augustus 2010 Wereld van het poppenspel Tijdschrift van de Nederlandse vereniging voor het Poppenspel-unima

augustus 2010 Wereld van het poppenspel

Tijdschrift van de Nederlandse vereniging voor het Poppenspel-unima

inhoud

Nederlandse Vereniging voor het Poppenspel Unima Centrum Nederland

Van de redactie

55

Het 25ste internationale festival in Dordrecht is over. En misschien wel voor goed. De UNIMA councillors van overal ter wereld zijn weer vertrokken na hun congres in de Wilhelminakerk te Dordrecht. Spelers en UNIMA gasten nemen de indrukken van Dordrecht mee en dragen zo hopelijk een klein beetje bij aan begrip voor elkaar in deze door onrust en oorlogen gekwelde wereld. U vindt een verslag van de vergaderingen in het NVP katern. En een eresaluut aan het IPF elders in dit blad. Wat de gemeente Dordrecht beweegt om zo’n gerenommeerd festival zomaar te laten gaan, kan een mens alleen maar raden: of het is uitgesproken domheid of het heeft een andere bedoeling die niet wordt uitgesproken. Laten we hopen dat het jeugdtheater aan de haven het wel haalt.

ven op de Experimentendag in Dordrecht doet beslist deugd. Maar doet je tegelijk beseffen dat cultuur- en kunsteducatie weer ingevoerd moeten worden op basis- en middelbare scholen. Literatuur, beeldende kunst, tekenen, schilderen, boetseren, theater, zingen het zijn de meest fundamentele instrumenten die kinderen moeten worden aangereikt om zo toegerust het volwassen leven in te stappen. Die creativiteit zal ook de innovatie bevorderen en niet alleen op cultureel gebied, maar zeker ook in andere disciplines is mijn stellige overtuiging. Ada d’Hamecourt

De loodzware Encyclopedie over het poppentheater in het Frans die ook in Dordt tijdens het festival gepresenteerd werd kreeg inmiddels een hoge onderscheiding van de bond van theatercritici in Frankrijk. We zagen een masterclass in Dordt met werkelijk verrassende resultaten. Koos Wieman vertelt u meer daarover in Techniek. Hoe poppenspel, figurentheater en beeldend theater integreert in opera en straatopera zien we heel goed in A Dog’s Heart en bij het Ricciotti Ensemble. Dat kinderen die nog nooit of maar sporadisch met theater in aanraking zijn geweest onder goede leiding ook in staat zijn een sprankelende presentatie te ge-

Zie pagina 19



En verder in dit nummer:

augustus 2010

Interview Frank Kooman Column Koos: Jopie En Suite: Bezieling Eresaluut aan IPF Mogelijk vast jeugdtheater Gezien, gehoord, gelezen Experimentendag De Poesje Verenigingsnieuws Prikkebeen Buitenlandse bladen Korte berichten De uitdaging van Abolo Techniek: Licht en schaduw Colofon, Agenda Titeres Gigantes

Foto omslag:

Het jeugdtheater aan de haven komt mogelijk in dit pand.

pag. 3 pag. 5 pag. 6 pag. 8 pag. 9 pag. 11 pag. 12 pag. 13-16 pag. 17 pag. 18 pag. 19 pag. 22 pag. 24 pag. 25 pag. 26

Wouter van Riessen, zelfportret met buikspreekpop foto Teddy Liho, Sofia

interview

Frank Kooman 80 jaar

63 jaar poppenspeler en 50 jaar een vast poppentheater in Den Haag Frans Hakkemars

Kooman’s Poppentheater bestaat uit de spelers Frank (1929) en Arjan Kooman (1967). Frank Kooman begon in 1946 in het Theater der Verenigde Poppenspelers in Den Haag, waar hij



Foto: Bert de Jong

zijn eigen kindervoorstellingen speelde. Tijdens zijn conservatoriumstudie werkte hij daar bovendien als componist en pianist. Na het behalen van het solistendiploma piano werd in 1960 het vaste theater opgericht. Sindsdien wordt daar gespeeld voor kinderen en volwassenen. Frank componeert muziek bij zijn eigen voorstellingen en vroeger ook voor anderen zoals: Feike Boschma, Guido van Deth, Paul van Vliet sr, Frans ter Gast en de Haagse Comedie.

Wat zijn je ervaringen na 50 jaar? Er worden in het eigen theater ongeveer 120 voorstellingen per jaar gespeeld. De capaciteit is 125 kinderplaatsen, de zaalbezetting is ruim 70 procent. Een eigen theater hebben is zwaar. Nieuw repertoire, goede contacten met het publiek en belangrijkste van alles: continu programmeren. Al 50 jaar lang twee keer per week een voorstelling, op vaste tijden en met een constante kwaliteit. De eerste voorstellingen staan nog steeds op het programma, maar zijn geëvolueerd, de tekst staat niet vast. Het spelen van een voorstelling is dus allesbehalve routine en het verveelt nooit!

Zie je een lijn in al die jaren? Er moet anno 2010 meer aandacht worden besteed aan PR dan vroeger. Er is veel meer concurrentie, er zijn veel theaters. Zeker in een grote stad als Den Haag, zijn soms wel 10 jeugdtheatervoorstellingen op een middag. Je moet je onderscheiden. Kun je iets vertellen over het publiek dat binnenkomt? Bezoekers komen uit alle delen van de stad Den Haag en uit alle lagen van de bevolking. Hoger opgeleiden vinden de weg naar een poppentheater veel makkelijker dan lager opgeleiden. Omdat we veel voor scholen spelen, komen ook kinderen van ‘zwarte scholen’ regelmatig naar ons theater. De Stichting Vrienden van Kooman’s Poppentheater met 180 vrienden maakt per jaar vijf voorstellingen mogelijk voor scholen voor speciaal onderwijs zoals blinde, dove, zieke en moeilijk opvoedbare kinderen en achterstandsscholen, inclusief busvervoer. Is er een taakverdeling tussen jullie? Frank en Arjan schrijven en spelen de voorstellingen en maken

augustus 2010

H

et vaste theater is het oudste nog bestaande poppentheater van ons land. Arjan Kooman is van jongsaf aan betrokken en assisteerde Frank vanaf zijn 15e jaar. Na de School voor Journalistiek in Utrecht combineerde hij eerst een aantal jaren poppenspel en schrijven. Sinds 1995 is hij fulltime poppenspeler. Hij schrijft en speelt zijn eigen voorstellingen, zowel in het vaste theater als elders. Er worden 200-250 voorstellingen per jaar gespeeld.

16 en 17 oktober 2010 feestweekend de poppen en decors. Berber Kroon doet (parttime) de zakelijke leiding. Caspar San Giorgi is in vaste dienst als assistentspeler en administratieve kracht. Joost Kooman componeert vanuit Nice de muziek. Verder is er meestal vier maanden per jaar een stagiair van een theaterschool. Er zijn verschillende mensen die op vrijwillige basis meehelpen in het theater, voor en achter de schermen. Wat doe je aan werving en PR? Het is belangrijk om een recensie te krijgen bij een krant. We sturen altijd het programma naar de kranten en websites die van belang zijn. Af en toe wordt er extra aandacht aan besteed, soms met een foto. In de ‘stille weken’ geven we een paar vrijkaartjes weg via de regionale omroep. Verder verspreiden we (zelf) zeer secuur programmafolders in vrij grote oplagen in de regio.

Heb je adviezen aan beginnende poppenspelers? Veel ervaring opdoen en - niet te snel - tevreden zijn met wat je kunt. Af en toe terugkijken op video of een goede regisseur vinden. Wat er in zit komt er uit, maar je moet heel veel oefenen, liefst met publiek! Dat is een harde, maar ook een goede leerweg. Iedereen doet het anders, maar dit is onze ervaring: eerst zeer goed voorbereiden (vijftig procent) en dan: in het diepe en spelen maar (vijftig procent). Er is behoefte aan voorstellingen voor kinderen rond drie jaar en ouder. Wij vinden het juist leuk om ook voor de groten uit groep vijf tot en met acht te spelen. En het hoeft bij kinderen tussen acht en twaalf jaar niet per definitie te gaan over jeugdpuistjes, verliefdheid of rappen. Als je het goed doet, kan je ze ook boeien met een simpel verhaaltje. En aan alle ervaren poppenspelers is het advies: volhouden en er plezier in hebben! Actualiteit: boek/DVD presentatie in oktober 2010, tentoonstelling in stadhuis van Den Haag/ feestweek, Stichting Vrienden Kooman’s Poppen­ theater website www.koomanspoppentheater.nl foto’s via de website of bellen met Koomans poppentheater

augustus 2010



Wat is de prijs voor een kaartje? In de stad liggen de entreeprijzen hoger dan in de provincie. Prijs voor een kinderkaartje is bij ons zeven euro en volwassenen negen en een half. We geven korting aan houders van CJP en UIT-pas en een vrijkaartje aan jarige kinderen. Kun je iets over de voorstellingen van jullie theater vertellen? De twintig voorstellingen rouleren elke tien dagen. Je kan experimenteren en improviseren, maar je moet constante kwaliteit leveren om het publiek aan je te binden! Er zijn kinderen, die trouw elke tien dagen komen kijken. Soms komen oma’s die zelf als kind de voorstelling hebben gezien met hun kleinkinderen. Als ze een goede ervaring hebben vertellen ze het verder en dat is de allerbeste reclame. We maken onze voorstellingen met veel liefde voor het vak en besteden er veel tijd en aandacht aan. Een voorstelling is nooit af en alles kan altijd beter. Ook technisch. Nieuw spotje proberen, liedje inkorten etcetera. En we scheppen niet teveel op. Dat is de instelling waarmee het (blijkbaar) lukt tot nu toe. We hopen dat het publiek naar ons theater blijft komen. We hopen ook dat theaters en scholen ons blijven uitnodigen om elders te komen spelen. We werken zonder structurele subsidie. Voor je het weet ben je als theatermaker opeens ‘niet vernieuwend meer’ en gaat de kraan dicht! Af en toe vragen we subsidie voor een project of apparatuur en dat is een steuntje in de rug. Verder zijn we afhankelijk van entreegelden en uitkoopsommen.

Wij willen dat het handpoppenspel ‘in de kast’ blijft bestaan!

Hoogtepunt en wensen? Eén van de hoogtepunten was een felicitatie op video van de echte Kermit van de Muppets! Die ontvingen we, toen het theater 40 jaar bestond. De felicitatie komt op de DVD te staan die in oktober verschijnt samen met een prachtig vormgegeven boek over ons theater. Wij willen dat het handpoppenspel ‘in de kast’ zoals wij het beoefenen blijft bestaan! We houden er zo van. Er zijn en waren goede handpoppenspelers die er zoveel lol in hebben en hadden. Jammer dat velen tegenwoordig zo graag ‘uit de kast’ willen.

Jopie

column Koos Wieman

Poppenspel als hobby. Zo begon ik meer dan 40 jaar geleden met wat nu al ruim drie decennia mijn beroep is. Het is al vaker verteld. Wij speelden als tweeling met poppen in een klein poppenkastje. Zelf gingen we voorbij aan het unieke van het spel. Twee precies dezelfde jongens die dezelfde stemmetjes konden maken en de poppen dus over vier handen konden verdelen. Het zou uniek zijn geweest als wij met de blik van de buitenwereld, van de eenling ons tweelingschap hadden bekeken.

augustus 2010



M

aar wij keken vanuit onze wereld van de tweeling. Jopie links in de straatpoppenkast. Wij voelden dat we ieder een individu waren. Al konden we heel goed een tafel op zijn kant. Van een tante hadden we een snoer samen zijn. Dat we op elkaar leken hoorde er bij. Dat was met kerstlampjes gekregen. Het waren elektrische kaarsjes. niet bijzonder of grappig voor ons. Toen we op de middelbare Met schilderstape werden de lampjes aan de tafelrand geplakt school zaten, speelden we een aantal keren per jaar, meestal van een andere tafel die op de kant een perfecte poppenkast in vakanties in speeltuinen, jeugdbibliotheken of op een plein- vormde. Onze grootste zorg was in het begin of er tafels genoeg waren om de poppenkast mee te bouwen. We maakten feest. De verhalen waren meestal snel verzonnen. Het waren korte stukken met veel misverstanden in de dialoog in een tomeloze vaart met de onbezonnenheid van onze en veel actie. Een van de eerste hoofdfiguurtjes was Jopie. jeugd een nieuw verhaal. Vaak hadden we maar een enkel Mijn broer Daan had een klein mannetje gemaakt van vilt. weekeinde om alle spullen te maken. Het publiek had er geen Rood haar en een wipneusje. Over de naam Jopie was niet weet van en accepteerde alles wat we brachten. Zo leer je wel zolang nagedacht. Jopie was alert en kleurig in uiterlijk en improviseren. Eens werd de boef na de voorstelling in de harde knuisten van een paar kinderen gelyncht waarna we de neus innerlijk. Hij sprak met een heel hoog piepstemmetje. De er met houtlijm weer aan moesten zetten. Jopie ging mee in falset stem draagt ver. Vaak hoor je zo’n stem letterlijk overal bovenuit. Aanvankelijk had Jopie een broertje genaamd Bram- de eerste jaren van het beroepspoppentheater. Jopie kwam metje. In één van de eerste spelen speelden ze als kabouters. zingend op en was heel baldadig en vrolijk. Maar het vilt sleet. Het stukje kunstbont dat als haar dienst deed was toen nog Jopie werd ouder en ging er humeuriger uitzien. Hij werd zelfs een beetje chagrijnig en moest helaas vervangen worden door in dienst als baardje. We hadden een graaf, een hondje , een een nieuwe Jopie. Die moest later weer het veld ruimen voor aapje, Polletje Piekhaar, een clowntje, gemaakt bij Felicia van Deth in de knutselstand in Jeugdland in Rotterdam. Tot slot een ander popje genaamd Eric. Als we met vakantie gingen, hadden we een schatbewaarder gemaakt van een groene ging het tasje met poppen altijd mee. dameshandschoen met een dik stuk prikvilt als hoofdje. Er was Zo werd er gespeeld op regenachtige dagen en overal deed natuurlijk een boef en later ook een heks. De boef was dom en het publiek mee. Nu heb ik veel meer tijd nodig om alles voor elkaar te krijgen. Poppen worden met veel geduld gemaakt. de heks had zo’n schelle stem dat ik me nu afvraag of het voor publiek nog aanvaardbaar was. Over het decor wordt langer gedacht. De speelplek wordt zorgvuldig ingericht. Dat is nodig en kan ook leuk zijn maar Decortjes werden vaak op grote vellen papier getekend met soms als er snel een probleempje moet worden opgelost, Japans krijt. Ook over het decor werd niet te lang getobd. De een deel van de kast het begeeft of het publiek ouder is dan graaf woonde in een zaal met op de achtergrond een groot gedacht, dan kan ik gelukkig terugvallen op het idee dat tafels en een paar poppen wellicht genoeg zijn. Dan is er altijd nog gordijn dat met snelle lijnen werd neergezet. De heks leefde een versleten popje met een vies jasje dat laat zien dat het om in het bos dat bestond uit twee getekende stammen met veel takken. De vellen werden in volgorde over elkaar geplakt op spelen gaat. Dat is Jopie.

beZIELing Lang geleden was er een oude man met de naam Nahokoboni. Hij maakte zich zorgen omdat hij geen dochter had en wie zou er voor hem kunnen zorgen als hij geen schoonzoon had? Omdat hij een tovenaar was sneed hij daarom uit het hout van een pruimenboom een dochter… Uit een sprookje van de Guiana Indianen. Ruud Ringers

H

augustus 2010



et was op een verregende dag dat ik mijn mooiste moment als poppenspeler beleefde. De organisatoren van een zomerkamp voor opgeschoten jeugd hadden niet op slecht weer gerekend en zagen hun programma in het water vallen. Op zoek naar een alternatief kwamen zij bij mij uit met de vraag of ik binnen een uur ter plaatse kon zijn. Veel tijd om na te denken had ik niet dus speelde ik niet veel later een voorstelling waarbij de onvermijdelijke heks door een jongen van een jaar of dertien voortdurend werd uitgejouwd met ‘vuile heks’. Om escalatie te voorkomen riep de heks de jongen naar voren, vroeg hem om zijn naam en vervolgde met: “wat zei jij daar over mij?” “Niks mevrouw”, was zijn bedeesde antwoord waarop de heks hem streng gebood snel terug naar zijn plaats te gaan. Ik zat op het puntje van mijn stoel en de spanning was te snijden, maar vanuit de zaal vol moeilijke kinderen heb ik geen wanklank meer gehoord. ‘Niks mevrouw’, had hij gezegd! ‘Mevrouw’ tegen een vilten kop met rode haren en een soepjurk eronder. Philip Angel zei het al in 1641 in zijn Lofrede op de Schilderkonst: ‘Wij zijn nabootsers van het leven’, en op zo’n moment dat je er in slaagt het leven zodanig na te bootsen dat de toeschouwer erin gelooft ervaar je de magie van het poppenspel. Tegelijkertijd besef je maar al te goed dat het ‘maar’ spel is, doen alsof, het is niet ‘echt’. Griekse filosofen noemden de kunst al een ‘imitatie van de natuur’ en aangezien de natuur al als een afspiegeling van de werkelijkheid werd beschouwd was de afbeelding van de natuur ver verwijderd van de wereld der Vormen - in Plato’s woorden - en daarom niet meer dan ‘schone schijn’. De kunstenaar, waaronder de poppenspeler, bootst de werkelijkheid na en de mate waarin hij er in slaagt zijn publiek te doen geloven in die schijnwereld bepaalt mede zijn kwaliteit. Bij het beoordelen van kunst wordt vaak nog de maatstaf van de gelijkenis gehanteerd en zo kan een schilderij als een spiegel van de werkelijkheid worden gezien, een idee dat ook al bij Plato te vinden is. Het feit dat de kunstenaar in staat is de aarde, de hemel, de goden te ‘produceren’ getuigt van een virtuositeit die op weinig of niets berust. Met een spiegel kun je in een minimum van tijd de zon, de sterren, de aarde, jezelf, al de dieren, planten en dingen ‘produceren’. Wat een dichter

of een schilder doet is dus niets meer dan alleen maar imitaties of kopieën ‘scheppen’, net zoals een spiegel de dingen terugkaatst, aldus Plato in De Staat. Het beeld dat de kunstenaar schept van de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid is hoe dan ook onwerkelijk. Toch zijn er opmerkelijk veel voorbeelden te vinden in de geschiedenis waaruit blijkt dat er een groot verlangen is naar het ‘werkelijk’ maken van het beeld. Ovidius vertelt in de Metamorfosen het verhaal van de Griekse beeldhouwer Pygmalion die een beeld maakte van een vrouw naar zijn hart en daar vervolgens hevig verliefd op werd. Zijn liefde wordt echter niet beantwoord en zo komt het dat Pygmalion wegkwijnt van verdriet en Venus smeekt om een vrouw die is gevormd naar zijn beeld. Venus verhoort zijn gebed en schenkt aan het ivoren beeld het leven. Bloed stroomt door de aderen, het blanke ivoor wordt warm en zacht en Pygmalion kan zijn geluk niet op. In de vijftiende eeuw is het de beeldhouwer Donatello die tot het beeld van Zuccone dat hij maakte voor de klokkentoren van de Dom van Florence voortdurend geroepen schijnt te hebben: ‘Spreek, spreek dan toch, of krijg anders de pest!’ De Oostenrijkse schilder Oskar Kokoschka kreeg in 1912 een verhouding met de jongbestorven weduwe Alma Mahler maar drie jaar later kwam het al tot een scheiding wat ertoe leidde dat Kokoschka dienst nam in het leger in de hoop te sneuvelen tijdens een veldslag om zo van zijn liefdesverdriet verlost te

Wouter van Riessen, Zelfportret met Pinocchio

EN SUITE zijn. Hij overleeft de oorlog echter en laat dan door Hermine Moos een levensgrote pop maken met het uiterlijk en de gestalte van Alma. In Parijs koopt hij verleidelijke lingerie en modieuze jurken waarmee hij de pop aankleedt. Ook huurde hij een loge voor haar in de Opera en nam haar mee uit rijden. Later bekoelde zijn liefde en heeft hij de pop, na een lange nacht, in beschonken toestand de hersens ingeslagen waarmee hij zich bevrijdde van zijn ietwat bizarre hartstocht waarvan een reeks schilderijen, waarin de kunstenaar zich met de pop laat zien, nog getuigt.

augustus 2010

Ik zag het ooit bij Otto van der Mieden die een spel speelde met een marionet die een sterke gelijkenis met de bespeler vertoonde en dat gold ook voor de weer kleinere marionet die door de marionet werd gehanteerd. In de Rotterdamse PopWouter van Riessen, zelfportret met buikspreekpop, foto Teddy Liho, Sofia penkast op het Binnenwegplein is Wim Noordergraaf, ‘meneer de poppenspeler’, ook vaak in een Der Doppelgänger hevige strijd verwikkeld met zijn poppen wat tot veel hilariteit aanleiding geeft. In het werk van Wouter van Riessen gaat het Still ist die Nacht, es ruhen die Gassen, er echter heel wat serener aan toe maar op een van zijn met In diesem Haus wohnte mein Schatz; strakke contouren en vlakke, contrasterende kleuren geschilSie hat schon längst die Stadt verlassen, derde doeken is te zien hoe de buikspreekpop zijn meester de Doch steht noch das Haus auf demselben Platz. mond snoert. Op Zelfportret met twee poppen uit 2000 zijn de poppen ware kwelgeesten die hun bespeler de wenkbrauwen Da steht auch ein Mensch, und starrt in die Höhe, uittrekken. Het lijkt een toekomstvisioen waarin de door de Und ringt die Hände vor Schmerzensgewalt; mens geschapen robots, met hun kunstmatige intelligentie, Mir graut es, wenn Ich sein Antlitz sehe zich meester maken van de macht. Opmerkelijk zijn de onbeDer Mond zeigt mir meine eigne Gestalt. wogenheid, de strakke gezichten - als robots- en de houterige bewegingen waarmee deze handelingen worden verricht met Du Doppelgänger, du bleicher Geselle! als gevolg dat de ‘poppenspeler’, Wouter van Riessen zelf, Was äffst du nach mein Liebesleid, steeds meer op zijn poppen gaat lijken en andersom. De bezie- Das mich gequält auf dieser Stelle ler, degene die zijn schepping het leven inblies, wordt kennelijk So manche Nacht, in alter Zeit? door zijn schepselen voorbij gestreefd. De melancholie wordt daardoor bijna schrijnend en roept het gedicht van Heinrich Het werk van Wouter van Riessen is intussen in veel musea te Heine in herinnering: vinden en het verdient dan ook beslist een plaats in het Poppenspelmuseum in Vorchten! Waar wachten we nog op?



Een heel andere verhouding met poppen heeft de kunstenaar Wouter van Riessen (Bloemendaal 1967) voor wiens werk ik grote sympathie koester. In zijn schilderijen, prenten en foto’s valt het gebruik op dat hij maakt van poppen en daarbij speelt de relatie tussen poppenspeler en pop, tussen de schepper en zijn schepping, tussen Van Riessen en Pinokkio -met hetzelfde uiterlijk als de kunstenaareen voorname rol. Kunstenaar en pop worden elkaars dubbelganger en dat motief is ook te vinden in het daadwerkelijke poppenspel. Ook daar bevrijdt de pop zich regelmatig van zijn maker door de draden waaraan hij hangt door te knippen.

Eresaluut aan het IPF Dordrecht...

Ton Delemarre

Oorspronkelijk was de kop van dit artikel: OP NAAR DE 30! EEN IMPRESSIE VAN HET IPF DORDRECHT, maar die kop kan in de pastei, zie het artikel over Internationaal Poppentheater Festival stopt na 25 jaar (pag. 8 en 9). Wat rest is een Last Post als eresaluut. Dordrecht was 10 dagen (19-28 juni 2010) de wereldhoofdstad van het poppenspel. Uit alle hoeken van de aarde waren de afficionado’s aangevlogen naar het festival en het UNIMAcongres. Ieder was opgetogen over de organisatie en de kwaliteit (er was slecht één teleurstellende voorstelling die van het ZhangZhou theater uit Taiwan). De sfeer was even warm en zonnig als het weer. Een ontspannen Damiet van Dalsum leidde het geheel met haar pinken. De straten en pleinen van de oude Merwestad werden overstroomd door acrobaten, potsenmakers en puppetiers. De spectaculaire slotvoorstelling, Corazon de Angeles, door de Belgische groep Tol, met de hemelse bruiloft van de engelen zwevend boven de Wolwevershaven, het belcanto op de boten en het 3000-voudig geklap op het vuurwerk was letterlijk het spetterend hoogtepunt.

augustus 2010



Ontroering Een toppunt was ook de voorstelling van het Israëlische Train theater ‘Aunt Frieda’. De combinatie van een verrassende vormgeving (er was geen toneel, maar een rondtour langs diverse speelplekken), subliem spel en een ogenschijnlijk onschuldig verhaal, dat echter steeds ongemakkelijker waarheden onthulde, die bitterzoete combinatie raakt je als een mengsel van ontroering en verwarring diep in het hart.

Poison, Mogilev, Wit-Rusland

Een andere topper werd geleverd door Trukitrek (Spanje) met Hotel Crab. Ook hier vonden vorm en inhoud elkaar als handschoen en hand. Zonder woorden in hoog tempo rolden de scènes in drie parallelle kasten met een onafwendbare logica voorbij. Humor en toch een soort moraal dat gokken, flirten en drinken je tenslotte toch met een kater achterlaten. Onvervangbare plaats Het festival van Dordrecht is onderscheidend door zijn unieke kwalitatieve keuzes en door specifieke onderdelen als de experimentendag, de huis- tuin- en bootroutes en de masterclass niet te vergeten. Het neemt (nam) dus een eigen onvervangbare plaats in op het nationaal en internationaal schouwveld van de kunst van beeldend en poppentheater. De output van het bonte gewemel van ontmoetingen, gesprekken en ervaringen van alle deelnemers is onmeetbaar. De gemeente Dordrecht presenteerde zich ermee als een stad van grote allure. Het is te betreuren dat de gemeente nog verder wilde groeien want met meer dan honderd voorstellingen en vele duizenden bezoekers had het festival zijn optimale grootte bereikt. In deze vorm had het uitstekend kunnen doorstomen naar de 30e jaargang. Vandaar die oorspronkelijke kop: OP NAAR DE 30!

maar mogelijk vast jeugdtheater in Dordrecht Internationaal Poppentheater Festival stopt na 25 jaar

Ton Delemarre

Waardering Wethouder F.J. van den Oever betreurt het dat het Internationaal Poppentheaterfestival Dordrecht stopt: ,,Het festival heeft zich in de 25 jaar van zijn bestaan een bijzondere positie verworven en de harten van velen binnen en buiten Dordrecht veroverd. Ook de gemeente heeft veel waardering voor dit evenement. Wij zijn al enige tijd in gesprek met de organisatoren over de ontwikkeling van het festival in de komende jaren. Daarbij hebben wij de wens uitgesproken om het poppentheaterfestival te verbreden en te verdiepen naar een beeldend theaterfestival. Het is jammer dat er nu een einde aan komt. Met respect voor de beslissing van Damiët van Dalsum. Zij heeft veel voor Dordrecht betekend en ik vind het knap hoe zij ook zoveel vrijwilligers aan dit festival heeft weten te binden.” In 2005 heeft de gemeenteraad besloten het Internationaal Poppentheater Festival Dordrecht te laten ontwikkelen tot hét culturele evenement van de stad, met tot en met 2011 een jaarlijkse subsidie van € 200.000. Het komende jaar zou de gemeente samen met de directeur en het bestuur bespreken op welke manier de gemeente na 2011 het festival zou ondersteunen.” Tot zover het persbericht . Uiteraard roept dit bericht een aantal vragen op, die bij afwezigheid van de verantwoordelijke wethouder en de desbetreffende beleidsambtenaar beantwoord zijn door de gemeentelijke voorlichter F.C. Langschmidt. Waarom wil de gemeente die verbreding en verdieping naar een beeldend theaterfestival? Wat bedoelt men daar eigenlijk mee? Waar zit precies het verschil tussen poppen-, objecten-, figuren- en beeldend theater? (en dan hebben we tegenwoordig ook nog locatietheater) Zat er trouwens al niet genoeg beeldend theater in het festival? In 2005 is besloten van het Poppenfestival een evenement in de buitengewone subsidiecategorie te maken. Aan dat besluit

waren voorwaarden verbonden, onder meer ten aanzien van het aantal bezoekers. Afgesproken was na vijf jaar het festival te evalueren. De gemeente was graag in gesprek gegaan met mevrouw Van Dalsum over een vervolgtraject. Mevrouw Van Dalsum heeft evenwel laten weten dat zij er na de 25ste editie mee wil stoppen. De gemeente beschouwt poppentheater zeker als beeldend theater, maar ook allerlei andere theatervormen kunnen beeldend zijn. Mime en dans bijvoorbeeld, alle theatervormen waarbij taal van ondergeschikt belang is. Daarnaast is er door de gemeente ingezet op de vestiging van een poppenspelmuseum in Dordrecht, maar daar was onder meer op rijksniveau onvoldoende draagvlak voor.   En wat verwacht men ervan? Meer bezoekers? Meer bekendheid? Is het ook niet in strijd met de sinds Thorbecke algemene beleidsrichtlijn dat de overheid zich niet inhoudelijk met de kunst bemoeit? De gemeente zou zich zeker niet willen bemoeien met de artistieke invulling van het festival. De gemeente verbindt uiteraard wel voorwaarden aan subsidiëring, zeker als het om grote subsidies gaat. Een verbreding van het aanbod zou in de opvatting van de gemeente ook kunnen leiden tot een verbreding van het publiek en daardoor tot een toename van het aantal bezoekers. Legt de gemeente niet te makkelijk het hoofd in de schoot? Was er met het Internationaal Poppentheaterfestival niet te onderhandelen, zodat in elk geval 2011, waarvoor al een bedrag beschikbaar was, de stijgende lijn van het IPF kon worden voortgezet? Realiseert men zich het verlies voor Dordrecht? Een in 25 jaar opgebouwd netwerk en reputatie, is niet zo maar even te vervangen. Gaat de gemeente niet wat slordig

augustus 2010

D

e Raad van Toezicht ziet geen mogelijkheden om het festival zonder Damiët van Dalsum door te zetten. ,,De organisatie van het festival draait sterk om de persoon van Damiët, met haar unieke mix van kwaliteiten”, zegt voorzitter Th. Nöllen. ,,We hebben wel onderzocht of er iemand haar functie over zou kunnen nemen, maar we hebben niemand gevonden die vergelijkbare kwaliteiten heeft. We zijn Damiët dankbaar voor wat zij in die 25 jaar heeft bereikt met haar enthousiasme, eigen artistieke kwaliteit en goede contacten.”



Een persbericht van de gemeente Dordrecht d.d. 9 juli 2010 meldt ons als volgt: “Het Internationaal Poppentheaterfestival Dordrecht houdt op te bestaan. Directeur en oprichter Damiët van Dalsum heeft besloten haar functie neer te leggen en haar vleugels in het buitenland uit te slaan. Omdat er geen opvolger beschikbaar is, betekent dit het einde van het festival, dat dit jaar zijn 25-jarig bestaan vierde. Directeur Damiët van Dalsum heeft vrijdag 9 juli de medewerkers, onder wie vele vrijwilligers ingelicht. ,,Het is voor mij een moeilijke stap, waar ik lang over heb nagedacht. Mijn besluit heeft te maken met de discussie over de toekomst van het Internationaal Poppentheaterfestival. De gemeente heeft aangegeven graag een verbreding te zien naar een beeldend theaterfestival, waar het poppentheater onderdeel van is. Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik die ontwikkeling niet wil leiden. Daarom heb ik besloten mijn functie neer te leggen.’’

om met de fantastische inzet van het particulier initiatief? Het festival was zeer verbonden met de persoon van mevrouw Van Dalsum. Haar netwerk en bekendheid hebben in hoge mate bijgedragen aan het succes van het Festival. Nu mevrouw Van Dalsum heeft laten weten geen invulling aan het vervolg te willen geven en bij gebrek aan opvolgers, die even goed zijn ingevoerd als de initiatiefneemster, rest de gemeente niets anders dan de wens van mevrouw Van Dalsum te respecteren en haar te bedanken voor haar enorme inzet en toewijding - en die van de vele vrijwilligers -in de afgelopen jaren. Naar wij hebben begrepen gaat mevrouw Van Dalsum haar vleugels in het buitenland uitslaan. Natuurlijk is dat in cultureel opzicht een verlies voor Dordrecht, maar wellicht belangrijke winst voor de internationale poppenwereld. Wat zal er gebeuren met de 200.000 euri die men nu overhoudt in 2011? Er is nog geen sprake van geld overhouden. In de meerjaren begroting is wel rekening gehouden met het toekennen van het subsidie, maar de begroting voor 2011 moet nog door de gemeenteraad worden vastgesteld.

COMMENTAAR Uit de antwoorden blijkt dat de gemeente inderdaad geen moeite heeft gedaan het festival zelfs maar voor één jaar te behouden. Damiet van Dalsum heeft geen behoefte om een vruchteloze discussie voort te zetten. Het evaluatierapport van het festival 2009 is nog nooit openbaar gemaakt. (Of het festival wel of niet aan de door de gemeente gestelde eisen voldeed is dus nog onduidelijk) Haar buitenlandse activiteiten, die de gemeente als een soort uitvlucht opvoert, zijn beperkt en zelfs minder dan vroeger. Wat wel interessant is in de beantwoording door de gemeentelijke voorlichter is de ongevraagde verwijzing naar het poppenspelmuseum. Want de gedachte om in Dordrecht een inspirerende werk- en speelplek te vestigen voor jeugdtheater in het pand dat voor het poppenspelmuseum gedacht was, leeft volop en heeft via een petitie de steun gekregen van ruim 1200 ondertekenaars. Een dergelijk ‘burgerinitiatief’ verplicht de gemeenteraad een besluit te nemen over het voorstel om Nieuwe Haven 26 gratis beschikbaar te stellen voor het Kindertheater. Het Platform Dordtse Theatermakers, de initiatiefnemer, wil een honderdtal voorstellingen per jaar organiseren. Bewegingstheater, verteltheater, objecttheater, films en poppentheater staan op het verlanglijstje. Daarnaast is het plan op gezette tijden de programmering te versterken met presentaties die ook een educatieve functie hebben. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van de vele materialen, poppen en objecten die in de loop der jaren verzameld zijn. Als de gemeenteraad positief besluit zal het Platform van de samenwerkende theatermakers een Stichting gaan oprichten en de programmering verzorgen. Omdat het pand Nieuwe Haven 21 in het najaar vrijkomt, hoopt het Platform met ingang van 1 januari 2011 het Kindertheater te kunnen openen.

augustus 2010

10

Wordt vervolgd.

gezien, gehoord gelezen

Work in Progress op Experimentendag De experimenten dag geeft het Internationaal Poppentheaterfestival Dordrecht een uitgesproken gezicht. Dat gezicht is fris, nieuwsgierig, proeft nieuwe smaken. Elk jaar is een verrassend programma, dat niet alleen genoten wordt maar ook besproken, bediscussieerd met de toeschouwers. Een forum van internationale deskundigen (dit jaar Naomi Youli-Israël, Marlyn Coetsier-Nederland, Frank Bernhardt-Duitsland en Maarten Verhoef, schouwburgdirecteur-Nederland), stookt het vuurtje aan en er is alle gelegenheid om persoonlijk met de betrokken kunstenaars van gedachten te wisselen. Dat geeft een meerwaarde aan inzicht en contacten, die de deelnemers ieder voor zich maar ook de kunst van het poppenspel als geheel vooruit helpt. Het programma op 24 juni was divers: Laura Heit, Californië, met haar lucifersdoosje act; Omsk in het Energiehuis, Duda Paiva met Cloud in de schouwburg en Ananda Puyk met Momentum in de Berckepoort. Het bezoek aan het Energiehuis waar Bienvenue Nanga uit Kinsjasa, Kongo, zijn robotinstal-

Ton Delemarre

laties en fotodocumentaties liet zien, was buitengewoon inspirerend, omdat de medewerkers van Omsk (het gezelschap van Lotte van den Berg) ieder hun persoonlijke passie als ‘work in progress’ lieten zien en toelichtten. Zo’n kijkje in de keuken van een internationaal uitwisselingsproject (Dordrecht-Kinsjasa) en van de persoonlijke bevlogenheid van de makers ontroert evenzeer als een perfecte voorstelling. En je kunt er nog veel van leren ook. De hilarische peep show van Laura Heit, de magnifieke Cloud van Duda Paiva en het ontroerende Momentum van Ananda Puyk waren stuk voor stuk toppers, maar het meest inspirerend waren toch wel de presentaties van twee schoolprojecten. Leerlingen van de Hans Petri School en de Willem de Zwijger MBO hebben vanaf punt nul een kunstproject gemaakt met decors, kostuums, spel van eigen hand, gestimuleerd door Rob Maaskant. Dat jongeren die nog nooit van poppenspel of kunst gehoord hebben toch tot een boeiende presentatie kunnen komen met hulp van enthousiaste deskundigen, gaf blijk van een opening naar een brede educatieve opzet en het sensibiliseren van een nieuw publieksgroep.

UNIMA presenteert 4 kilo zwaar visitekaartje

Ton Delemarre

De onderwerpen betreft, personen, theaters, landen, alle soorten van technieken en objecten. Nieuwsgierig ga je kijken hoe Nederland er af komt. Boschma Feike heeft 30 regels en een verwijzing naar 3 vindplaatsen in de bibliografie. Henk Boerwinkel een halve pagina (met inbegrip van een foto van de 4 jaargetijden) even veel als Neville Tranter (foto van Schiklgruber). Van Dalsum heeft 20 regels en boft met een foto van Op ’t Oog onder het hoofdstuk Pays Bas. Daar tref je ook de collecties van TIN, Tropenmuseum, Rotterdam en Vorchten. Wanneer je de namenlijst vergelijkt met Dutch Puppetry in a Nutshell mis je kanonnen als Fred Delfgaauw of Speeltheater Holland. Zelfs onder Pays Bas komen ze niet voor (waar je wel Camilla Koevoets, Trudy Kuiper,Frank Kooman en Hans Schoen aantreft). Het is onvermijdelijk dat niet ieder aan bod komt de keuze (dit maal van Ruth van der Steenhoven die tekent

voor de Nederlandse anderhalve pagina) blijft persoonlijk. De familie Delemarre daarentegen is rijkelijk vertegenwoordigd. BELGIQUE vult 4 pagina’s, maar eigen persoonslemma’s zijn ook zeldzaam: Maeterlinck. Toone, De Maan, Taptoe, Froe Froe en José Geal. Maar er zit zoveel materiaal in dit dikke boek, dat je er jaren mee vooruit kunt. Alle musea staan er in, alle festivals, informatieve artikelen over onderwerpen als papieren theater, schimmenspel, commedia del arte, de maskers uit Nigeria en Benin. De bibliografie telt 1676 titels. En dan wordt nog een geselecteerd tweehonderdtal boeken gepresenteerd. Er is een index op 7500 personen en op 1100 organisaties. Eerbiedwaardig. Indrukwekkend. Een sisyfus steen de berg op gerold. De internationale UNUMA geeft hiermee een 4 kilo zwaar visitekaartje af. Wie het zelf niet kan betalen moe het maar uit de Openbare leszaal en Bibliotheek halen.

augustus 2010

En zo kon op de UNIMA vergadering van het Internationaal Poppentheaterfestival te Dordrecht het boekwerk worden gepresenteerd. Inmiddels is het boek bekroond door de Franse theatercritici (zie kader). Na een algemene inleiding van Paul Fournel, bekend Frans schrijver, diplomaat en professor, volgen de 1200 lemma’s in alfabetische volgorde, van Ablynine, (Moskous theatermaker 1929-1988), tot Zygomars, een Belgisch gezelschap te Namen.

11

De ENCYCLOPÉDIE MONDIALE DES ARTS DE LA MARIONNETTE weegt 4 kilogram, telt 864 pagina’s en meer dan 500 afbeeldingen, kost 80 euro (amazon. fr 76), heeft ISBN nummer: 978-2-912877-88-8, en is het resultaat van 30 jaar zwoegen en zweten door commissies en leden van de Union internationale de la marionnette, UNIMA. In 1978 opperde Dezsö Szilagyí, directeur van Nationaal Poppentheater te Boedapest het idee. In 1994 werd Henryk Jurkowski benoemd tot redacteur, die overal ter wereld inzendingen verzamelde en in 2003, werd Thieri Foulc, de leider van de professionele uitgeversploeg. In 2006 was de klus geklaard, maar toen moest een uitgever en financiering gevonden worden. Dat lukte bij de franse uitgever l’Entretemps.

LEKKER LEESBOEK OVER DE ANTWERPSE POESJE EN ANDERE TRADIONELE POPPENSPELVORMEN:

De Poesje – Traditioneel volkspoppentheater Freek Neirynck

De Antwerpse Poesjespeler Guy Van de Casteele is niet aan zijn proefstuk toe wat betreft publicaties over het traditionele figurentheater en in het bijzonder dat wat beoefend werd en wordt in de zogenaamde poesjenellenkelders van zijn Belgische havenstad. In 1988 verscheen reeds Poesje in Antwerpen, inmiddels een collectors item geworden, dat hij samen met Piet Schepens schreef. Een overgroot deel van de inhoud is in zijn nieuwste drukwerk overgenomen. In het begin van dit jaar gaf hij bij uitgeverij Artus het boek De Poesje – Traditioneel volkspoppentheater uit waarin hij het cultureel erfgoed en de meer hedendaagse verschijningsvorm ervan beschrijft in Antwerpen, Brussel, Gent, Luik, Frans-Vlaanderen en het Duitse Rijnland. Het Nederlandse Jan Klaassen poppenspel wordt er stiefmoederlijk in behandeld. Van de Casteele opteerde voor de stijl van het lekkere leesboek, geen academische, kunsthistorische aanpak dus. Nochtans kan je hem op weinig fouten of onjuistheden betrappen

bij zijn woelen in de geschiedenis van het genre met zijn detailverschillen in de diverse regio’s die hij in de kijker stelt. De auteur gaat er vanuit dat het Antwerpse poesjenellenspel - zoals meerdere in de folklore gegroeide vormen van spel met kunstzinnige figuren - zijn roots moet gaan zoeken in de Italiaanse Comedia del’ Arte. Hij staat niet alleen met die stelling en voelt zich in zijn boek niet geroepen om daar historische bewijzen voor te leveren. Eigenlijk is ‘De Poesje’ geen echt historisch werk, maar wel een zeer lekker lezend kijk- en leesboek. Het mag toch niet ontbreken op de boekenrekken van de in poppen- en figuren geïnteresseerden. Het boek telt 230 vaak geïllustreerde bladzijden en is te bestellen bij uitgeverij Artus ([email protected]) en kost net geen twintig euro.

12

Carmen over Carmen

In de Azijnfabriek te ’s Hertogenbosch Poppenspel en script: Jan Smeets Poppen en schimmen: Jet Smeets en en Ista Bagus Putranto Spel- en regieadviezen: Jet Smeets & Jeanne de Vaan. Zangeres: Marlies Geurts, mezzo-sopraan maar vertolkt ook de tenor rol voor Don José Piano: Carl van Kuyck

augustus 2010

Op zaterdag 27 februari ging dit kleinschalige muziektheaterproject in de Azijnfabriek in première. Misschien had de locatie een sigarettenfabriek moeten zijn, want daar werkte Carmen. Maar wij zijn in de azijnfabriek, waar het intussen goed toeven is en waar Carmen haar verhaal kan vertellen en wel… dat ze over haar eigen leven kan beschikken. Heel bijzonder voor de tijd waarin ze leefde zo omstreeks 1875. We zijn bij Jan Smeets in het Brabantse land, die de poppen en schimmen bespeelt. Een zangeres zit vooraf aan een recital voor de spiegel om zichzelf op te maken. Gaandeweg verschijnt in de spiegel een jonge vrouw, Carmen, die de zangeres vertelt wat er werkelijk is gebeurd tussen haar en Don José. “Krijgt ie een volbloed meid in zijn armen, weet-ie er geen raad mee en steekt-ie haar overhoop. En dan is het mijn eigen schuld, want ik had maar toegeeflijker moeten zijn aan zijn hartstocht.”

Margriet Pullens-Ziegler

Schimmenspel Het verhaal, naar de opera van Georges Bizet, vertelt vanuit het gezichtspunt van de jonge zigeunerin. Het is een verhaal van twee jonge mensen die proberen uit te zoeken wat de regels van de liefde zijn. Twee jonge mensen, waarvan de jongen denkt dat zij van hém is, omdat híj van haar houdt. En waarvan het meisje denkt dat zij over haar eigen leven kan beschikken. Het is een schimmenspel achter de drie raampjes in de drie panelen, die de achtergrond vormen van het podium. Eens schimmenspel dat ingeleid en begeleid wordt door de muziek van Carl van Kuyck en de zang van Marlies Geurts. In een wonderlijk harmonieus samenspel tussen zangeres, pianist, schimmen, en soms een klein bewegend beeld wordt het verhaal van Carmen gebracht, dat steeds weer ontroert. Wat een samenspel onderling in een soepele samenhang van de prachtige poppen (van Jet Smeets en Ista Bagus Putranto) met de beelden. Goede verhouding - veel afwisseling.

Verslag Unima Councillors Meeting en Congres 21–24 juni 2010 Vier dagen achter elkaar vergaderden honderd councillors uit meer dan vijfendertig landen in de Wilhelminakerk te Dordrecht met behulp van tolken in de talen Engels, Frans, Spaans, Chinees en Russisch over het beleid van de Internationale Organisatie van Poppenspelers (UNIMA, de netwerkorganisatie van poppenspelers wereldwijd). Afhankelijk van het aantal leden kan een aangesloten land 2-4 councillors afvaardigen. Voor Nederland zijn dat Hans Schoen, Darja de Caluwé, Ben Bruil (afwezig) en Frans Hakkemars. In een dikke congresmap van bijna 200 pagina’s verantwoorden het bestuur, de verschillende werkgroepen en de verschillende nationale centra hun activiteiten in de afgelopen twee jaar en geven aan welke plannen zij de komende twee jaar willen uitvoeren.

Enkele aandachtspunten:

c. Landen Nederland heeft ruim 250 leden, Iran heeft het grootste aantal leden. Sommige landen worden door de overheid gesubsidieerd, andere niet (meer); iedereen staat voor grote uitdagingen door de economische neergang van de wereldeconomie. Vele festivals, opleidingen, projecten, informatie-uitwisseling via tijdschriften, webpagina’s en de specifieke situatie aangaande poppentheater in het land passeren de revue. – Zo behoort Bunraku uit Japan, Wayang uit Indonesië en Karagöz uit Turkije officieel tot het Wereld Cultureel Erfgoed. d. Wereldencyclopedie Poppenspel, de WEPA Het Wereld Cultuur Erfgoed van het Poppenspel is o.a. vastgelegd in deze WEPA. Hoe gaan we hier mee verder? De meer dan 800 pagina’s tellende hardcover is nog steeds in het Frans te verkrijgen (leden NVP-UNIMA betalen € 60,-, normale prijs € 80,- bestellen bij Frans Hakkemars). Komt er ook een hardcover in de Spaanse en Engelse taal? Hoe wordt de inhoud geüpdate? Hoe worden fouten hersteld en wijzigingen doorgegeven? Komt er een aparte redactie? Wordt de update alleen digitaal uitgegeven? Vragen die op het volgende Congres in Chengdu in 2010 moeten worden beantwoord. e. communicatie, vernieuwde website, updaten, facebook Aangezien de UNIMA een internationale netwerkorganisatie is vormt de manier van informatie uitwisseling een belangrijk onderdeel van haar

13

b. Werkgroepen, commissies Er zijn er achttien verschillende werkgroepen, ieder heeft een begroting van € 2000 en via de verkoop van 25 Wereldencyclopedieën kunnen de werkgroepen extra geld genereren voor hun activiteiten. Enkele voorbeelden 1. de Vrouwencommissie roept elk Nationaal Centrum op uiterlijk 1 december 2010 twee kandidaten voor te dragen: één Award voor een vrouw die nog niet de erkenning heeft gekregen voor haar bijdrage aan het poppenspel en één aanmoedigingsprijs voor een aankomend artistiek talent. Aan beide prijzen is een geldbedrag van 800 euro verbonden. Deze prijzen zullen tijdens het congres in China in 2012 uitgereikt worden. Opgave via councillor NVP-UNIMA en vice-president van de Vrouwencommissie Darja de Caluwé. 2. de commissie Europa wil een kaart maken van Europa met alle belangrijke musea, festivals en theatergroepen om zodoende toeristische informatie te koppelen aan interesse voor poppentheater 3. de werkgroep Internationale Samenwerking zoekt projecten ter ondersteuning van bilaterale samenwerking als ook aansluiting van Nationale Centra bij reeds draaiende projecten. 4. de Amateur-commissie nodigt groepen uit te komen spelen in Hong Kong 2011.

55

Frans Hakkemars presenteert de special.

augustus 2010

a. Bestuur Het 18 leden tellende, van vijf verschillende continenten afkomstige bestuur meldt o.a. dat 51 van de 65 nationale centra hun contributie van drie euro per lid hebben afgedragen. 4495 van de ruim 6000 leden hebben aan hun financiële verplichtingen voldaan.

Nederlandse Vereniging voor het Poppenspel Unima Centrum Nederland

Verenigingsnieuws

tentoonstelling van poppen uit Benin en twee voorstellingen en het aanbod Etalages in te richten met poppen maakten een tiental leden gebruik. De Nederlandse bijdrage op de internationale UNIMA-website, Puppetry in the Netherlands, zie ook in de special WP 3, wordt ge-updated door Frans Hakkemars. Zo meldde Duda Paiva reeds dat hij zonder subsidie van de overheid voorstellingen speelt op internationale festivals op vijf verschillende continenten en reeds vele prijzen heeft gewonnen. De eerstvolgende vergadering van het bestuur van de UNIMA is op de World Meeting of Schools of Puppetry van 25 augustus - 5 september 2010 in Sint-Petersburg. Het volgende UNIMA-Congres is in Chengdu, China van 28 mei - 4 juni 2012. Chengdu met 13 miljoen inwoners ligt op 500 meter hoogte, is provinciehoofdstad van het in 2008 door een zware aardbeving getroffen Sichuan. De stad is reeds 4000 jaar oud, bezit meer dan 100 musea, waaronder het Museum voor Schimmenspel en is beroemd om haar keuken en het Panda centrum.

augustus 2010

14

Damiët van Dalsum en Ron Holst bij de opening van het UNIMA-congres.

functioneren. Er komt een vernieuwde website: welke informatie willen we daar wel en niet op zetten? Hoe wordt de website geüpdate? Via een webmaster of door de secretaris generaal? Of verzorgen de Nationale Centra zelf een van tevoren vastgestelde ruimte voor actuele informatie. De UNIMA werkt ook mee aan ‘The portal op Puppetry Arts’, een internet portal om het cultureel erfgoed poppentheater en aanverwante kunsten toegankelijk te maken voor alle internetgebruikers. f. Museum of Puppetry & UNIMA Centre Pakistan Ofschoon het museum en het centrum in Pakistan internationale vriendschap proberen te bevorderen via de kunst van het poppenspel is het museum sinds 2008 al drie keer aangevallen met bomaanslagen door extremisten vanwege zijn vermeende niet-islamitische objecten. UNIMA Pakistan roept alle internationale centra op hen te ondersteunen en de Pakistaanse regering te wijzen op haar taak alle instellingen die kunst en cultuur in Pakistan bevorderen beter te beschermen.

Nederlandse bijdragen tijdens Congres en Meeting Councillors. Damiet van Dalsum ontving het NVPUNIMA speldje van onze voorzitter Ron Holst voor haar bijdrage aan de organisatie van het Congres, voor het 25 jarig jubileum van het festival en haar bijdrage aan het Nederlandse poppenspel. (foto) Darja de Caluwé verzorgde samen met het team van het IPF-festival de organisatie van het Congres, en sloot het congres op een ludieke wijze af (foto). Zij werd tevens benoemd tot vice-voorzitter van de Vrouwencommissie. De uitgave van een 2-talige WP (het derde nummer van jaargang 2010) in het Engels en Nederlands, met informatie over geschiedenis, hedendaags poppentheater en opleidingssituatie in Nederland. De eerste uitgave van Zakboekje Nederlands poppentheater (over 2 jaar verschijnt een update in boekvorm en in het najaar 2010 is de huidige versie ook digitaal toegankelijk) opgave bij Ron Holst, voorzitter NVP-UNIMA. Van de mogelijkheid de speciale congresdag te bezoeken, inclusief lunch,

Opgave voor deelname als poppentheatergezelschap en/of councillor vóór september 2010! Als je optreedt krijg je verblijfskosten betaald plus een vergoeding van twee- tot drieduizend Yuan voor je voorstelling. Als councillor dien je reis- en verblijf zelf te betalen. Indien er nog iemand internationaal councillor wil worden namens Nederland: er zijn nog vacatures. Vereisten zijn tijd, geld, een brede interesse in het poppenspel, sociaal vaardig, taalvaardig (Engels, Frans, Spaans) liefst geworteld in het Nederlandse poppenspel, beleidsmatige en internationale (conferentie)ervaring, veel geduld, een lange adem en een flinke dosis humor. Opgave via één van de vier huidige councillors of bij de secretaris Trudy Kuiper. Besluit valt op de voorjaarsvergadering van de NVP-UNIMA in 2011. Verslag en contactpersoon Nederlandse councillors: Frans Hakkemars, [email protected] Darja de Caluwé [email protected] Ben Bruil, [email protected], [email protected] Hans Schoen, [email protected] Links website www.UNIMA.org www.artsdelamarionnette.eu

Najaarsbijeenkomst NVP-UNIMA 12In theater september 2010 Ogterop te Meppel, Zuideinde 70

Het begint een goede gewoonte te worden om de najaarsbijeenkomst te houden tegelijkertijd met het Internationale Poppenspelfestival in Meppel. Er is in overleg met de organisatie een interessant programma samengesteld met drie voorstellingen en een lezing. De kosten bedragen € 20,- voor het gehele programma inclusief lunch. Het is ook mogelijk om alleen de lezing bij te wonen, dat is gratis. Reserveren is in beide gevallen noodzakelijk. Het programma van de NVP/UNIMA begint om 10.30, maar vanaf 10.00 is de schouwburg open om de festivalsfeer te proeven: 10.30 uur Ontvangst met koffie 11.00 uur Matti-patti Bu, door Fliegendes Theater (D)

12.00 uur Lezing met films, over en door filmmaker Eric Steegstra. Vertoond worden zijn bekende film ‘Metro’ en de met het gouden Kalf 2008 bekroonde film ‘Rif’.

Tip: behalve zondag zijn er natuurlijk vanaf 8 september nog heel veel andere voorstellingen te zien. Lekker weg een lang weekend. Kijk op www.poppenspelfestival.nl voor het hele programma. Tussen de verschillende programmaonderdelen door is er volop tijd voor ontmoeting met collega’s en om bij- en na te praten in de foyer of op het terras van theater Ogterop. Het bestuur hoopt op een grote opkomst bij deze speciale ‘Najaarsbijeenkomst’ en vraagt u vriendelijk om u uiterlijk 31 augustus aan te melden bij de secretaris. Per telefoon: 0251 - 313 447, per e-mail: [email protected] of per brief: Hoocamp 10, 1921 WD Akersloot. Dit in verband met de reserveringen voor de drie voorstellingen en de lunch die wij moeten maken en de voorbereiding voor het prettige gesprek. 

TOT ZONDAG 12 SEPTEMBER Het bestuur

Lunch De lunch kan worden genuttigd op een zelf te kiezen tijdstip in het artiestencafé vanaf 12.00 uur 14.30 uur Twee oude vrouwtjes, door Theater de Spiegel (B)

Inschrijven voor najaarsbijeenkomst zondag 12 september

15

17.00 uur de Vrek, door Tabola Rassa (Sp) (extra voorstelling)

VOOR 31 AUGUSTUS VERSTUREN Naam:______________________________________________________________ Postcode/Plaats:______________________________________________________ E-mail:______________________________________________________________ Telefoon:____________________________________________________________

r r r r r

Geeft zich op voor de najaarsbijeenkomst inclusief lunch en drie voorstellingen (€ 20,00 pp) Komt alleen naar de lezing (gratis) Ik kom met ______ personen Ik betaal vooruit door € 20,- over te maken op rekening 102184 ten name van NVP-Unima onder vermelding van: najaarsbijeenkomst 2010 Ik betaal contant in Meppel

augustus 2010

Handtekening: _ ______________________________________________________

Interactieve cursus microfoon- en luidsprekerboxengebruik De NVP-UNIMA organiseert op dinsdagmiddag 28 september 2010 van 13.00-17.00 uur een interactieve cursus microfoongebruik onder leiding van Martin Goosen en Leo de Klerk. Doel Leren kennen van verschillende typen microfoons en luidsprekersystemen. Welke gebruik je het best bij poppentheatervoorstellingen. En effectief gebruik en optimale benutting van microfoon en luidsprekers tijdens poppentheatervoorstellingen. Doelgroep Poppenspelers die gebruik maken van geluidsinstallatie en microfoon.

Locatie Het Koetshuis Randenbroek, Heiligenbergerweg 113-2, 3816 AJ Amersfoort. Datum: dinsdag 28 september 2010, van 13.00-17.00 uur. Kosten: € 25,00 pp, inclusief koffie/thee, exclusief lunch. Aanmelden bij Esti Reinhold, [email protected] Martin Goosen, was ruim 35 jaar werkzaam in de hifi en is de laatste 10 jaar actief met microfoons voor DPA en ampteec BVBA in België. Leo de Klerk is de man achter Bloomline Studio’s en bedacht de Omniwave luidsprekers die langzaam hun weg vinden in theaters, studio’s en de huiskamer.

OPENBARE LES OPLEIDINGEN NVP-UNIMA De NVP-UNIMA geeft een openbare les op zaterdag 11 september in de schouwburg te Meppel. Docenten: Pieter Vrijman en Marlyn CoEtsier. Tijd: 10.30 tot 13.30 uur. U kunt de openbare les gratis bijwonen en tevens is er gelegenheid tot vragen stellen. Ook zal er informatie verstrekt worden over de opleidingen in 2011.

KOM KIJKEN, KOM SPELEN Oproep voor (beginnende) poppenspelers GEEF JE OP ALS PIEPERSPELER. Evenals andere jaren willen we ook nu weer een podium bieden aan iedereen die een poppenspel-act wil tonen of slechts een aantal prille ideeën wil uitproberen voor een gewillig publiek. Het aanmeldingsformulier is op te vragen via: [email protected]

16

Inhoud De bedoeling is dat Martin en Leo globaal iets over microfoon- en geluidstechniek vertellen. Zij nemen verschillende typen en merken microfoons en luidsprekers mee. Zij demonstreren de kwaliteit, type en gebruik. Verder willen zij ingaan op individuele situaties en vragen. Het is mogelijk om je eigen installatie mee te nemen en te kijken hoe je installatie beter kan benutten.

Deelnemers Minimaal 10, maximaal 30 deelnemers.

Excuus aan Stoa In de internationale Special was STOA per abuis verdwenen. Een inlegvel bood uitkomst maar voor wie dat niet ontving alsnog: Leve STOA!

augustus 2010

STOA Plantage Muidergracht 155 Postbus 93044, 1090 BA Amsterdam. STOA, Raadgevend bureau voor de Kunsten, stelt de NVP-UNIMA in staat de internationale contacten te blijven onderhouden. OOK IN 2010 WORDT DE UNIMACONTRIBUTIE DOOR ONS GEGARANDEERD.

Prikkebeen Theater Terra

Kinderen leren er een stuk taalschat bij, want Theater Terra behandelt de oude tekst met respect en toont de kapellen met fraaie beelden. Terra volgt ook het verhaal vrij getrouw in de hoofdstukken: 4. Hoe mijnheer Prikkebeen in ‘t water springt en wat daarop volgt. 5. Hoe mijnheer Prikkebeen in den walvisch gezelschap vindt en wat verder gebeurt. 6. Hoe mijnheer Prikkebeen bitter bedroefd is, maar eindelijk toch uit den visch verlost wordt. 7. Hoe mijnheer Prikkebeen aan de Noordpool komt en wat daar verder met hem gebeurd is. 8. Hoe mijnheer Prikkebeen door de zorg van zus Ursula toch nog ontdooid raakt. De oude inhoud wordt aanleiding tot een sprankelende minimusical, waarbij de acteurs zich heerlijk uitleven in dolle typen als de kapitein, de matroos en de professor. Dankbaar wordt gebruik gemaakt van schaduwtheater in grote portalen met soms vloeiende overgangen tussen voortoneel en schimmenspel. Het speelplezier spat er van af. Er wordt door de vijf acteurs lekker gedanst, bewogen, gebekt, een lust voor oog en oor. De zaal geniet. Helemaal geen kritiek? Toch wel. De vormgeving kan perfecter, de beweging van de vlinders ook. Maar de vraag waar je mee blijft zitten: heeft dit nog wel iets met poppenspel te maken? Moeten we gewoon niet zeggen: jeugdtheater met hier en daar een vleugje poppenspel? De eigen website zegt hierover: ‘Met poppen en objecten, en met acteurs, poppenspelers en zangers maakt Theater Terra visueel theater met veel humor en poëzie. De laatste jaren werden diverse beroemde boeken met zeer veel succes bewerkt tot muzikaal theater. Daarnaast maakt Theater Terra ook regelmatig kleinere, intiemere voorstellingen’.

Gezien Rotterdamse schouwburg 5 april 2010 Zie: www.theaterterra.com

Pinocchio in love door het Ricciotti ensemble Een sprankelende opera met poppen

Ton Delemarre

Het Ricciotti Ensemble, een bende van 40 jonge geestdriftige musici, is een voorbeeld van aantrekkelijk aanvallend orkestraal spel. Als een wervelwind trekt het jaarlijks door het land om op alle mogelijke en onmogelijke spelplekken hun inspirerende muziek uit te venten. Maandag 19 juli streek het neer in het historische Prinsenhof van Dordrecht voor Pinocchio in Love een opera van Guus Janssen en Friso Haverkamp. De musici maken ook deel uit van deze poppentheatervoorstelling: ze vormen een optocht of komen op de scène tussenbeide. Dat doen ook de Burattini, de buitelende circusartiesten, die als jongleur, ezel, cyclist, het theatrale deel verzorgen van dit alternatief Pinocchioverhaal. Een levensgrote Pinocchiopop wordt deskundig bewogen door Roberto Bacchilega en Javier Murugarren. Antje Lohse als de blauwe fee en Harm Huson als de Dood zijn de operasterren die sparkelende of soms heftige muziek, die tegen Gershwin aanschuurt, met overtuiging vertolken. Opera met poppenspel: na Dog’s Heart als megavoorstelling is dit bonte, laagdrempelige mengelspel een geslaagd voorbeeld van kruisbestuiving van diverse disciplines. Ook zonder een miljoenenbudget en operastalles kun je met een vertoning vol theatrale effecten, van stokvanen tot ezelsstoeten en een lichtende doodskist toe, enthousiasme overbrengen aan toeschouwers op klapstoeltjes op de stenen vloer van het Hof. Highbrow of low culture: poppenspel blijkt een levenbrengende injectie aan het oude operagebeuren te kunnen toedienen.

17

De kolderieke tekening van ideaal en avontuur uit de 19e eeuw blijkt ook in de 21e in te slaan als een bommetje. Was het niet Rob de Nijs die zong: Dag vader en dag moeder, dag zuster Ursula, ik zie het hier niet zitten, ik ga naar Amerika. Dat was een verwijzing naar de afscheidsbrief van mijnheer Prikkebeen aan zijn zus Ursula: Lieve zuster Ursula, ik ga naar Amerika. Dat is ‘t ware kapellenland. Ik schrijf je dit met eigen hand. En blijf evenals voorheen je getrouwe Prikkebeen. Uiteraard is hij daarmee niet van Ursula’s dwingelandij verlost. Zij reist hem achterna naar het kapellenland.

Er zijn ook voorleessessies voor scholen met Kleine Mol, Kikker of Kleine Ezel. Terra verkent de grenzen en bedient tegelijk de markt. Dat mag.

augustus 2010

Het hernemen van een erkende jeugdklassieker als het schitterende poëem van J.J. Goeverneur (van de straat) ‘Reizen en avonturen van mijnheer Prikkebeen’ (1858) is meer dan nostalgie of koesteren van de canon. Het is ook de jeugd van tegenwoordig confronteren met de originaliteit en de verbeeldingskracht van een ongeëvenaard meesterwerk.

Ton Delemarre

Harm Huson als ‘the little man’.

Buitenlandse Bladen P O Zoals je op een festival belangstelend luistert naar buitenlandse gasten, zo kan ook het lezen van buitenlandse bladen je blik verruimen. Binnen de redactie was men wel voor zo’n open venster. Hoe dat het beste kan weten we nog niet. We beginnen maar met twee bladen: OPEN DOEK uit Vlaanderen en PUPPETnotebook van de Britse UNIMA. PEN DOEK wordt uitgegeven door het Centrum voor Amateurtheater in Antwerpen, dat geldt als UNIMAcentrum voor Vlaanderen. “Ik wil Hitler spelen,” begint het uitdagend. (dat was het antwoord op de vraag welke droomrol men wilde spelen). Een artikel ‘Krijgt de auteur onze centen?’ gaat over auteursrechten. Veel ingezonden stukken waar men in het veld mee bezig is. Een bespreking van The Great Bulgarian Circus (een Belgische jongleur en acrobaten theatergroep). Bernard Soenens, directeur OPEN DOEK, schrijft: ‘Een ‘Draad, Poppen tussen kunst en engagement’. Met de voorstelling ‘Bed op straat’ houdt het Draad poppentheater een spiegel voor en trekt artistiek alle registers open: negen poppenspelers, drie schermen, prachtig uitgewerkte decors, minuscuul ontworpen poppen, film- en geluidsopnamen, een pak lichteffecten. Is het niet te veel? Zit de kracht van het gezelschap niet in eenvoud van haar poppen en het manipuleren ervan? Less is more. Draad werkt na dertig jaar verder vanuit haar keuze voor het zuivere marionettenspel, maar voegt daar ook licht, schaduw en beeld aan toe. www.draadpoppntheater.be.

18

OPEN DOEK verschijnt 5 maal per jaar met 28 pagina’s full colour. Zie www.opendoek-vzw.be. en vooral www.figurentheatervlaanderen.be. Die website is zeker interessant met een agenda, workshops, een (beperkte) speelkalender, vraag en aanbod en up to date UNIMAverslagen.

allemachtig tachtig de NVP bezit een nukkig erelid

augustus 2010

houden zo nog vele, vele jaren!

Ton Delemarre

UPPETnotebook. 28 pagina’s zwart wit, 4 keer per jaar van Eleanor Margolies geeft poppennieuws all over the World, een verslag van een workshop over fabels en een interview met Petr Matasek van het Draktheater met vragen: Hoe ziet men poppentheater in Tsjechië? Wat boeit u in poppentheater? “Analysing how a material as simple as a pile of sand, can be represented in so many views reveals an analogy with memories, which change the environment. The rhythms of time and space, the movement in Gaudi’s architecture. The stones of the past make a symphony of scuplture.” Verder een verslag van een zeer diepgaande academische conferentie in Parijs over de zichtbare aanwezigheid van de poppenspeler. zie www.saisonsdelamarionette.fr

Voorts de publicatie van het eerste hoofdstuk van een boek ‘Puppets of Nostalgia’, door Jane Marie Law, over de rituele oorsprong en dimensie van het traditionele poppenspel op het Japanse eiland Awaji. Nog een verslag van het maken van een poppenfilm door kinderen van gevangenen, wat er toe leidde dat de deelnemers grotendeels wegvielen en de instructeurs in feite het werk moesten doen. Tenslotte een verslag van een workshop in Oeganda en een bezoek aan Tolosa. www.unima.org.uk

Vraag aan onze Lezers: is het interessant voor u om zulke meer diepgravend verhalen te vertaken en in WP te publiceren? Laat het weten aan redactiewww.unima.org.uk

A Dog’s Heart Opera in twee akten en een epiloog door Alexander Raskatov Libretto van Cesare Mazzonis naar Michail Boelgakov In het kader van Het Holland Festival Wereldpremière 7 juni 2010 Muzikale leiding Martyn Brabbins Ada d’Hamecourt

Hij maakte kindertelevisie voor de NCRV en de VARA, trad op bij het Amstel Toneel en verzorgde poppen en figuren voor toneel- en dansgezelschappen. Hij liet en laat zich inspireren door literatuur (Goethe, Lorca, Poesjkin en Van Hattum), dans, mime, beeldende kunst en muziek. Inmiddels is deze beminnelijke vernieuwer, inspirator en nestor 89 jaar en nog steeds actief. Zoals hij zelf zegt: “Wat moet ik anders? Draadjes knopen?” Feikes unieke werkwijze en zijn opvattingen over - en ervaringen met - (poppen)theater en andere kunstvormen zijn nu vastgelegd in Aantekeningen, aangevuld met essays door Wim Meuwissen (acteur bij het Nationale Toneel en voormalig artistiek directeur van de acteer-opleiding in Utrecht) en Judith Marseille (theaterhistorica). Bij het boek is een fraaie dvd van Jonas de Witte gevoegd, over de totstandkoming van een van Feikes recente theaterproducties. Aantekeningen is een uitgave van Poppentheaterwerkplaats De Proeve en de SNCV, en kwam mede tot stand dankzij financiële bijdragen van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en de Ida & Ida Stichting. Voor informatie, beeldmateriaal en interviewafspraken kunt u contact opnemen met Judith Marseille via e-mail info@ sncv.nl of tel. 020 - 682 71 87. Aantekeningen verschijnt 19 september 2010, handgebonden, 64 pagina’s, 9 illustraties in kleur, formaat: 20 x 20 cm. ISBN 978-90-9025501-9. Prijs: 19,95 incl. BTW, excl. verzendkosten. A Dog’s Heart

Een beroemd professor, Filippovitsj, die mensen een verjongingskuur kan laten ondergaan, of hun liefdesleven weer nieuw elan kan geven, weet een hypofyse en de testikels van een mens in de straathond Sharik te transplanteren. Dat leidt niet tot verjonging van de hond maar Sharik verandert langzaam in een mens en noemt zich Sharikov. Hij wil een baan, een vriendin, kortom alles wat de normale mens ook wil. Hij wil een identiteit en papieren. Zonder documenten ben je niets. De hondmens wordt langzaam een bedreiging voor de professor, die ook bedreigd wordt door het proletarisch huurderscomité. Filippovitsj besluit samen met zijn assistent een tweede operatie op de hond te verrichten om hem zijn oude identiteit weer terug te geven. 200 mensen zijn nodig om deze opera op de planken te zetten. Niet te vergelijken met zelfs de grootste poppenspelproductie. Een zwerm van grote sterren, elk met een indrukwekkende carrière en geëngageerd voor deze megaproductie. De productiekosten moet je waarschijnlijk met 5 nullen schrijven. Om jaloers op te worden. Maar dan heb je ook wat. En in dit geweldige staccato gebeuren bewegen de poppenspelers Marc Down, Robin Beer, Finn Caldwell en Josie Dexter de grijs-zwarte straathond Sharik in een subliem samenspel met de zangers Alexander Kravets en Elena Vassilieva (die de onaangename kant van Sharik vertegenwoordigt). Zangers en poppenspelers bewegen als een beeld over de bühne en je weet niet voor wie je meer bewondering moet hebben voor de zangers die poppenspelers lijken te worden of voor de poppenspelers die de hond Sharik in harmonie met de zangers weten te bewegen. Ik zie alleen nog maar Sharik en vergeet de spelers/zangers die hem tot leven moeten brengen. Een donderende staande ovatie na afloop voor zangers maar niet in het minst ook voor de poppenspelers bewijst maar weer dat poppentheater niet altijd kinderspel is.

19

Feike Boschma is een begrip in de wereld van het poppentheater, maar ook ver daarbuiten. Hij betoverde generaties theaterbezoekers en theatermakers met figuren van lapjes, draadjes en stokjes; geraffineerd, humoristisch en poëtisch tot leven gebracht. Hij werkte met Wim Sonneveld, Willy Brill, Jan Nelissen, Rob van Houten, Cilly Wang, Dave Parker, Peter Struycken en Jaap van de Merwe.

augustus 2010

Aantekeningen

Het is meer dan een indrukwekkende productie een adembenemend schouwspel, een overdonderende hoeveelheid beelden en klanken. Het is meer, het is ook een ontroerende belevenis. In het begin lijkt het allemaal leuk, een satire op wetenschap en maatschappij. Boelgakov’s novelle Hondenhart was verboden kost in het post revolutionaire Rusland. De censoren zagen er - terecht - kritiek in op de politieke toestand van die dagen in de Sovjet Unie.

korte berichten

Margareta Niculescu ontvangt Gorgorito Prijs 2010 Internationaal Poppenspelfestival Meppel

Van 8-12 september 2010 vindt al weer het 10de Internationale Poppenspelfestival in Meppel plaats. In 62 voorstellingen treden 23 groepen op uit 11 verschillende landen. Het festival brengt voorstellingen voor jong en oud, waarbij relatief veel voorstellingen voor volwassenen te zien zijn. De openingsvoorstelling wordt gegeven door vier fabuleuze Japanse handschaduw spelers (een spetterende familievoorstelling). Studenten van de Hogeschool uit de Festivalstad Erlangen spelen een moderne figurentheater visie op de verpakte paashaas. Een reeds bekroonde voorstelling. Uit Rusland woordloze, bijzonder goed gemanipuleerde tafelpoppen in het Lelijke Eendje en circusmarionetten van de bekende Victor Antonov die 14 keer kort optreedt.

UNIMA Madrid, besloot in 2003 een prijs in het leven te roepen om daarmee het werk van personen, groepen en instituties te eren die in de loop van hun carrière hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de kunst van het poppenspel. Zo ontstond de Gorgorito prijs.

20

Na Sara Bianchi die in 2009 de prijs ontving is het nu de beurt aan Margareta Niculescu, die begin juli de prijs in ontvangst nam in Tolosa.

Route kinderen Kinderen kennen Raaf van TV! De handpoppen voorstel­ling Raaf geen Kip zal zeker veel enthousiast jeugdig publiek trekken. Kinderen kunnen ook een route maken met een bus (OgterPOP-lijn) langs 3 locaties. Optreden van Electric Circus, de Huismuis en van een groep uit Most (Tsjechië). Voor de allerkleinsten treden het Helios Theater (Duitsland) op met het subtiele Kloppend Hout en het Fliegendes Theater, ook uit Duitsland, met een overheadprojectie show over de letter O. De klapbekpoppen van Neville Tranter brengen u flitsend naar Afghanistan met Punch & Judy in Afghanistan en Tg Winterberg leidt u door een 19de eeuwse kliniek met Hysteria patiënten en er zijn veel kranen en schaars water te zien in de De Vrek, naar Molière, door de Spaanse groep Tàbola Rassa. De Popp-en-Route wandeling (14x) leidt u door Meppel langs 4 gebouwen waar u geen theater verwacht en verrast u met een Hongaarse marionettenspeler, de bekende Nederlandse TV-Zandtovenaar, een Franse handpoppenspeler en een Duitse foto-manipulator. Alles speelt zich af in en om schouwburg Ogterop, waar ook tentoonstellingen, kleine amateurvoorstellingen, films, workshops, een openbare les en een lezing worden gehouden.

augustus 2010

LOCATIE Schouwburg Ogterop, Zuideinde 70, 7941 GK MEPPEL, telefoon: 06 125 830 15 (alleen van 8 t/m 12 september). Het programmaboekje (36 pag) is te verkrijgen via: www.poppenspelfes­ tival.nl, E: info@poppenspelfestival. nl, Tel.: 0522 245 254, mobiel: 06 222 345 39.

Foto Links: Divadlo Alfa, de drie musketiers.

Oproep Voor een papierentheater voorstelling over de geschiedenis van het antisemitisme, bestemd voor volwassenen, zoeken wij een enthousiaste regisseur/ medespeler (m). Gevraagd: ervaring met en kennis van papieren theater of figurentheater, gevoel voor humor en esthetiek, inlevingsvermogen, affiniteit met de Joodse cultuur. Reacties naar Judith Marseille: 020 - 682 71 87 of [email protected].

Mozart op de Wallen

Zie ook www.marionettentheater.nl.

Dorp, het verhaal van een uitzicht De nieuwe productie van Feikes Huis, in samenwerking met Annelies Van Hullebusch, zal in het weekend van 18 en 19 september in première gaan om 20.30 uur. Een dorp waarin iedereen elkaar begroet met ‘joew’. Een dorp waarin iedereen zijn hand wel eens heeft gesneden aan een aardbeienplant. Een dorp waarin iedereen een naam heeft en een verleden. DORP, het verhaal van een uitzicht In 1750 bouwde Giovanni Niccolò Servandoni een ‘Salle Des Machines’. Hij toonde Venetië bij zonsopgang, het oude Griekenland op de middag, Rome bij valavond. In 2010 bouwt Annelies Van Hullebusch haar geboortedorp. Ze toont het in de zomer naast de plastieken tenten, rond kerstmis bij de kerstboomverbranding en in rouw onder de eikenbomen. Op een maquette van 12 m2 bouwen de spelers voor de ogen van het publiek het Dorp. Aan de hand van een speciaal programmaboekje en geluiden wordt het publiek meegenomen naar de ontwikkeling van het Dorp vanaf 1982, haar geboortejaar, tot op heden. DORP is een nieuwe productie van Feikes Huis, in samenwerking met Annelies van Hullebusch. Feikes Huis heeft tot taak om jong talent te begeleiden bij het maken van hun eerste productie. Van 10 t/m 26 september speelt in het Ostadetheater, Amsterdam Tot 26 september vervolgvoorstellingen 19.30 en 21.30 uur (zo 14.30 en 16.30 uur) Zie ook www.feikeshuis.nl.

21

Het wonderkind brengt het Amsterdamse publiek in verrukking met zijn concerten. Speciaal voor het Wallenfestival bezoekt ‘Wolfie’ opnieuw het Wallengebied. Hij brengt zijn eigen instrument mee en verzorgt een mini-concert in het Amsterdams Marionetten Theater, een oude smederij vlakbij de Nieuwmarkt. Hij heet u van harte welkom bij een mini-concert en kijkje achter de schermen op zondag 13 september vanaf 13.00 uur. Toegang gratis.

augustus 2010

Winter 1766... de kleine Wolfgang Mozart, 10 jaar oud, logeert met zijn vader Leopold en zusje Nannerl in hotel Le Lion d’Or aan de Warmoesstraat.

De uitdaging van Abolo

Een unieke poppentheatervoorstelling van vrouwenpoppenspelgroep Bouam uit Togo in Nederland. Een initiatief van Heddy Veltkamp van Mo’Move.

Bouam betekent liefde. Artistiek leidster Adama Bacco heeft deze naam gekozen, omdat ze vindt: ‘In alles wat je doet moet je liefde steken, anders moet je het niet doen.’ Dit is zichtbaar in het werk van de groep. Ze maken prachtige marionetten met een goede articulatie en balans. De voorstellingen zijn zeer muzikaal, omdat ze met groot enthousiasme en plezier muziek maken en dansen, maar ook omdat het Afrikaanse ritme in tekst en spel voelbaar is. Daarnaast zijn het meesteressen in het contact maken met hun publiek. Dit zorgt voor een inspirerende wisselwerking die harten opent. Bouam is in 1997 opgericht. Adama Bacco, een gepassioneerde theatermaakster is het gelukt om een succesvolle vrouwengroep op te richten. Zij wil hiermee voorstellingen maken vanuit het perspectief van vrouwen en vrouwen stimuleren hun eigen talenten aan te boren en in te zetten voor zichzelf en samenleving. De groep is samengesteld uit vrouwen uit verschillende stammen van Togo. In vele Afrikaanse landen zijn ze zeer geliefd en hebben ze een voorbeeldfunctie. Het zijn vrouwen die aan de weg timmeren, het geld wat ze verdienen investeren ze in kleine bedrijfjes of studies. De groep heeft verschillende prijzen gewonnen, zoals de prijs voor beste artistieke groep van Togo in 2006.

augustus 2010

22

De voorstelling ‘de uitdaging van Abolo’ gaat over een jonge leider van een voetbalelftal in Togo. Hij wil met zijn team zo ver mogelijk komen op een toernooi tussen de teams met de omliggende dorpen. Maar steeds worden zijn vrienden en teamgenoten ziek. Hoe kan dat? Samen met zijn vrienden begint hij een gezondheidscampagne... Bouam wil met deze voorstelling in de dorpen van Togo bewustwording bevorderen over het gevaar van afval en vies stilstaand water in je omgeving, waardoor veel kinderen ziek worden en zelfs sterven.

Vrouwenpoppenspelgroep Bouam uit Togo

De uitdaging van Abolo komt in november naar Nederland en wordt opgevoerd op basisscholen en een aantal theaters, waaronder het Ostadetheater op 14 november. Na afloop kan het publiek onder muzikale begeleiding van Bouam zelf met de prachtige poppen spelen en vragen stellen aan de speelsters van Bouam. Workshops of lesmateriaal Er kunnen aansluitend workshops verzorgd worden met dans en muziek. Ook is het mogelijk een conferentie te organiseren over hoe Bouam in Afrika meewerkt aan de ontwikkeling van hun land middels poppentheater. Over Mo’Move Mo’Move is een stichting die culturele uitwisseling met Afrika bevordert en community art projecten in Nederland verzorgt. Poppen, theater, muziek & dans worden ingezet voor educatie, communicatie en sociale samenhang. Mo’Move verzorgt projecten in Togo, Soedan, RD Congo, Burkina Faso, Ghana in samenwerking met ngo’s en theatergroepen. Maar ook worden professionele groepen naar Nederland gehaald, om mensen hier kennis te laten maken met poppenspel uit Afrika. [email protected] www.momove.org

Poppen in het Park belooft weer feest te worden! Het eerste weekend van september zal Poppen in het Park zijn tenten weer opslaan in Park Randenbroek in Amersfoort. Een mooier decor kan een festival zich niet wensen! Jong en oud zullen weer kunnen genieten van het prachtige park en fantasieprikkelend poppentheater. Met deze zevende editie is Poppen in het Park inmiddels een traditie geworden. Wel 32 voorstellingen van 7 verschillende spelers zullen op 4 en 5 september een bezoekje aan Poppen in het Park de moeite waard maken. Voor peuters vanaf 2 jaar (zoals Olifantje in het bos, een voorstelling gebaseerd op het winnende boek van de Nationale Voorleesdagen, Wiebelbillenboegie) tot en met oudere kinderen (onder andere Multicultureel Poppentheater Meloresa) is er van alles te zien en te beleven. Poppentheater met een Russisch tintje wordt verzorgd door theater Koekla van Christina Boukova met het sprookje Goudlokje en de drie beren. En vanuit België weet Poppentheater Plansjet vzw met zijn originele en grappige marionettentheater oude tradities levendig te houden. www.poppeninhetpark.nl

In The servant of beauty (De dienaar van de schoonheid), het derde luik van zijn theatertrilogie, een solovoorstelling gespeeld door de Vlaamse topacteur Dirk Roofthooft, regisseerde Fabre hem omringd door theaterfiguren. Het is een primeur in het werk van de meester. Paul Contryn kreeg de opdracht ze te maken en de manipulatie ervan te coachen. De dienaar van de schoonheid toert volgend seizoen door onder meer Vlaanderen en Nederland en is ook uitgenodigd voor belangrijke internationale theaterfestivals waaronder dat van Avignon deze zomer. (FN)

augustus 2010

Paul Contryn, directeur van het Firmament en scenograaf bij Figurentheater De Maan Mechelen ontwierp en realiseerde de poppen voor de nieuwste productie van de Vlaamse, maar reeds lang internationaal doorgebroken, multi disciplinaire kunstenaar Jan Fabre.

23

Poppen Paul Contryn in nieuwste productie van wereldartiest Jan Fabre

techniek

Licht en schaduw

Koos Wieman

De Masterclass over schimmen die afgelopen festival in Dordrecht plaatsvond ging over de schaduw als materie. Licht is energie vertelde Norbert Götz uit Bamberg. Hij was de master in de masterclass. Zelf is hij 25 jaar bezig met schimmentheater. In vier dagen kregen we, de cursisten uit Taiwan, de USA, Canada, België en Nederland de beginselen van het moderne schimmenspel te zien en konden we er mee werken. De schimmen werden niet op de oude wijze achter een scherm gemaakt maar met nieuwe technieken voorop een scherm geprojecteerd. De ouderwetse overheadprojector(OHP) was het eerste nieuwe middel om schimmen te maken. Licht kun je laten reflecteren en zelfs breken.

E

24

r werd op de OHP gedemonstreerd dat licht dat door twee polaroidfilters wordt gestuurd te dimmen is door één van de filters dwars op het andere te zetten. Als je twee losse glazen van een polaroid zonnebril voor elkaar houd en je draait één glas dwars op het andere dan zie je dat het licht er helemaal niet meer doorkomt. Op de overhead projector was, op de glasplaat en onder de lens, een vel polaroidfilter gemonteerd, waardoor het licht naar het scherm wordt geprojecteerd. Deze filter wordt 5 mm boven de glasplaat op een stuk plexiglas gemonteerd zodat de hitte van de lamp tussen de platen weg kan. Bij de lens kun je door aan de houten ring te draaien waarop het stuk filter ligt, het licht tegenhouden. Het beeld dat dan bijna zwart is omdat de filters geen licht meer doorlaten, licht opeens op als je op de ruit, tussen de twee filters een stuk cellofaan legt. Dit komt door de breking van het licht.

D

enk aan de kleuren die ontstaan bij een prisma. Verschillende lagen cellofaan geven verschillende kleuren en als je het spul draait dan krijg je weer andere kleuren. Ook als je de stukken cellofaan ten opzichte van elkaar draait verandert de kleur. Ook mica, dat vroeger in de kachelruitjes zat, heeft dat resultaat. Dit alles heeft te maken met de richtingen die het licht heeft. Ik kan me van school herinneren dat het te maken heeft met de golflengten van licht. Vroeger dacht men dat licht uit deeltjes bestond en later dacht men dat licht golfjes zijn. Het resultaat is dat je plaatjes kan maken die van kleur veranderen door een filter te verdraaien. Ook herinner ik me dat mica niet ongevaarlijk is net als asbest.

augustus 2010

M

et het blote oog zie je geen kleuren op de sheets. Zo heten de afbeeldingen die je op een plaatje plexiglas maakt. Dat maken is een heel voorzichtig werkje. Je werkt veel met hele dunne laagjes cellofaan en streepjes van papier. Kleine gedraaide stukjes mica of plakbandjes. Die moeten worden vastgezet met keukenplastic en latjes. Waarna er een ander plexiglasplaatje op gelegd kan worden dat met een stukje theatertape wordt vastgeplakt. Dit is een karweitje waarbij je niet te vroeg moet puffen. Niet elke OHP is geschikt. De draagbare hebben een spiegel in plaats van een glasplaat waaronder de lamp zit. Bij de draagbare ontstaan heel snel dubbele beelden. Norbert adviseerde ons om op zoek te gaan bij scholen naar inmiddels overbodig geworden overheadprojectoren.

D

e eerste kennismaking met de kleurenpracht die door de breking van het licht ontstaat was enorm. Daarom was het een beetje wennen toen we met kleine handlichten aan de slag gingen. Deze lichten zijn ontwikkeld vanuit fietshalogeenlampjes omdat ze het kleinste gloeipunt hebben bij een helder licht. Hierdoor kunnen schimmen altijd scherp op een scherm worden geworpen. Als je een voorwerp dicht bij de lamp houd zie je een grote schaduw en als je het verder weg houd dan is de schim kleiner. Wie met een gloeilampje of kaars aan de gang gaat merkt dat het voorwerp alleen scherp is als je de schim tegen het doek houd. Dat komt omdat het vlak dat licht geeft groter is dan een puntje. Platte schimmen en driedimensionale schimmen kunnen met deze speciale handlamp scherp worden geprojecteerd. De cursisten uit Taiwan werkten al met led licht. Dat heeft een iets groter gloeivlakje dus is ook iets sneller onscherp.

R

eflectie was het laatste onderdeel dat werd behandeld. Met stukjes spiegelend plastic werd geoefend om de weerspiegeling van het gebogen vlak te besturen. Als je het spiegeltje hol maakt keert links en rechts zich om en als je het bol maakt dan strekt het zich uit. De spiegelende vlakjes zijn heel gevoelig voor hoe ze bewerkt worden. Een knip of snee maakt een andere reflectie. Krassen op de spiegelkant geeft zwarte lijnen en krassen op de achterkant laat witte lijnen ontstaan. Tijdens de presentatie op de vrijdagavond lieten we alle technieken de revue passeren. Er waren zelfs combinaties van OHP en handlicht. Tot slot deden we met een aantal een improvisatie met reflectie schimmen. De schimmen dansten over de muren en het plafond op muziek. Het was heel boeiend om op deze manier met schimmen kennis te maken. Wie meer wil weten over Norbert Götz kan kijken op de website www. theatre-of-shadows.com; daar is ook een filmpje te zien met wat hij doet in Bamberg over de historie van die oude ongeschonden stad. De materie van licht en schaduw staat volgens Norbert nog in de kinderschoenen. Er is veel te ontdekken en te ontwikkelen. Dus: Licht uit en lampjes aan en kijken maar!

Lidmaatschap Contributie NVP/UNIMA € 55,00 per jaar. Abonnement op WP De Wereld van het Poppenspel € 36,00 per jaar (buiten Nederland € 10,00 extra portokosten). U kunt als theater NVP-lid worden. Willen meer leden van uw theater WP ontvangen dan krijgen zij € 6,00 kor­ting. Losse nummers: € 9,00 incl. portokosten. Opgave lidmaat­schap, abonnement of losse nummers bij de secretaris van de NVP: Trudy Kuyper, Hoocamp 10, 1921 WD Akersloot, tel. 0251 313 447, e-mail [email protected]

Redactie Ton Delemarre, hoofdredacteur, Ada d’Hamecourt, eindredacteur, Leden: Marla Kleine, Joanne Oussoren, Ruud Ringers en Koos Wieman. Vormgeving: Ria Besjes Correspondenten: Jos van Beers, Sandra Buelens, Frans Hakkemars, Ron Holst, Freek Neirynck, Eveline Pullens, Margriet Pullens, Charlotte en Roel Puyk. WP, Wereld van het Poppenspel, verschijnt 6x per jaar. Kopij voor WP zenden naar: Ton Delemarre, Kon. Wilhelminastraat 40 3311 LN Dordrecht, of per mail naar [email protected] of [email protected] tel. 078 - 613 94 65 ISSN: 1871-4161

WEBSITE www.poppenspelers.nl www.unima.org Webmaster: Ron Holst E: [email protected]

Jaargang 55 nummer 4

Verschijningsdata: datum: 15 oktober 15 december

kopij voor: 15 sept 15 nov

AGENDA FESTIVALS CHASSEPIERRE, 37e Festival International des arts de la rue Florenville Belgium 2-22 augustus 2010, www.chassepierre.be POPPENSPEL FESTIVAL BOCHUM FIDENA 9 t/m 15 september 2010 Bochum, Duitsland, Zie www.fidena.de PLOVDIV. INTERNATIONAL PUPPETRY FESTIVAL Bulgaria THREE ARE TOO MANY - TWO - NOT ENOUGH, 2 t/m 6 september 2010 www.pptheatre.com SOFIA INTERNATIONAL PUPPETRY FESTIVAL Bulgaria, 17-22 september 2010 www.sofiapuppet.com HANOI INTERNATIONAL PUPPETRY FESTIVAL Vietnam, 20-30 september 2010 www.vietnampuppetry.com BABARSKA BYSTRICA 2010 in Banstra Bystrica Slowakia, 24 september - 8 oktober 2010. www.bdnr.sk INTERNATIONAAL POPPENSPELFESTIVAL MEPPEL, 8 t/m 12 september 2010, www.poppenspelfestival.nl AMERSFOORT, POPPEN IN HET PARK, 4 en 5 september 2010, www.poppeninhetpark.nl

Prix De La Critique 2009-2010

25

Voorzitter: Ron Holst [email protected] Secretaris: Trudy Kuyper, Hoocamp 10, 1921 WD Akersloot, tel. 0251 - 313 447 [email protected] Administrateur: Willem Breij [email protected] Leden: Arjan Kooman, Wim v.d. Kerkhof Bibliotheek: Brouwervaart 70 2013 RB Haarlem, tel. 023 - 531 77 13

Het verbond van toneel-, muziek- en theatercritici in Frankrijk heeft de PRIX DE LA CRITIQUE 2009-2010 toegekend aan de ENCYCLOPÉDIE MONDIALE DES ARTS DE LA MARIONNETTE Op 21 juni 2010 werd in het Théâtre Artistic Athevains te Parijs de prijs voor het beste werk op theatergebied toegekend aan de Wereldencyclopedie van het poppenspel Het juryrapport stelt: ‘Deze grote encyclopedie, een project dat meer dan 30 jaar geleden in de UNIMA (Union Internationale de la Marionnette) ontstond, is het eerste complete standaardwerk over het poppenspel. Het biedt een beschrijving van de cultuur, de kunst en techniek van het poppenspel over de hele wereld en in de loop van de geschiedenis. Het fraai ingebonden werk

van 864 pagina’s bevat meer dan 1.000 artikelen geschreven door bijna 250 auteurs van diverse pluimage. Het toont deze tak van kunst in al zijn vele vormen en veelsoortige functies en het boek is rijk geïllustreerd met meer dan 400 foto’s en tekeningen. De definitieve tekst werd gecoördineerd door Thiers Foulc.’

augustus 2010

Colofon Bestuur NVP-UNIMA

Titeres gigantes in Honduras Evelien Pullens, docent beeldend theater en poppenspel, werkte zes weken, van 1 februari tot 14 maart 2010, met kansloze jongeren voor Theatre Embassy in Midden Amerika. Na een succesvol poppenspelproject in India, vroeg Theatre Embassy me dit keer naar Honduras af te reizen om samen met de jongeren van theatergroep Arte Accion een parade te bouwen met reuzenpoppen, Titeres gigantes. Het bouwen van grote objecten is niet mijn sterkste kant en sinds carnaval in mijn jeugd heb ik niet meer in optochten gelopen.

Cultuur van Honduras? Grote vogels op stelten in carnavaleske kostuums, die vaak een slap aftreksel zijn van het Braziliaanse carnaval, zie je regelmatig in het straattheater van Honduras. Midden Amerika kent een traditie van parades en straattheater. De Maya’s liepen duizenden jaren geleden al op stelten om de moerassen over

augustus 2010

26

Van de andere kant trekt het avontuur en vertoef ik tijdens de wintermaanden graag in tropische warmte. We besluiten het team uit te breiden met Monique Riphagen en Roderik Sommerdijk, beeldende theatermakers. Monique en ik hebben zes weken in Tegucigalpa, de hoofdstad van Honduras, gewerkt aan een parade, comparsa noemen ze dat daar. Roderik is twee weken overgekomen en heeft zich voornamelijk met stelten en een ijzerconstructie voor een grote pop bezig gehouden.

De helft van de jongeren heeft nog nooit theater gemaakt

Evelien Pullens

te steken. Buiten dit soort tradities blijkt Honduras een land met weinig cultuur. We hebben nog nooit zoveel Wendy’s, Mc Donalds en Burger Kings gezien als in de stad Tegucigalpa. Het is heel Amerikaans dus. Als we vragen naar het cultureel erfgoed van zijn land zegt Douglas, de leider van Arte Accion; Ik geloof dat het meest typische van Honduras de plastic zakjes zijn die je overal bij iedere winkel krijgt om de boodschappen in te pakken. Politieke crisis en natuurrampen liggen wel vers in het geheugen; Vorig jaar werd president Zelaya door een coup van de troon geworpen en 12 jaar geleden raasde de orkaan Mitch over Honduras. De jongeren met wie wij werken wonen in wijken die gebouwd zijn voor slachtoffers van deze natuurramp. Arme mensen dus. Deze nieuwe wijken hebben redelijk goede eenvormige huizen, maar liggen ver van de stad. Er is geen werk, wel veel gewelden drugsproblemen en de wijken worden beheerst door bendes. Theatergroep Arte Accion geeft talentvolle jongeren de kans om zich artistiek te ontwikkelen en creëert werk voor creatieve jonge mensen. Door de politieke onrust van het afgelopen jaar zijn de straten van Tegucigalpa onveilig en voelen mensen zich niet meer op hun gemak in hun eigen stad. Onze opdracht is om de straat weer een positieve uitstraling te geven. Daarom bouwen we een parade met grote poppen! Glitterblouse of blote bast? We beginnen het project met basisopdrachten in poppenspel. We maken stokpoppen en objecten van kranten om plezier te krijgen in het spelen met poppen en materialen en de basistechnieken van poppenspel onder de knie te krijgen. De helft van de jongeren heeft nog nooit theater gemaakt en nauwelijks geknutseld in hun leven. Maar wat zijn ze gretig! De eerste keer kwamen ze nog met zonnebril op en harde muziek binnen, na een paar dagen openen ze zichzelf en werpen ze zich op het spel en de materialen. Deze jongens willen zo graag leren en zich ontwikkelen. Wat een plezier. We laten ze tekenen, ontwerpen, maquettes maken en choreografieën uitdenken in het klein. Genoeg ideeën. Het is wel lastig om de absurditeiten en inhoudelijke lijn, waar wij zo van houden, duidelijk te maken aan deze theatergroep. Wij vinden het bijvoorbeeld belangrijk dat de dieren die we maken uit hetzelfde materiaal zijn gemaakt en dat er een onderling verhaal en relatie bestaat. Dit soort gedachtes blijken moeilijk te begrijpen en we vragen ons regelmatig af of we niet te Hollands denken. Wiens parade moet het worden? Ideeën die wij te schreeuwerig en te plat vinden, werken voor hen wellicht wel. We proberen steeds goed te observeren en kleine stapjes te zetten, maar cultuurverschillen kun je nooit helemaal overbruggen. De jongeren van Arte Accion houden bijvoorbeeld erg van glitter. De percussiegroep in de parade krijgt een synthetisch geel glimmend kostuum aan, terwijl wij een totaal andere stijl zouden verkiezen; iets met blote bast en verweerde stof. Tja. Het is bijzonder boeiend om over deze cultuurverschillen te praten en te zien hoe je langzaamaan dichter bij elkaar komt en je eigen inzichten bijstelt en verrijkt. Tapir met vleugels Het regime van de nieuwe president van Honduras heet de mano dura, de harde hand. Al brainstor-

reportage mend verzonnen wij de ‘zachte hand’, mano suave; een andere manier van contact maken en problemen oplossen. We maakten 30 handen van schuimrubber op stokken. Handen waarmee je kunt zwaaien, dansen, handen geven, strelen. Deze handen in felle kleuren staan voor ‘contact’.Dit beeldende idee werd enthousiast ontvangen en begrepen door Arte Accion. Ze waarschuwden ons wel steeds dat we moesten oppassen met politieke statements en geen poppen en beelden konden maken die iets te maken hadden met de regering of de coup. Er is veel angst dat beelden tegen hen gebruikt gaat worden.

Wat mij persoonlijk eigenlijk nog meer raakte dan het succesvolle resultaat was de ontwikkeling van de jongeren. Ik zag ze veranderen in deze zes weken. Ze gingen precies werken en bewogen de poppen op een gevoelige manier. Dat was zo anders dan toen we ze voor het eerst zagen. Ze hebben iets ontdekt waar ze hun eigen ideeën en creativiteit in kwijt kunnen. Ze zijn deel geworden van een netwerk. Wij lieten ze filmpjes zien van poppenspel in Europa en India, waardoor ze beseften dat er meer mensen in de wereld in net zulke kansloze situaties zitten als zij. Ze zagen bij anderen hoe je daar op een positieve manier iets mee en aan kan doen. Creatief werk, poppen, ideeën, fantasie en enthousiasme verbindt en maakt contact. “Het geeft ons hoop,” zei iemand aan het eind van het project. “Dit is de eerste keer dat iemand mij van binnen gezien heeft,” vertelde een andere jongen.

27

Omdat de jongeren zich ook zorgen maken over het uitsterven van dieren en terugdringen van de natuur, ontwerpen en bouwen we uitstervende dieren: een tapir, apen, hert, schildpad en papagaai. Wij overtuigen de jongens er van dat het prachtig is als de vleugels van de papagaai los staan van het De jongens vormen samen een papagaai. hoofd. Zo heb je veel meer manipulatiemogelijkheden en kun je grapjes uithalen met de poppen. In onze ‘Het geeft ons hoop’ optocht raakt de schildpad zijn hoofd kwijt. Het hoofd en het We bouwen en repeteren in het huis waar wij ook slapen in schild worden door twee verschillende spelers gemanipuleerd een buitenwijk van de hoofdstad. De oefenruimte is klein. De en gaan ieder een andere kant op om elkaar later weer te herenige mogelijkheid om het spel echt uit te proberen is op de vinden. De humor van deze absurde beelden dringt langzaam straat voor ons huis. De middagzon is daar warm en we wordoor en de jongeren krijgen lol in het spel. De Tapir heeft een den steeds gestoord door auto’ s die willen passeren. Het is hoofd en een kont, tussenin is hij skelet. Soms heeft hij de niet gemakkelijk om de concentratie vast te houden, maar het twee vleugels van de papagaai aan weerszijde. Later vliegen de lukt. We ontwerpen en maken prachtige beelden. vleugels terug naar de papagaaienkop. De enthousiaste spelers van Arte Accion trekken op 27 maart met een kleurrijke vernieuwende parade door de straten van Tegucigalpa. “Is dat een groep uit Brazilie?“ wordt er langs de kant van de weg gevraagd. Dat maakt de jongeren van Arte Accion trots.

www.theater-embassy.org www.evelienpullens.nl

Neil

augustus 2010

Arte Accion is een partnerorganisatie van Theatre Embassy en wordt zowel artistiek als organisatorisch ondersteund in zijn ontwikkeling.

Nederlandse Vereniging voor het Poppenspel Unima Centrum Nederland

Bakbeest, Frank Kooman

Nachtvogel, Frank Kooman

Foto: Pan Sok

Foto: Pan Sok

Papagaaienkop, Honduras Foto: Evelien Pullens

28

Fliegendes Theater, Matti Patti Bu

Pinocchie in love, Ricciotti ensemble

augustus 2010

Foto: Hans Hijmering

Punch and Judy, Wouter van Riessen