Autisme in het gezin
Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda
Disclosure belangen spreker
Achtergrond • Problemen in de sociale ontwikkeling: belangrijk kenmerk van autisme
• Grote verschillen in mate van sociale problemen
Weinig tot geen problemen
Milde tot matige problemen
Ernstige problemen: Autisme?
• Social Responsiveness Scale (SRS; Constantino & Gruber, 2012)
Doelen onderzoek Variatie autismesymptomen heeft invloed op/wordt beïnvloed door:
• Herkennen/diagnostiek van autisme → onderzoeken vragenlijsten/testinstrumenten
Doelen onderzoek Variatie autismesymptomen heeft invloed op/wordt beïnvloed door:
• Herkennen/diagnostiek van autisme → onderzoeken vragenlijsten/testinstrumenten • Andere problematiek, bijv. angsten → onderzoeken relaties met bijkomende problemen • Sociale omgeving: gezin
→ onderzoeken relaties met o.a. gezinsfunctioneren, ouder-kind interactie, zorggebruik, symptomen ouders en broertjes/zusjes
Deelnemers Screening
Selectie
Onderzoek
Vervolgonderzoek
• 1281 klinisch verwezen kinderen 2.5 t/m 10 jaar gescreend op autismekenmerken dmv SRS
• 668 kinderen: 428 hoog risico autisme; 240 laag risico autisme • Deelname: • 320 ouders/kinderen aan diagnostiek • 246 moeders en 131 vaders aan vragenlijsten • Deelname: • 168 ouders aan vragenlijsten
Resultaten I: Samenhang autisme- en angstsymptomen binnen gezinnen • Samenhang tussen ouders: • Wanneer de ene ouder meer autismesymptomen heeft vergroot dat het risico op angstsymptomen bij de andere ouder? autisme
angst
• Samenhang tussen ouders en kinderen: • Zijn de relaties tussen autisme- en angstsymptomen van ouders en die van kinderen specifiek voor type problematiek of zijn er gedeelde risicofactoren?
autisme
autisme autisme + angst
Methode • Gezinnen n = 231: • Moeders n = 224 • Vaders n = 182 • Kinderen n = 447
• Vragenlijsten: • Autisme: Social Responsiveness Scale (SRS) • Angst: DSM-schaal Angstproblemen van de Child Behavior Checklist (CBCL: kinderen); Adult Self-Report & Adult Behavior Checklist (ASR & ABCL : ouders)
• Informanten: • Ouders: zelf-rapportage en partner-rapportage • Kinderen: ouder-rapportage (93%) moeders
Samenhang tussen ouders
Autisme
Angst
Autisme
Angst
Tussen ouders en kinderen Autisme
Autisme
Angst
Angst
Autisme
Autisme
Angst
Angst
Conclusie • Autisme- en angstsymptomen komen vaak samen zowel bij kinderen als bij ouders
• Autismesymptomen ouders gerelateerd aan autismesymptomen kind, maar alleen als moeder rapporteert • Gebruik meerdere informanten • Angstsymptomen van beide ouders voorspellen zowel autisme- als angstsymptomen van kinderen • Mogelijke gedeelde risicofactoren voor angst en autisme
Aanbevelingen verder onderzoek • Longitudinaal: wisselwerking kind-ouder onderzoeken
• Invloed van symptomen ouders en co-morbide symptomen op behandeling van kind • Onderliggende mechanismes: genen en omgeving
Resultaten II: Observatie van ouder kind interactie • Sociale beperkingen bij ASS ook merkbaar voor ouders • Onduidelijk in hoeverre dat te zien is in omgang tussen ouder en kind • Wisselende onderzoeksresultaten: ene onderzoek vindt wel en andere onderzoek geen verschil
Ouder-kind interactie • Hoe gaan ouders van kinderen met ASS om met hun kinderen? • Welke eigenschappen van het kind zijn het meest bepalend?
Ouder-kind interactie 50 kinderen tussen 2,5 en 6 jaar: • Verwezen naar GGZ met verschillende vragen • 10 minuten spelen • Samen opruimen • Vragenlijsten over kind: • Autisme kenmerken • Emotionele en gedragsproblemen
M, 3 jaar oud
Voorbeelden coderingen • Informatie over materiaal: “Dat is een kar” • Opdrachten: “Zoek jij eens iets wat in de kar kan” • Negatief: “Doe niet zo raar” • Compliment: “Goed zo!” • Sociaal: “Hij heeft geen klep!” • Opdracht: “Kijk!”
Onze vraag • Zijn bijkomende emotionele en gedragsproblemen kunnen misschien belangrijker zijn voor hoe ouder en kind met elkaar om gaan dan autisme symptomen? Want: • Ouders reageren op gedrag, niet op diagnose
• ASS gaat vaak samen met andere emotionele en gedragsproblemen, die veel storender kunnen zijn
Resultaten • Geen verband tussen ASS kenmerken en ouder-kind interactie
Resultaten • Kinderen met meer agressie en aandachtsproblemen kregen meer negatieve opmerkingen van hun ouders
Conclusies • Beperkte invloed van problemen kind op gedrag ouder in de interactie • Invloed die er is niet op basis van ASS, maar veel meer op basis van bijkomende problemen, vooral aandacht en agressie
Voor toekomstig onderzoek • Grotere groepen • Langere observaties, liefst thuis • Verschillende aspecten van interactie en manieren van meten
Vragen? • Jorieke Duvekot:
[email protected] • Geerte Slappendel:
[email protected]
