Bouwen
op hakken
[email protected] | www.bouwnetwerk.net
VROUWEN IN DE BOUW
Inhoud
Voorwoord, Anneke de Vries .................................................... 2 Bouwnetwerk .............................................................................. 6 Alex Vermeulen ......................................................................... 8 Cees van Boven ....................................................................... 11 De commissie Baksteen .......................................................... 12 Anja Vijselaar ........................................................................... 14 Walter Spangenberg ............................................................... 17 Getallen op Tafel ...................................................................... 18 Karin Sluis ................................................................................ 20 Wienke Bodewes ..................................................................... 23 Marco Aartse ........................................................................... 24 Joop van Oosten ..................................................................... 27 Het Ambassadeursnetwerk voor de Bouw ............................ 28 Wim Koster .............................................................................. 30 Douwe Kras ............................................................................. 33 Waarom geen doorstroom ...................................................... 34 Zorgen voor vrouwvriendelijke bouwwereld .......................... 35 Leden van de commissie Baksteen ......................................... 37
Concept: Bouwnetwerk, Huizen Tekst: de schone schrijfster, Utrecht Vormgeving: Sanders & Van Dam, Utrecht Dit project is mede mogelijk gemaakt maakt door PSI
BOUWNETWERK
Opvallend eigenlijk, hoe weinig vrouwen er in de bouwsector werken.
Het gaat vooral om de cultuur in een bedrijf ANNEKE DE VRIES
Het is toch bij uitstek een vrouwelijk vak. Gericht op wat de klant wil. Sterk inhoudelijk gedreven. Veel teamwork. Werktijden die flexibel zijn in te vullen. Maar, kijkt u om zich heen: in bouw- of bouwgerelateerde bedrijven werken weinig vrouwen. In de top van de meeste sectoren is slechts 5% vrouw. Dat moet anders. En dat kán anders! Ik voel me vereerd dat ik het voorwoord van dit boekje mag schrijven. Ik ben gewoon aan het werk en opeens heb je dan die positie bereikt. Ineens ben ik een rolmodel. En dat ben ik graag. Voor mezelf geldt: ik heb de geweldigste baan die er bestaat. Leiding geven aan een club als ING Real Estate Development, echt zelf een bedrijf neerzetten, de verantwoordelijkheid die erbij hoort: dat is wat mij aantrekt. Als leider kun je ook echt verschil maken. Je kunt het op je eigen manier doen. Daarom zet ik me in om vrouwen te laten instromen en te laten doorstromen naar de top. Ik geloof heel sterk in complementaire teams. En die zijn per definitie divers. Bouwnetwerk deed in 2006 het onderzoek Getallen op Tafel. In dit boekje leest u er meer over. Ik vind het fantastisch wat Bouwnetwerk heeft gedaan met dit project. Sindsdien is binnen de top van de bouwsector echt iets op gang gekomen.
2
BOUWNETWERK BOUW NETWERK
BOUWNETWERK
3
Ik word regelmatig uitgenodigd door heren in raden van
Ook ben ik blij met initiatieven als Women on Top en het
bestuur, die zich afvragen hoe ze met dit vraagstuk om kunnen
Ambassadeursnetwerk. Dit maakt het allemaal wat praktischer
gaan. Ik praat dan met ze over de vrouwen – die moeten het
hanteerbaar. Veel vrouwen in een bedrijf maakt een bedrijf ge-
immers zélf doen. Maar het gaat vooral om de cultuur in een
woon veel leuker. Zolang je een van de weinige vrouwen bent
bedrijf. Die moet zo zijn dat vrouwen er passen. Zich welkom
in een organisatie, val je ook teveel op. Als je dan een fout
voelen. Dit zit vaak in kleine dingen – het begint al met de
maakt, of je redt het niet, zijn ineens alle ogen op je gericht.
tekst van de personeelsadvertentie, die appelleert aan aspecten die vrouwen aanspreken. Teamspirit bijvoorbeeld.
In dit boekje leest u meer over Bouwnetwerk. Ook komen
Diversiteit maakt het werk
bouwvrouwen en -mannen aan het woord die binnen hun bedrijf initiatieven nemen om meer vrouwen te laten instromen en doorstromen. Laat u inspireren!
gewoon veel leuker
ANNEKE DE VRIES
Ik geloof niet dat mannen bewust bezig zijn om vrouwen
• DIRECTIEVOORZITTER ING REAL ESTATE DEVELOPMENT NEDERLAND
buiten te sluiten. Dat hoor ik ook terug in de interviews in dit
• VASTGOEDVROUW VAN HET JAAR 2007
boekje: steeds meer mannen aan de top vinden het volstrekt
• LID AMBASSADEURSNETWERK
normaal om te werken in een divers samengesteld bedrijf. ‘We gaan voor een bonte mengeling van kleuren’, zegt bijvoorbeeld Marco Aartse van Leyten. En Wim Koster van Kone komt dit najaar met een Vrouwen-in-de-lift-dag, om de doorstroming van vrouwen naar de top onder de aandacht te brengen.
4
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
5
Bouwnetwerk Bouwketen behangen met foto’s van schaarsgeklede
Bouwnetwerk heeft als doel:
dames, mannen in grijze pakken op topposities - dat
• professioneel netwerken tijdens excursies naar
is het clichébeeld van de bouwwereld. Een groepje vrouwelijke bouwkundigen en architecten richtte in 1984 een tegenhanger op van dit ‘good old boys
interessante bouwopgaven • de doorstroming van vrouwen naar de top van de bouwbranche stimuleren
network’: Bouwnetwerk.
Een vakinhoudelijk netwerk voor bouwvrouwen ...
... die elkaar inspireren, stimuleren en informeren
Met Bouwnetwerk zijn we inmiddels uitgegroeid
Wij houden zes keer per jaar projectbijeenkomsten
tot een vakinhoudelijk netwerk voor hoogopgeleide
in spraakmakende projecten in het land.
vrouwen uit de bouwwereld. De disciplines zijn divers.
Bijvoorbeeld naar: Beeld en Geluid in Hilversum • het
De architect, aannemer en projectontwikkelaar zijn
Muziekgebouw aan ’t IJ • het Philips Klokgebouw in
vertegenwoordigd, maar ook de jurist en notaris. We
Eindhoven • het Vlietland Ziekenhuis Schiedam • het
bestaan nu 25 jaar en hebben ongeveer 160 leden.
PTT-terrein Amsterdam Ook organiseren we eens per jaar een buitenlandexcursie. Hierbij komen alle aspecten uit het vakgebied aan bod, zoals architectuur, stedenbouw, projectontwikkeling en infrastructuur. Excursies gingen de afgelopen jaren onder andere naar Lyon, Madrid, Hamburg en Tallinn (Estland).
6
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
7
‘Geen belangstelling van vrouwen voor de bouwsector? Daar merken wij niet veel van. Hier werken veel vrouwen, ook in de top.’ Een interview met Alex Vermeulen, directeur Advies en Architecten van de Rijksgebouwendienst. ‘Binnen de Rijksgebouwendienst werken veel vrouwen. Sinds een aantal maanden hebben we twee vrouwen in de directieraad. We hebben een vrouwelijke rijksbouwmeester en ook in mijn eigen directie is er een meerderheid aan vrouwen in het managementteam.’ Wat is het geheim? ‘Wij kiezen voor diversiteit. Wij hebben hier geen targets, we denken niet geforceerd: “zoveel vrouwen willen we in dienst.” Wij kijken: hoe zit het team in elkaar? Welke kwaliteiten zijn er nodig? Van daaruit maken we de keus voor een man of een vrouw. Mijn directie bijvoorbeeld maakt
Wij kiezen
een veranderproces door. Er werken hier veel mannen, ingenieurs op leeftijd. Het paste dus beter om nu meer vrouwen aan te stellen.’
voor diversiteit
Volgende stap Lukt het de Rijksgebouwendienst ook om vrouwen voor
ALEX VERMEULEN
langere tijd te houden? Alex Vermeulen: ‘Nee, niet altijd. Af-
RIJKSGEBOUWENDIENST
gelopen vrijdag nog kwam ik twee oud-collega’s tegen bij een
8
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
9
bijeenkomst van PRC/Arcadis bij Bouwend Nederland. Beide vrouwen werken nu bij een ander bedrijf. Niet omdat wij ze niet konden behouden: ze hebben gewoon een volgende stap in hun carrière gemaakt.’
Als je het van een vrouwennetwerk
moet hebben, begin er dan niet aan
Geen afvinklijstjes De Rijksgebouwendienst treft geen speciale voorzieningen voor vrouwen. ‘Op de themabijeenkomst bij Bouwend Nederland heb ik de prikkelende stelling verkondigd: “Als je het van een vrouwennetwerk moet hebben, begin er dan niet aan.” Bij ons geen afvinklijstjes met sociaal wenselijke veranderingen die we moeten realiseren. Wil je het goed doen, dan moet diversiteit uit je bedrijfsoptiek komen. En dan faciliteer je dat ook. Vanzelfsprekend. Dan ga je niet zitten mieren als een vrouw er op woensdag niet is. Steeds meer mannen bij ons werken trouwens ook parttime. En dat is allemaal mogelijk. Het gaat er immers om of je je organisatie op de juiste wijze bestuurt. Als je iets echt wilt, dan kan het ook.’
10
BOUWNETWERK
Getallen op Tafel heeft duidelijk gemaakt CEES VAN BOVEN DIRECTEUR MAB DEVELOPMENT
hoezeer vrouwen ondervertegenwoordigd
zijn in onze sector. Structurele aandacht voor dit onderwerp en succesvolle rolmodellen van vrouwen in ons prachtige vak moeten de komende periode het verschil gaan maken. BOUWNETWERK
11
De commissie Baksteen Meer vrouwen op topposities in de bouw – hoe krijgen we dat voor elkaar? De commissie Baksteen komt in actie om meer vrouwen in hogere functies te krijgen. Deze commissie, onderdeel van Bouwnetwerk, is opgericht in 2007.
Het begon met Getallen op Tafel ...
... en leidde tot elf bouwbedrijven die zich inzetten voor meer vrouwen op topposities
Samen met PSI Bouw lieten we in 2004 een onderzoek uitvoeren naar de deelname van vrouwen in de bouwwereld. Uit dit onderzoek, ‘Getallen op Tafel’, bleek dat bouwvrouwen nauwelijks doorstromen naar de top. In 2006 hielden we een rondetafeldiscussie over dit onderwerp, onder leiding van Eelco Brinkman van
Deze bedrijven zetten in 2007 hun handtekening op
Bouwend Nederland. Een jaar later spraken elf leiders
een glazen bouwsteen. Zij maken zich hard voor het
van bouw- en bouwgerelateerde bedrijven af om
behoud van vrouwen voor de branche en het stimule-
actief te gaan werken aan meer vrouwen in leidingge-
ren van doorstroom naar hogere posities.
vende posities in hun bedrijf. De commissie Baksteen
12
werd opgericht om deze bedrijven te volgen en te mo-
• BAM
• MAB Development
nitoren. Met workshops en groepsdiscussies prikkelde
• Witteveen+Bos
• Kone
de commissie Baksteen de bedrijven tot nadenken. De
• ING Real Estate
• Amvest
commissie reikte in 2008 de gouden baksteen uit aan
• Leyten
• Dura Vermeer
het bedrijf dat zich het meest succesvol heeft ingezet
• Rijksgebouwendienst
Ondergrondse Infra
voor de vrouwenzaak.
• Arcadis Nederland
• ABT
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
13
‘Het imago van de bouw is niet aantrekkelijk genoeg voor vrouwen. Laat staan infrastructuur als bedrijfstak. Hier moeten we iets mee doen.’ Anja Vijselaar, directeur Dura Vermeer Ondergrondse Infra, over personeelbeleid en het glazen plafond. ‘Via mijn stage kwam ik bij Dura Vermeer terecht. Ik vond het hier enorm leuk en zag veel kansen. Ik ben nooit meer weggegaan. Maar wij merken dat het bedrijf voor veel vrouwen niet aantrekkelijk is.’ Er zijn bij Dura Vermeer drie vrouwelijke directeuren. Dat is 4,5% van het totale aantal directeuren, zowel in de bouw, de infrastructuur als in de advieswereld. Bedrijfsbreed is 9% van de 3200 medewerkers vrouw. Hoe komt dat? Anja Vijselaar: ‘Er zijn al weinig studenten die kiezen voor techniek - en nog minder vrouwen. Daardoor werken er veel mannen in de bouw. En ook dat schrikt af: vrouwen willen niet tussen alleen maar mannen werken.’ We moeten dus zorg-
Het
dragen voor diversiteit aan personeel binnen het bedrijf. Veel disciplines, meer diversiteit Hoe gaat Dura Vermeer hiermee om? ‘Het werven en
glazen plafond
behouden van vrouwen staat bij ons niet hoog op de agenda
bestaat niet echt
op dit moment. We hebben nu andere prioriteiten, zoals de omgang met de kredietcrisis. Toen vorig jaar de vraag nog groot was, zijn we dit beleid wel gaan ontwikkelen.’
ANJA VIJSELAAR DURA VERMEER ONDERGRONDSE INFRA
14
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
15
Wel ziet Vijselaar kansen met de andersoortige contractvormen. ‘Je ziet steeds vaker dat een opdrachtgever een vraagspecificatie uitzet, die vertaald moet worden door de opdrachtnemers. Dit vraagt om heel andere disciplines binnen de uitvoerende bouwbedrijven: disciplines waar vrouwen van nature beter op scoren. En dat zorgt weer voor meer diversiteit.’ Witte jonge mannen Aantrekkelijker worden: dat is dé manier om meer vrouwen binnen te halen. Dura Vermeer doet dit door bewust met rolmodellen om te gaan. Vijselaar: ‘Een jaar geleden lieten we een brochure maken om personeel mee te werven. Maar daarin stonden alleen foto’s van witte jonge mannen. Die brochure hebben we snel in herdruk genomen – dit keer met ook gekleurde mensen en vrouwen erin.’
WALTER SPANGENBERG ALGEMEEN DIRECTEUR / RAADGEVEND INGENIEUR ABT
Een aantrekkelijk bedrijf heeft ook flexibele werktijden, realiseert Anja Vijselaar zich. Maar dat wordt niet echt gepromoot binnen Dura Vermeer: ‘Minder dan vier dagen werken lukt niet in MT-functies. We zouden wel meer kunnen zorgen voor maatwerk – een deel van de tijd thuis werken bijvoorbeeld. Maar ik vind dat vrouwen zich zelf meer moeten inzetten om de top te bereiken. Het glazen plafond bestaat niet echt: er zijn veel mogelijkheden. Helaas wijzen vrouwen in Nederland elkaar met de vinger na als ze kiezen voor fulltime werken. Vrouwen zouden elkaar meer in hun waarde moeten laten.’
16
BOUWNETWERK
Vrouwen in puur technische functies op een adviesbureau:
het doet het bureau tekort als de kwaliteiten van de vrouwen niet onderkend en uitgedaagd worden! BOUWNETWERK
17
Getallen op Tafel
Gouden baksteen 2008 voor BAM ‘Bewustwording in de top’. Zo heet het programma dat de
Een genderprofiel van de bouw gepubliceerd
BAM Groep binnen het bedrijf heeft uitgezet. BAM heeft
op 1 december 2006
een eigen vrouwennetwerk en wil het voortouw nemen in het stimuleren van doorstroom van vrouwen naar de top. Daarom kreeg BAM op 1 december 2008 de gouden baksteen uitgereikt van de commisse Baksteen van Bouwnetwerk.
Een paar getallen uit het onderzoek ... • In de top van de bouw is in de meeste sectoren slechts
... en de belangrijkste aanbevelingen • Start een monitoringprogramma: want meten is weten. • Let op de eigen beeldvorming in brochures,
5% vrouw. • Het kader van het uitvoerend bouwbedrijf bestaat voor
periodieken en publicaties. • Neem je verantwoordelijkheid in het personeelsbeleid:
1,8% uit vrouwen. • De top-10 van architectenbureaus heeft 10% vrouwe-
gebruik bijvoorbeeld de aanbevelingen uit het boek Mixed Management.
lijke directeuren of partners. • De top van technische adviesbureaus bestaat voor
• Zorg voor rolmodellen binnen de eigen organisatie. • Schep mogelijkheden voor flexibel en deeltijdwerken –
0% uit vrouwen. • De marktleidende ingenieursbureaus hebben 1 vrouwelijke commissaris en 1 vrouwelijke directeur in de top. • De branche laat per jaar tussen de 100 en 150 hoogopgeleide vrouwen wegstromen. • Om vrouwen te laten slagen en een cultuurverandering te bereiken, is het nodig dat minimaal 30% van de
ook in de hogere functies. • Bied mogelijkheid voor een betere balans thuis-werk. • Benoem meer vrouwen in toezichthoudende functies. De code Tabaksblatt stelt een grens aan het aantal commissariaten dat één persoon mag bekleden: een kans om vrouwen aan te stellen.
bedrijven bestaat uit vrouwen. En pas bij 40-60% is er sprake van genderbalans. 18
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
19
Vrouwen acteren anders KARIN SLUIS WITTEVEEN + BOS
‘Als vrouwen hun baan bij ons opzeggen, lijkt het erop dat ze meestal wat anders gaan doen dan de mannen die uitstromen. Ze worden bijvoorbeeld beleidsmedewerker. Mannen stromen eerder uit omdat ze een klassieke carrièrestap kunnen maken, bijvoorbeeld richting projectmanagement. Het één is niet beter dan het ander – maar het valt wel op.’ Karin Sluis, manager Verkeer en wegen bij Witteveen+Bos, over bewustwording en rolpatronen. Eerst wat Getallen op Tafel. Witteveen+Bos heeft 802 medewerkers in dienst, waarvan 24% vrouw. Van de 102 groepsleiders zijn er zeven vrouw. En van de 21 Product Markt Combinaties heeft er slechts één een vrouw aan het hoofd. Die vrouw is Karin Sluis. Vrouwen meer op de achtergrond Hoe komt het dat zo weinig vrouwen de top bereiken bij Witteveen+Bos? Karin Sluis: ‘Vrouwen acteren anders dan mannen. Dit hebben wij ook besproken met de stage- en opleidingscoördinatoren van technische HBO-opleidingen. Zowel de opleidingen als wij concluderen een duidelijk verschil.’ Daarbij gaat het om deze vier punten: • Vrouwen zijn meer gericht op de maatschappelijke waarde van technisch werk. • Vrouwen zijn kritischer over hun eigen prestaties en daardoor ook bescheidener over hun (studie)resultaten.
20
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
21
• Vrouwen doen vaker werk op de achtergrond. Daardoor krijgen ze minder erkenning voor hun prestaties. • Vrouwen kunnen goed projecten leiden, maar geven minder vaak aan dat ze dit willen. Sluis: ‘Als mannen en vrouwen zich niet bewust zijn van deze verschillen in gedrag, trek je zomaar de verkeerde conclusie: bijvoorbeeld dat een vrouw geen projecten kán leiden.’ Coachen Witteveen+Bos vindt het jammer dat zo weinig vrouwen doorstromen naar een leidinggevende functie. Op deze manier gaan investeringen en capaciteit immers verloren. Daarom is het bedrijf de uitstroom beter aan het monitoren en start er najaar 2009 een coachingstraject. Hierbij worden mannelijke managers gekoppeld aan vrouwelijke groepsleiders en adviseurs. ‘Zo kunnen vrouwen hun loopbaankansen vergroten en mannen hun leidinggevende capaciteiten verbeteren.’ Voor iedereen leuker Het is goed om je als bedrijf en als opleidingsinstituut bewust te zijn van man-vrouwverschillen, vindt Karin Sluis. ‘Niet omdat we willen dat vrouwen meer moeten bluffen. Of omdat mannen minder moeten gaan werken. Het gaat ons erom dat iedereen zich bewust is van mechanismen die spelen. Dan kan het voor iedereen leuker worden.’
22
BOUWNETWERK
WIENKE BODEWES ALGEMEEN DIRECTEUR AMVEST
Secretaresse, portefeuillemanager,
gebiedsontwikkelaar: bedrijfsbreed vind je vrouwelijke werknemers binnen Amvest. 42% van onze werknemers is vrouw. Het is het logische gevolg van de keuze voor een kennisintensieve en enthousiaste organisatie. Zowel mannen als vrouwen horen daarin thuis wat ons betreft. BOUWNETWERK
23
Je hebt vrouwen en mannen
nodig binnen een groep MARCO AARTSE LEYTEN VASTGOEDONTWIKKELING
‘Wij hebben vooral behoefte aan goede medewerkers, zowel mannen als vrouwen. Ieder met specifieke vakinhoudelijke kennis. Een vrouw zorgt voor andere, vaak nieuwe invalshoeken. Daarom zijn wij voor een bonte mengeling van kleuren.’ Leyten Vastgoedontwikkeling is centrumplanontwikkelaar en belegger. Het bedrijf heeft 30 werknemers, een vestiging in Rotterdam en een in Groningen. Directeur Marco Aartse vertelt over manvrouwverhoudingen binnen zijn bedrijf. ‘De omslag in denken is ontstaan toen we in korte tijd hard groeiden: van 15 naar 30 medewerkers. We selecteerden heel erg op kwaliteit en zagen toen het aantal vrouwen binnen Leyten toenemen. In het noorden hebben wij nu bijvoorbeeld een vrouwelijke conceptontwikkelaar, Coralie van der Burg. ’ Veelkleurigheid Ook heeft er net een vrouw haar stage bij Leyten afgerond met een direct toepasbaar onderzoek. ‘Deze dame, Froukje Canter Cremers, is een belofte voor de toekomst. Haar afstudeerproject was een onderzoek naar het beter in verkoop brengen van huurwoningen. Zij heeft onderzocht hoe je mensen die koopbereid zijn, uit hun stoel kunt krijgen. Haar adviezen hebben we meteen geïmplementeerd.’
24
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
25
Marco Aartse merkt wel dat ambitie en praktijk soms van elkaar verschillen: ‘De actualiteit neigt momenteel eerder naar krimp dan naar uitbreiding. Maar onze grondhouding is dat we gaan voor een bonte mengeling van kleuren. Je hebt vrouwen en mannen nodig binnen een groep. Dat versterkt en zorgt voor een goede sfeer.’
Wij gaan voor een bonte mengeling van kleuren.
Deeltijdwerk is normaal Leyten doet niets speciaals om vrouwen te lokken en te behouden. Aartse: ‘Bij ons geen ondergrondse vrouwenclub. Wij hebben geen superambitieus plan – we willen ons vooral profileren als goede werkgever. Deeltijdwerk is hier normaal, zowel voor mannen als vrouwen, ook in de lijnfuncties. Als moderne werkgever moet je je daarvoor openstellen. En wat blijkt? Op hun vrije dag loggen collega’s vaak nog even in om hun mail te checken. De betrokkenheid van mensen bij het bedrijf wordt hierdoor alleen maar groter.’
26
BOUWNETWERK
JOOP VAN OOSTEN VOORZITTER RAAD VAN BESTUUR KONINKLIJKE BAM GROEP NV
Ook BAM heeft met betrekking tot
diversiteit nog een lange weg te gaan. Maar we weten waarheen we willen en waarom. Om in de toekomst succesvol te blijven moet de balans tussen vrouwen en mannen verbeteren. BOUWNETWERK
27
Het Ambassadeursnetwerk voor de Bouw zet zich in voor meer vrouwen op hogere posities Minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat installeerde op 25 mei 2009 het ‘Ambassadeursnetwerk voor de Bouw’. Twaalf prominenten uit verschillende takken van de bouwsector zetten zich een jaar lang in om meer vrouwen aan te trekken voor de bouwbranche. Ook geven zij de doorstroming van vrouwen naar hogere en topfuncties in de bouw een impuls. Hoe doen zij dit? Door concrete acties te ondernemen. Bijvoorbeeld door: • vrouwen aan te stellen in top- en middenkader; wen de kwaliteit van de organisatie verhogen; • loopbaanbegeleiding voor vrouwen in te zetten; • een rolmodel binnen de sector te zijn. Het netwerk is een initiatief van Bouwnetwerk en de Regieraad Bouw en wordt begeleid door Opportunity in Bedrijf. Jim Schuyt van de Alliantie is voorzitter van het Ambassadeursnetwerk.
28
BOUWNETWERK
Gerri Grijsen het glazen plafond
• een businesscase op te stellen waaruit blijkt dat vrou-
BOUWNETWERK
29
I
edereen
die op een roltrap
‘Acht jaar geleden bestond onze stafgroep uit alleen maar mannen. Nu is 20% van deze groep vrouw. Binnen de tien jaar dat ik hier nu werk, is er veel veranderd. Je herkent het bedrijf niet meer terug.’ Wim Koster, algemeen directeur van KONE, over mannenbolwerken en
staat,
vrouwen in de lift.
moet
‘Iedereen die in een lift of op een rolstrap staat, moet bij
bij ons kunnen werken
ons kunnen werken. Wij willen een afspiegeling zijn van de samenleving, van onze gebruikers.’ Hoe werkt Kone aan deze afspiegeling? Wim Koster: ‘Door het te doen. In 2005 kwam er voor het eerst een vrouw in het Management Team: Suzanne Straathof-Kocken. Haar manier van communiceren viel mij op. Heel zwart-wit gezegd: een man komt een vergadering
WIM KOSTER KONE
binnen, presenteert zijn plan en zegt: ‘Zo gaan we het doen’. Hij komt met overtuigende argumenten. Een vrouw zoekt commitment en zegt: ‘Er is een aantal alternatieven, ik denk dat dit de beste is - laten we het zo doen. Wat denken jullie?’ Vervolgens denkt een man: ‘Zie je wel. Ze twijfelt aan haar keuze.’ Terwijl ze alleen maar laat merken dat ze verschillende opties in overweging neemt. Een vrouw zegt niet meteen ja of nee. Deze verschillende manier van communiceren tussen man en vrouw was voor mij een eyeopener. Ik houd inmiddels in mijn eigen gesprekken ook rekening met deze verschillen.’
30
BOUWNETWERK
BOUWNETWERK
31
Vrouwelijke monteurs Op 1 juli 2009 is er een tweede vrouw aangesteld in het Management Team. Binnen de lift- en roltrappenbranche is dit uniek - het is een echt mannenbolwerk. Koster: ‘Wij hebben ook als enige twee vrouwelijke monteurs in dienst. Maar dat is een ander verhaal: er zijn gewoon te weinig jonge vrouwen die een technische opleiding volgen. Daarom heb ik dit onderwerp binnen de branchevereniging VLR op de agenda gezet. VLR kaart het vervolgens weer aan bij de Regionale Opleidings Centra.’ Flexibel werken, flexibel leven Wim Koster is sinds mei lid van het Ambassadeursnetwerk. Eén van de initiatieven die hij neemt is de organisatie van een Vrouwen-in-de-Lift-dag. Dit najaar komen alle vrouwen van KONE bij elkaar tijdens een forum over vrouwen in de bouw. ‘Ik geloof in doorstroming. Vrouwen in bijvoorbeeld administratieve functies zien binnen KONE dat het echt mogelijk is om op te klimmen naar een managementfunctie.’ Door een voorbeeldpositie in te nemen, hoopt KONE op een betere instroom en het behoud van vrouwelijke werknemers. Ook flexibele werktijden zorgen hiervoor. Koster: ‘Flexibiliteit in het indelen van je werk zorgt ook voor creativiteit. Je gaat flexibeler in het leven staan.’
32
BOUWNETWERK
DOUWE KRAS RAAD VAN BESTUUR ENECO
Dames, niet alleen maar
analyseren en dan bij de pakken neerzitten, maar erop af! Zelf initiatieven nemen. Bouwnetwerk geeft het goede voorbeeld. BOUWNETWERK
33
Waarom geen doorstroom?
Zorgen voor vrouwvriendelijke
Steeds meer vrouwen studeren af aan de academies voor
bouwwereld
bouwkunde, technische universiteiten en HBO-opleidingen voor de bouw. Gemiddeld ligt het aantal vrouwen aan deze
‘Zorg voor een bouwwereld waarin vrouwen willen (blijven)
opleidingen al jarenlang op circa 30%. Dat is echter niet terug
werken. En zorg voor een doorbraak van het glazen plafond.’
te zien in het kader en management van grote bedrijven in
Deze geluiden hoorde de commissie Baksteen van de diverse
de bouwsector. In het middenkader werken steeds meer
bouwbedrijven tijdens haar monitoring- en discussiebijeen
vrouwen – maar de doorstroom naar directieniveau blijft uit.
komsten. Hoe pakt de bouwbranche dit aan? Wij noteerden
Hoe komt dat?
deze tips tijdens de Baksteen-bijeenkomsten:
Ze zijn er niet. Ze kunnen het niet. Ze willen niet. Ze blijven niet. Deze stellingen hield de Commissie Baksteen de aanwezigen voor tijdens discussiebijeenkomsten bij verschillende bouwbedrijven. ‘Hoe komt het dat vrouwen niet op topposities terechtkomen?’, vroegen we tijdens de discussies. Een samenvatting van de reacties van bouwbedrijven:
• ‘Zet een vrouw niet alleen in haar positie. Er is ac tieve sponsoring nodig. En samenwerking met het zittend leiderschap. Om vrouwen te laten slagen en een cultuur verandering te bereiken, is het nodig dat minimaal 30% van de bedrijven bestaat uit vrouwen.’ En pas bij 40-60% is er sprake van genderbalans.
• Ze kunnen het niet: vrouwen kunnen het wél, maar moeten hun talent en ambitie herkennen – en het bedrijf moet ze érkennen. • Ze willen niet: vrouwen willen wél - als de cultuur van het bedrijf tenminste aansprekend is. • Ze zijn er niet: naar leiderschap moet je zoeken. Houd hier dus rekening mee in het selectieproces, en werf gericht. • Ze blijven niet: voorkom uitstroom door te coachen en te waarderen.
• ‘Techneuten zijn niet vanzelf goede managers – daarbij is professionele ondersteuning nodig.’
34
BOUWNETWERK
• ‘Denk na over andere incentives, beoordeling en carrière paden. En promoot flexibiliteit.’ • ‘Vrouwen moeten zelf ook werken aan hun eigen zichtbaarheid. Bijvoorbeeld door zich te laten inschrijven bij headhunters.’
BOUWNETWERK
35
• ‘Houd de aandacht voor het onderwerp vast. Maak het desnoods iedere dag tot gespreksonderwerp.’ • ‘Begin bij het begin, dus de instroom bij stages - en bouw van daaraf op.’ • ‘Let op hoe je selecteert bij werving. Hoe is het profiel omschreven? Met wie is het opgesteld? Wie zitten in de selectiecommissie?’ • ‘Mannen bluffen meer dan vrouwen. Vrouwen melden eerder wat ze níet kunnen dan wat ze wél kunnen.’
Bijzondere projecten: • werkte aan de eerste deelgebieden van vinexlocatie Leidsche Rijn Utrecht
36 36
BOUWNETWERK
LID VAN DE COMMISSIE BAKSTEEN
37
drs. Helma Born
Samenwerking tot stand brengen tussen partijen die elkaar niet altijd vanzelf(sprekend) vinden: daarin ligt de kracht van drs. Helma Born (37). Sinds maart 2009 is Helma voorzitter van Bouwnetwerk. Zij is directeur van Procap, senior adviseur en projectmanager gebiedsontwikkeling en vastgoedprojecten. Ook is ze bij Procap het aanspreekpunt voor procesvraagstukken in gebiedsontwikkeling en vastgoedprojecten. Eerder werkte Helma als projectmanager bij de Rijksgebouwendienst.
drs. Esther Engelen
Bijzondere projecten: • Leidschenveen: verwervings-, onteigenings- en uitgifteprocedures • Noorderplassen-West Almere: selectie marktpartijen, grondprijsonderhandelingen, planontwikkeling, gebiedsmarketing • de Buitenkans Almere: ambtelijke begeleiding CPO-project
38
LID VAN DE COMMISSIE BAKSTEEN
Ze heeft een fascinatie voor civiele projecten: ir. Aletta van Aalst (50) is architect en werkt vanuit haar bureau, Aletta van Aalst & Partners Architecten BV, aan ambitieuze projecten. Ruimtelijke visies en ontwerpen worden mede ingezet als focus en inspiratie in complexe multidisciplinaire projecten. Aletta van Aalst & Partners bewaakt actief de kwaliteit ervan tot en met de realisatie. Sinds 2001 is Aletta arbiter bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. Bijzondere projecten: • het A2-traject tussen Amsterdam en Utrecht • visie en ontwerp voor gemalen van Hoogheemraadschap Rijnland • ruimtelijk kader en referentieontwerpen voor de sluis- en stuwcomplexen Nederrijn/Lek (Driel, Amerongen, Hagestein) • kantoor Waterdistrict Rijkswaterstaat Utrecht in Nieuwegein • geluidsscherm langs de A2 bij Maarssenbroek • interieur operationele ruimtes diverse sluiscomplexen LID VAN DE COMMISSIE BAKSTEEN
39
ir. Aletta van Aalst
Een echte vastgoedgeneralist: dat is drs. Esther Engelen (41). Ze deed ervaring op in de makelaardij, als adviseur vastgoed en grondzaken bij een adviesbureau en bij een grote gemeente. Sinds een jaar werkt ze als ontwikkelingsmanager bij de Alliantie. In haar huidige functie ligt de focus op woningbouw, gebiedsontwikkeling en nieuwe concepten (vraag- en doegroepgerichte benadering en duurzaamheid). Daarnaast gelooft ze in een integrale aanpak, samenwerking en de synergie van partijen.
ir. Inez Ligtvoet
Een bevlogen projectmanager: dat is ir. Veerle Rypma (43). Ze startte haar loopbaan in de engineering van cockpitsystemen bij Fokker Aircraft. Daarna kwam ze in dienst bij diverse profit- en non-profitorganisaties. Ze ontwikkelde zich tot een projectmanager met een scherp oog voor techniek, esthetiek en de mens. Sinds 2006 werkt zij als freelance bouwmanager.
ir. Veerle Rypma
Een gedifferentieerde orderportefeuille heeft Regtop Ligtvoet Architecten. Ir. Inez Ligtvoet (42), directeur/architect, voert met haar bureau opdrachten uit van eerste ideevorming tot en met oplevering. Regtop Ligtvoet Architecten doet (binnenstedelijke) nieuwbouw, restauratie en architectuurbeleid. Daarnaast is herbestemming van gebouwen een speerpunt. Het bureau heeft een analytische werkwijze - het programma van eisen en de omgeving van het object zijn de uitgangspunten. Een analyse van het programma en een analyse van de context worden tot een symbiose gebracht: het programma laat in de vormgeving zien wat het gebouw huisvest, in de context wordt een keuze gemaakt tussen passend of juist in contrast bouwen.
Bijzondere projecten: • renovatie van de TU Delftfaculteiten Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en Industrieel Ontwerpen • nieuwbouw van de KLM Crown Lounge op Schiphol
Bijzondere projecten: • revitalisatie Chinatown Den Haag • huiskapel Nikolakommuniteit Utrecht • restauratieplan House of Humanity Rode Kruis Den Haag 40
LID VAN DE COMMISSIE BAKSTEEN
LID VAN DE COMMISSIE BAKSTEEN
41
