Monument: Gemeentelijk sportcentrum, Breda REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]
0758100000053540 Noord-Brabant Breda Breda Topaasstraat 13 4817 HA Ginneken A 6356
sportcentrum
KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen
Het gemeentelijk sportcentrum is een bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling dat sportbeoefening in een toenemende belangstelling stond, en vanaf de jaren vijftig door de overheid steeds meer werd gestimuleerd. Het sportcentrum is van belang vanwege de historisch-ruimtelijke ontwikkeling waarbij gebouwen voor recreatieve doeleinden op voor het (auto)verkeer goed bereikbare locaties aan de rand van de stad werden gebouwd, en zo ook als voorziening voor de regio konden dienen. Het gebouw is van waarde als goed voorbeeld van het indertijd nieuwe bouwtype van overdekte accommodatie van zaalsporten.
Het gebouw is van belang voor het gevarieerde oeuvre van J.J. Margry Het gebouw is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten waarbij een zakelijk verband is gezocht tussen vorm, constructie en ruimtelijke indeling, waarbij de constructie heeft gezorgd voor een vrij vloeroppervlak en tevens een markante, expressieve vormgeving. Het gebouw vormt hierdoor beeldbepalend object aan een belangrijke uitvalsweg. Van belang is ook de combinatie van beton brut in het exterieur en de binnenwanden van geglazuurde baksteen.
exterieur en interieur(onderdelen). III Situationele en ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of
Het sportcomplex heeft is van belang vanwege de ligging aan de nabijgelegen Claudius Prinsenlaan. Stedenbouwkundige P. Verhagen ontwierp dit tracé na de Tweede Wereldoorlog in zijn stedenbouwkundig plan voor Breda, als een brede ‘parkway’ waarlangs diverse vrijstaande gebouwen in het groen staan. Aan de zijde van de Claudius Prinsenlaan heeft het gebouw daarom de meest expressieve verschijningsvorm.
Het gebouw is relatief gaaf bewaard gebleven.
3.
4.
5.
6.
constructieve gaafheid; als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving.
Het gebouw bezit nog steeds de oorspronkelijke functie
V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d.
Navolging in de architectuur; reacties in nieuwsberichten, kranten, status zoals Unesco
e.d. Overige
KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal) Naam object Stijl/stroming Bouwtijd (ook de planfase)
Sport, recreatie, horeca Sport en recreatie Sportcentrum Sportcentrum, 2012 Gemeentelijk sportcentrum Functionalisme, Modernisme. Margry toont hier een verwantschap met het brutalisme. 1961 opdrachtverstrekking 1963 definitief plan 14 januari 1967 feestelijke opening van het gebouw.
Architect(en)/ontwerper(s) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever
J.J.(Joost) Margry, Bureau Margry en Van Hoytema.
Exterieur
Voorbouw bestaande uit een rechthoekig bouwvolume van twee bouwlagen met stalen raampuien gevuld met glasruiten. Het platte dak hangt aan opvallende grote betonnen spanten. Links naast de hoofdingang staat een trap naar de bovenverdieping, oorspronkelijk was hier een terras aangebracht maar dit is dichtgezet en bij de achtergelegen kantine getrokken. Op de gevel staan de oorspronkelijke naamaanduiding in letters “sportcentrum”. Betonskelet met vullingen van baksteenmetselwerk in een gele baksteen en stalen raampuien met glasruiten. De betonconstructie van de grootste sportzaal heeft afschuinde kolommen en v-vormige gekoppelde dakliggers. Deze constructie is in een vereenvoudigde vorm toegepast bij de gymnastiekzaal.
gebouw, constructietechniek
Interieur (indeling)
Gemeente Breda
De ingang voor sporters leidt naar een lange hal met aan de linkerzijde een grote sportzaal met tribune, aan de achterzijde een gymnastiekzaal. Het publiek bereikt de tribune van de grote sportzaal vanaf een aparte ingang aan de linkerzijde. Rechts van de lange gang zijn kleedruimtes gesitueerd, iets verdiept gelegen. Aan het
interieur, techniek en materialen
einde van de lange gang is de gymnastiekzaal geplaatst. Aan de rechterzijde van de gang is een aparte ingang voor scholieren. Op de verdieping, boven de entree, een kantine en vergaderruimte. Daarachter extra kleedruimtes. De indeling van het sportcentrum is grotendeels gebaseerd op schema’s die door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten werden uitgegeven. Beton. Binnenwanden in de sportzalen van metselwerk met geglazuurde baksteen in lichte tinten zoals wit en zachtblauw. Open trappen van beton met stalen leuningen met houten handlijsten. Tegels op de vloeren in hallen en kleedkamers. Banken van staal en hout in de kleedkamers en op de tribunes. Bij de entree is in de linker zijmuur een glazen vitrine geplaatst.
Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: beplanting Stedenbouwkundige ligging, situering (incl. aanduiding windstreek), omgeving van belang
Situering aan de Claudius Prinsenlaan. Deze slingerende uitvalsweg vormt een belangrijk onderdeel van het stedenbouwkundig plan van P. Verhagen voor Breda. Hij ontwierp de laan als een brede ‘parkway’ met vrijstaande gebouwen in het groen. De sporthal is een van deze gebouwen.
Archeologische relevantie ondergrond
Het sportcentrum ligt voor zover bekend niet op een terrein met archeologische verwachtingswaarde.
Geschiedenis Relevante wijzigingen
In de loop der jaren zijn wijzigingen doorgevoerd zoals het geel schilderen van delen van de betonconstructie in het interieur, het aanbrengen van een gele en rode kleuren op het exterieur (kozijnen, pilotis), het herinrichten van de kantine in de stijl van een bruin café, het dichtzetten van het zonneterras. In 2012 vindt een renovatie plaats naar ontwerp van de Bredase architect Pascal Grosfeld, uitgevoerd door Breda Bouw. De architect heeft in overleg met de afdeling erfgoed van de gemeente gebruik gemaakt van de oorspronkelijke bouwtekeningen. Het doel is technische verbeteringen door te voeren en met minimale middelen iets van de oorspronkelijke kwaliteit terug te brengen. In de sportzalen zijn nieuwe vloeren
aangebracht. De gordijnen in de sportzalen zijn verwijderd. Aan de buitenzijde zijn nieuwe jaloezieën aangebracht. De kleedkamers zijn gemoderniseerd (oorspronkelijke bankjes zijn daarbij behouden). Er zijn voorzieningen aangebracht ten behoeve van rolstoeltoegankelijkheid. Houten betimmeringen op het plafond zijn vervangen door lichtere roosters om een luchtiger effect te verkrijgen. De onderdelen van de betonconstructie die geel waren geschilderd, zijn overgeschilderd in lichtgrijs. De kleuren in het exterieur zijn verwijderd en vervangen door grijs. Plaatwerk aan het exterieur is vervangen. Aan het exterieur is metselwerk en beton gereinigd. Uit de kelder is asbest verwijderd. In de ontvangsthal is een nieuwe balie aangebracht. Op de vloer is rood linoleum aangebracht. Roerende objecten van belang voor het gebouw Bezocht
L.J.J. von Santen, september 2012 exterieur en interieur.
Overige
In de volksmond wordt het sportcentrum ‘De Scharen’ genoemd, naar het kunstwerk van Theo Besemer dat in 1971 bij het gebouw werd geplaatst.
KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr.3 Interviews bewoners, gebruikers
Joosje van Geest, Architectuurgids Breda, Rotterdam 2002 Leon van Meijel, Waardestelling sportcentrum Topaasstraat 13, Breda, Nijmegen 2009 Monumenten Adviesbureau Nijmegen
