Audio Research Reference 5 SE: adembenemend mooi! Auteur: Werner Ero In de demoruimte van art’s Excellence heeft Werner Ero de nieuwste Audio Research Reference 5 SE voorversterker aan de tand gevoeld. Zijn bevindingen zijn te lezen in het volgende verslag.
Het is nog niet zo lang geleden dat art’s audio uit Naaldwijk en Audio Excellence uit Zevenbergen hun krachten hebben gebundeld en samen verder zijn gegaan onder de naam art’s Excellence. Hierdoor is een bedrijf ontstaan met een nog groter draagvlak en een bredere en vooral diepere expertise dan voorheen. Naast speerpunten als hoogwaardig analoog, multiroom en streaming audio, is er na een ingrijpende verbouwing ook een prachtige, aanzienlijk grotere luisterruimte beschikbaar gekomen. Hierdoor kunnen nu ook de grotere en meer kostbare systemen optimaal presteren. In de warm aangeklede ruimte is er rond het sub-paradepaard van Audio Research, in de vorm van de nieuwe en opzienbarende Reference 5 SE buizenvoorversterker, speciaal voor mijn bezoek een ware high-end set opgebouwd. Wat te denken van het topmodel uit de ‘Wide Bandwidth Collection’, de A.C.T. C60 van de Engelse high-end luidsprekerfabrikant Wilson Benesch. SACD-speler is de indrukwekkend goede dCS Puccini met USB-DAC en wordclock. Streaming audio geschiedt met een Apple Mac Mini met de Amarra audioengine software. Het geheel wordt gecompleteerd met Furutech bekabeling en, last but not least, de majestueuze en bovengemiddeld krachtige Audio Research Ref 150 stereo buizen eindversterker met 2 x 150 Watt buizenpower aan 8 Ω. Audio Research Reference 5 SE Het absolute Audio Research voorversterker topmodel, de Anniversary Edition Reference, heeft wereldwijd veel tongen losgemaakt. De ongehoorde bezieling, neutraliteit, super gelaagd driedimensionaal beeld en muzikale beleving van de in twee behuizingen ondergebrachte
supervoorversterker wisten niet alleen een nieuwe maatstaf voor deze in het Amerikaanse Minnesota gelegen onderneming neer te zetten, maar ook voor wereldwijd praktisch alle andere versterkerfabrikanten! Maar aangezien het bij de Anniversary om een kostbaar en slechts gelimiteerd verkrijgbaar statement model gaat, was het zaak voor deze onderneming om alle opgedane ervaring en know how te implementeren in een meer realistisch en normaal verkrijgbaar model. Als basis lag hiervoor het gangbare ‘normale’ topmodel, de Reference 5, het meest voor de hand. Een voortrap die zich al in zijn standaard uitvoering nationaal en internationaal heeft weten te bewijzen en zelfs dan al een griezelig hoog niveau bereikt. Maar mede door de opgedane ervaring met de Anniversary Edition was het Audio Research ontwerpteam vastbesloten om het beste nog beter te maken en implementeerde de kernzaken die de Anniversary Edition zo goed maakten in een bestaande Reference 5 voorversterker!
Zo eenvoudig als ik het hier nu schrijf was het natuurlijk niet. Maar het is wel een feit dat de implementatie uiteindelijk dermate succesvol zou worden dat de letters ‘SE’ zelden zoveel meerwaarde wisten te bieden in de geschiedenis van dit illustere high-end merk. Visueel valt als eerste op dat de zes grote zwarte vierkante drukknoppen recht onder het display, bij de SE uitvoering zijn vervangen door veel kleinere, ronde, en vooral sierlijk en subtiel aandoende massief aluminium exemplaren. Het zijn dezelfde types die eerder ook de Anniversary Edition sierden en samen met de nieuwe handgrepen de visuele koers voor het nu al legendarische merk inluiden. Een andere opvallende visuele wijziging is dat het geperforeerde metalen bovenplaat van de Reference 5 bij de SE uitvoering is vervangen door een semi-transparant kunststof exemplaar. Dit zou volgens Audio Research voor een substantiële hoorbare verbetering moeten zorgen. Voor de meer conservatieve luisteraars onder ons is ook de conventionele metalen bovenplaat te verkrijgen.
Toch komen we de echt wezenlijke aanpassingen eigenlijk pas vooral onderhuids tegen. Het gaat hierbij om onder andere een flink aangepaste voedingsschakeling en de inzet van zeer hoogwaardige en in dit geval zeer grote teflon condensatoren. De rest van deze ‘gepimpte’ voorversterker is bij het oude gebleven. Dus versterking met gebruikmaking van een viertal 6H30P dubbel triodes als signaalversterking en een 6550 en 6H30P voor de zeer uitgebreide voeding. De rest van het concept is nog steeds zeer compleet te noemen, zowel qua mogelijkheden als de zeer uitgebreide aansluitmogelijkheden waarbij de eindgebruiker de keuzevrijheid heeft om voor letterlijk iedere in- en uitgang zowel single-ended als gebalanceerd te gebruiken. Luisteren Buiten enkele voorgaande kennismakingssessies is deze Audio Research demo voor mij de allereerste officiële presentatie die ik in de gloednieuwe luisterruimte van art’s Excellence ga meemaken. Het ruime vertrek beschikt over zeer bruikbare en vooral riante maten van ca. 5 x 8 meter. Wanneer art’s Excellence mede-eigenaar Kees Jan Lankhaar mij van de nodige informatie voorziet over de luisterruimte, het systeem en natuurlijk de Audio Research 5 SE, valt mij op dat zijn stem prettig neutraal klinkt zonder dun, dik of te gedempt over te komen. Het vertrek is daarbij heel warm, gezellig en sfeervol aangekleed en biedt naast het opgestelde systeem op moment van dit schrijven, ruimte aan een paar Avalon Transcendent luidsprekers, enkele dCS, Linn en Spectral Audio producten en vooral een opvallend groot aantal modellen uit de Audio Research stal.
Kees Jan: “Dit brede assortiment aan Audio Research producten is iets dat we al jaren nastreven. Daarbij laat het naast onze grote liefde voor dit Amerikaanse high-end merk ook goed zien hoe veelzijdig, compleet en perfect onderling uitwisselbaar deze producten zijn. Van de alom bekende CD-spelers als de CD5 en Reference CD8 tot aan de DAC8 D/A-converter, de vele solidstate versterkerontwerpen en natuurlijk de producten waar Audio Research nog steeds het meest bekend door is geworden, de phono-, voor- en eindversterkers die gebruikmaken van hoogwaardige buizenschakelingen.”
Kees Jan en ondergetekende delen vaak veel dezelfde luistervoorkeuren en ook dit keer kan ik mij helemaal vinden in het gepresenteerde repertoire. De eerste helft van de sessie draait hij zijn nieuwste eigen muzikale aanwinsten en probeert daarbij een zo breed mogelijk beeld van de eigenschappen van de set, en natuurlijk de Reference 5 SE te laten horen. Met de weergave van de toch al niet misselijke voorgaande Reference 5 voorversterker en Reference 110 en 150 eindversterkers nog tamelijk vers in mijn geheugen, moet ik zeggen dat de gelaagdheid, natuurgetrouwheid en het extreme realisme van de opgestelde set mij in eerste instantie bijna letterlijk omver blaast. Zelden hoorde ik al bij een eerste ‘acclimatiseringsopname’ zo’n stabiele overtuigingskracht als bij deze set-up. We starten met het prachtige nummer ‘Sa qui turo’ van Christina’s Pluhar’s L’Arpeggiata’s album ‘ Los Impossibles (Naïve V5055). Zowel de King’s Singers als Christina en haar orkest staan op een dermate geloofwaardige, stabiele, organische, stressvrije en vooral driedimensionale wijze in de ruimte, zoals ik zelden eerder met een reproductieketen heb beleefd. De wijze om muziek tot mij te nemen zit dan ook veel dichter bij wat ik in een concertzaal waarneem dan de reproductie via een (hoogwaardige) audioketen. Een tweede aspect dat mij erg opvalt is de meer realistische benadering van de verschillende tempogradaties. Waar bijvoorbeeld de vorige Audio Research generatie in de vorm van de Reference 3 voor- en Reference 110 eindversterker nog een prettige (dunne) warme deken in met name het laag en middenlaag aanbracht en nog de typische achter-de-maat-aanspelende ritmische kwaliteiten etaleerden, zijn deze nieuwe Reference 5 SE voor- en 150 eindversterker veel meer ‘spot on’.
Het oplossend vermogen en daadkracht staan nu op een nog veel hoger plan en het is met dit systeem zelfs voor een ervaren recensent moeilijk om nog technisch te luisteren. Ook de ritmevaardigheden en de verwerkingssnelheid van transiënten zijn enorm verbeterd. Het komt allemaal volstrekt natuurlijk en ongedwongen over, waarbij je als luisteraar van de ene muzikale belevenis in de andere wordt geslingerd. Gelukkig wordt daarbij ondanks alle natuurlijke openheid en transparantie iedere neiging tot het onnatuurlijk bleken van klankkleuren in de kiem gesmoord.
Bij de werkelijk schitterende ‘Monk’ CD van Han Bennink (snaredrums), Michiel Borstlap (concertvleugel) en Ernst Glerum (contrabas) (Pias 900.0451.020), worden hele andere eisen aan een weergaveketen gesteld. Deze geweldig dynamische en vooral muzikaal spetterende opname moet in de luisterruimte in al zijn realistische energieglorie worden geprojecteerd om echt overtuigend over te kunnen komen. En ook bij deze hoge eisen stellende muziek blijkt de door art’s Excellence opgestelde weergaveketen zich wederom met verve van zijn taak te kwijten. De geloofwaardigheid is groot, de weergave zowel spannend als onderhoudend. Mijn enige kleine kanttekening op dit bijna perfecte en gloedvolle geheel betreft een lichte aantasting van de contourscherpte en slam in het diepe laag. Het zal menigeen nauwelijks opvallen. En ach, wat maakt het verder nog uit?
Een set die zo compleet en zo enorm bevredigend de muzikale boodschap kan neerzetten is boven iedere twijfel verheven. De totaalkwaliteiten van deze nieuwste Audio Research componenten zijn daarbij dan ook zo ontzettend groot en de weergave zo vergaand realistisch en natuurlijk, dat ik werkelijk diep onder de indruk ben geraakt van deze prachtige audiocomponenten. Absolute perfectie bestaat niet en zal ook nooit kunnen bestaan, maar deze nieuwste Audio Research componenten gaan verder op dit nobele en illustere pad dan bijna alle andere grote en ambitieuze namen uit de audiobranche. En dat voor heel serieuze, maar voor de geboden kwaliteit, zelfs nog schappelijk te noemen bedragen. Muziek links op Spotify • •
Christina Pluhar L'Arpeggiata - Los Impossibles - niet beschikbaar Michiel Borstlap - Monk - niet beschikbaar
Webwinkel Voor informatie en prijzen accessoires, zie onze webwinkel: • • •
AudioQuest interlinks AudioQuest luidsprekerkabels art's Excellence webwinkel Dit document is eigendom van art’s Excellence - © copyright 2012 - website: www.artsexcellence.nl
