bulletin
voorjaar 2014
Eigen Kracht - de toekomst van de zorg
Wijkverpleegkundige spil in de wijk!
Nieuws over de woonservicecentra
pagina 2
pagina 7
pagina 8
ActiVite in transitie In de vorige editie van het ActiVite Bulletin 1 schreven we over de eerste contouren die er toen waren ten aanzien van de veranderingen in de langdurige zorg. Inmiddels is het voorgenomen beleid veel duidelijker geworden. Terwijl er eerder nog sprake van was dat het grootste deel van de Persoonlijke Verzorging (PV) zou worden overgeheveld naar de Wmo, is dit nu gewijzigd en gaat het overgrote deel van de PV, net als de Verpleging (VP), naar de Zorgverzekeringswet. Wij zijn content dat de PV en de VP hiermee in hetzelfde domein blijven en integraal geleverd blijven worden. Dat waarborgt dat de zorg beter afgestemd is op de wensen en mogelijkheden van de cliënt, wiens zelfredzaamheid daardoor verbetert. De (wijk)verpleegkundigen en verzorgenden werken met elkaar samen, kunnen op elkaar terugvallen en stemmen af wie welke zorg op welke momenten verleent. Dit komt de kwaliteit van de zorg ten goede. De samenhang tussen de PV en VP blijkt ook uit de cliëntgegevens: het
grootste deel van de cliënten die Verpleging krijgen, ontvangen ook Verzorging, terwijl bij de meeste cliënten die PV krijgen, de grondslag hiervan somatisch is. Als gevolg van het scheiden van wonen en zorg kunnen minder mensen naar een woonservicecentrum verhuizen en blijven mensen langer thuis wonen. De mensen die wel worden opgenomen hebben zwaardere zorg nodig dan in het verleden het geval was. De zelfstandig wonende cliënt is in de toekomst zel-
Na de pilot uit 2013 worden in 2014 300 cliënten zelfredzaam gemaakt voor het aantrekken van steunkousen.
Redactie-adres Postbus 149 2350 AC Leiderdorp T (071) 516 14 15 E
[email protected] I www.activite.nl
fredzamer en zal een groter beroep doen op zijn sociale netwerk. De integrale arrangementen van ActiVite maken dit ook mogelijk. Met onze zorg- en dienstverlening streven wij er steeds naar dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen, waarbij het behoud of vergroting van de kwaliteit van leven
centraal staat. Daarbij moet u behalve aan de hulp bij het huishouden, de begeleiding, verzorging en verpleging, of de dagverzorging en het ontmoetingscentrum dementie, ook denken aan onze cursussen of aan een nieuwe dienst als de netwerkcoach.2 ActiVite is de enige instelling die in de hele regio dit integrale pakket kan leveren. De arrangementen bieden we in nauwe interactie met de mensen om de cliënt heen (de informele zorg) en waar mogelijk nemen we vrijwillige zorg in het arrangement op. Gemeenten en zorgverzekeraars zullen in de visie van het ministerie van VWS een sleutelrol gaan vervullen in de manier waarop de zorg en ondersteuning in buurten en wijken wordt georganiseerd. De wijkverpleegkundige zal daar een belangrijke rol in krijgen. Een aantal van onze wijkverpleegkundigen, die wij Coördinerend Wijkverpleegkundigen noemen, hebben al langer coördinerende taken. Met de werkwijzen en instrumenten die we met behulp van verschillende projecten ontwikkelen kunnen zij inhoud geven aan hun spilfunctie in het geheel van cliënt, mantelzorger, collega’s (verzorgend en verplegend), arts en overige betrokkenen in de wijk. Vorig jaar zijn twee van hen geselecteerd om ambassadeur te zijn in het traject van de beroepsorganisatie V&VN en ZonMw. Het ambassadeurschap, waarvoor in heel Nederland slechts 13 verpleegkundi-
gen zich kwalificeerden, houdt in dat deze verpleegkundigen de beroepsgroep op lokaal, regionaal en landelijk niveau vertegenwoordigen en promoten. Het doet ons genoegen dat de genoemde twee verpleegkundigen onlangs het diploma in ontvangst mochten nemen. De cliënten die in de toekomst wel intramuraal wonen, zijn voornamelijk mensen met dementie. Ons nieuwe woonservicecentrum in Alphen aan den Rijn, Rietveld, is volledig voor deze doelgroep bestemd. De bouw gaat eerstdaags van start. We ontwikkelen hier een centrum voor dementiezorg waar het ontwerp en de technische infrastructuur onze visie op dementiezorg duurzaam en innovatief ondersteunen. In SassemBourg, dat we begin 2015 in Teylingen in gebruik nemen, zijn de intramurale woningen onderdeel van een groter complex, waarin ook zelfstandig wonende ouderen terecht kunnen en dat een verscheidenheid aan functies op het gebied van wonen, welzijn en zorg combineert. Op pagina 8 vindt u meer nieuws over onze woonservicecentra. Het zal u niet ontgaan zijn dat wij ons vijfjarig jubileum hebben
In dit nummer o.a.: ActiVite het hele jaar door krachtig in de wijk ActiVite bestond in 2013 5 jaar. Om stil te staan bij dit jubileum hebben gedurende het jaar verschillende wijkactiviteiten georganiseerd met als thema 'Eigen Kracht'. pagina 2
Mantelzorgers en vrijwilligers steeds belangrijker Sociale contacten worden steeds belangrijker. Ook wordt de druk op mantelzorgers steeds groter. pagina 8
gevierd. In dit ActiVite Bulletin blikken we nog eenmaal terug op ons symposium en op de vele projecten die wij in, met en voor wijken en buurten uitvoerden. 1
u kunt vorige edities van het ActiVite Bulletin vinden op onze website 2 meer over de netwerkcoach leest u op p. 8
In de wijkteams werken verpleegkundigen en verzorgenden samen om de cliënt van de optimale zorg te voorzien.
2
ActiVite bulletin
‘Eigen Kracht – de toekomst van de zorg’ ActiVite bestaat 5 jaar en er is in die tijd heel veel veranderd. Veel van wat in de zorg nog vanzelfsprekend leek, is dat inmiddels niet meer. Dat er veel zou gaan veranderen was 5 jaar geleden al bekend, maar dat de transitie zo ingrijpend en rigoureus zou zijn en zo snel zou worden doorgevoerd was niet te voorzien. Wat moet iemand allemaal doen en kunnen om de laatste levensjaren op een prettige wijze door te komen? En wat mag iemand aan hulp verwachten wanneer je niet meer in staat bent tot zelf-regie en zelf-management? Daarover ging onder andere het symposium ‘Eigen Kracht – de toekomst van de zorg’ dat ActiVite heeft georganiseerd op 21 november 2013. Ad Verbrugge, filosoof, en Philip Idenburg, adviseur strategie en innovatievraagstukken, belichtten ieder vanuit hun eigen achtergrond en ervaring hun visie op dit thema. De samenvatting in dit Bulletin is van de hand van de redactie Harmke Pijpers, journalist, was de dagvoorzitter tijdens het symposium en Erik Peekel, congresjournalist, zorgde voor interactie met de gasten.
Ad Verbrugge Het aantal chronisch zieken en ouderen zal de komende jaren alleen
nog maar toenemen. Dat betekent dat u in een groeibranche zit, maar ook dat wij met elkaar voor een enorm probleem staan. In 15 jaar tijd is de begroting van de gehele
Ad Verbrugge
gezondheidszorg verviervoudigd. Volgens mij rechtvaardigt dat de vraag: wat willen we hier als maatschappij mee? Ik denk dat de problematiek op allerlei niveaus te maken heeft met de bezinning op menselijk leven, levenseinde en chronische ziekte. Wat is behandelbaar? Wat is wenselijk? Wat is haalbaar? In toenemende mate dwingt
ActiVite het hele jaar door Krachtig in de wijk Ons jubileum hebben wij ook gevierd door verschillende wijkactiviteiten te organiseren met het thema ‘Eigen Kracht’. Tijdens het symposium blikte Lita Berkhout terug: “Ik ben supertrots op alle medewerkers die zich hebben ingezet voor deze projecten en zo hebben bijgedragen aan de verbinding in de wijk tussen bewoners onderling en tussen de wijkbewoners en ActiVite.”
Wens in de wijk Geleidelijnen Op zaterdag 5 oktober is in de Haarlemmerstraat in Leiden aandacht gevraagd voor het vrijhouden van de geleidelijnen voor mensen met een visuele handicap. De winkeliers van de Haarlemmerstraat is gevraagd een stuk geleidelijn te 'adopteren' en, nu en in de toekomst, vrij te houden van obstakels. Een sympathieke en gratis actie, die beloond werd met een sticker waarop de betrokkenheid van de ondernemer te zien is voor het winkelende publiek. De oogvereniging, de belangenvereniging voor blinden en slechtzienden, is betrokken bij dit project en is erg blij met het initiatief en de extra aandacht voor dit probleem. Er liepen ook vrijwilligers van de oogvereniging mee, die lieten zien hoe belangrijk het is dat geleidelijnen begaanbaar zijn.
Tekenfeest Op vrijdag 8 november is begonnen met de wens “Wat meer kunst”. Kunstenaar Dick Bakhuizen van de Brink heeft samen met kinderen van scholen uit de Stevenshof mooie herfsttekeningen gemaakt. Bewoners van de Dobbegaarde mochten de mooiste tekening aanwijzen. Het was gezellig, leuk en er is veel geleerd over perspectief, techniek en kleur.
Rondvaart Gemiva Op 19 oktober kregen de GGZ-bewoners van de Diamantlaan in Leiden een verzorgde middag aangeboden om de integratie van deze mensen in hun wijk te versterken. De Leidse Rederij bood belangeloos een rondvaart door Leiden aan. De gezamenlijke woonkamers van de woongroepen zijn tijdens de rondvaart omgetoverd tot een bijna restaurantsetting, waar de GGZ-bewoners konden genieten van een heerlijke maaltijd die volledig verzorgd werd door bewoners van de wijk. De bewoners, vrijwilligers uit de wijk en van beide organisaties waren erg enthousiast en allen kijken tevreden terug op een geslaagde middag.
de ontwikkeling van de technologie ons keuzes te maken. Het maatschappelijk gesprek hierover zal gevoerd moeten worden; er zal een bepaald vocabulaire over moeten ontstaan. En we moeten ook gaan nadenken over het ouderwordingsproces zelf. Hoe willen we dat met elkaar vorm geven? Wat zijn de verantwoordelijkheden? Wat zijn de naaste betrekkingen? We staan aan het begin van die omschakeling. Het grote risico daarbij is dat allerlei partijen ontstaan die hun eigen belangen verdedigen, denk aan ouderen, jongeren, verzekeraars, artsen. Als iets duidelijk is, dan is het dat dat model, waarin iedereen zijn belangen heeft en die zo goed mogelijk wil verdedigen, niet perse leidt tot het beste eindresultaat maar veeleer tot een enorme strijd en kostenoverschrijdingen. Om dat op te lossen moeten we met elkaar het collectieve gesprek aangaan en een taal ontwikkelen die niet draait om die particuliere belangen, maar waarmee we een integrale visie ontwikkelen en een taal, waarin we over het leven gaan spreken. Dan moet je bijvoorbeeld niet alleen de term Eigen kracht gebruiken, maar met elkaar diepgaand bespreken hoe dat eruit ziet. Kortom, een verhaal maken over wat het inhoudt. Een verhaal waar mensen in geloven, dat ze zich toe-eigenen. Dit geldt voor bestuurders, maar ook voor de professional zelf. Die zal een verhaal dienen te hebben over tot waar de zorg reikt en waar
3
ActiVite bulletin
iemand zelf nog op aangesproken kan worden. Niet met behulp van lijsten die je kunt afvinken en waarmee mensen zich (per definitie) niet begrepen voelen, maar door een taal te gebruiken die maatschappelijk weerklank vindt. Zodat het maatschappelijk ook indaalt. Ga dus dat gesprek aan met de samenleving en met de betrokken partijen, door de generaties heen, over kwaliteit van leven en beschaving. Dan zal op verschillende tafels ook belangrijk worden geacht dat de professional, de zorgverlener, zodanig kan werken dat het primaire proces, ook het primaire proces kan zijn en de zorgverlener de eigen kracht op zichzelf betrekt. Dat we niet in verantwoordingsstructuren komen die veel papierwerk opleveren en grote overhead creëren. Een organisatie in zo’n fundamentele transformatie zal juist dat gesprek moeten voeren. Wat verstaan wij eigenlijk onder kwaliteit? Wat verwachten we van wie en hoe leggen we daar verantwoording over af zonder dat het ten koste gaat van het primaire proces? Daar moet je de
eigen kracht heel serieus nemen. Heel de discussie over beroepseer, de rol van de professional, die draait daar om. Bij die reflectie op begrenzing hoort ook de herwaardering van wijken en buurten. Het doet mij deugd dat dit bij jullie al vrij ver is doorgevoerd in het bewustzijn. Ik denk dat de wijk waar mensen wonen in toenemende mate belangrijker begint te worden. Het eerste risico is dan dat je een beroep doet op iets dat er eigenlijk
“Ik denk dat de problematiek op allerlei niveaus te maken heeft met de bezinning op menselijk leven, levenseinde en chronische ziekte. Wat is behandelbaar? Wat is wenselijk? Wat is haalbaar?”
nog nauwelijks is. Om van een buurt die in hoge mate vervreemd of gedesorganiseerd is geraakt, te verwachten dat die wat gaat doen, zal niet werken. Maar ook dit maatschappelijk debat moet gevoerd worden: hoeveel
ActiVite het hele jaar door Krachtig in de wijk De wijk spreekt Op zondag 1 september namen meer dan 100 cliënten, mantelzorgers en wijkbewoners uit Alphen aan den Rijn deel aan een stadswandeling onder begeleiding van een gids en vrijwilligers. Voorafgaand aan de wandeling werden de deelnemers ontvangen met een heerlijke lunch en na afloop was er nog een kopje koffie/thee met iets lekkers.
Tussen kunst & kitsch
Feestelijke kerstmiddag
In het Bonaventuracollege in Leiden konden wijkbewoners op zaterdag 26 oktober hun oude schilderij, beeldje, bordje of kistje laten taxeren, tijdens de kunst & kitsch middag. Er was ook een historicus die vertelde over de geschiedenis van de wijk, een zangeres van oud-Hollandse liedjes en de bezoekers konden gratis deelnemen aan de gezondheidscheck.
In samenwerking met Welzijn Teylingen, De Zonnebloem en Voedselbank Teylingen werd in Voorhout een feestelijke kerstmiddag georganiseerd in restaurant Cheers met erwtensoep, optredens en een loterij. Daarna kon er, op het plein van de St. Bartholomeuskerk, onder het genot van een kop warme chocomelk of een glaasje glühwein met verse appeltaart worden genoten van een levende kerststal en optredens van De Bollen Mina's uit Lisse. De kinderen konden zelf hun marshmellows voor bij de warme chocolademelk roosteren.
zijn we bereid te doen voor onze ouderen? Wordt het op een gegeven moment vanzelfsprekend dat je iets doet voor je buurman of voor je ouders die misschien wel 30 km verderop wonen? Bij zwakkeren komt het er, wanneer je het hebt over eigen kracht, vaak op neer dat het niet alleen de eigen kracht van het individu is, maar de eigen kracht van het systeem waarin ze zitten. Eigen kracht komt erop neer dat we iets op het bord leggen van een systeem, dan is dat onontkoombaar de introductie van maatschappelijke ongelijkheid. Met de eigen kracht zal die ongelijkheid zijn intrede doen. Ik verwacht echt dat dit de discussie wordt die we de komende jaren met elkaar voeren. Ik ben heel benieuwd of deze taal op dit moment al aan het ontstaan is. Waar liggen de grenzen en de verantwoordelijkheden, waar zijn mensen op aanspreekbaar en welke consequenties zijn we bereid te dragen. In mijn ogen is het voeren van dat debat ook de verantwoordelijkheid van de betrokken partijen. En op dat moment zullen we deze zaak opnieuw vorm kunnen geven. Dat biedt enorme nieuwe mogelijkheden, kansen, ook waar het gaat om de betrokkenheid van de kwetsbaren bij de samenleving. Maar het leidt ook tot angst dat velen aan hun lot zullen worden overgelaten. Het is eigenlijk aan u om mede invulling te geven aan dat delicate spel dat de komende jaren gespeeld zal worden. Ik wens u daar succes mee.
4
ActiVite bulletin
Philip Idenburg Ik ga u meenemen naar de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg. Hoe gaan we ervoor zorgen dat het internationaal geroemde zorgsysteem dat we met elkaar hebben opgebouwd, klaar is voor de uitdagingen waarnaar we kijken? Samen met de sector ben ik de afgelopen 5 jaar dat antwoord gaan zoeken. En na de in 2010 verschenen toekomstverkenning Diagnose 2025* hebben we in september een beleidsagenda opgesteld voor de grootste uitdagingen in de zorg: cardiovasculaire aandoeningen, COPD en astma, ouderdomsgerelateerde en oncologische vragen.
Ontwikkelingen en trends We zijn destijds begonnen met het in kaart brengen van de ontwikkelingen en trends. En u zult ze herkennen: De mondigheid van de patiënten voor wie een bezoek aan de huisarts second opinion is geworden, want de first opinion hebben ze online al opgedaan. Tegelijkertijd is zo’n 48% van de patiënten nog helemaal niet zo zelfredzaam.
Verder de technologie die de zorg zal veranderen: medische technologie, farmacie en in de informatieoverdracht is ongelooflijk veel mogelijk. Een volgende trend is te zien in de samenstelling van de Nederlandse bevolking: de vergrijzing in combinatie met de verwachting dat in 2025 de helft van ons 1 of meer chronische aandoeningen heeft. In Nederland hebben 1,8 miljoen mensen multi-morbiditeit: meerdere chronische aandoeningen. Van de opnames in ziekenhuizen zijn 5,6% het gevolg van polyfarmacie. Tegelijkertijd zien we het levensgedrag veranderen, we leven door met die chronische ziekten. We zien dat diabetes onder kinderen aan het toenemen is, de huidige zorgkosten daarvan zijn 500 miljoen op jaarbasis, maar dat gaat verdubbelen in de komende 8 jaar. Maar de echte kosten zitten natuurlijk in verlies aan arbeidsparticipatie, uitval, absenteïsme: 2 miljard op jaarbasis. Dat gaat stijgen in de periode tot 2025 naar 4 miljard. In de ouderenzorg zijn de ouderen eerst geïnstitutionaliseerd, vervolgens gemedicaliseerd, en nu moeten
Philip Idenburg
ze opeens participeren. “Participatiemaatschappij”, fantastische term, kom eens goed in de gezondheidszorg kijken, daar is die participatiemaatschappij al. Geen enkele zorginstelling kan op dit moment functioneren zonder de
ActiVite het hele jaar door Krachtig in de wijk Rommelmarkt in de Eendenkooi Op zaterdag 28 september werd in ‘De Eendenkooi’ in Zoeterwoude een rommelmarkt georganiseerd voor en door bewoners van Rijnwoude. Naast de verkoop van diverse producten, werden er ook diverse activiteiten georganiseerd zoals een bingo met mooie prijzen, een springkussen, muziek, schminken, etc. Ook waren er plaatselijke ambachtslieden die hun ambacht tentoonstelden en verkochten.
vrijwilligers en de mantelzorgers die het systeem in stand houden. Tegelijkertijd zien we de druk op deze groep, die vaak ook nog een gezin hebben en moeten bijdragen aan de economische groei. En het debat lijkt alleen over de kosten te gaan. 93 miljard vorig jaar, naar wellicht 135 miljard in de toekomst. De vraag is: Gaan we die oplopende kosten dragen via een particulier, of via een collectief verzekeringsstelsel? Of creëren we tweedeling? En tegelijkertijd worden we internationaal nog steeds gezien als een fantastisch zorgsysteem. Misschien niet vanuit de kosten, maar qua toegankelijkheid, qua kwaliteit, zijn we internationaal de beste van de klas. En dan is er natuurlijk de grote uitdaging de komende periode: de decentralisatie, die een gigantische druk legt op gemeenten maar ook op de zorg.
De patiënt centraal zetten
Pleinfeest De Ommedijk Op zaterdag 7 september werd voor jong en oud een pleinfeest georganiseerd in en om wijkservicecentrum De Ommedijk. De hapjes en drankjes werden verzorgd vanuit het vernieuwde familierestaurant De Dijk.
Wat moet je dan wel doen om je voor te bereiden op de komende 5 jaar, ActiVite? Dan zal je die patiënt
* Philip J. Idenburg, Michel van Schaik, Diagnose 2025: over de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg, 2010 (5e druk) Philip J. Idenburg, Michel van Schaik, Inge de Weerdt, Diagnose Diabetes: over de toekomst van de Nederlandse diabeteszorg, 2012 Philip J. Idenburg, Michel van Schaik, Diagnose Zorginnovatie: over technologie en ondernemerschap, 2013
5
ActiVite bulletin
nog meer centraal moeten zetten. De oudere van de toekomst is anders dan die van nu, heeft andere behoeften. En de patiënt centraal zetten is niet genoeg. Wat we moeten doen is een nieuwe definitie van gezondheid formuleren. De huidige definitie is een medische: het uitblijven van gezondheid. Maar als 50% van de Nederlandse bevolking een chronische ziekte heeft, kan dat het uitgangspunt niet meer zijn. Waar we ons op moeten richten, is op de kwaliteit van leven en de vitaliteit en het welbevinden van de burger, die zelf bepaalt. We zijn het grootste deel van ons leven namelijk gezond, soms zijn we een periode kwetsbaar en hebben we ondersteuning nodig van onze mantelzorgers, of van vrijwilligers. En soms zijn we puur afhankelijk van cure and care. Dáár zullen we onze zorg op moeten inrichten en verder zullen we veel meer in moeten zetten op gezond-
heid en op preventie. We krijgen steeds meer informatie over gedrag en gezondheid, en over voeding en
de behoefte van de ouderen en werkelijk de dialoog met elkaar te voeren of behandeling nog wel een
tijen in het veld en afhankelijkheid van de burger. Daar kunnen we invulling aan geven door het creëren
Geen enkele zorginstelling kan op dit moment functioneren zonder de vrijwilligers en de mantelzorgers die het systeem in stand houden.
gezondheid, gezond worden, maar ook genezing. We doen veel te weinig met die kennis omdat het buiten die medische definitie van gezondheid zit.
bijdrage levert aan de kwaliteit van leven, de vitaliteit en het wel bevinden?
Ecosysteem
Hoe gaan we de zorg daarop voorbereiden om werkelijk te luisteren naar
We zullen ons moeten realiseren dat er een afhankelijkheid is. Afhankelijkheid tussen de verschillende par-
van de ecosystemen zoals we met het Diagnosenetwerk hebben gedaan. Het beleid komt niet uit Den Haag. Het komt zoals we hier zitten, en daar geven we dagelijks invulling aan. Waar partijen elkaar zoeken. Het zal betekenen dat de definitie van wat gezondheid is, moet verrui-
ActiVite het hele jaar door Krachtig in de wijk Terug in de tijd
Tuin Rijnzate
Op zaterdag 16 november werd er een gezellige bijeenkomst georganiseerd in ActiVite Hof van Alkemade voor bewoners en inwoners van Roelofarendsveen. De heer Koek van Stichting Oud Alkemade gaf een lezing over Oud Alkemade. De spannende quiz over het Alkemade van vroeger bracht veel herinneringen boven. Aansluitend werd onder het genot van een hapje en drankje geluisterd naareen optreden van Shantykoor de Ringvaartzangers.
Een veilig terras en een tuin voor de bewoners van ActiVite Rijnzate in Alphen aan den Rijn en voor de cliënten uit de wijk. Wethouder Oppatja heeft het terras op vrijdag 27 september in gebruik genomen. Het is een terras om van te genieten, waar bewoners uit de wijk en het woonservicecentrum elkaar kunnen ontmoeten. Een veilige plek om buiten te zitten.
(Be)leven met je buren
Tuin Zuidervaart
In Amstelveen werd het 5-jarig bestaan van ActiVite gevierd met een High Tea voor de hele buurt. Hapjes en drankjes werden verzorgd door de medewerkers, maar ook de bezoekers konden iets lekkers meebrengen. Je kon je laten verwennen in de beautycorner, meedoen aan spelletjes van vroeger, je laten adviseren door de brandweer, een kansje wagen bij het Rad van Avontuur of snuffelen langs de verschillende kraampjes.
Op vrijdag 20 september is in Alphen aan den Rijn de pluktuin bij ActiVite Zuidervaart officieel geopend. Een tuin om bloemen te plukken voor de bewoners en de cliënten in de wijk. Op deze manier hebben zij altijd een vers bloemetje op tafel in de huiskamer en een moment van beweging. Het is een plek waar iedereen vrolijk kan worden van de prachtige kleuren en heerlijke geuren.
men. Niet alleen medische, fysieke en psychische gezondheid, maar veel meer sociale gezondheid en uiteindelijk ook spirituele gezondheid. Patiënt- en individufocus, burgerfocus, integrale zorg, en het afstemmen tussen al die spelers om de zorg naadloos rond die cliënt en die individuele behoefte te draperen. In plaats van praten over marktwerking, praten over waardecreatie. Innovatie, creatieve destructie, afscheid durven nemen van oude posities en manieren van denken, oude businessmodellen. En het sturen niet alleen beheersen, en veel meer sturen naar ecosystemen. Hoe de toekomst er ook uit ziet, het wordt in ieder geval heel spannend. Beleid ontwikkelen en noodzakelijke innovatie proberen te stimuleren tussen de verschillende partijen die moeten zorgen voor die mooie samenleving en die gezondheidzorg waar we met z’n allen heel erg trots op mogen zijn.
6
ActiVite bulletin
Ronde tafelgesprek De toekomst van de zorg – een dankbaar gespreksonderwerp. Wie betaalt wat, wie zorgt voor wie en welk rol speelt de techniek bijvoorbeeld. Op het symposium Eigen Kracht - de toekomst van de zorg werd er onder leiding van Harmke Pijpers gediscussieerd. Aan de panelleden werden vijf stellingen voorgelegd, die uiteraard betrekking hadden op het thema van de dag.
1
De gezondheidszorg is al een participatiemaatschappij Limberger: Gezondheidszorg is inderdaad een participatiemaatschappij omdat je daar als patiënt actief in moet deelnemen. Je moet weten wat je nodig hebt en wat er mogelijk is. Dat bevordert je genezing en je kunt de goede keuzes maken. Idenburg: Ik zie dat de hele gezondheidszorg, de cure, het ziekenhuis, de thuiszorg, de verpleeg- en verzorgingshuizen, niet zou kunnen functioneren zonder die vrijwilligers, de mantelzorgers. Maar de keerzijde is dat de druk op die groep wel heel erg toeneemt. Berkhout: Als iemand bij ons komt wonen, bespreken we altijd dat wij heel goed voor vader of moeder gaan zorgen, maar dat het heel plezierig is als de familie regelmatig op bezoek komt, meehelpt met het eten koken en ook mee-eet. We kunnen nog zoveel verpleegkundigen of verzorgenden in huis hebben, maar de glimlach die iemand heeft als daar de kleinzoon binnenkomt, dat kunnen wij nooit vervangen. Woldendorp: Maar het woord participatiemaatschappij suggereert een gelijkwaardigheid die in zorgsituaties vaak niet aanwezig is. Verder wordt participatiemaatschappij vaak gerelateerd aan wijken, maar uit onderzoek blijkt dat Nederland geen wijken kent. Wij horen bij groepen mensen waar we affiniteit mee hebben, dat zijn er ongeveer tien. Dohmen: Een hele zorg die ik wel heb, is dat een deel van de ouderen heel erg aan het vereenzamen is. Ik vind het verbonden houden van ouderen met de rest, dat zijn jongeren, de straat, de wijk, maar ook de zorg, heel belangrijk.
2
De oproep van meer eigen kracht, moet gepaard gaan met vertrouwen in cliënt en minimalisering van regeldruk
Boersma: Ik hoor het woord ‘moeten’ te vaak. Ik geloof juist in een participatiesamenleving waarin mensen meer kúnnen doen. Mensen kunnen veel meer dan we denken en in de zorg hebben we de neiging om dat helemaal weg te organiseren. Dohmen: Ik denk dat de truc ligt in het coachen en begeleiden en mensen in staat stellen, als ze dat willen, om dingen zelf te doen. U zult verbaasd zijn hoe vaak we in de zorg de neiging hebben om zaken over te nemen van mensen in plaats van ze te helpen dat zelf te doen. Berkhout: Wij zien bijvoorbeeld dat de mensen die via de iPad zorg krijgen na een tijdje ook weer meer zelfstandig kunnen. Met deze aanpak, die als pilot in Leiderdorp loopt, proberen we dat te stimuleren. Limberger: Een participatiemaatschappij met minder overheid en meer particulier initiatief zou wat mij betreft een goede stap vooruit zijn die kan leiden tot minder regels en meer ruimte en vertrouwen voor de zorg. Woldendorp: Voor mij is het verkeerde energie om te streven naar minder regels. Nederland is een hele complexe samenleving. Om die bij elkaar te houden heb je heel veel afspraken en regels nodig. Het is lonender om de energie te stoppen in de beheersing van de regeldruk met behulp van ICT. Boersma: Ik kijk ook naar de regeldruk voor de cliënt. Wij komen zoveel mensen tegen die zeggen ik wil het zo graag zelf doen, maar ik word helemaal gek van de formulieren die ik in moet vullen. Het is veel te ingewikkeld. Ik laat het maar.
3
Bijeenhouden van persoonlijke zorg en verpleging bij zorgverzekeraars bevordert kwaliteit van zorg en behoud van zelfredzaamheid
Berkhout: Voor ons soort organisaties is het heel belangrijk dat verzorging en verpleging bij elkaar gehouden worden. Met onze integrale aanpak, met coördinerend verpleegkundigen en verzorgenden, werken we steeds vanuit het concept van eigen regie en eigen kracht. En dan kunnen wij naar een cliënt een paar keer verzorgenden sturen die de cliënt helpen en een enkele keer een verpleegkundige. Dohmen: Door verzorging en verpleging in combinatie met de ziekenhuiszorg, die al bij verzekeraars zit, wordt de zorg een heel ander proces. Je kunt patiënten met een chronische aandoening thuis in de gaten gaan houden, door de thuiszorg, door het inzetten van technologie, door slim die keten te bouwen in de wijk. En zo voorkomen dat zo iemand een terugval krijgt en naar het ziekenhuis moet. Kriens: In onze ogen is dat niet het belang van onze inwoners. Je hebt bijvoorbeeld dementerende bejaarden die eigenlijk veel meer nodig hebben dan alleen maar verpleging en verzorging. Voor hen is het ook belangrijk dat we het netwerk eromheen organiseren. Dat we hun mantelzorgers kunnen ondersteunen. Dat we een arrangement maken waarbij verzorging en verpleging een onderdeel is van een veel groter geheel. Daar is een gemeente bij nodig. Idenburg: Het gaat veel breder dan alleen die verzorging en verpleging; hoe gaan we dat afstemmen met al die andere zaken die de kwaliteit van leven bepalen? Dat kan alleen als de partijen elkaar vinden, maar in de praktijk zien we dat dat nog te weinig gebeurt. Daar ligt een hele uitdaging om samen te werken, niet alleen te sturen op kosten.
5
Koude ICT zorgt voor warme zorg
Dohmen: Wanneer we ICT inzetten om mensen weer zelf dingen te laten doen, dan hebben we tijd over, niet om vervolgens om de mensen die de zorg verlenen te ontslaan, maar om die tijd in te zetten voor die mensen die het echt nodig hebben en om die persoonlijke warme zorg te bieden. ICT biedt de mensen ook een venster op de wereld om de buitenwereld naar binnen te halen. Contact met familie, contact met welzijnswerk, meedoen met leuke dingen. Woldendorp: Wat belangrijk is voor de gezondheidszorg is het besef dat ICT beter wordt en goedkoper. Dat er nu al nagedacht kan worden over hoe 2018 eruit kan komen te zien. Dohmen: De iPad is letterlijk de fiets van de wijkverpleegkundige van de komende jaren. Dat betekent niet dat die fiets weg moet, het wordt een combinatie van beide. Wanneer ga je het op afstand doen? Wanneer doe je het fysiek? Dat is eigenlijk waar het over gaat.
• Harmke Pijpers
Het panel
(dagvoorzitter)
• Lita Berkhout (voorzitter raad van bestuur ActiVite)
• Hennie Limberger (lid raad van bestuur Zorg & Zekerheid)
• Daan Dohmen (algemeen directeur Focus Cura Zorginnovatie)
• Robert Boersma (directeur Zorgbelang Zuid-Holland)
• Jantien Kriens (voorzitter directieraad VNG)
• Harry Woldendorp (organisatieadviseur)
• Philip Idenburg (adviseur strategie en innovatie)
4
Decentralisatie leidt tot verschillen binnen gemeenten
Kriens: Het idee achter die decentralisatie is dat de mensen in een stad als Rotterdam hele andere vragen en behoeften hebben dan de mensen in bijvoorbeeld Wassenaar. Landelijke regelgeving gaat er altijd vanuit dat iedereen hetzelfde is, maar de kern van die decentralisatie is juist dat je in Wassenaar iets anders kan doen dan in Rotterdam-Zuid. In de Wmo zie je dus terug dat er verschillen zijn. Woldendorp: De gezondheidszorg is een heel genuanceerde sector. Als je het hebt over de begeleidingsfunctie, kan ik me het verhaal van mevrouw Kriens heel goed voorstellen. Als je praat over verpleegkundige interventies of verzorgende handelingen dan wordt dat verhaal al minder logisch. Kriens: Alles wat medisch is hoort volgens ons bij de zorgverzekeraar. Alles wat welzijn is kan beter in een gemeente georganiseerd worden. We moeten dus afspraken maken over de grens tussen wat medisch is en waar het om andere dingen gaat. Berkhout: Alles wat medisch is, bij de zorgverzekeraar. Daar ben ik het mee eens. Wij vinden het belangrijk om verzorging en verpleging bij elkaar te houden, dan kunnen deze twee beroepsgroepen heel soepel met elkaar samenwerken. En dat komt de kwaliteit van zorg ten goede. Limberger: Ik heb een paar keer gesproken over de rol van de zorgverzekeraars en de verzekerde rechten. Voordeel van het verzekerd recht is in mijn ogen voor de burger dat er zorgplicht is.
6
Gezond oud worden vereist jong beginnen en is een gedeelde verantwoordelijkheid
Kriens: Het is de verantwoordelijkheid van de gemeenten en van de overheid. Het betekent dus dat een overheid goed onderwijs moet leveren, dat een overheid een veilige publieke ruimte moet regelen, dat een overheid er voor moet zorgen dat mensen die zorg nodig hebben die zorg ook kunnen krijgen. Maar het begint natuurlijk met mensen hun eigen verantwoordelijkheid. Dat zijn allemaal condities die van belang zijn. Verzekeraars en gemeenten kunnen elkaar hierbij ontzettend goed versterken. Limberger: Een gezonde levensstijl is iets dat, en dat vergeten we nog wel eens, onderdeel is van de wettelijk verzekerde zorg. Het wordt veel door artsen, fysiotherapeuten en verpleegkundigen geadviseerd. Wij als verzekeraar proberen mensen ook meer te verleiden tot een gezondere levensstijl door sporten, voorbeeldgedrag, buitenspeeldagen, health- en foodcheques. We proberen mensen op allerlei manieren te attenderen op het belang en de gezamenlijke verantwoordelijkheid.
ActiVite bulletin
7
Wijkverpleegkundige spil in de wijk! Het is belangrijk dat iedereen kan blijven deelnemen aan de samenleving en zo lang mogelijk thuis een volwaardig leven kan leiden. De wijkverpleegkundige kan hierbij helpen. Ze heeft de contacten met huisartsen, ziekenhuizen, apotheken, welzijnsorganisaties en woningcorporaties en vervult de centrale rol in de wijkteams van ActiVite. Daarnaast vervult zij een verbindende rol tussen het wijkteam en de eerstelijns zorg. ActiVite beschikt in de hele regio over Coördinerend Verpleegkundigen die met passie hun vak uitoefenen. Elke wijk, elk gebied is anders, maar de inzet en het doel blijven gelijk! De cliënt zo goed en zo snel mogelijk helpen. De Coördinerend Verpleegkundigen van ActiVite aan het woord! “Wij zorgen voor de verbinding tussen cliënt, zorg, welzijn en ziekenhuis. Ook als mensen nog geen indicatie hebben. Wij zijn door onze centrale rol in staat snel te handelen. Zo kunnen we voorkomen dat problemen groter worden. Of dat nu lichamelijke of geestelijke problemen zijn.” Aan het woord is Sacha Bergsma, coördinerend verpleegkundige in Kaag en Braassem. “Wij overleggen bijvoorbeeld intensief met de huisarts, apotheek en ziekenhuis. Maar dat is slechts één situatie. Huisartsen bellen ons vaak voor een analyse van de thuissituatie bij iemand, hebben een korte vraag of melden iemand direct aan voor zorg. Wij gaan daar dan gelijk mee aan de slag. Maar dat betekent niet dat we de hele dag alleen maar organiseren, coördineren en doorverwijzen. ’s Ochtends bezoeken we cliënten in de wijk, net als onze collega’s. Zo kennen we veel cliënten ook persoonlijk. ’s Middags is er tijd voor overleg of afstemming met huisartsen, apotheken, maatschappelijk werk, GGZ, GGD, het wijkteam (o.a. verzorgenden) of collega’s. Als we samenwerken en met elkaar het achterliggend verhaal van een cliënt bespreken, dan kunnen we elkaar verder helpen. Dan is iedereen beter op de hoogte, vindt er betere afstemming en daardoor betere ondersteuning in de zorg plaats.”
Kaag en Braassem Sacha Bergsma en Judith Lubbersen
vaak behoefte aan meer zorg en kan er ook gekozen worden voor 24-uurs zorg. Het doel is dat de cliënt in zijn hele laatste levensfase thuis op zijn eigen manier en met de zorg die hij op dat moment wil, omringd wordt. Naast professionele zorg spelen ook vrijwilligers hierin een belangrijke rol.”
Alphen aan den Rijn Anne Bos, Joyce van der Weijden, Marijke Thomlinson, Iris Griffioen,
Tevredenheid Leiden v.l.n.r. Lyanne van Amsterdam, Judith Jager, Yvonne Rongen, Lisanne Dijkers en Marloes Twigt. Marjolein Kloet en Annemarie Knijnenburg staan niet op de foto.
Projecten in de wijk Als coördinerend verpleegkundige heb je ook de leiding over diverse projecten in de wijk. Collega Judith Lubbersen vertelt: “Vorig jaar zijn we in Kaag en Braassem het Palliatieve Zorg-project gestart voor terminale cliënten. Ook in 2014 loopt
Marjolein van Weldam Renze de Gelder
Afke Dappers
“In Leiden heeft ActiVite in elke wijk Coördinerend Verpleegkundigen, zij worden zichtbare schakels genoemd en krijgen extra ondersteuning vanuit de gemeente. Zij hebben nauwe contacten met het sociale wijkteam en zijn de verbinding tussen het sociale en het medische domein. Mensen in de wijk kunnen bij het sociale wijkteam terecht met allerhande problemen. Van het niet in kunnen vullen van formulieren tot het hebben van
Marieke Paardekooper
Leiderdorp, ZoeterwoudeRijndijk
Amstelveen & Haarlemmermeer
Zichtbare schakels
dit project door. Het is een experiment in het kader van Regelarme Zorg gesteund door het ministerie van VWS. Binnen dit project kunnen zorguren bij cliënten met een Palliatieve Terminale Zorg indicatie die niet direct worden gebruikt worden opgespaard. Zo hebben we de mogelijkheid om deze uren later in te zetten als de zorg intensiever wordt. In het begin is er relatief minder zorg nodig. Later in het ziekteproces is er
Geschoold De wijkverpleegkundigen van ActiVite zijn allen HBOgeschoold en BIG geregistreerd. Jaarlijks worden ze bijgeschoold. Zo zorgen we ervoor dat zij altijd vakkundig en bekwaam zijn èn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. ActiVite is de enige instelling die in de hele regio Zuid Holland Noord wijkverpleegkundigen niveau 5 heeft. ActiVite beschikt tevens over gespecialiseerde verpleegkundigen onder andere op het gebied van astma/COPD, diabetes, hartfalen, oncologie en wonden en stoma’s en een specialistenteam. Het specialistenteam zet specifieke zorg van het ziekenhuis voort in de thuissituatie, vervangt opname in het ziekenhuis en voert zorg uit op verzoek van de huisarts (met name palliatieve zorg).
“Wij zijn het directe aanspreekpunt van het thuiszorgteam en dat werkt uitstekend. Dat merk je aan de tevredenheid van huisarts en cliënt. Het geeft duidelijkheid en tijdwinst!” Lyanne van Amsterdam, Coördinerend Verpleegkundige in de wijk De Mors in Leiden, vertelt graag over haar werk. “We kennen in onze eigen wijk heel véél mensen die er wonen en weten welke specifieke problemen er spelen bij hen op het gebied van gezondheid en welzijn.”
Boskoop, Koudekerk, Hazerswoude, Benthuizen, Zoeterwoude-Dorp Debbie Cordier de Croust
schulden of het niet naar de dokter durven. Voor ieder probleem is er binnen het wijkteam expertise aanwezig; ik ben er natuurlijk voor de zorggerelateerde vragen. Het doel is samen tot een oplossing te komen, alsook de zelfredzaamheid van mensen in onze wijk te vergroten.”
Voorschoten Annemarie Knijnenburg, Monique van der Linden
Contact
Duin en Bollenstreek (inclusief Oegstgeest) Anne van Velzen
Wilt u in contact komen met de wijkverpleegkundige bij u in de buurt? Op www.activite.nl vindt u haar naam en hoe u haar kunt bereiken. U kunt natuurlijk ook even bellen: (071) 516 14 15.
8
ActiVite bulletin
Mantelzorgers en vrijwilligers steeds belangrijker Sociale contacten worden steeds belangrijker, vooral wanneer een deel van de zorg in de toekomst in samenwerking met het sociale netwerk wordt georganiseerd. Ook wordt de druk op mantelzorgers steeds groter. In Leiden hebben veertien organisaties* op het gebied van zorg en welzijn hun handtekening gezet onder het Leids Mantelzorgakkoord. Hiermee hebben zij getekend voor een
samenwerking op het gebied van systeemgerichte en integrale mantelzorgondersteuning. In het Mantelzorgakkoord zijn afspraken vastgelegd over de ondersteuning
aan cliënten en hun mantelzorgers. Doordat de zorgverleners nauwer samenwerken met de mantelzorgers en het sociale netwerk van de hulpvrager en deze beschouwen als partner in de zorg, wordt het risico op overbelasting van de mantelzorger zo klein mogelijk gemaakt.
Netwerkcoach Om mensen te helpen bij het aan-
gaan of uitbreiden van sociale contacten is ActiVite gestart met de netwerkcoach. De netwerkcoach is een gescreende en getrainde vrijwilliger, die onder professionele begeleiding en volgens de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach’, samen met de cliënt aan de slag gaat met het (opnieuw) opbouwen en versterken van een sociaal of zorgnetwerk.
* ActiVite, Familieraad GGZ Leiden, Gemeente Leiden, GGD Hollands Midden, GGZ Leiden e.o., Kwadraad, Leidse Vereniging van Mantelzorgers, Libertas Leiden, MEE Zuid-Holland Noord, Radius, Topaz, Woonzorgcentrum ’t Huis op de Waard en R.K. Zorgcentrum Roomburgh.
Nieuws over de woonservicecentra Rietveld De gemeente Alphen aan den Rijn heeft de omgevingsvergunning voor de bouw van woonservicecentrum Rietveld onherroepelijk verklaard. Tevens is de gunningsprocedure afgerond. Op maandag 9 december is het contract getekend met Bouwbedrijf De Vries en Verburg uit Stolwijk, die het project gegund heeft gekregen. De verwachting is dat in het voorjaar van 2014 gestart kan worden met de bouw van Rietveld en dat het gebouw de tweede helft 2015 bewoonbaar is. Rietveld, ontworpen door GBS Architecten, wordt een woonservicecentrum in de wijk Kerk en Zanen in Alphen aan den Rijn. Het centrum bestaat uit 19 woningen die samen een 'eigen dorp' vormen met een dorpsplein, winkel, kapper, restaurant, tuin, hofjes en veel gelegenheid voor activiteiten. Rietveld wordt een veilige kleinschalige woonomgeving voor mensen met dementie, waar zij hun leven kunnen voortzetten zoals zij thuis gewend waren. De cliënten met dementie die nu in de andere woonservicecentra van ActiVite in Alphen aan den Rijn wonen (Rijnzate, St. Joseph en Zuidervaart) zullen naar Rietveld verhuizen.
Sassenoord wordt intramurale voorziening Deze gerenoveerde monumentale villa in Nieuwveen is vanaf begin december 2013 een woonservicecentrum met 7 intramurale appartementen voor mensen met een zzp 4 of 6 (zonder dementie). Naast de individuele appartementen is op de begane grond een gemeenschappelijke huiskamer. De kleinschaligheid binnen deze locatie maakt het wonen en de zorgverlening uniek. De cliënten worden ondersteund door een klein team van vaste verzorgenden.
Kabinetsplannen leiden tot sluiting Liduina Op het moment dat het nieuwe woonservicecentrum SassemBourg in Sassenheim in gebruik wordt genomen, zal woonservicecentrum Liduina in Warmond zijn deuren sluiten. Gelet op de wijzigingen door het Kabinet met een afbouw van ZZP 1 tot en met 3, heeft ActiVite dit besluit moeten nemen. Redenen voor deze sluiting zijn daarnaast onder meer de vele mogelijkheden voor intramurale capaciteit in de gemeente Teylingen en de dichtbij gelegen dorpen in de Duin- en Bollenstreek en de staat van het gebouw. Er had nu al een nieuw Liduina gebouwd moeten zijn, maar de afgelopen jaren hebben steeds in het teken gestaan van bezwarenprocedures tot en met de Raad van State. Medewerkers, bewoners, mantelzorgers en vrijwilligers zijn geïnformeerd en er hebben persoonlijke gesprekken plaatsgevonden met de bewoners over de wensen en behoeften op korte en middellange termijn. Voor de medewerkers van ActiVite wordt gestreefd naar herplaatsing binnen onze andere woonservicecentra en de extramurale zorgverlening.
Hussonshoek Op de locatie Hussonshoek in Woubrugge wordt in opdracht van Woondiensten Aarwoude een nieuw woonservicecentrum gebouwd. In het gebouw komen drie kleinschalige groepswoningen met ieder acht bewoners met dementie. ActiVite zal hierin de zorg gaan leveren. Bij kleinschalig wonen wordt de thuissituatie zoveel mogelijk nagebootst en worden de bewoners actief betrokken bij allerlei activiteiten. Ook komen er in het gebouw 16 zelfstandige, sociale huurwoningen, speciaal voor mensen met een zorgvraag. Deze bewoners huren rechtstreeks van Woondiensten Aarwoude. Op dit moment is Woondiensten Aarwoude bezig met de aanbesteding. Verwacht wordt dat er in de loop van 2014 wordt gestart met de bouw.
SassemBourg Op dit moment wordt er druk gebouwd aan het multifunctionele woonservicecentrum SassemBourg in Sassenheim. De verwachting is dat het gebouw eind 2014 wordt opgeleverd.
Noorderbrink Sinds 1 januari 2014 is woonservicecentrum Noorderbrink in Alphen aan den Rijn onderdeel van ActiVite. Noorderbrink is overgenomen van de Rijnland Zorggroep, omdat dit woonservicecentrum goed past bij het beleid en de zorgverlening van ActiVite. Deze uitbreiding van de intramurale capaciteit van ActiVite gaat gepaard met een uitbreiding van het budget en staat los van de ontwikkeling dat de intramurale capaciteit van ActiVite beperkt moet worden vanwege de toenemende zorgzwaarte van de bewoners, bij een gelijkblijvend budget.
