B en W. nr d.d Aanwijzen Boshuizerkade 119, basisschool De Sleutelbloem, als beschermd gemeentelijk monument

B en W. nr. 13.0308 d.d. 28-5-2013 Onderwerp

Besluiten:

Aanwijzen Boshuizerkade 119, basisschool De Sleutelbloem, als beschermd gemeentelijk monument

Behouden s advies van de commissie

1. kennis te nemen van het positieve advies van de onafhankelijke Monumentenselectiecommissie (MSC) dat is opgesteld in de vergadering van 14 september 2010, inzake de aanwijzing van Boshuizerkade 119 als beschermd gemeentelijk monument; 2. het advies van de Monumentencommissie, inclusief de objectbeschrijving met waardering van het object, waarin is vastgesteld dat het object om verschillende inhoudelijke redenen beschermenswaardig is, over te nemen; 3. conform het advies van de Monumentenselectiecommissie het object Boshuizerkade 119, kadastraal bekend Gemeente Leiden, sectie O, nummer 4449, op grond van artikel 3, eerste lid van de Monumentenverordening 2008, aan te wijzen als beschermd gemeentelijk monument en het object te registreren in het gemeentelijke monumentenregister; 4. vast te stellen dat de eigenaar, Protestants-Christelijke Schoolvereniging, geen zienswijze heeft ingediend; 5. het hoofd van Monumenten & Archeologie te verzoeken de eigenaar en de Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden (voorheen Monumentenselectiecommissie) schriftelijk op de hoogte te stellen van dit besluit.

Perssamenvatting:

Op grond van een advies van de Monumentenselectiecommissie heeft het college van burgemeester en wethouders het schoolgebouwvan basisschool De Sleutelbloem,aan de Boshuizerkade 119,aangewezen als beschermd gemeentelijk monument. Het schoolgebouw werd in 1956 gebouwd en ontworpen door architect D.L. Landman. Deze gangloze, licht- en luchtschool, uit de Wederopbouwperiode, ligt op de grens van een wederopbouwbuurt, die volgens dezelfde kenmerkende stijl is vormgegeven. De school is een afspiegeling van de opvattingen over de ruimtelijke voorwaarden die aan een schoolgebouw werden gesteld in de jaren vijftig in Leiden, waarbij de nadruk ligt op gezondheid, licht en lucht. In het rechthoekige schoolgebouw combinatie combineren…. Het pand zal worden ingeschreven in het gemeentelijke monumentenregister. De eigenaar wordt door middel van een brief op de hoogte gesteld van het genomen besluit.

INSCHRIJVING MONUMENTENREGISTER behorende bij B&W-besluit nr: 13.XXXX (als bedoeld in artikel 1, onder c. van de Monumentenverordening) Pand

13.XXXX d.d. XX MAAND 2013 Monumentnummer: XXXX

Boshuizerkade 119 2321 TZ Leiden

OMSCHRIJVING VAN HET MONUMENT Inleiding Boshuizerkade 119 ligt zuidelijk in de wederopbouwbuurt die grenst ten zuiden van het Haagwegkwartier. Het pand ligt evenwijdig aan de Telderskade, met de korte kant naar de Boshuizerkade. Ten zuiden van de Telderskade ligt het plangebied van het uitbreidingsplan Leiden Zuid-West uit 1955. Basisschool De Sleutelbloem aan de Boshuizerkade 119 en de Teldersschool aan de Telderskade 48 zijn tweelingscholen: twee scholen met hetzelfde ontwerp. Ze liggen met afstand schuin tegenover elkaar, aan weerszijden van de Telderskade en aan weerszijden van een groot sportterrein. Nog twee exemplaren van hetzelfde ontwerp stonden aan de Asserstraat en de Du Rieustraat, maar deze zijn afgebroken. In 1956 werden deze vier zogenaamde ‘Elpe systeemscholen’ in Leiden opgeleverd door de firma NV Panagro uit Warmond naar ontwerp van de architect D. L. Landman (1895-1987). Het totale aantal van deze seriebouw ‘Elpe-scholen’ in Nederland kwam op 53. Elpé verwijst naar een specifiek systeemontwerp van Panagro. Panagro had al ervaring met standaardisatie in de scholenbouw. In 1948 en 1949 had de firma 115 houten, zogenaamde ‘Finse scholen’ in 49 Nederlandse gemeenten gebouwd. Dit was een gerationaliseerd schooltype, zowel in ontwerp als uitvoering, dat door het voorbewerkte hout tevens goedkoop was. Het was de overheid geweest die na de Tweede Wereldoorlog de normalisatie en standaardisatie in de scholenbouw stimuleerde, om zodoende het nijpend tekort aan scholen op een verantwoorde, maar goedkope manier tegen te gaan. Hiertoe werden onder meer prijsvragen voor schoolontwerpen uitgeschreven. Een voorontwerp van de Elpé-school van de hand van Landman in opdracht van Panagro kwam op deze wijze tot stand, toen het in 1952 met vijf andere inzendingen door de overheid werd uitgekozen als ontwerp voor een lagere school. Dit ontwerp van Landman vormde een overgang van de corridorschool naar de gangloze Elpé-school. Naast de ontwikkeling van seriebouwscholen hield de Leidse architect Landman zich in Leiden voornamelijk bezig met sociale woningbouw, gerealiseerd tussen 1951-1959. Zijn vormen zijn traditioneel, zijn materiaalgebruik modern; een typisch voorbeeld van shake hands-architectuur. Systeembouw en rationalisatie betekende een goedkopere manier van bouwen, maar het betekende niet dat er geen hoge eisen aan de scholen gesteld werden op het gebied van uiterlijk, hygiëne en functionaliteit. Het ontwerp diende in zijn algemeenheid aantrekkelijk te zijn. De overheid schreef verder voor dat de schoollokalen veel lucht en licht moesten krijgen, lucht door middel van dwarsventilatie en licht door de voorgeschreven oriëntatie van de leslokalen op het zuiden. De vloeren moesten naadloos zijn. Behalve klaslokalen waren er ten slotte andersoortige ruimtes nodig als een gymnastiek- en handenarbeidlokaal, een aula, toiletten en sanitaire ruimtes die vanwege hygiënische redenen verspreid moesten worden over het schoolgebouw, garderobes, ruimtes voor het personeel en lesmateriaal en een groene ruimte rondom de school.

De initiatieven van de overheid hadden een levendig debat onder architecten tot gevolg, onder meer gevoerd in de vakbladen, waarbij de vraag centraal stond hoe een ideale school er nu uitzag. Dit leverde allerlei nieuwe plattegronden op naast de bestaande corridorschool. De Sleutelbloem is een voorbeeld van een gangloze school met doorzonlokalen. De tegenover elkaar gelegen ramen laten hierbij zoveel mogelijk licht in de lokalen toe. Beschrijving De plattegrond van het schoolgebouw is rechthoekig en heeft een aan de breedte-as in het midden van de plattegrond gespiegelde opzet. Het bouwvolume bestaat uit één bouwdeel van drie bouwlagen: een begane grond en twee verdiepingen. Het zadeldak is flauw hellend, met een kenmerkende opstaande dakgootrand. De gevels zijn opgetrokken uit een platte bruine baksteen en uitgevoerd in schoon metselwerk in klezorenverband, met een enigszins diep liggende voeg. De lange gevels zijn symmetrisch ingevuld met verschillende vensters, corresponderend met de gespiegelde plattegrond. De lange gevels hebben ter hoogte van de begane grond een andere invulling dan ter hoogte van de twee verdiepingen vanwege de daar achter liggende, verschillende functies. In de korte zijden van het gebouw bevinden zich entrees, dubbele openslaande deuren, en één klein vierkant venster. De korte zijde aan de Boshuizerkade is de hoofdingang. Op de begane grond was de middenruimte een grote gemeenschapsruimte, aan beide zijden geflankeerd door een hal met trappenhuis, personeelskamers en toiletten. Nu is de middenruimte een gymnastiekzaaltje. Aan de kant van de Boshuizerkade leidt een kleine trapje in de hal naar het zaaltje. Op de verdiepingen liggen boven de gemeenschapsruimte twee lokalen met de rug tegen elkaar en verbonden door een deur. Aan weerszijden hiervan bevinden zich de twee trappenhuizen elk geflankeerd door nog een lokaal. De gevelindeling geeft duidelijk de achterliggende functies aan: klaslokalen achter de grote raampartijen met roedenverdeling op de verdiepingen, trappenhuizen achter de kleine vensters daartussen. Aan de kant van de Telderskade leidden oorspronkelijk vier openslaande deuren in het midden van de begane grond naar de speelplaats, maar drie van de vier deuren zijn gewijzigd in ramen. Aan weerszijden hiervan, voorbij de trappenhuizen onder de klaslokalen, bevinden zich vier kleine vierkante vensters. Zeshoekige betonnen vensters in een zigzagpatroon onder elkaar vanaf de begane grond tot aan de dakrand flankeren het middendeel. Aan de kant van de Meerhof is, in plaats van het zigzagpatroon, per verdieping een rijtje van vier kleine vierkante vensters geplaatst. Op de begane grond is de plek van openslaande deuren aan deze kant ingevuld met ramen. De vensters daarnaast zijn groter dan aan de Telderskade-zijde. Aan de Telderskade-zijde markeerde een luifel met staande rand, verwant aan de opstaande dakgootrand, de vier deuren. Helaas is de luifel bij deze school gesloopt. Alle kozijnen zijn van hout, met uitzondering van de prefab betonnen zeshoekige kozijnen. Alle kozijnen steken iets buiten de gevels uit, de grote raampartijen wat minder dan de kleinere kozijnen. Het dak is bedekt met kunststofrollen en teer.

Interieur De hoofdindeling in het interieur is nog in oorspronkelijk staat, alleen op de begane grond zijn enkele verschuivingen geweest in de ruimtes naast de middenruimte. De functie van aula is verplaatst naar een lokaal op de eerste verdieping. De betonnen draagconstructie is zichtbaar. De binnenmuren (spouwmuren) zijn uitgevoerd in schoon metselwerk in gele baksteen. De betonnen trappen in de trappenhuizen zijn U-vormig en hebben twee steken per verdieping. Stalen trapspijlen zijn afgedekt met een geronde eikenhouten trapleuning. Op de traptreden, de trapbordessen en de verdiepingsvloeren ligt linoleum. In beide trappenhuizen bevinden zich op beide verdiepingen toiletten en een wasbak. In de muren tussen de één venster in de scheidende muur. Wijzigingen zijn de verlaagde plafonds en nieuw aangelegde toiletten. Over de originele donkerrode tegelvloeren met een patroon van gekleurde tegels in de lokalen, ligt blauw linoleum.

In het grasveld bij de school staat een bronzen beeldje dat twee kinderen voorstelt die ‘haasje over’ spelen. De signatuur, ‘EK 1961’, is van de kunstenaar Ek van Zanten.

Waardering Architectuurhistorische waarde De school is een gaaf voorbeeld van het gangloze licht-, luchttype. Volume en interieur zijn zeer compact (kleinschalig). De indeling is doordacht en met aandacht afgewerkt. De architect combineert traditionele vormen, de zeshoekige vensters, het zadeldak en de rechthoekige plattegrond met moderne materialen, de betonnen draagconstructie, de betonnen prefabramen en de grote raampartijen. Daarmee is de school een voorbeeld van shake hands-architectuur. De zeshoekige vensters en de opstaande dakgootrand geven de school een persoonlijke uitstraling (die door herstel van de luifel weer compleet gemaakt zou worden). Stedenbouwkundige waarde Boshuizerkade 119 ligt op de grens van een wederbouwbuurt die in dezelfde stijl is gebouwd. Blokken etagebouw, tussen de bejaardenwoningen en eengezinswoningen in deze buurt, hebben dezelfde afdekking en ongeveer hetzelfde volume als de school. De school is in dit buurtje een stedenbouwkundig accent aan de Telderskade met een groene buffer (waarin een fraaie kastanjeboom en een mooi kunstwerk) er tussenin. Ook omdat aan de andere kant van de Telderskade een gebied met eengezinswoningen uit de wederopbouw ligt, markeert de school de overgang tussen typologisch twee verschillende gebieden. Bovendien hebben de Sleutelbloem en de Teldersschool door hun gelijkenis een ensemblewaarde. Cultuurhistorische waarde De school is een afspiegeling van de opvatting over de ruimtelijke voorwaarden waarin docenten en leerlingen zouden moeten fungeren in de jaren vijftig in Leiden. Gezondheid, licht en lucht waren daarin belangrijke uitgangspunten en onderdeel van een cultuurhistorische ontwikkeling.

Leiden, XX MAAND 2013, Burgemeester en Wethouders van Leiden, de Secretaris,

de Burgemeester,

KADASTRALE TENAAMSTELLING Eigenaar: Protestants Christelijke Schoolvereniging Hypothecaire schuldeiser: N.n.b. KADASTRALE AANDUIDING

Gemeente Sectie Nummer

Monumenten & Archeologie

Leiden O 4449

Retouradres: Postbus 9100, 2300 PC Leiden Protestants-Christelijke Schoolvereniging, Burggravenlaan 11

Gemeente Leiden Bezoekadres Boisotkade 2a 2311 PZ Leiden Telefoon 071 - 516 55 02 e-mail [email protected]

2313 HM Leiden Datum XX MAAND 2013 Ons DIV 2013 -4371 kenmerk Aanwijzing object Boshuizerkade 119, Basisschool Onderwerp De Sleutelbloem, als beschermd gemeentelijk monument

Contactpersoon F.H. van Zaanen Durand Doorkiesnummer 57 81

Geachte mijnheer, mevrouw, In de vergadering van XX MAAND 2013 heeft het college van burgemeester en wethouders besloten (besluitnummer 13.XXXX) om het object Boshuizerkade 119, basisschool De Sleutelbloem, kadastraal bekend Gemeente Leiden, sectie O, nummer 4449, aan te wijzen als beschermd gemeentelijk monument en te registreren in het gemeentelijke monumentenregister. Het college heeft dit besluit genomen na het positieve advies van de onafhankelijke Monumentenselectiecommissie van 14 september 2010 en de bijbehorende waardering met beschrijving, die op het registerblad is overgenomen. Voor de overwegingen verwijzen wij u naar het bijgevoegde besluit. De aanwijzing als beschermd gemeentelijk monument betekent niet dat verandering of aanpassing van het object niet (meer) mogelijk is. Voor wijzigingen aan het monument, zowel aanpassingen aan het interieur als het exterieur, is in de meeste gevallen wel een omgevingsvergunning vereist. Gelet op de bepalingen van de Algemene Wet Bestuursrecht kunt u tegen dit aanwijzingsbesluit binnen een termijn van 6 weken een bezwaarschrift indienen bij het College van Burgemeester en Wethouders van Leiden, Postbus 9100, 2300 PC Leiden. De termijn begint met ingang van de dag na die waarop dit besluit is verzonden. Als u een bezwaarschrift heeft ingediend, kan in spoedeisende gevallen ook een verzoek om voorlopige voorziening worden ingediend bij de Voorzieningenrechter van de Rechtbank Den Haag, sector Bestuursrecht, Postbus 20302, 2500 EH Den Haag. z.o.z.

Burgemeester en Wethouders

Als u vragen heeft over de aanwijzing van uw pand als gemeentelijk monument, kunt u contact opnemen met Monumenten & Archeologie, mevr. F.H. van Zaanen Durand. Het telefoonnummer staat vermeld in het briefhoofd. U kunt ook contact opnemen met het Servicepunt Bouwen en Wonen (071 - 516 55 02).

Hoogachtend, Burgemeester en Wethouders van Leiden, namens dezen,

drs. ing. M.D.R. Andela, Hoofd Monumenten & Archeologie Gemeente Leiden

Bijlagen:

een afschrift van het besluit van het college van burgemeester en wethouders, het registerblad van Boshuizerkade 119, voormalige basisschool De Sleutelbloem, zoals dit is opgenomen in het gemeentelijke monumentenregister, een gemeentelijk monumentenschildje (Wij verzoeken u het schildje zichtbaar naast de voordeur/op de voorgevel van het monument te bevestigen. Het schildje blijft eigendom van de gemeente Leiden.)

Retouradres: Postbus 9100, 2300 PC Leiden Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden t.a.v. de voorzitter, dhr. J. Westerman Postbus 9100 2300 PC Leiden

Datum Ons kenmerk Onderwerp

XX MAAND 2013 DIV-2013-4372 Aanwijzing object Boshuizerkade 119, Basisschool De Sleutelbloem, als beschermd gemeentelijk monument

Gemeente Leiden Bezoekadres Boisotkade 2a 2311 PZ Leiden Telefoon 071-5165165 E-Mail [email protected]

Contactpersoon Doorkiesnummer

F.H. van Zaanen Durand 5781

Geachte leden van de Adviescommissie,

In de vergadering van XX MAAND 2013 heeft het college van burgemeester en wethouders besloten (besluitnummer 13.XXXX) om het object Boshuizerkade 119, basisschool De Sleutelbloem, aan te wijzen als beschermd gemeentelijk monument en in te schrijven in het gemeentelijke monumentenregister. Voor de overwegingen verwijzen wij u naar het bijgevoegde besluit.

Hoogachtend,

Burgemeester en Wethouders van Leiden, namens dezen,

drs. ing. M.D.R. Andela Hoofd Monumenten & Archeologie Gemeente Leiden