Astrid Kodde, huisarts VU mei 2015 Met dank aan NHG, Casper Zwetsloot en Amstelland ziekenhuis
• "eerste of ergste hoofdpijn" • Abrupt begin ernstige hoofdpijn of kort bestaande klachten • Verandering in bekend patroon • Nieuwe hoofdpijn bij pt > 40 jr • Progressieve hoofdpijn • Geen reactie op medicatie • Overmatig gebruik van alcohol of med
• • • • • •
Pijn bij slaapstreek/ pijn bij kaak en bij eten Vermoeidheid/ koorts/ afvallen Spierpijn/gewrichtsklachten Wazig zien Lab: verhoogde bezinking/ bloedarmoede > 50 jaar
• • • • • • •
Sinds enkele weken, vroeger nooit hoofdpijn Tijdens slaap Meerdere keren per week, mn in Alpen Eenzijdig, ondraaglijk fel Erbij verstopte of juist lopende neus 1-2 uur durend geen uitvalsverschijnselen/ epilepsie
• Kort (tot 3 uur) • Bijverschijnselen (tranend oog, druipneus, nauwe pupil, zweten) • Heftige pijn • Veel aanvallen per dag • In perioden van weken tot maanden • Geen oorzaak bekend
• Uitlokking: alcohol • Meest in de vroege ochtend • Meer mannen
• Medicijnen – Aanvalsbehandeling: sumatriptan, indomethacine – Frequentie vermindering van aanvallen: verapramil, prednison, lithium
• Zuurstof
• • • •
altijd hoofdpijn altijd op dezelfde plek geen effect pcm soms tranen oog & ooglid hangen
• Hoofdpijn gedurende ten minste een maand • Strikt unilaterale pijn • Pijnkenmerken: – Continue maar fluctuerend – Ten minste af en toe matige intensiteit – Geen hoofdpijn opwekkende mechanismen
• Absolute respons op indomethacine OF een van de volgende autonome kenmerken met verergering van de pijn – – – – – –
Conjuctivale injectie Tranenvloed Neusverstopping Rhinorhoe Ptose ooglidoedeem
• Ten minste een van de volgende kenmerken: – Er zijn geen aanwijzingen voor een andere onderliggende aandoening, die de hoofdpijn kan verklaren – Er zijn aanwijzingen voor een andere aandoening, die worden uitgesloten door aanvullend onderzoek – Er zijn aanwijzingen voor een onderliggende aandoening, maar de aanvallen komen niet voor in een nauwe tijdsrelatie met die aandoening
• Mogelijke met begeleidende idiopatische stekende hoofdpijn
• Zeldzame aandoening • M:V = 1:1,8 • 30% heeft nachtelijke exacerbaties, lijkend op hypnic headache of clusterhoofdpijn • Autonome kenmerken zijn bij 63% beschreven • Effectieve dosering van Indomethacine ligt tussen 50 en 300 mg. Im injectie met indomethacine wordt gebruikt als diagnostische test
• plotseling hevige hoofdpijn tijdens hoestbui • VG: gereguleerde hypertensie, polycysteuze nieren, migraine en voetwratten. • erbij duizeligheid, braakneiging en wazig zien • pijn bij kin op borst • geen uitval/koorts
• Dit is een bloeding tussen de zachte hersenvliezen, meest uit een aneurysma of een vaatmisvorming (AVM) aan de basis of de zijkant van de hersenen. Meest aan de cirkel van Willis.
• Meest per acuut begin, met zeer heftige hoofdpijn, misselijkheid soms braken • Andere symptomen in het lijf, als veranderingen in gevoel of motoriek • Nekpijn en in aantal uren ontwikkelende nekstijfheid; temperatuurverhoging • Leucocytose in bloed, eiwit en glucose in urine, afwijkingen ECG, afwijkingen Ct scan, afwijkingen liquor
• Diagnose op de Ct-scan. Indien langer dan 24 uur geleden ontstaan indicatie voor LP. Evt Ct-angiogram.
• Behandeling: – Clippen – Coilen – (irradiatie).
complicaties: - Rebleeding - Hersenbeschadiging, hetzij direkt hetzij door vaatspasme.
- Bijna de helft van de mensen met een subarachnoïdale bloeding overlijdt in het ziekenhuis of voor het ziekenhuis is bereikt. - Een kwart wordt met succes behandeld en de overige 25% houdt restverschijnselen.
• Begin telkens rond 4 uur ’s nachts, overdag niet • 3 tot 5 x per week; wordt er wakker van • doffe, vervelende hoofdpijn, bdz. • Sliep altijd prima, geen apnoe’s
Slaaphoofdpijn
• De hoofdpijn is bilateraal en maakt de patient wakker • Duur 15 tot 180 min • Ten minste 15 maal per maand een aanval • Geen of slecht een van de onderstaanden: – Misselijkheid – Fotofobie – fonofobie
• Niet toeschrijfbaar aan een andere aandoening
• • • • •
M:V = 5:3 Kloppend van karakter Soms meer (tot 3) aanvallen per nacht Meest oude mensen (>65 jaar) Meest paar uur na inslapen
• Verapamil • Lithium carbonaat • Flunarizine • Indomethacine voor de nacht NB: te weinig ervaring voor echte ‘evidence’.
Mirjam Boonstra (34) • • • • •
maanden hoofdpijn, chagrijnig 1-2x/week, duur 1-3 dgn, soms paar uur. drukkend gevoel bdz. pcm helpt iets, warme douche ook niet misselijk, wel wat fotofobie
Tension-type headache
Tension-type headache (TTH) is an ill-defined and heterogeneous syndrome, which is diagnosed mainly by the absence of features found in other headache types, such as migraine. TTH is, thus, a featureless headache that is characterised by nothing more than a pain in the head.
Fulmal en Schoenen 2008
• A. Hoofdpijn gepaard met twee van de volgende symptomen: – Drukkend/klemmend van aard – Bilateraal gelocaliseerd – Niet verergerd door normale lichamelijke inspanning
• B.Hoofdpijn die gepaard gaat met beide van de volgende symptomen: – Geen misselijkheid of braken. – Fotofobie en fonofobie afwezig, of slechts een van beide aanwezig.
• C. Duur 30 min tot 7 dagen • D. Minder dan 15 dagen per maand met hoofdpijn. • E. Geen aanwijzingen voor een organische aandoening.
• In de bevolking 80% • waarvan 3% voldoet aan de kriteria voor chronische spanningshoofdpijn.
• Uitleg, geruststelling • Aanvalsbehandeling ( pcm, NSAID) • Profylactica?
profylactica
The Lancet Neurology 2008; 7:70-83
Onzeker: • TCA • SSRI • Topiramaat Niet effectief: • Botulinetoxine
• Altijd maar rot hoofdpijn! • Veel pcm & brufen • Sumatriptan 3-5x/maand
Medicatie geinduceerde hoofdpijn Medicatie afhankelijke hoofdpijn.
• Bijwerking van gebruikte medicatie – Dipyramidol (Persantin) – Carbamazepine
• Specifieke reactie op stoffen, bv uit voeding: – – – –
Aspartaam Glutamaat (ve-tsin) Nitraat Alcohol
Oplossing: stoppen van de stof die de hoofdpijn heeft uitgelokt.
Chron, dgls hoofdpijn met teveel slikken van hoofdpijn reducerende middelen, waarbij bij onthouding toename van hoofdpijn optreedt.
• A. Hoofdpijn op meer dan 15 dagen per maand, voldoend aan C en D. • B. Regelmatig overmatig gebruik gedurende > 3 maanden van een of meer middelen die gebruikt worden voor acute of symptomatische behandeling van hoofdpijn. • C. Hoofdpijn ontwikkelt of neemt fors toe tijdens de periode van medicatie overmaat. • D. hoofdpijn vermindert of keert terug tot het oorspronkelijk niveau binnen 2 maanden na onderbreken van het nemen van de overmaat.
• Stoppen van de in overmaat gebruikte medicatie.
• • • •
(Klein) hoofdtrauma Later verwarde spraak Angstig en paniekerig, onrustig Later bonkende hoofdpijn +braken; verwardheid over • Fam VG: migraine
• Meest ouder dan 10 jaar; jongens > meisjes. • Soms na licht trauma • Geagiteerd gedrag, vertraagde reacties, rusteloosheid, hyperactiviteit, verminderd bewustzijn van omgeving • Duur meest 3 tot 5 uur; tot meer dan 20 uur beschreven • Veelal geen herinnering van de situatie • 25% toont recurrence van eenzelfde periode; meest ontwikkeling naar ‘gewone’ migraine • Lijkt op transient global amnesia bij volwassenen.
• Uitleg, geruststelling • Aanvalsbehandeling ( pcm, NSAID, triptaan) • Profylactica voor min 6 mnd ,bespreek bij ≥ 2 aanvallen/mnd ≥ 15 dgn/ mnd analgetica ≥ 10 dgn/mnd triptaan
Almotriptan
Almogran
Eletriptan
Relpax
Frovatriptan
Fromirex
Naratriptan
Naramig (pas na 4 uur herhalen!)
Rizatriptan
Maxalt
Sumatriptan
Imigran
(€ 4,33 = duurst)
(€ 0,15 = goedkoopst; ook als inj/ zetpil/ neusspray te koop)
Zolmitriptan
Zomig
Acetylsalicylzuur / metoclopramide Ergotamine/ coffeine
Migrafin Ergocoffeine
• B blokker Metoprolol Propanolol • Anti-epileptica
(tenzij astma, RR syst < 90, pols< 60)
(max 200 mg)
(max 160 mg)
(tenzij kinderwens/ oac)
Topiramaat Valproïnezuur • TCA: amitriptyline
(min 3 mnd)
• • • • • •
Acuut ontstaan Langer dan 60 minuten Andere kant Blijvende verschijnselen Eerste aanval Geen hoofdpijn erna
• • • •
brandende pijn naast neus, naar oog iedere dag de hele dag, > half jaar echt koud drinken verergert pijn gedeeltelijke prothese, geen implantaten. Tandarts: gb • Pcm/nsaid weinig effect
• Indeling: – Typische aangezichtspijn, of trigeminus neuralgie – Atypische aangezichtspijn
• Aanvallen van aangezichtspijn of voorhoofdspijn, duur enkele seconden tot 2 minuten • Pijn met tenminste 4 van de volgende eigenschappen: – Verspreiding een of meerdere takken N V – Plots intens scherp oppervlakkig stekend of brandend – Hoge pijn intensiteit – Ontstaat in trigger punten of door activiteiten als scheren, eten, praten etc – Tussen de aanvallen klachtenvrij • Geen neurlogische uitvalverschijnselen • Stereotype beloop binnen dezelfde persoon
• De pijn is dagelijks de hele of grote gedeelten van de dag aanwezig. • De pijn is in het begin gelimiteerd tot een gebied, meest diep gelegen en slecht localiseerbaar • De pijn is niet gekoppeld aan gevoelsveranderingen of andere kenmerken bij fysische diagnostisch onderzoek • Uitgebreid beeldvormend onderzoek van aangezicht en kaak geeft geen goede verklaring.
• Matige orofaciale pijn met durend karakter, meer doffe pijn • Meest eenzijdig in begrensd gebied • In 50% psych symp (angst of depressive) erbij • Anamnestisch vaak KNO of tandheelkundige ingrepen
Aangezichtspijn, hele dag of grote delen van de dag.
Gevoelstoornissen of andere afwijkingen
nee
ja
Beeldvormend onderzoek
Afwijkend?
nee
Farmacologische behandeling
ja
Farmacologische behandeling
-tricyclische antidepressiva (amitriptyline, imipramine) - antiepileptica (gabapentin, Pregabaline, cabamazepine)
effectief
ja
nee
Overweeg invasieve behandeling
Samenvatting symptomen bij soorten hoofdpijn
