬


//ta-’ath-thar //

< Ta-fa‘-‘al >

ٌ‫تَــ َرٌ َّد ْد‬


// taraddad //

< Ta-fa‘-‘al >

ٌْ‫تَــ ٌَو صَّــل‬


Perbezaan


Tiada

Tiada

Tiada

289

JK 5

JK 6

// tawaÎÎal //

< Ta-fa‘-‘al >

ٌ‫تَــ َطــو َّْع‬


// tatawwa‘ //

< Ta-fa‘-‘al >

Tiada

‫تَــ َلــق‬

ٌٌِّ‫تَــفَــع‬

Pengguguran

// talaqqa //

< tafa‘-‘É >

huruf

‘illah

di

akhiran JK 7

ٌ‫تَــقَــ َّو‬

ٌ‫تَــفَــ ِّع‬

// taqawwa //

Pengguguran

< tafa‘-‘É >

huruf

‘illah

di

akhiran JK 8

َّ ‫َــو‬ ٌ‫ٌف‬ َ ‫ت‬

ٌٌِّ‫تَــفَــع‬

Pengguguran

// tawaffa //

< tafa‘-‘É >

huruf

‘illah

akhiran

Dari sudut < Ta-fa‘-‘a-la >

morfologi , pembentukan

kod

wazan

ini tidak melibatkan banyak perubahan

W 12 ٌ ٌ ‫تَـفَــعَّــ َل‬

pada sruktur susunan

katanya kecuali sedikit perubahan kecil berlaku pada kod JK 3 ,JK 4 , JK 6 , JK 7 dan JK iaitu pengembalian huruf asal, penyuraian Pengembalian huruf asal berlaku 4.31 dan 4.32 di atas

dan penukaran huruf..

pada kod kata kerja JK 5 dalam jadual 4.30 ,

seperti ٌ‫ ٌتَــطَــ َّو َع‬// taÏawwa‘a // , ‫ع‬ ٌُ ‫ يَــتَــطَــ َّو‬// yataÏawwa‘u // ,

ٌ‫ تَــطَــ َّو ْع‬// taÏawwa‘ // . Huruf asal samada wÉw atau yÉ’ di sisipan pada kata akar ‫ طاع‬// ÏÉ‘a // dikembalikan supaya proses pembentukan tidak menjadi kabur dan sukar.

290

di

Penyuraian pula berlaku pada

kod

kata kerja

JK 3

seperti ٌ‫َــر َّد َد‬ َ ‫ت‬

// taradada //, ٌ‫ يَــتَــ َرٌدٌ ُد‬// yataradadu // , ‫ تَــ َرٌ َّد ٌْد‬// taraddad // dalam jadual 4.30 , 4.31 dan 4.32

di atas. Penyuraian dua huruf

yang sama jenis

tersebut bagi

memudahkan proses pembentukan wazan berkenaan .

Penukaran huruf ‘illah di akhiran kepada huruf alÊf pada kata kerja kala lepas dan kata kerja kala kini dalam jadual 4.30 dan 4.31 yang masing-masing mewakili kod JK 6 , JK 7 dan JK 8 . Penukaran tersebut kerana menyesuaikan harakah fatÍah huruf konsonan sebelumnya . Perbezaan wazan adalah

‫ < تَفَــ َّعٌــى‬tafa‘-‘É >

dan ‫ < يَــتَــفَــعَّــى‬yatafa‘‘É >.

Sementara pengguguran huruf ‘illah di akhiran pada kod JK 8 bagi kata kerja perintah ‫ تَــ َلــق‬, ٌ‫ تَــقَــ َّو‬dan ‫ٌف‬ ٌَّ ‫تَــ َو‬

JK 6 , JK 7 dan

dalam jadual 4.31 di atas

adalah sebagai lambang sukËn bagi ‘irab jazm kata kerja perintah yang berakhir dengan huruf ‘illah .

Selain huruf ‘illah , huruf tÉ’

imbuhan pada wazan kata kerja kala kini

ٌُ‫ < يَـتَـ َفـعَّـل‬yatafa‘alu > juga boleh digugurkan atau dikekalkan untuk meringankan sebutan apabila didepani oleh huruf tÉ’ muÌÉri‘ contohnya ٌ‫ تَــتَــ َمــيَّــ ُز‬// tatamayyazu // menjadi ٌ‫تَــ َمــيَّــ ُز‬ ٌُ‫تَــ َذٌ َّكــر‬

// tamayyazu // dan ٌ‫تَــتَــ َذٌ َّكــ ُر‬

// tatazakkaru // menjadi

// tazakkaru //. Perbezaan wazan adalah ٌُ‫ < تَـفَـعَّـل‬tafa‘‘alu > seperti firman

Allah Ta‘ala :

291

ٌ

ٌ    ٌ      ٌ    ٌ       ٌ       ٌ    ٌ  ٌ     ٌ     ٌٌ       ٌ   ٌ     ٌ    

( Hampir-hampir (neraka) itu terpecah-pecah lantaran marah. setiap kali dilemparkan ke dalamnya sekumpulan (orang-orang kafir), penjaga-penjaga (neraka itu) bertanya kepada mereka: "Apakah belum pernah datang kepada kamu (di dunia) seorang pemberi peringatan?") al-Mulk ayat 8

(4) W 13

Imbuhan Separuh Kurungan : ‫ < تَـفَـا عَـ َل‬TafÉ-‘ala >

Kata kerja

ٌ‫ < تَـفَـاٌعَـ َل‬Ta – fÉ–‘ala > terbentuk daripada gabungan dua huruf

imbuhan iaitu awalan tÉ’ dan sisipan alÊf dengan kata akar ٌ‫ـل‬ َ ‫ < فَـ َع‬fa‘ala > seperti ditunjukkan oleh contoh –contoh dalam jadual berikut :

a.

Analisis Kata kerja Kala Lepas Bagi Kod Wazan W 13 ‫تَـفَـا عَـ َل‬ < Ta– fÉ–‘ala >

Jadual 4.33 : Analisis kata kerja kala lepas imbuhan bagi kod wazan W 13 ٌ‫ٌتَـفَـا‬ ٌ‫َـل‬ َ ‫ < ع‬ta – fÉ–‘ala >

Kod JK JK 1

KK kala lepas ٌ‫ب‬ َ ‫ـاٌر‬ َ ‫َـض‬ َ ‫ت‬ // taÌÉraba //

JK 2

Persamaan

Perbezaan

ٌ‫َــل‬ َ ‫تَــفَــاع‬


< ta–fÉ–‘ala >

ٌَ‫تَـآٌزَ ٌف‬

ٌ‫َـل‬ َ ‫تَــآع‬

// ta’Ézafa //

< ta-’É-‘ala >

Penyerapan

292

Kod JK JK 3

KK kala lepas

Persamaan

ٌَّ ‫تَــفَــا‬ ‫ل‬

ٌَّ‫َـحـاٌب‬ َ ‫ت‬ // taÍÉbba //

JK 4

JK 5

JK 6

Faktor perubahan Penyerapan

< tafÉlla >

ٌ‫ـل‬ َ ‫ٌاٌص‬ َ ‫تَـ َو‬


// tawÉÎala //


ٌ‫تَبَايٌَ َع‬


// tabÉya‘a //


‫تَـ َعـاٌدَى‬

Perbezaan

Tiada

Tiada

‫تَــفَــاعَــى‬

Penukaran huruf ‘illah di akhiran

// ta’ÉdÉ // < tafÉ‘É >


‫تَـ َسـاٌ َوى‬


Penukaran huruf ‘illah di akhiran

// tasÉwÉ // < tafÉ‘É >


‫َـوٌاٌ َرٌى‬ َ ‫ت‬


penukaran

huruf

‘illah di akhiran

// tawÉrÉ // < tafÉ‘É >

kepada huruf alÊf

293

b.

Analisis Kata kerja Kala Kini Bagi Kod Wazan W 13 ‫َيـتَــفَــاعَــل‬

Jadual 4.34 : Analisis kata kerja kala kini bagi kod wazan W 13

ٌ‫ٌيَـتَــفَــاعَــ ُل‬

< yata –fÉ–‘alu >

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 1

ٌُ‫َــضـاٌ َرب‬ َ ‫َيـت‬ // yataÌÉrabu //

JK 2

JK 3

JK 4

JK 5

JK 6

ٌ‫َيـتَــفَــاعَــل‬

Tiada

< yata–fÉ–‘alu >

ٌُ‫يَـتَـآٌ َزٌف‬

ٌ‫يَـتَآعَـ ُل‬

// yata’Ézafu //

< yata’É‘alu >

ٌُّ‫َـحـاب‬ َ ‫يَـت‬

ٌٌٌٌ‫يَـتَــفَــا ُّل‬

// yataÍÉbbu //

< yatafÉllu >

ٌ‫صـ ُل‬ َ ‫يَـتَـ َوٌا‬

ٌ‫يَـتَــفَــاعَــل‬

// yatawÉÎala //


ٌ‫يَتَبَايٌَ ُع‬

ٌ‫يَـتَــفَــاعَــل‬

// yatabÉya‘a //


Penyerapan

Penyerapan

Tiada

Tiada

‫يَـتَـ َعـاٌدَى‬

ٌٌ‫يَــتَـفَــاعَـى‬

Penukaran

// yata‘ÉdÉ //

< yatafÉ‘É >

huruf ‘illah di

akhiran


‫يَـتَـ َسـاٌ َوى‬ // yatasÉwÉ //

‫يَــتَـفَــاعَـى‬ < yatafÉ‘É >

Penukaran huruf ‘illah

294

Kod JK

KK kala kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan di

akhiran


‫يَــتَـفَــاعَـى‬

‫يَـتَـ َوٌاٌ َرى‬ // yatawÉrÉ //

Penukaran

< yatafÉ‘É >

huruf ‘illah di

akhiran

kepada huruf alÊf

c.

Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod Wazan W 13

‫تَـفَــا عَــ ْل‬

< Ta – fÉ –‘al >

Jadual 4.35 :

Analisis kata kerja perintah bagi kod wazan

W 13

‫ٌتَـفَــا ٌعَــ ْل‬

< Ta– fÉ–‘al >

Kod JK

KK perintah

JK 1

ٌْ‫ضـاٌ َرب‬ َ ‫ٌتَــ‬ // taÌÉrub //

JK 2

JK 3

Persamaan

Perbezaan

ٌْ‫تَـ َفــاٌعَــل‬

Tiada

< ta – fÉ–‘al >

ْ َ‫ٌتَـآٌز‬ ٌ‫ٌف‬

ٌْ‫تَــآعَـل‬

// ta’Ézaf //

< ta-’É-‘al >

ٌَّ‫َـحـاٌب‬ َ ‫ٌت‬

Faktor perubahan

ٌَّ ‫تَــفَــا‬ ‫ل‬

Penyerapan

Penyerapan

295

Kod JK

KK perintah

Persamaan

// taÍÉbba // JK 4

JK 5

JK 6

JK 7

Faktor perubahan

< tafÉlla >

ٌْ‫صـل‬ َ ٌ‫ٌتَـ َوٌا‬


//tawÉÎal //


‫ٌتَبــَا َيــ ٌْع‬


// tabÉya‘ //


Tiada

Tiada

ٌ‫تَـفَــا َع‬

ٌ‫ٌتَـ َعـاٌ َد‬

Pengguguran

huruf

// taÉdÉ //

< tafÉ‘a >

‘illah di akhiran

ٌ‫ٌتَـ َسـاٌ َو‬

ٌٌَ‫تَـفَــاع‬

Pengguguran

< tafÉ‘a >

‘illah di akhiran

// tasÉwÉ // JK 8

Perbezaan

ٌ‫تَـفَــا َع‬

ٌ‫ٌاٌر‬ َ ‫ٌتَـ َو‬

< tafÉ‘a >

// tawÉrÉ //

Analisis pembentukan kata kerja imbuhan wazan ٌ‫َـل‬ َ ‫تَـفَـا ٌع‬

Pengguguran

huruf

huruf

‘illah di akhiran

< ta – fÉ –‘ala >

dalam jadual 4.33.,4.34 dan 4.35 di atas , menunjukkan berlaku perubahan kecil pada kod kata kerja JK 2, JK 3 , JK 5 ,Jk 6 ,JK 7 dan JK 8 . Perubahan tersebut melibatkan

pengembalian , penyerapan , penukaran dan

pengguguran huruf .

Manakala bagi kod JK 1 dan JK 4 tidak melibatkan sebarang perubahan pada struktur kata dan wazan

kata akar tersebut .

296

Pengembalian huruf berlaku pada kod JK 5 apabila huruf sisipan pada kata akar terpaksa

dilakukan

agar pembentukkannya menjadi lurus dan betul . Jika

tidak , kata kerja yang dibentuk akan menjadi kabur dan tidak betul seperti

ٌ‫ل‬ ٌَ ‫قَـــا‬

dan ‫ع‬ ٌَ ٌ‫ٌٌ ٌبَــا‬akan menjadi ٌ‫ تَـقَـاٌ َوٌ َل‬dn ‫ تَــبَـاٌ َيـ ٌَع‬bukannya ‫ــآٌل‬ ٌَ َ‫ تَـق‬dan ‫ع‬ ٌَ ٌ‫ تَــبَـآ‬.

Penyerapan

huruf pula berlaku pada kod JK 2 dan kod JK 3 bagi semua

kategori kata kerja . Penyerapan pada kod JK 2 berlaku antara huruf hamzah awalan kata akar dan alÊf imbuhan seperti kata kerja kala lepas kini ٌ‫َـل‬ َ ‫تَــآع‬

ٌُ‫َيـتَـآٌ َزٌف‬

ٌَ‫ تَـآٌزَ ٌف‬, kata kerja kala

ْ َ‫ تَـآٌز‬. Perbezaan ٌ‫ٌف‬

dan kata kerja perintah

wazan

adalah

< ta-’É-‘ala > , ٌ‫ < َيـتَآعَـ ُل‬yata-’É-‘alu > dan ٌْ‫ < تَــآعَـل‬ta-’É-‘al > . Penyerapan

pada kod JK 3 pula antara huruf kedua dan ketiga kata akar yang sama jenis seperti kata kerja kala lepas ٌَّ‫ تَــ َحـاٌب‬, kata kerja kerja perintah ٌَّ‫َـحـاٌب‬ َ ‫ ت‬. Perbezaan wazan

kala kini ٌُّ‫ يَـتَـ َحـاب‬dan kata

adalah ‫ل‬ ٌَّ ‫تَــفَــا‬

< tafÉ-lla >,

ٌُّ‫يَـتَــفَــال‬

< yatafÉ-lla > dan ‫ل‬ ٌَّ ‫ < تَــ َفــا‬tafÉ-lla >,

Penukaran huruf ‘illah berlaku di akhiran kerja kala lepas dan kata kerja kala kini pada kod

JK 6 , JK 7 dan JK 8

dalam jadual 4.33 dan 4.34 di atas . Huruf

‘illah ditukar kepada huruf alÊf pada kerja kala lepas dan kata kerja kala kini ‫ َيـتَـ َعـاٌدَى‬, ‫ ٌَيتَـ َسـاٌ َوى‬, ‫َيـتَـ َو ٌاٌ َرى‬

‫ تَـ َعـاٌدَى‬, ‫ تَـ َسـاٌ َوى‬, ‫ٌاٌر ٌى‬ َ ‫َـو‬ َ ‫ت‬

kerana menyesuaikan harakah

fatÍah huruf konsonan sebelumnya . Perbezaan wazan adalah dan

‫ < تَــ َفــاعَــى‬tafÉ-‘É >

‫ < يَــتَـ َفــاعَـى‬yatafÉ-‘É >.

297

Pengguguran huruf ‘illah di akhiran kata kerja perintah kod JK 6 , JK 7 dan JK 8 contohnya ٌ‫ٌتَـ َعـاٌ َد‬ sebagai

, ٌ‫تَـ َسـاٌ َو‬

dan ٌ‫تَـ َو ٌاٌ َر‬

dalam jadual 4.35 di atas adalah

sebagai lambang sukËn bagi ‘irab jazm kata kerja perintah yang

dengan huruf ‘illah .


berakhir

ٌ‫ < تَـفَــا َع‬tafÉ-‘a >.

Selain itu , kadang kala terdapat juga huruf tÉ’ imbuhan pada wazan kata kerja < ta fÉ‘ala >

digugurkan untuk meringankan sebutan

apabila didepani oleh

huruf tÉ’ muÌÉri‘ ketika bergandingan dengan ÌamÊr diri kedua dan ketiga seperti ٌَ‫َـحـاضُّـون‬ َ ‫ تَـت‬// tataÍÉÌÌËna // menjadi ٌَ‫َـحـاضُّـون‬ َ ‫ت‬

// taÍÉÌÌËna // . Perbezaan wazan

adalah ٌٌَ‫ < تَـفَـآ ُّلـوْ ن‬tafÓllËna > seperti firman Allah Taala :

ٌ ٌ          ٌ     ٌ     ٌ        ٌ  

Dan kamu tidak saling mengajak memberi makan orang miskin, Surah al-Fajr : 18

Demikin juga terdapat huruf tÉ’ imbuhan pada wazan kata kerja < ta fÉ‘ala > ditukar kepada huruf dÉl apabila awalan kata akar adalah huruf dÉl . Kemudian diikuti dengan pengimbuhan huruf hamzah waÎal

kerana awalan kata akar

berharakah sukËn setelah berlaku proses penyerapan pada huruf dÉl seperti kata kerja ٌٌٌ‫ ٌاِ َّدا َرأْتُـ ْم‬dalam ٌ firman Allah Ta‘ala :

298

 ٌ       ٌ    ٌ ٌ     ٌ    ٌٌ   ٌ        ٌ     ٌ      ٌ    ٌ

Dan (ingatlah), ketika kamu membunuh seorang manusia lalu kamu saling tuduh menuduh tentang itu. dan Allah hendak menyingkapkan apa yang selama Ini kamu sembunyikan. Surah al-Baqarah 1:72

(5) W 14

Imbuhan Kurungan : ‫ < اِ ْفـ َعـ َّل‬If -‘al-la >

Wazan kata kerja ‫ل‬ ٌَّ ‫ < اِ ْفـ َعـ‬if -‘al-la > terbentuk apabila apitan atau imbuhan kurungan yang terdiri daripada imbuhan hamzah awalan dan penggandaan huruf akhiran bergabung dengan kata akar

ٌ‫ < فَـ َعـ َل‬fa‘ala > .

Penyerapan huruf akhir

kata akar ke dalam huruf imbuhan akhiran dari jenis huruf yang sama dapat dilihat telah berlaku di akhiran kata kerja ini . Apitan ini tidak popular berbanding dengan imbuhan-imbuhan sebelumnya dan kebiasaannya ia membawa maksud warna dan kecacatan seperti :

KK Kala Lepas

KK Kala Kini

i

‫ اِ حْ ــ َمـ ٌَّر‬// iÍmarra //

ٌُّ‫يَــحْ ــ َمـــر‬

// yaÍmarru //

ii

‫ضــ ٌَّر‬ َ ‫اِ ْخــ‬

ْ َ‫ي‬ ٌُّ‫ضــر‬ َ ‫ـــخـ‬

// yakhÌarru //

iii

‫ اِ ْعــ ٌَو ٌَّر‬// i‘warra //

‫يَــعْ ــ ٌَو ر‬

// ya‘warru //

iv

ٌَّ ‫ ِا حْ ــ ٌَو‬// iÍwalla // ‫ل‬

ُُّ‫َيــحْ ــوَ ُر‬

// yaÍwarru //

// ikhÌa rra //

299

Analisis Wazan Kata kerja ThulÉthiy MazÊd Tiga Huruf

4.2.1.3

Wazan

kata kerja thulÉthiy mazÊd

tiga huruf terbentuk daripada proses

pengimbuhan tiga jenis imbuhan tiga huruf pada kata akar . Tiga jenis imbuhan itu ialah :

a)

Awalan : i

b)

Hamzah waÎal ,SÊn dan TÉ’

Separuh Kurungan : i

Awalan hamzah

wÉw = ii

waÎal ,

sisipan ‘ain

dan sisipan

ٌ‫َـــل‬ َ ‫ < اِ ْفـــ َعــوٌْ ع‬If-‘aw – ‘ala >

Awalan sisispan =

c)

= ٌ‫ــل‬ َ ‫ < اِسْــتَــ ْفــ َع‬Istaf- ‘ala >

hamzah waÎal

dan

penggandaan wÉw di

ٌ‫ٌَّل‬ َ ‫ < اٌِ ْفــ َعــو‬If –‘aw-wala >

Kurungan : i

Awalan

akhiran =

hamzah waÎal dan

penggandaan

lÉm di

ٌَّ ‫ < اٌِ ْفـ َعـا‬If - ‘Él- la > ‫ل‬

300

(1) W 15

Imbuhan Awalan : ‫سـتَـ ْف َعــ َل‬ ْ ِ‫ < ا‬Istaf- ‘ala >

Wazan kata kerja ٌ‫ــل‬ َ ‫اِسْـتَـ ْف َع‬

< istaf- ‘ala > terbentuk daripada gabungan tiga

imbuhan iaitu hamzah waÎal , sÊn dan tÉ’ < ista > di awalan kata akar ‫ـل‬ ٌَ ‫فَـ َع‬

huruf

< fa‘ala > dan ia boleh wujud dalam semua kategori kod kata kerja . Awalan jenis ini sangat popular dan proses pembentukannya tidak banyak melibatkan perubahan pada struktur katanya seperti ditunjukkan dalam jadual di bawah :

a.

Analisis Kata kerja Kala lepas Bagi Kod Wazan W 15 َُ‫ُاِسْ ـ َتـ ْفعَ ــل‬ < Istaf- ‘ala >

Jadual 4.36 : Analisis kata kerja kala lepas ٌ‫ــل‬ َ ‫ < اِسْـتَـ ْف َع‬istaf- ‘ala >

Kod JK

KK kala lepas

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 1

JK 2

JK 3

ٌ‫اِسْـتـ َ ْف َهــ َم‬

ٌ‫ــل‬ َ ‫اِسْـتَـ ْفـ َع‬

// istafhama //

< istaf- ‘ala >

ٌ‫ـر‬ َ ‫اٌِسْـتَـأٌْج‬

ٌ‫ــل‬ َ ‫ٌاِسْـتَـ ْفـ َع‬

// ista’jara //

< istaf- ‘ala > ٌَّ ‫اِسْـتَـفَــ‬ ‫ل‬

ٌ‫سْـتَـ َمـ َّد‬ // istamadda //

JK 4

Tiada

Penyerapan

< istafalla >

ٌَ‫اِسْــ َتـوْ ٌقَـف‬

ٌ‫ــل‬ َ ‫ٌاِسْـتَـ ْفـ َع‬

// istawqafa //

< istaf- ‘ala >

Tiada

301

Kod JK

KK kala lepas

Persamaan

Perbezaan

Faktor perubahan

JK 5

ٌ‫ا ِ سْــتَـقَـاٌ َم‬ // istaqÉma //

‫اِسْـتَـفَـا َل‬ < istafÉla >

Penukaran huruf ‘illah di sisipan kepada huruf alÊf

dan


‫اِسْـتَـرْ ضـَـى‬

‫اِسْــتَ ْفـ َعـى‬

Penukaran

// istarÌÉ //

< istaf ‘É >


JK 7

‫اِ ْستَـهْـ َوى‬


Penukaran

// istahwÉ //

< istaf ‘É >


JK 8

‫صـى‬ َ ْ‫اِسْـــتَو‬


Penukaran

// istawÎÉ //

< istaf ‘É >


302

b.

Analisis Kata kerja Kala Kini Bagi Kod Wazan W 15

‫يَسْـتَـ ْف ِـعـل‬

< yastaf- ‘ilu >

Jadual 4.37 :Analisis kata kerja kala kini ٌ‫ < يَسْـتَـ ْفـ ِعـ ُل‬yastaf- ‘ilu >

Kod JK

KK Kala Kini

Persamaan

Perbezaan

Faktor Perubahan

JK 1

JK 2

JK 3

ٌ‫ٌيَـ ْستَـ ْف ِهـ ُم‬

ٌ ٌ‫يَسْـتَـ ْفـ ِعـ ُل‬

// yastafhimu //

< yastaf ‘ilu >

ٌ‫ٌجـ ُر‬ ِ ْ‫ٌيَـسْـتَـأ‬

ٌ‫ـعـ ُل‬ ِ ‫ٌٌيَسْـتَـ ْف‬

// yasta’jiru //

< yastaf ‘ilu >

ٌ‫يَـ ْستَـ ِمـ ُّد‬

ٌ

ٌُ‫ٌيَـ ْستَـوْ ٌقِف‬ // yastawqifu //

JK 5

Tiada

ٌُّ‫يِـسْـتَـفِـل‬

// yastamiddu // JK 4

Tiada

Penyerapan

ٌ‫ـعـ ُل‬ ِ ‫ٌٌيَسْـتَـ ْف‬

Tiada

< yastaf ‘ilu >

ٌ‫يَـ ْستَـقِـيْـ ُم‬

ٌ‫يَـسْـتَـفِـيْـ ُل‬

Penukaran

// yastaqÊmu //

< yastafÊlu >

huruf ‘illah di sisipan kepada huruf yÉ’ dan pengalihan harakah

JK 6

‫ٌضـي‬ ِ ْ‫ٌيَـسْـتَـر‬

ٌ‫ــي‬ ْ ‫يَـسْـــَـ ْفــ ِع‬

Penukaran

// yastarÌÊ //

< yasta‘Ê >

huruf ‘illah di akhiran kepada

303

huruf yÉ’’ JK 7

‫ْـوي‬ ِ ‫ٌ َيـسْـتَـه‬

ٌ‫ــي‬ ْ ‫َيـسْـــَـ ْفــ ِع‬

Penukaran

// yastahwÊ //

< yasta‘Ê >

huruf ‘illah di akhiran kepada huruf yÉ’’

JK 8

‫صـي‬ ِ ْ‫ٌيَـسْـتَـو‬

ٌ‫ــي‬ ْ ‫يَـسْـــَـ ْفــ ِع‬

Penukaran

// yastawÎÊ //

< yasta‘Ê >

huruf ‘illah di akhiran kepada huruf yÉ’’

c.

Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod Wazan W 15

‫سـتَـ ْفـ ِعــ ْل‬ ْ ِ‫ا‬

< Istaf- ‘il >

Jadual 4.38 : Analisis kata kerja perintah

Kod JK

KK Perintah

JK 1

ٌ‫ٌاسْـتَـ ْف ِهـ ْم‬

JK 2

JK 3

ٌْ‫ < اِسْـتَـ ْفـ ِعــل‬istaf- ‘il >

Persamaan

Perbezaan

ٌْ‫اِسْـتَـ ْفـ ِعــل‬


// istafhim //

< istaf- ‘il >

ٌْ‫ٌجـر‬ ِ ْ‫ٌاِسْـتَـأ‬

ٌْ‫ٌاِسْـتَـ ْفـ ِعــل‬

// ista’jir //

< istaf- ‘il >

ٌ‫ٌا ِ ْس َت ْمـ ِد ْد‬/ٌ‫ٌاسْـتَـ ِمـ َّد‬


ٌَّ ‫اِسْـتَفِــ‬ ‫ل‬

// istamdid // ,

< istaf- ‘il >

< istafilla >

Tiada

Penyerapan

304

// istamidda // JK 4

JK 5

ْ ‫ٌاِ ْستَوْ ِق‬ ٌ‫ف‬


// istawqif //

< istaf- ‘il >

ٌ‫ستقِـ ْم‬ ٌْ ِ ‫ا‬

Tiada

ٌْ‫اِسْـتَــ ِفــل‬

Pengguguran huruf

< istafil >

‘illah di sisipan dan

// istaqim //


ٌ‫ض‬ ِ ْ‫ٌاِسْـتَـر‬

ٌ‫ـع‬ ِ ‫اِسْـتَــ ْف‬

Pengguguran

// istarÌi //

< istaf ‘i >

huruf

‘illah

di

akhiran JK 7

ٌ‫ْـو‬ ِ ‫ٌسْـتَـه‬

ٌ‫ـع‬ ِ ‫ٌاِسْـتَــ ْف‬

Pengguguran

// istahwi //

< istaf ‘i >

huruf

‘illah

di

akhiran JK 8

ٌِ‫ٌاٌِسْـتَـوْ ٌص‬

ٌ‫ـع‬ ِ ‫اِسْـتَــ ْف‬

Pengguguran

// istawÎi //

< istaf ‘i >

huruf

‘illah

di

akhiran

Analisis pembentukan kata kerja ٌ‫ــل‬ َ ‫ < اِسْـتَـ ْف َع‬istaf- ‘ala > dalam jadual 4.36, 4.37 dan 4.38 di atas , menunjukkan bahawa terdapat empat bentuk perubahan yang berlaku kesan daripada penggabungan imbuhan < ista > di awalan kata akar iaitu penukaran , pengalihan harakah , penyerapan dan pengguguran huruf .

305

Penukaran huruf ‘illah kepada huruf alÊf huruf

kedua

dan pengalihan

harakah fatÍah

kata akar kepada huruf sebelumnya berlaku pada kata kerja kala

lepas bagi kod JK 5 seperti ‫ ا سْــتَـقَـاٌ ٌَم‬// istaqÉma // ( pola asalnya ialah ‫اٌِسْــــتَــ ْقــ َوٌٌ ٌَم‬ Perbezaan wazan adalah ‫اِسْـتَـفَـا َل‬

// istaqwama // ) dalam jadual 4.36 di atas . < istafÉla >.

Penukaran huruf ‘illah kepada huruf yÉ’ dan pengalihan harakah kasrah huruf kedua kata akar kepada huruf sebelumnya pula berlaku pada kata kerja kala kini bagi kod JK 5

seperti ٌ‫ َيـ ْستَـ ِقـيْـ ُم‬// yastaqÊmu // ( pola asalnya ialah ٌ‫ـو ُم‬ ِ ‫َيسْتـ ْق‬

// yastaqwimu // ) dalam jadual 4.37 di atas .


ٌ‫َيـسْـتَـ ِفـيْـ ُل‬

< yastafÊlu > .

Penukaran huruf ‘illah di akhiran kepada huruf alÊf pada kata kerja kala lepas dan kepada huruf yÉ’ pada kata kerja kala kini juga berlaku pada kod JK 6 , JK 7 dan JK 8

dalam jadual 4.36 dan 4.37. Penukaran huruf ‘illah tersebut kerana

menyesuaikan harakah fatÍah dan kasrah huruf konsonan sebelumnya . Perbezaan wazan adalah

‫ < اِسْــتَ ْفـ َعـى‬istaf ‘É > bagi kata

kerja

kala lepas dan ٌ‫ــي‬ ِ ‫يَـسْـــَـ ْف‬. ْ ‫ــع‬

< yastaf ‘Ê > bagi kata kerja kala lepas .

Penyerapan huruf pula dapat dilihat berlaku pada ٌ jenis kod semua

kategori kata kerja seperti

dan ٌ ‫اسْـتَـ ِمـ َّد‬

// istamidda // .

JK 3 dalam

ٌ‫ٌ اسْـتَـ ِمـ َّد‬// istamidda // ٌ‫ ٌيَـ ْستَـ ِمـ ُّد‬// yastamiddu //

Perbezaan wazan

adalah ‫ل‬ ٌَّ ‫ < اِسْـتَـفَــ‬istafalla > ,

ٌُّ‫ < يِـسْـتَـفِـل‬yastafillu > , ‫ل‬ ٌَّ ‫اِسْـتَفِــ‬. < istafilla > .

306

Pengguguran huruf ‘illah pula dapat dilihat berlaku pada kata kerja perintah bagi jenis kod JK 5 , JK 6 , JK 7 dan Jk 8. Pengguguran huruf ‘illah pada akar kedua

kod JK 5 bagi mengelak pertemuan dua harakah sukËn

kata secara

berturut-turut seperti ‫ اِسْــتـَقِـ ٌْم‬// istaqim // ( pola asalnya ialah ٌ‫ اِسْــتَــقِـــيْـــ ْم‬// istaqÊmu // ) ٌْ‫ < اِسْـتَــ ِفــل‬istafil > . Manakala

dalam jadual 4.38 . Perbezaan wazan adalah pengguguran huruf ‘illah di akhiran

kod JK 6

, JK 7 dan JK 8

pula kerana

menjadi lambang sukËn kepada ‘irÉb jazm bagi kata kerja perintah yang berakhir ٌِ‫ < اِسْـتَــ ْفـع‬istaff‘i >.

dengan huruf ‘illah. Perbezaan wazan adalah

(2) W 16

Imbuhan Separuh kurungan ‫ـو عَـل‬ ْ ‫اِ ْف َع‬: < If-‘aw – ‘ala >

Wazan kata kerja ‫اِ ٌ ْفعَـوْ ٌعَـل‬: < if-‘aw–‘ala > gabungan tiga huruf imbuhan iaitu awalan sisipan wÉw pada kata akar ٌ‫ـل‬ َ ‫ < فَـ َع‬fa‘ala > .

jenis ini terbentuk hasil dari

hamzah

waÎal ,

sisipan ‘ain dan

Wazan kata kerja imbuhan separuh

kurungan ini kurang popular dan sukar ditemui dalam pertuturan atau penulisan . Kehadirannya membawa maksud penegasan dan kekerapan . Contoh kata kerja yang menggunakan imbuhan jenis ini adalah seperti berikut :

KK Kala Lepas i

‫اٌِ ْعـ َشـوْ ٌ َشـب‬ // i‘shawshaba //

ii

ٌَ‫اٌِ ْغـدٌَوْ دٌَن‬ // ighdawdana // //

KK Kala Kini ٌُ‫يَـعْـ َشـوْ ِشـب‬ // ya‘shawshabu // ٌ‫يَـ ْغـدٌَوْ ِدٌ ُن‬ // yaghdawdinu //

KK Perintah ٌْ‫اٌِ ْعــ َشـوْ ٌ ِشب‬ // i’shawshab // ٌ‫اٌِ ْغدَوْ ِد ْن‬ // ighdawdin

307

iii

ٌ‫ب‬ َ ‫اِ ْخـ َشـوْ َشـ‬ // ikhshawsyaba //

ْ َ‫ي‬ ٌُ‫ـخـ َشـوْ ِشـب‬ // yakhshawshibu //

iv

‫اٌِحْ ـلَـوْ ٌلَى‬ // iÍlawlÉ //

‫يَـحْ ـلَـوْ لِـي‬ // yaÍlawlÊ //

v

‫اِ ْذلَـوْ ٌلَى‬ // idlawlÉ //

‫ٌيَ ْذٌلـوْ ٌ ِلي‬ // yadlawlÊ //

ْ ِ‫ا‬ ٌْ‫ٌشب‬ ِ ْ‫ٌخـ َشـو‬ // ikhshawshib // ٌ‫اٌِحْ ـ َلـوْ ِل‬ // iÍlawli // ٌ‫اٌِ ْذٌلَـوْ ٌ ِل‬ // idlawli //

(3) W 17

Imbuhan Separuh kurungan : ‫ < اِ ْف َعـ َّو َل‬If –‘aw-wala >

Imbuhan separuh kurungan jenis ٌ‫اِ ٌ ْف َعـ َّو ٌ َل‬

< If –‘aw-wala > ini terdiri

daripada awalan hamzah waÎal dan penggandaan huruf wÉw imbuhan pada sisipan selepas huruf kedua pada kata akar . Kata kerja jenis ini tidak popular dan wujud hasil daripada keperluan menyatakan makna khusus bagi sesuatu perbuatan . Contoh kata kerja jenis ini adalah seperti berikut :

KK Kala Lepas

KK Kala Kini

KK Perintah

i

‫ اِ جْ ـلَـ ٌَّو ذ‬// ijlawwadha //

‫ َيــجْ ـ َلـ ٌِّو ذ‬// yajlawwidhu // ٌ‫ اٌِجْ ـلَـ ِّوٌ ْذ‬// ijlawwidh //

ii

َ ‫ اِ ْعـلَـ َّو‬// i‘lawwaÏa // ٌ‫ط‬

ٌُ‫ ٌَيــعْــلَـ ِّوٌط‬// ya‘lawwiÏu //

ْ ٌ‫ اٌِ ْعــ َلـ ِّو‬// i‘lawwiÏ // ٌ‫ط‬

308

(4) W 18

Imbuhan kurungan : ‫اِ ْفـ َعا َّل‬

Imbuhan kurungan jenis ‫ل‬ ٌَّ ٌ‫اِ ٌ ْفـ َعا‬

< If -‘al-la >

< If -‘al-la >

ini juga sudah tidak popular

dan terbentuk daripada gandingan imbuhan hamzah waÎal di awalan , alÊf di sisipan selepas huruf kedua kata akar dan penggandaan huruf akhir kata akar. Kata kerja jenis ini kebiasaanya

menunjukkan makna melampau pada jenis warna

seperti

dalam contoh-contoh berikut :

KK Kala Lepas

KK Kala Kini

KK Perintah

i

‫ اِ ْقــطَـا َّر‬// iqÏÉrra //

َ ‫ يَــ ْقـ‬// yaqÏÉrru // ‫طـا ر‬

‫ اِ ْقـطَـا َّر‬// iqÏÉrra //

ii

‫اِ بْـهَـا ٌَّر‬

‫ يَـبْـهَـا ر‬// yabhÉrru //

‫اِ بْـهَـا ٌَّر‬

iii

‫ضـا ٌَّر‬ َ ‫ اِ ْخـ‬// ikhÌÉrra //

ْ َ‫ ي‬// yakhÌÉrru // ‫ضـا َّر‬ ‫ضــا ر‬ َ ‫ـخــ‬ َ ‫ اِ ْخـ‬// ikhÌÉrra //

iv

َّ ‫ اِ رْ زَا‬// irzÉqqa // ٌ‫ق‬

ُّ ‫ يَـرٌْ زَ ا‬// yarzÉqqu // ٌ‫ق‬

v

‫ اِ حْ ـ َمـا ٌَّر‬// iÍmÉrra //

‫ يَـحْ ـ َمـا ر‬// yaÍmÉrru //

// ibhÉrra //

// ibhÉrra //

َّ ‫ اِ ْر َزا‬// irzÉqqa // ٌ‫ق‬ ‫ اِ حْ ـ َمـا ٌَّر‬// iÍmÉrra //

Selain dari wazan-wazan yang disebutkan di atas , terdapat pula beberapa wazan kata kerja thulÉthiy mazÊd

lain

yang tidak popular dan hampir tidak

kedengaran dalam penulisan dan pertuturan ( Fakhruddin QabÉwah , 1988 : 98-103 ). Para sarjana Arab

mengkategorikan

wazan-wazan tersebut

sebagai mulÍÉq

( ٌ‫ـلـحـق‬ َ ‫) ُم‬. Antara wazan–wazan yang dimaksudkan itu adalah :

309

‫بَـيْـ َ‬ ‫ــلٌ‬ ‫ـرٌ ‪,‬هَـيْـ َمـنَ ٌٌ ‪َ ,‬سـ ْيطَـ َرٌٌ ‪ < fay‘ala > :‬فَــيْـ َع َ‬ ‫ط َ‬

‫‪1.‬‬

‫َــلٌ‬ ‫> ‪ < faw‘ala‬فَــوْ ع َ‬

‫‪2.‬‬

‫فَــعْــ َو َلٌ‬

‫‪3.‬‬

‫ـلٌ‬ ‫> ‪ < tafa‘lala‬تَـفَـعْـ َل َ‬

‫‪4.‬‬

‫ـلٌ‬ ‫تَـفَــيْـهَـ ٌَ‬ ‫ق ‪ ,‬تَـ َشــ ْيطَـنٌَ ‪ < tafay‘ala > :‬تَـفَـيْـ َع َ‬

‫‪5.‬‬

‫ـلٌ‬ ‫تَـ َمـ ْنـد ٌَ‬ ‫َل ‪ ,‬تَـ َمـ ْشـيَـخٌَ ‪ ,‬تَـ َمـسْـ َكـنٌَ ‪ < tamaf‘ala > :‬تَـ َمـ ْفـ َع َ‬

‫‪6.‬‬

‫اِ ْكـــ َوأٌَ َّلٌ ‪ < if-‘aw-‘alla > :‬اِ ْفـ َعٌـوٌْعَــ ٌَّ‬ ‫ل‬

‫‪7.‬‬

‫‪ ,‬اِحْ ــ َبـ ْنـطَ ٌـأَ ‪ < if-‘an-la’a > :‬اِ ْفـ َعـ ْن َ‬ ‫ــألٌ‬

‫‪8.‬‬

‫اِسْـلَـ ْنـ َقـى ‪ ,‬اِحْ ــ َر ْنـــ َبـى ‪ < if-‘an-lÉ > :‬اِ ْفـ َعـ ْنـــ َلى‬

‫‪9.‬‬

‫ـضـضٌَّ ‪ < if‘alalla > :‬اِ ْفـ َعــلَـ ٌَّ‬ ‫ل‬ ‫اِسْــ َو َد َّدٌ ‪ ,‬اِبْـ َي َ‬

‫‪10.‬‬

‫بٌ ‪,‬حَـوْ قَـ َلٌٌ ‪:‬‬ ‫هَـوْ َج ٌَ‬ ‫ـل ‪ ,‬جَـوْ َر َ‬ ‫ْـو َذٌ ‪َ ,‬سـرْ َو َلٌٌ ‪,‬هَـرْ َو َلٌٌ ‪:‬‬ ‫َشـع َ‬ ‫تَـ َمعْـ َد َدٌ‬

‫ـبٌ ‪:‬‬ ‫‪ ,‬ت ََجـ ْل َب َ‬

‫> ‪< ٌfa‘wala‬‬

‫‪4.2.2 Pengimbuhan Kata kerja RubÉ‘iy MazÊd‬‬

‫‪dua jenis imbuhan sahaja‬‬

‫‪hanya terdiri daripada‬‬

‫‪Kata kerja RubÉ‘iy MazÊd‬‬ ‫‪seperti berikut :‬‬

‫‪310‬‬

‫‪Imbuhan satu huruf‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Imbuhan dua huruf‬‬

‫‪2.‬‬

4.2.2.1

Analisis Wazan RubÉ‘iy MazÊd Satu Huruf

Wazan Kata kerja RubÉ‘iy MazÊd sahaja

satu huruf terdiri daripada satu bentuk

iaitu pengimbuhan huruf tÉ’ di awalan

< Tafa‘lala >

. Wazan ini kebiasaannya

kata kerja

W 20

ٌ‫تَــفَــعْــ َلــ َل‬

dikhususkan kepada kata kerja lÉzim

sahaja seperti contoh berikut :

ٌKK Kala Lepas

KK Kala Kini

KK Perintah

i

ٌ‫ــر َج‬ َ ْ‫ تَــدَح‬// tadaÍraja //

ii

ٌ‫ــر‬ َ َ‫ تَــ َبــعْـث‬// taba‘thara // ٌ ‫ ٌ ٌَيـتَــ َبــعْــثَــ ُر‬// yataba‘tharu // ٌ ْ‫ تَــ َبـعْـ َثـر‬// taba‘thar //

iii

ٌ‫ــل‬ ٌُ ‫ يَـتَــ َمــ ْلــ َمــ‬// yatamalmalu // ٌْ‫ تَــ َمـ ْلـ َمــل‬//tamalmal // َ ‫ تَــ َمـ ْلـــ َم‬// tamalmal // ‫ل‬

iv

ٌ‫ تَــبَــرْ قَــ َع‬// tabarqa‘a //ٌ‫ يَــتَــ َبـرْ قَــ ُع‬// yatabarqa‘u // ‫ تَــبَــرْ قَــ ٌْع‬// tabarqa‘ //

4.2.2.2

ٌ‫ يَــتَـدَحْ َر ُج‬// yatadaÍraju // ٌْ‫ تَــدَحْ َرج‬// tadaÍraj //

Analisis Wazan RubÉ‘iy MazÊd Dua Huruf

Kata kerja RubÉ‘iy MazÊd

dua huruf ini terdiri daripada dua jenis wazan

sahaja . Kedua-duanya terbentuk ٌ melalui proses pengimbuhan dua jenis huruf pada kata akar ٌٌiaitu :

311

(1) ‫ < اِ ْفـــ َعــ ْنــلَـــ َل‬If-‘an –lala >

W 21

Wazan kata kerja ٌ‫ـــل‬ َ َ‫اِ ٌ ٌ ْفـــ َعــ ْنــل‬

< If-‘an –lala >

imbuhan awalan dan sisipan iaitu awalan hamzah waÎal

ini terbentuk daripada dan sisipan nËn selepas

huruf kedua kata akar ( Zainul KÉmil al-Khuwaiskiy ,1983 ) seperti contoh di bawah :

KK Kala Lepas

KK Kala Kini

KK Perintah

1. ‫ــر ْن َجــم‬ َ ْ‫ اِح‬//iÍranjama //ٌ‫ــجــ ُم‬ َ ْ‫ َيــح‬// yaÍranjimu // ‫ــر ْنــ ِجــ ٌْم‬ َ ْ‫ اِح‬// iÍranjim // ِ ‫ـر ْن‬ 2. ٌ‫ــر ْنــقَــ َع‬ َ ‫ اِ ْف‬// ifranqa‘a //

ٌ‫ يَــ ْفــ َرٌ ْنــقِــ ُع‬// yafranqi‘u //ٌ‫ اِ ْفـــ َر ْنــقِــ ْع‬// ifranqi‘ //

(2) ُ‫اِ ْفـ َعــلَـ َّل‬

W 22

< If -‘aٌ- lal-la >

Wazan kata kerja ‫ل‬ ٌَّ ‫اِ ٌ ْفـ َعــلَـ‬ kurungan

< If -‘a - lal-la > ini terbentuk daripada imbuhan

iaitu awalan hamzah waÎal

dan penggandaan huruf lÉm di akhiran .

Menurut Ibn Jinniy ( t.t :91 ) wazan asal ‫ل‬ ٌَّ ‫اٌِ ْفـ َعــلَـ‬

< If -‘a - lal-la adalah

ْ ‫اِ ْفـ َع‬ ٌ‫ــلــلَـ َل‬

< if‘al-lala >. Harakah huruf lÉm kedua dialihkan kepada huruf lÉm pertama sebelumnya yang berharakah sukËn. Kemudian huruf lÉm kedua diserapkan ke dalam huruf lÉm ketiga kerana pertembungan dua huruf sejenis yang berharakah seperti contoh berikut:

312

KK Kala Lepas

KK Kala Kini

ْ ِ‫ ا‬// iÏma’anna// 1. َّ‫طــ َم ٌـأ َ ن‬

KK Perintah

ْ َ‫ ي‬// yaÏma’innu // ُّ ِ‫ــطــ َمــئ‬ ٌ‫ــن‬

ْ ِ‫ ا‬// iÏma’in // ْ ِ‫طــ َمــئ‬ ٌ‫ــن‬

2. ‫ اِ ْقـ َشــ َعــ ٌَّر‬// iqsha ‘arra // ٌُّ‫ يَــ ْقــ َشــ ِعــر‬// yaqsha ‘irrab // ‫ اِ ْقـ َشــ ِعــ ٌَّر‬//iqsha‘irra // 3. ‫ اِ ْكــفَــهَــ ٌَّر‬// ikfahirra // ٌُّ‫ يَــ ْكـ َفــ ِهــر‬// yakfahirru //

4.3

‫ اِ ْكــ َفــ ِهــ ٌَّر‬// ikfahirra //

Kata kerja Aktif dan Pasif

Struktur ayat dalam bahasa Arab terdiri daripada ayat aktif dan ayat pasif . Struktur

ayat aktif adalah Perbuatan + Pelaku + Objek

dan struktur ayat pasif

adalah Perbuatan + Objek atau Objek + Perbuatan . Berdasarkan itu, kata kerja jika ditinjau dari sudut susunan ayat terbahagi kepada kata kerja aktif dan kata kerja pasif seperti dalam jadual di bawah :-

Jadual 4.39

: Perbezaan antara kata kerja aktif dan kata kerja pasif

Objek

Pelaku

Kata Kerja

Jenis Kata Kerja

ٌَ‫الـ َبـيْـت‬

ٌ‫ُمــ َحــ َّمـد‬

ٌ‫َــح‬ َ ‫فَــت‬

Aktif

ُ ‫الـــبَـي‬ ٌ‫ْـت‬

Digugurkan

ٌ‫ــح‬ َ ‫فُـــ ِت‬

Pasif

313

‫‪Jadual Wazan Kata kerja Aktif Dan Kata kerja Pasif‬‬

‫‪4.3.1‬‬

‫‪Jadual 4.40 : Wazan kata kerja aktif dan kata kerja pasif‬‬

‫‪Kata kerja kala kini‬‬

‫‪Kata kerja kala lepas‬‬ ‫‪Kata kerja‬‬

‫‪Aktif‬‬

‫‪Pasif‬‬

‫‪Aktif‬‬

‫‪Pasif‬‬

‫الــمــجــرٌَّد‬ ‫َ‬

‫ــلٌ‬ ‫فَـــ َع َ‬

‫ــــلٌ‬ ‫ــع َ‬ ‫فُ ِ‬

‫يَــ ْفــ َعــ ُلٌ‬

‫يُــ ْفــ َعــ ُلٌ‬

‫ــلٌ‬ ‫فَــعْــلَ َ‬

‫ــلٌ‬ ‫فُــعْـــ ِل َ‬

‫يُــفَــعْــ ِلــ ُلٌ‬

‫يُــفَــعْــ َلــ ُلٌ‬

‫ــلٌ‬ ‫أَ ْفــ َع َ‬

‫ــلٌ‬ ‫ــع َ‬ ‫أ ُ ْف ِ‬

‫ــعــ ُلٌ‬ ‫يُــ ْف ِ‬

‫يُــ ْفــ َعــ ُلٌ‬

‫ــلٌ‬ ‫فَــ ٌَّع َ‬

‫ِّــلٌ‬ ‫فُــع َ‬

‫يُــفَــعِّــ ُلٌ‬

‫يُـــ َفــعَّــ ُلٌ‬

‫َــلٌ‬ ‫فَــاع َ‬

‫ـــلٌ‬ ‫فُــوْ ِع َ‬

‫يُــفَــا ِعــ ُلٌ‬

‫يُــفَــاعَــ ُلٌ‬

‫َّــلٌ‬ ‫تَــفَــع َ‬

‫ِّــلٌ‬ ‫تُـــفُــع َ‬

‫َيــتَــفَــعَّــ ُلٌ‬

‫يُــتَــفَــعَّــ ُلٌ‬

‫َــلٌ‬ ‫تَــفَــاع َ‬

‫ــلٌ‬ ‫تُــفُــوْ ِع َ‬

‫َيـــتَــ َفــاعَــ ُلٌ‬

‫يُــتَــفَــاعَــ ُلٌ‬

‫ـــلٌ‬ ‫اِ ْفــتَــ َع َ‬

‫ــلٌ‬ ‫ا ُ ْفــتُــ ِع َ‬

‫َــعــ ُلٌ‬ ‫َيــ ْفــت ِ‬

‫يُــ ْفــتَــ َعــ ُلٌ‬

‫ــلٌ‬ ‫اِ ْنــ َفــ َع َ‬

‫ــــلٌ‬ ‫ا ُ ْنــفُــ ِع َ‬

‫ــعــ ُلٌ‬ ‫يَــ ْنــفَ ِ‬

‫يُــ ْنــفَــ َعــــ ُلٌ‬

‫اِ ْفــ َعــ ٌَّ‬ ‫ل‬

‫‪.....‬‬

‫يَــ ْفــ َعــلٌُّ‬

‫‪......‬‬

‫ــلٌ‬ ‫اِسْــتَــ ْفــ َع َ‬

‫ــلٌ‬ ‫ــــع َ‬ ‫اُسْــتُــ ْف ِ‬

‫يَــسْــتَــ ْفــ ِعــ ُلٌ‬

‫يُــسْــتَــ ْفــ َعــلٌُ‬

‫َــلٌ‬ ‫اِ ْفــعَــوْ ع َ‬

‫ــلٌ‬ ‫ا ُ ْفــعُــوْ ِع َ‬

‫يَــ ْفــعَــوْ ٌ ِعــ ُلٌ‬

‫يُــ ْفــعَــوْ عَــ ُلٌ‬

‫ــزيْــ ُدٌ‬ ‫الــ َم ِ‬

‫‪314‬‬

4.3.2 Analisis Pembentukan Wazan Kata kerja Pasif

boleh dibentuk melalui kaedah –kaedah seperti yang di

Kata kerja pasif

tunjukkan dalam jadual di bawah :

4.3.2.1

Kaedah Pembentukan Kata kerja Pasif Bagi Kala Lepas

Jadual 4.41 : Pembentukan kata kerja pasif kala lepas

6

3

2

1

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

315

Angka-angka dalam jadual 4.41 di atas boleh memberi gambaran jelas mengenai pembentukan kata kerja pasif kala lepas . Angka ( 1 ) mewakili

huruf

pertama kata kerja dalam semua kategori samada kata kerja mujarrad atau pun mazÊd diubah kepada harakah Ìammah. Angka ) 2,3,4 dan 5 ) yang bergaris di bawah mewakili huruf yang kedua sebelum akhir

ditanda dengan harakah

kasrah

( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat 1962 : 72 ).

Manakala huruf kedua kata kerja mazÊd dua huruf bagi tiap-tiap wazan yang dimulai dengan huruf ta’ seperti

ٌ‫َّـــل‬ َ ‫ < تَــ َفــع‬tafa‘‘ala > dan

pula ditanda

Ìammah” seperti ‫ِّـــل‬ ٌَ ‫تُــفُــع‬

ٌ‫ــل‬ َ ‫تُـــفُـــوْ ِع‬

dengan

harakah

ٌ‫َــل‬ َ ‫ < تَــ َفــاٌع‬tafÉ‘ala > < tu fu‘ ‘ila > dan

< tufË ‘ila > .

Huruf alÊf imbuhan pada huruf kedua seperti ٌ‫َـل‬ َ ‫ < تَـفَـاع‬tafÉ‘ala > dan ‫ــل‬ ٌَ ‫تُـــفُـــوْ ِع‬

seperti ‫َـل‬ ٌَ ‫ < فَـاع‬fÉ‘ala > atau ketiga

ditukarkan kepada

huruf wÉw

‫ < فُـوْ ِعـ َل‬fË‘ila >

< tufË‘ila > .

Manakala huruf ketiga bagi wazan kata kerja mazÊd ٌ‫ــل‬ َ ‫ < اِ ْنــفَــ َع‬infa‘ala > ٌ‫ــل‬ ٌَ ‫اِ سْــتَــ ْفــ َع‬ َ ‫ < اِ ْفــتَــ َع‬ifta‘ala > , ‫ــل‬ ditandakan

< istaf‘ala >

dengan harakah Ìammah

dan

seperti ٌ‫ـــل‬ ٌَ ‫ا ُ ْفــتُــ ِعــ‬ َ ‫‘< ا ُ ْنــفُــ ِع‬unfu ‘ila > , ‫ل‬

< uftu‘ila >, ‫ــل‬ ٌَ ‫’< ا ٌُسْــتُــ ْفــ ِع‬ustuf ‘ila > dan ‫ل‬ ٌَ ‫ا ُ ْفــعُــوْ ٌ ِعــ‬ ‘Aliy al-RÉjiÍiy

ٌ‫َــل‬ َ ‫ < اِ ْفــعَــوْ ٌع‬if‘aw ‘ala >

< uf ‘Ë‘ila > ( Sharifuddin

t.t : 39 ). Contoh –contoh bagi setiap jenis wazan di atas adalah

seperti berikut :

316

i

ٌ‫ِّـــل‬ َ ‫تُــفُــع‬

< tufu’ ‘ila>

:

ٌ‫تُـعُــلِّـ َم‬

ii

ٌ‫ــل‬ َ ‫ < تُـــفُـــوْ ِع‬tufË ‘ila >

:

ٌ‫ي‬ َ ‫تُــنُــوْ ِد‬

iii

ٌ‫ـــل‬ َ ‫ < ا ُ ْنــفُــ ِع‬unfu‘ila >

:

ٌ‫ـر‬ َ ‫ا ُ ْنـ ُك ِس‬

iv

ٌ‫ــل‬ َ ‫ < ا ُ ْفــتُــ ِع‬uftu ‘ila >

:

ٌ‫ئ‬ َ ‫ابْـــتُــ ِد‬

v

ٌ‫ــل‬ َ ‫ا سْــتُــ ْفــ ِع‬

< ustuf ‘ila > :

vi

ٌ‫ــل‬ َ ‫ٌع‬ ِ ْ‫ا ُ ْفــعُــو‬

< uf ‘Ë ‘ila >

ٌ‫اُسْـتُ ْش ِهـ َد‬ :

ٌ‫ـب‬ َ ‫ا ُ ْعـ ُشـوْ ِش‬

.

Huruf ‘illah di sisipan pada kata kerja thulathiy mujarrad yang berada dalam kategori kod JK 5 ditukarkan

kepada huruf ya’ dan harakah huruf konsonan

sebelumnya ditukar kepada harakah kasrah ( Ibn Jinniy , t.t : 294 ). Perbezaan wazan adalah ٌ‫ْـل‬ َ ‫ < فِـي‬fÊla > seperti contoh berikut :

Kata kerja aktif

Kata kerja pasif

i

ٌ‫ـال‬ َ َ‫ق‬

menjadi

ٌ‫ْـل‬ َ ‫ قِـي‬// qÊla //

ii

ٌ‫صـا َم‬ َ

menjadi

ٌ‫صـ ْي َم‬ ِ // ÎÊma //

iii

ٌ‫َـاج‬ َ ‫اِحْ ـت‬

menjadi

ٌ‫ اُحْ ـ ِتـي َْج‬// uÍtÊja //

iv

ٌ‫َـار‬ َ ‫اِ ْخـت‬

menjadi

ٌ‫ْـر‬ َ ‫ ا ُ ْخـ ِتـي‬// ukhtÊra //

v

ٌ‫ـاب‬ َ ‫َـج‬ َ ‫اِ ْست‬

menjadi

ٌ‫ْـب‬ َ ‫ ا ُ ْستُـ ِجـي‬// ‘ustujÊba //

317

Kata kerja pasif bagi kod JK 3 pula adalah dengan menÌammahkan huruf pertama . Perbezaan wazan adalah ‫ل‬ ٌَّ ‫ < فُــ‬fulla > seperti ٌ‫ُشـ َّد‬

// shudda //, ٌ‫ُمــ َّد‬

// mudda //, ٌ‫ ر َّد‬// rudda // ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 40 ).

Berikut adalah rumusan wazan yang boleh menjelaskan dengan terperinci bentuk persamaan dan perbezaan bagi tiap-tiap wazan kata kerja pasif kala lepas berdasarkan aras perubahan kod JK .

Jadual 4.42 : Rumusan wazan kata kerja pasif kala lepas

Kod

Wazn asal

JK 1

JK 2

JK 3

JK 4

JK 5

JK 6

JK 7

JK 8

W 1-6

ٌ‫ــل‬ َ ‫ـع‬ ِ ُ‫ٌف‬

√

√

ٌَّ ‫فُــ‬ ‫ل‬

√

‫فِـيْـل‬

√

‫فِـيْـل‬

√

W7

‫أُفــ ِعــل‬

√

√

√

√

ٌ‫ْــل‬ َ ‫أُفِـي‬

ٌ√

ٌ‫ْــل‬ َ ‫أُفِـي‬

√

W8

ٌ‫ِّــل‬ َ ‫فُــع‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W9

ٌ‫ـل‬ َ ‫فُـوْ ِع‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W 10

ٌ‫ـل‬ َ ‫أ ُ ْنفُـ ِع‬

√

√

√

√

ٌ‫ْـل‬ َ ‫ا ُ ْنفِـي‬

√

ٌ‫ْـل‬ َ ‫ا ُ ْنفِـي‬

√

W 11

ٌ‫ـل‬ َ ‫ا ُ ْفـتُـ ِع‬

√

√

√

√

ٌ‫ْـل‬ َ ‫ا ُ ْفتِـي‬

√

ٌ‫ْـل‬ َ ‫ا ُ ْفتِـي‬

√

W 12

ٌ‫ِّــل‬ َ ‫تُـفُـع‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W 13

ٌ‫ـل‬ َ ‫تُـفُـوْ ِع‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W 14

x

x

x

x

x

X

x

x

X

W 15

ٌ‫ـل‬ َ ‫أُسْـتُـ ْف ِع‬

√

√

√

√

ٌ‫ْـل‬ َ ‫√ ا ُ ْستُفِـي‬

ٌ‫ْـل‬ َ ‫ا ُ ْستُفِـي‬

√

W 16

ٌ‫ـل‬ َ ‫ا ُ ْفعُـوْ ِع‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W 17

x

x

x

x

x

X

x

x

X

Wazan

318

W 18

x

x

x

x

x

X

x

x

X

W 19

ٌ‫ـل‬ َ ‫فُـعْـ ِل‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W 20

ٌ‫ـل‬ َ ‫تُفُـعْـ ِل‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W 21

ٌ‫ا ُ ْفـعُـ ْنـ ِل َل‬

√

√

√

√

√

√

√

√

W 22

ٌَّ ‫ا ُ ْفـعُـ ِلـ‬ ‫ل‬

√

√

√

√

√

√

√

√

4.3.2.2

Jadual 4.43 :

Kaedah Pembentukan Kata kerja Pasif Bagi Kala Kini

Pembentukan kata kerja pasif kala kini

4 5 6

5

3

2

‫أ‬

3

2

‫ن‬

4

3

2

‫ي‬

4

3

2

‫ت‬

319

Huruf hamzah ( ‫)أ‬, nËn (‫) ن‬, ya’ ( ‫ )ي‬dan ta’ (‫ ) ت‬dalam jadual 4.43 di atas mewakili huruf mudhari’ dan angka 2,3,4,5 yang bergaris dibawah pula mewakili huruf kedua sebelum akhir . Huruf muÌÉri‘ ditandakan dengan harakah Ìammah manakala

huruf kedua sebelum akhir ditandakan dengan

harakah fatÍah

( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat 1962 : 73 dan ‘Abdul QÉhir al-JurjÉniy , t.t : 57 ). Contoh-contoh kata kerja pasif kala kini adalah seperti berikut :

Kata kerja Aktif

Kata kerja Pasif

i

ٌ‫َيـقُـوْ ُل‬

menjadi

ٌ‫ يُـقَـا ُل‬// yuqÉlu //

ii

ٌ‫ْـط ْي‬ ِ ‫تُـع‬

menjadi

‫ تُ ْعطَـى‬// yu‘ÏÊ //

iii

ْ ‫َي‬ ٌ‫ـختَـا ُر‬

menjadi

ْ ‫ ي‬// yukhtÉru // ٌ‫ُـخـتَـا ُر‬

iv

ٌ‫يَـنُـ َعــلِّـ ُم‬

menjadi

ٌ‫ يُـنُـ َعـلَّـ ُم‬// yuta‘allamu //

v

ٌُ‫َـجـيْب‬ ِ ‫يَـ ْست‬

menjadi

ٌُ‫ يُـسْـتَ َجـاب‬// yustajÉbu //

Jadual 4.44 berikut adalah rumusan wazan yang boleh memperincikan bentuk persamaan dan perbezaan bagi tiap-tiap wazan kata kerja pasif kala kini berdasarkan aras perubahan kod JK .

320

‫‪Jadual 4.44 : Rumusan wazan kata kerja pasif kala kini‬‬

‫‪JK 8‬‬

‫‪JK 7‬‬

‫‪JK 6‬‬

‫‪JK 5‬‬

‫‪JK 4‬‬

‫‪JK 3‬‬

‫‪JK 2‬‬

‫‪JK 1‬‬

‫‪Wazan‬‬

‫‪Kod Wazan‬‬

‫‪asal‬‬ ‫√‬

‫يُــ َفا ُلٌ‬

‫√‬


‫√‬

‫يُـفَـلٌُّ‬

‫√‬

‫√‬

‫ٌيُفُـ َعــ ُلٌ‬

‫‪W 1-6‬‬

‫√‬


‫√ٌ‬


‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُفُـ َعــ ُلٌ‬

‫‪W7‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـفُــعَّــ ُلٌ‬

‫‪W8‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـفَـاعَـ ُلٌ‬

‫‪W9‬‬

‫√‬

‫يُـ ْنـ َفـا ُلٌ‬

‫√‬

‫يُـ ْنـ َفـا ُلٌ‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـ ْنـ َفـ َعـ ُلٌ‬

‫‪W 10‬‬

‫√‬

‫ـالٌ‬ ‫يُ ْفـتُ َ‬

‫√‬

‫ـالٌ‬ ‫يُ ْفـتُ َ‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫ـلٌ‬ ‫يُ ْفـتُـ َع َ‬

‫‪W 11‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـتَـ َفــعَّـ ُلٌ‬

‫‪W 12‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـتَـ َفـاعَـ ُلٌ‬

‫‪W 13‬‬

‫‪X‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪X‬‬

‫‪x‬‬

‫‪W 14‬‬

‫√ يُـ ْستَـ ْفـا ُلٌ‬

‫√ يُـ ْستَـ ْفـا ُلٌ‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـ ْستَـ ْفـ َعـ ُلٌ‬

‫‪W 15‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√ يُـ ْفـعَـوْ عَـ ُلٌ‬

‫‪W 16‬‬

‫‪X‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪X‬‬

‫‪x‬‬

‫‪W 17‬‬

‫‪X‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪x‬‬

‫‪X‬‬

‫‪x‬‬

‫‪W 18‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُفُـعْـلَـ ُلٌ‬

‫‪W 19‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُتُفُـعْـ َلـ ُلٌ‬

‫‪W 20‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـ ْفـ َعـ ْنلَـ ُلٌ‬

‫‪W 21‬‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫يُـ ْفـ َعـ ِلـلٌُّ‬

‫‪W 22‬‬

‫‪321‬‬

4.3.3 Fungsi Kata kerja Aktif

Kata kerja aktif adalah kata kerja yang berfungsi pada perbuatan dalam ayat yang berstruktur Perbuatan - Pelaku- ( Objek ). Kata kerja bentuk ini terdiri daripada muta‘ddi dan lÉzim . Konsep setiap kata kerja adalah dipakai untuk menunjukkan “berlaku “ sesuatu peristiwa atau tindakan “ pada masa tertentu”. Jika “ pelaku ” dalam konsep kata kerja ini

hadir bersama-sama selepas kata kerja samada dalam

bentuk kata nama atau kata sifat atau ÌamÊr maka ia dipanggail kata kerja aktif .

Dengan kata lain , unsur pelaku merupakan penanda penting bagi membezakan kata kerja aktif dengan kata kerja pasif ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 38 ). Bentuk pola kata kerja aktif adalah

pola asal bagi semua jenis kata kerja tanpa

perlu membuat perubahan pada struktur kata dan wazannya. Fungsi kata kerja aktif kebiasaannya dipakai untuk menyatakan sesuatu perbuatan atau tindakan itu berlaku dan dalam masa yang sama untuk memberitahu “pelaku” atau “pembuat” perbuatan tersebut . Contoh kata kerja aktif dapat dilihat dalam ayat berikut :

1.

ٌَ‫ـرأٌٌَ ُم َح َّمدٌالقُـرْ آن‬ َ َ‫ ( ق‬Muhammad telah membaca al-Quran )

2.

ٌ‫ ( أَرْ َسـلٌَتٌٌأَ ْخ ِتـيٌالـر َسـالَ َة‬Saudara saya telah mengutus surat )

3.

‫أَ َكـ َلٌٌ َع ِل ٌّيٌالتـفَّـاح‬

4.

ٌ‫اب‬ َ ‫ ( أغـ َلـ‬Zaid telah menutup pintu ) َ ‫قٌٌ َزيْدٌالـ َب‬

( Ali telah memakan buah epal )

322

Contoh-contoh kata kerja َ‫ـرٌأ‬ َ َ‫ ق‬dalam ayat (1 ), ‫ أَرْ َسـلٌَت‬dalam ayat ( 2 ) , ٌ‫أَ َكـ َل‬ dalam ayat ( 3 ) dan ٌٌ‫ق‬ َ ‫ أغـ َلـ‬dalam ayat ( 4 ) ialah bentuk-bentuk kata kerja aktif .

4.3.4 Fungsi Kata kerja Pasif

Kata kerja pasif pula adalah kata kerja yang berfungsi pada perbuatan dalam struktur ayat Perbuatan –Objek atau Objek –Perbuatan . Kata kerja pasif ini adalah kata kerja yang digugurkan “pelaku” sesuatu perbuatan. Pola kata kerja pasif berbeza dengan pola kata kerja aktif kerana pewujudan polanya memerlukan kepada sedikit perubahan pada bentuk struktur dan wazannya apabila dipakai dalam struktur ayat berkenaan ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 38 ) seperti contoh berikut :

1.

ٌُ‫ئٌٌالـ ِكـتَـاب‬ َ ‫ــر‬ ِ ُ‫( ق‬buku itu telah dibaca)

2.

ُ‫ــلـتٌٌالـ ِّر َســال ٌة‬ ْ ‫ ( أُرْ ِس‬Surat itu telah dihantar)

3.

ٌ‫أ ُ ِكــ َلٌٌالـتُـفَّــا ُح‬

4.

ٌ‫قٌٌبَــابُ ٌالــ َمـسْـ ِجـ ِد‬ َ ‫ُغــ ِلـ‬

( Buah epal itu telah dimakan) ( Pintu masjid itu telah ditutup)

ْ ‫ أُرْ ِس‬dalam ayat ( 2 ) , ‫ل‬ Contoh-contoh kata kerja ‫ئ‬ ٌَ ‫ــر‬ ٌَ ‫أ ُ ِكــ‬ ِ ُ‫ ق‬dalam ayat (1 ), ٌ‫ــلـت‬ dalam ayat ( 3 ) dan

ٌ‫ق‬ َ ‫ ُغــ ِلـ‬dalam ayat ( 4 ) ialah bentuk-bentuk kata kerja

pasif .

Bentuk-bentuk kata kerja pasif ini diperoleh dengan menukarkan ayat berbentuk aktif menjadi ayat berbentuk pasif .

323

Contoh-contoh perbezaan kata kerja aktif dan kata kerja pasif adalah seperti jadual berikut :

Jadual 4.45 : Perbezaan kata kerja aktif dan kata kerja pasif

Kata kerja Aktif

Kata kerja Pasif

( Ayat Aktif )

( Ayat Pasif )

ٌ‫قَـــ َرٌٌٌأ‬

( membaca )

ٌ‫ئ‬ َ ‫ــر‬ ِ ُ‫ق‬

ْ َ‫أَرْ َســل‬ ٌ‫ت‬

( menghantar )

ْ َ‫ ( أٌُرْ ٌ ِســـــل‬dihantar ) ٌ‫ت‬

ٌ‫أَ َكـ َل‬ ٌ‫ق‬ َ ‫غَــ َلـ‬

( dibaca )

( makan )

ٌ‫ـــــل‬ َ ‫أ ِك‬

( dimakan )

( menutup )

ٌ‫ق‬ َ ‫ُغــــ ِلــ‬

( ditutup )

Kata kerja pasif ini sebenarnya berfungsi

untuk menyatakan berlakunya

sesuatu perbuatan , tetapi dalam masa yang sama tidak ingin menyebut “pembuat” atau “pelaku” kepada perbuatan tersebut . Unsur

“pembuat” atau “pelaku”

digugurkan dalam ayat yang didukung oleh kata kerja pasif

kerana memenuhi

kehendak konteks ayat berkenaan berdasarkan sebab-sebab tertentu .

Antaranya

ialah :-

324

Keadaan “pembuat” atau “pelaku” sudah nyata dan jelas di kalangan

i.

pendengar ii.

Mengelak kesan buruk berlaku ke atas “pembuat” atau “pelaku” .

iii.

Kebimbangan penutur mengenai kesan buruk yang akan menimpanya

iv.

Ketidakpastian mengenai “pembuat” atau “pelaku” .

Contoh-contoh yang ditunjukan di bawah dapat memberi penjelasan secara terperinci sebab-sebab di atas : -

1.

‫ٌضــ ِعـيْـفًـا‬ َ ‫ ( ُخــ ِلٌـ‬dijadikan manusia lemah ) َ ُ‫قٌٌا ِإل ْنـــ َسـان‬

2.

ٌ‫قٌٌالـ َمــتَـا ُع‬ َ ‫ُــر‬ ِ ‫س‬

( barang tersebut telah dicuri )

3.

ٌ‫أٌُ ِكــ َلٌٌاألر ُُّز‬

( nasi tersebut telah dimakan )

4.

ُ ْ‫ ( يُـ ْس َمـ ُعٌٌصَـو‬suara azan telah didengari dari jauh ) ْ ‫تٌالذانٌ ِم‬ ٌ‫ـنٌبَــ ِعـ ْي ٍد‬

Contoh-contoh

ayat ( 1-4 ) di

atas

menunjukkan

bahawa

unsur

“ pelaku ” bagi kesemua kata kerja pasif yang bergaris di bawah telah digugurkan . Pengguguran pelaku dalam contoh ( 1) amat sesuai dan memenuhi kehendak konteks ayat , kerana pelaku yang hakiki iaitu “ Allah Ta‘ala ”sudah nyata dan jelas di kalangan pendengar. Tambahan pula konteks ayat tersebut bukan bertujuan memperkenalkan “pelaku” sebaliknya ingin menyatakan keadaan kejadiaan manusia itu bersifat lemah . Sekiranya unsur pelaku ditimbulkan akan berlaku penggulangan suatu yang sudah nyata dan jelas menyebabkan pendengar menjadi jemu dan bosan .

325

Dalam contoh ( 2 dan 3) pula pengguguran pelaku dilihat mempunyai beberapa sebab. Antaranya bertujuan mengelak kemungkinan kesan buruk yang akan menimpa “pelaku” akibat perasan marah yang mungkin dialami oleh pemilik barang tersebut. Atau wujud kebimbangan penutur mengenai kesan buruk yang mungkin menimpanya akibat daripada kemarahan pelaku. Atau penutur mungkin tidak mengetahui siapakah “ pelaku ” sebenar bagi perbuatan tersebut .

Dalam contoh (4 ) “ manusia ” tidak penting

pengguguran pelaku disebabkan kerana

unsur

pelaku iaitu

konteks ayat tersebut bertujuan menyatakan

suara azan telah didengari dari jauh itu bukannya memperkenalkan pelakunya .

Selain itu, terdapat banyak lagi makna –makna yang tersirat daripada pengguguran unsur pelaku yang hanya boleh dikenalpasti melalui konteks ayat .

326

4.4

PENUTUP

Bab ini menganalisis

pembentukan

kata kerja dalam bahasa Arab secara

khusus . Proses –proses pembentukan kata kerja dibahagikan kepada pembentukkan kata

kerja

mujarrad

dan

subggolongannya

subggolongannya . Dalam bab ini

serta

kata

kerja

mazÊd

dan

setiap kata kerja telah dibahagikan kepada dua

kategori iaitu kata kerja ÎaÍÊÍ dan kata kerja mu‘tal . Tiap-tiap satunya mempunyai subsistem- subsitem yang lebih kecil mengikut jenis huruf dalam susunan katanya ( digunakan dalam bab ini sebagai “ kod JK ”) . Penggunaan kaedah “ kod ” sebagai lambang kepada jenis kata kerja ini amat penting bagi mengenalpasti kategori kata kerja sebelum memulakan proses pembentukan kata kerja .

Hasil kajian mendapati bahawa proses pembentukan kata kerja dalam kategori mu‘tal adalah lebih rumit dan sukar berbanding kata kerja dalam kategori ÎaÍÊÍ . Pelbagai perubahan morfologi dan fonologi seperti pengguguran , pengimbuhan , pengalihan, penukaran, penyerapan dan penyuraian

telah berlaku

dalam

pembentukan kata kerja mu‘tal menyebebkan wujud perbezaan yang ketara antara wazan teras dengan kata al- mawzËn .

Dalam ( ٌ‫) قِــ َيـا ِسـي‬

bab ini , kaedah samÉ‘iy

( ‫ــي‬ ٌ ‫ ) َســ َمــا ِع‬dan

kaedah

qiyÉsiy

telah digunakan untuk menganalisa proses pembentukan kata kerja .

Kedua-dua kaedah tersebut telah digunakan bagi menentukan keÎaÍÊÍan suatu kata kerja yang

dibentuk. Analisis yang dijalankan terhadap kata kerja mujarrad dan

kata kerja mazÊd

adalah berdasar kepada sistem kala

mengikut

pembahagian

kod wazan dan kod JK . 327

Di samping itu , kata kerja mazÊd pula dibahagikan mengikut jumlah huruf imbuhan yang hadir dalam kata dasar bagi mengelak kemungkinan berlaku kekeliruan semasa proses pembentukan kata . bab ini adalah

Wazan kata kerja mazÊd yang ditonjolkan dalam

kebanyakannya wazan popular dan

kekerapan yang tinggi

produktif serta mempunyai

seperti ٌٌ‫’ < ٌ أَ ْفـــ َعــــ َل‬af‘ala > , ‫ْــــــل‬ ٌَ ‫ < فَــــع‬fa‘‘ala >,ٌ ‫فَــــاٌعَـــ َل‬

ٌ < fÉ‘ala > , ٌ ‫ < تَـفَـاٌعَـ َل‬tafÉ‘ala >, ٌ‫ـل‬ َ ‫ٌاِ ٌ ْنـفَـ َع‬ ٌ ‫َّــل‬ ٌَ ‫ < تـفَــع‬tafa‘‘ala > dan ٌ‫ــل‬ َ ‫اِسْـتَـ ْف َع‬

< ifta‘ala >, ٌٌ ‫ < ٌاِ ٌ ْفـتَـ َعـ َل‬infa‘ala > ,ٌ

< istaf‘ala > . Sementara wazan yang tidak

popular dan mempunyai kekerapan yang rendah disebut secara sepintas lalu, seperti ٌَّ‫اٌِ ْفــ َعــل‬

< if‘Élla > , ٌ‫َــل‬ ٌَ ‫ < اٌِ ْفــ َعــو‬if‘awwala >, َ ‫ < اٌِ ْفــ َعــوٌْ ع‬if‘aw‘ala > , ‫ٌَّل‬

< if’a‘Élla > bagi

kategori

kata kerja

thulÉthiy

mazÊd

ٌَّ ٌ‫اٌِ ْفــ َعــا‬ ‫ل‬

dan ‫اِ ٌ ْفــ َعــ ْنــلَــل‬

< if‘anlala > , ٌ‫ < اِ ْفـ َعـ ِلـ َّل‬if‘alilla > bagi kategori kata kerja rubÉ‘iy mazÊd .

Para ulamak bahasa sepakat mengatakan bahawa kesemua

kata kerja bagi

kategori thulÉthiy mujarrad adalah samÉ‘iy dan kata kerja bagi kategori thulÉthiy mazÊd , rubÉ‘iy mujarrad dan rubÉ‘iy mazÊd adalah qiyÉsiy .

Dapatan kajian

menunjukkan bahawa pembentukan kata kerja bagi kategori thulÉthiy mujarrad dan subggolongannya adalah lebih

sukar untuk dianalogi menggunakan kaedah al-

mÊzÉn al-Îarfiy berbanding kata kerja mazÊd dan rubÉ‘iy mujarrad .

328

Kata kerja pasif adalah subgolongan kata kerja aktif dan boleh melibatkan kata kerja mujarrad dan kata kerja mazÊd . Proses morfologi dan fonologi yang berlaku pada kerja aktif turut juga berlaku pada kata kerja pasif.

Namun kedua-

duanya mempunyai perbezaan pada wazan dan sturktur kata disebabkan perbezaan pada makna yang didukong oleh kedua-duanya . Hasil kajian mendapati kata kerja aktif

terdiri daripada kala lepas , kala kini dan kata kerja perintah , manakala kata

kerja pasif pula hanya melibatkan kala lepas dan kala kini sahaja . Kata kerja pasif berfungsi menyatakan berlakunya sesuatu perbuatan , tetapi dalam masa yang sama tidak ingin menyebut

“ pelaku ” kepada perbuatan tersebut atas sebab semantik .

Justeru, unsur pelaku merupakan penanda penting bagi membezakan kata kerja aktif dengan kata kerja pasif . Oleh itu , hasil kajian mendapati bahawa kata kerja pasif daripada muta‘addi mempunyai

kekerapan yang tinggi berbanding

lÉzim . Ini

kerana menurut tatabahasa Arab, setiap pengguguran “ pelaku ” mesti disertakan dengan penggantinya yang sesuai iaitu objek .

Aspek-aspek morfofonologi yang melibatkan pelbagai perubahan pada struktur kata seperti

pengguguran , pengimbuhan

, pengalihan , penukaran , penyerapan

dan penyuraian turut dianalisis. Setiap variasi-variasi dan alomorf baru yang timbul akibat proses morfofonologi tersebut turut dinyatakan dan segala perubahan yang berlaku pada wazan dinyatakan sebab-sebabnya. Dapatan kajian menunjukkan bahawa perselisihan

ulamak

dalam menentukan sebab-sebab perubahan

morfofonologi pada struktur kata lebih bersifat falsafah yang rumit.

Selain itu

wazan ’aÎliy yang menjadi kayu pengukur kepada suatu kata kerja turut mengalami

329

perubahan yang ketara sehingga sukar untuk dikenalpasti . Oleh itu, mengenalpasti wazan ’aÎliy bagi kata tersebut boleh membantu merujuk kepada kata dasarnya .

Mengikut tradisi dalam kajian morfologi Arab, kata kerja kala lepas merupakan sumber kepada segala kata kerja kala kini dan kata kerja perintah . Dapatan kajian menunjukkan bahawa pembentukkn kata kerja kala kini dan kata kerja perintah bagi kategori thulÉthiy mujarrad

tertakluk kepada keÎaÍÊÍan kata kerja kala lepas .

Sekiranya berlaku kesilapan pada kata kerja kala lepas , kesilapan juga melibatkan

pada kata kerja

turut

kala kini dan kata kerja perintah. Sebaliknya

pembentukan kata kerja mazÊd bagi kata kerja kala kini dan kata kerja perintah tidak tertakluk kepada kata kerja kala lepas

kerana ketiga-tiga jenis kala tersebut

menpunyai wazan-wazan qiyÉsiy yang tersendiri .

330

331

BAB 4 ANALISIS PEMBENTUKAN POLA KATA KERJA BAHASA ARAB. analisis adalah penghuraian kepada analisis kata kerja mujarrad ( م ج ر د ) dan

Recommend Documents