ASN Bank Issuepaper
Risicolanden
Vrede en veiligheid laten mensen tot ontwikkeling komen
ASN Bank Issuepaper
Risicolanden maart 2009 A Inleiding
64
In deze ASN Bank Issuepaper
Ondernemingen1 die actief zijn in risicolanden, lopen
Risicolanden
een verhoogd risico om betrokken te raken bij schen-
komen achtereenvolgens aan bod:
zetten wij op een rij welke categorieën risicolanden de
dingen van de mensenrechten. In deze issuepaper ASN Bank onderscheidt als het gaat om ondernemings-
A. Inleiding
activiteiten.
B. Wat is een risicoland?
B Wat is een risicoland?
C. Hoogrisicolanden
In elk land lopen ondernemingen het risico de mensenrechten te schenden. Dat risico is echter niet in elk land
D. Risicolanden
even groot. In landen waar de mensenrechten goed bij wet zijn geregeld en goed worden gehandhaafd, lopen
E. Laagrisicolanden
ondernemingen minder risico dan in landen waar dat niet zo is. Wij beoordelen ondernemingen daarom ook
F. Ondernemingen
op de landen waar zij actief zijn en de soort activiteiten die zij daar uitvoeren. Daarvoor maken wij onderscheid
G. Bijlage
tussen laagrisicolanden, risicolanden en hoogrisicolanden. Hoogrisicoland De bijzondere beleggingscriteria van de ASN Bank stellen de volgende eisen aan landen bij investeringen in staatsobligaties: ‘Voor landen geldt als uitgangspunt dat zij niet verantwoordelijk zijn voor ernstige schendingen van mensenrechten volgens de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de daaruit voortkomende internationale mensenrechtenstandaarden. Staatsobligaties van landen die verantwoordelijk zijn voor de volgende ernstige schendingen van het internationaal recht worden daarom uitgesloten: - Marteling -
Genocide of volkerenmoord
-
Misdrijven tegen de menselijkheid
- Oorlogsmisdaden.’
In elk land lopen ondernemingen het risico de mensenrechten te schenden
1
De term onderneming gebruiken wij hier als verzamelterm; wij bedoelen daarmee alle mogelijke investeringen van de
ASN Bank, behalve staatsobligaties
ASN Bank Issuepaper Risicolanden 23 maart 2009
Wij vinden een land een
65
Actief in risicolanden Ondernemingen die in risicolanden actief zijn, kunnen
hoog risicoland als het
maatregelen nemen om schending van mensenrechten te voorkomen. De volgende bedrijven komen daardoor in
risico zeer groot is dat het
aanmerking voor het ASN Duurzaam Aandelenfonds.
zich schuldig maakt aan een
Het Britse Electrocomponents distribueert elektronische en industriële componenten. Het heeft 5.800 werknemers wereldwijd. Elektrocomponents is actief in risicolanden
of meer van deze ernstige
Oman, Qatar, Saudi-Arabië, China en Israël. Het sterk opgezette ketenbeheer vermindert de risico’s. Electro-
schendingen
components onderschrijft de conventies van de ILO, de Internationale Arbeidsorganisatie, en spreekt zich publiekelijk uit tegen kinderarbeid en dwangarbeid.
De landen die wij om bovengenoemde reden uitsluiten
Daarnaast scoort het bedrijf zeer hoog op veiligheid en
bij investeringen in staatsobligaties, rekenen wij even-
werknemersvertegenwoordiging.
eens tot de landen met een hoog risico voor onderne-
Omron maakt onder meer onderdelen en systemen
mingen. Wij vinden een land een hoogrisicoland als het
voor automatisering van fabrieken. Het heeft meer
risico zeer groot is dat het zich schuldig maakt aan een
dan 32.000 werknemers, onder meer in risicolanden
of meer van deze ernstige schendingen.
als China, Venezuela en Taiwan. Omron heeft een uitgebreid mensenrechtenbeleid gepubliceerd. Het
Dat betekent tevens dat:
leeft het Global Compact van de Verenigde Naties na,
-
de overtreding gemaakt moet zijn met goedkeuring
evenals de standaarden van de ILO. Het beleid behandelt
van of in opdracht van het regime van het land;
gelijke rechten, vakbondsvrijheid, gedwongen arbeid en
-
het om een actuele dreiging (risico) gaat en niet om
kinderarbeid. Intern wordt het mensenrechtenbeleid actief
een overtreding die in het verleden (door een ander
uitgedragen en gecontroleerd. Ook het personeelsbeleid
regime in het zelfde land) is begaan.
van Omron is goed. Het biedt gelijke kansen en rechten,
Dit laatste betekent dat wij vooral beoordelen welk
gezinsvriendelijke arbeidsvoorwaarden en opleidings-
risico een regime loopt om in de toekomst een overtre-
mogelijkheden.
ding te begaan.
Smith & Nephew ontwikkelt, produceert en verkoopt medische hulpmiddelen, bijvoorbeeld heup-, knie- en
Risicoland
schouder-implantaten. Het Britse bedrijf heeft wereldwijd
De term risicoland gebruiken wij voor alle landen die
vestigingen, onder andere in risicolanden zoals China,
slecht scoren op het gebied van corruptie en het functi-
Indonesië, India, Maleisië, Pakistan, Filippijnen, Zuid-Afrika
oneren van de overheid.
en Zuid-Korea. Smith & Nephew heeft een uitgebreide ethische gedragscode geformuleerd. Het heeft zich
Laagrisicoland
gecommitteerd aan de principes van de Universele
Alle overige landen zijn landen met een laag risico. Hoe-
Verklaring van de Rechten van de Mens en rapporteert
wel ondernemingen die in deze landen actief zijn een
jaarlijks over zijn sociale criteria.
lager risico lopen, moeten ook zij getoetst worden op criteria als corruptie en mensenrechten.
Hoogrisicoland
Risicoland
Laag risicoland
Land met een zeer hoog risico op een
Land met een aanmerkelijk risico op het
Alle overige landen.
ernstige vorm van schending van het
gebied van corruptie en op slecht functio-
internationale recht.
neren van de overheid.
66
C Hoogrisicolanden
Risicolanden zijn de landen
Met behulp van gerenommeerde indexen selecteren wij
met een betrekkelijk hoog
de landen die een zeer hoog risico lopen op de volgende ernstige schendingen van de mensenrechten: - Marteling Volgens het VN-verdrag tegen marteling is marteling iedere handeling waardoor opzettelijk hevige pijn of hevig leed wordt toegebracht door of met instemming van een overheidsfunctionaris. Dit
risico op schending van de mensenrechten, waar ook corruptie onder valt
betreft zowel lichamelijke als geestelijke pijn of leed. Het doel daarvan kan zijn het verkrijgen van
voor landen die (momenteel) in een oorlog verwik-
inlichtingen, bestraffing en intimidatie of dwang.
2
- Genocide
keld zijn. Wij beschouwen in ieder geval landen die in een oorlog kernwapens (inclusief ‘vuile bommen’)
De misdaad van het stelselmatig en opzettelijk
en andere controversiële wapens gebruiken, als
uitroeien van een ethnische groep of een deel
landen die oorlogsmisdaden begaan.
daarvan.3 -
Misdrijven tegen de menselijkheid In het Statuut van het Internationaal Strafhof zijn
D Risicolanden
misdrijven tegen de menselijkheid gedefinieerd als ‘moord, uitroeiing, slavernij, deportatie, wil-
Risicolanden zijn de landen met een betrekkelijk hoog
lekeurige gevangenneming, marteling, verkrach-
risico op schending van de mensenrechten, waar ook
ting, vervolging op politieke, raciale of religieuze
corruptie onder valt. Dit betreft landen die niet samen-
gronden en andere onmenselijke daden, indien zij
werken in de strijd tegen witwassen en terrorisme en
deel uitmaken van een wijdverbreid of stelselmatig
landen met een hoog risico op corruptie.4
patroon’. - Oorlogsmisdaden
E Laagrisicolanden
Volgens VN-normen zijn veel zaken ook in een oorlog niet toegestaan. Bepaalde wapens zijn bijvoor-
De laagrisicolanden zijn alle landen die wij niet als
beeld altijd verboden, zoals landmijnen en cluster-
hoogrisicoland of risicoland hebben benoemd. Dat
bommen. Verder zijn ook marteling, lijfstraffen en
neemt niet weg dat wij ondernemingen die actief zijn
het nemen van gijzelaars verboden in oorlogstijd.
in die landen, toetsen op hun beleid en prestaties (zie
Dit punt gaat over oorlogsmisdaden en geldt dus
paragraaf F Ondernemingen).
Afgekeurd op beleid voor risicolanden Wanneer ondernemingen geen beleid hebben voor hun activiteiten in risicolanden, keuren wij ze af voor onze beleggingsfondsen. Een voorbeeld is Seoul Semiconductors, waarin het ASN Milieu & Waterfonds belegde. Seoul Semiconductors is gespecialiseerd in de productie van verlichtingsapparatuur, waaronder leds. Het bedrijf is gevestigd in Zuid-Korea en heeft ruim negenhonderd werknemers. Seoul heeft een ISO 14001-gecertificeerd milieumanagementsysteem. Verder beleid voor maatschappelijk verantwoord ondernemen ontbreekt echter. Hoewel Zuid-Korea een risicoland is, hanteert Seoul Semiconductors geen beleid voor mensen- en arbeidsrechten. Evenmin heeft het een verantwoord ketenbeleid. Daardoor voldoet het niet aan onze uitsluitingscriteria.
2
Bron: Amnesty International
3
Bron: Amnesty International
4
Hierbij volgt de ASN Bank het Integriteitbeleid Klant van SNS Reaal
ASN Bank Issuepaper Risicolanden 23 maart 2009
F Ondernemingen
Wij mijden investeringen in
In de tabel hierna ziet u hoe wij het onderzoek uitvoe-
ondernemingen die actief zijn
ren om ondernemingen te selecteren die actief zijn in
in hoogrisicolanden...
de verschillende soorten risicolanden. Dit risico verschilt ook per sector. Voor de indeling van dit sectorrisico gebruiken we de indeling die de IFC (International Finance Corporation) hanteert.5 In de eerste kolom staat het sectorrisico. In de kolommen 2 tot en met 4 is een onderscheid gemaakt naar type landen. U ziet hoe wij ondernemingen in de verschillende categorieën landen toetsen, afhankelijk van het risico van de sector waarin zij actief zijn. Sectorrisico
Hoogrisicolanden
Risicolanden
Laagrisicolanden (alle andere landen)
Hoog
Mijden
Extra onderzoek
Normale toetsing
Gemiddeld
Mijden
Extra onderzoek
Normale toetsing
Laag of positieve impact
Extra onderzoek
Normale toetsing
Normale toetsing
• kan garanderen dat zij niet direct en niet indirect
Toelichting op de tabel -
betrokken is bij ernstige mensenrechtenschendin-
Sectorrisico hoog
gen door een land én
Sectoren als olie en gas, mijnbouw, bosbouw,
• kan garanderen dat haar activiteiten niet in strijd
infrastructuur etc. Dit is categorie A zoals de IFC benoemt: ‘projects expected to have significant adverse social and/or environmental impacts that -
Extra onderzoek
are diverse, irreversible, or unprecedented’.
Dit onderzoek moet de vraag beantwoorden of
Sectorrisico gemiddeld
de onderneming voldoende garanties kan geven
Bijvoorbeeld kleding, software, it, retailproducten.
dat haar activiteiten voldoen aan onze bijzondere
Dit is categorie B zoals de IFC benoemt: ‘projects
beleggingscriteria in landen waar de regelgeving en
expected to have limited adverse social and/or en-
handhaving op dit gebied onvoldoende geregeld
vironmental impacts that can be readily addressed
zijn.
through mitigation measures’. -
zijn met onze bijzondere beleggingscriteria. -
-
Normale toetsing
Sectorrisico laag of positieve impact
Deze toetsing geeft antwoord op de vraag of de
Vooral activiteiten zoals een verkoopkantoor of
activiteit van de onderneming voldoet aan de lokale
activiteiten waarvan juist de bevolking profiteert en
wet- en regelgeving.
niet het regime, zoals onderwijs, gezondheid etc. Dit is categorie C zoals de IFC benoemt: ‘projects expected to have minimal or no adverse impacts, including certain financial intermediary projects’. - Mijden Wij mijden investeringen in ondernemingen die actief zijn in hoogrisicolanden, behalve als: • de onderneming essentiële humanitaire diensten of producten levert die juist bijdragen aan de mensenrechten in dat land (bijvoorbeeld door levering van medische voorzieningen) of 5 http://www/ifc.org/ifcext/disclosure.nsf/Content/Project_Categories.
67
68
G Bijlage
Nationale soevereiniteit en mensenrechten: -
Ondernemingen die de nationale soevereiniteit en mensenrechten niet respecteren door het niet vol-
Mensenrechtencriteria voor ondernemingen De bijzondere beleggingscriteria van de ASN Bank
gen van wetgeving.
sluiten investeringen uit in ondernemingen die zich
-
Ondernemingen die betrokken zijn bij corruptie.
bewezen stelselmatig schuldig maken aan de volgende
-
Ondernemingen waarbij de bedrijfsactiviteiten
mensenrechtenschendingen:
leiden tot verslechtering van de gezondheid of de woonsituatie of toename van de armoede.
Gelijke behandeling:
-
Onderneming die culturele, sociale en economische
-
rechten schenden.
Ondernemingen die geen gelijke behandeling en non-discriminatie garanderen.
Consument: Wapens en veiligheid: -
-
Ondernemingen die onveilige, kwalitatief slechte
Ondernemingen die zich mengen in of profiteren
of schadelijke producten zoals tabak of gokspelen
van oorlogsmisdaden of actief zijn in wapenproduc-
leveren.
tie of wapenhandel. Voor de ASN Bank betekent dit dus dat zij ook afziet van elke vorm van financiering
Milieubescherming:
van, of investering in ondernemingen actief in de
-
Ondernemingen die geen bescherming van het mi-
ontwikkeling, productie, distributie van of handel
lieu bieden door niet te handelen in overeenstem-
in wapens. Wapens zijn alle soorten conventionele
ming met nationale en internationale richtlijnen en
wapens, munitie, onderdelen van wapens, onder-
wetten.
steunende technologieën en samenhangende expertise. Voor een exacte definiëring van het begrip ’wapen’ volgt de ASN Bank de lijst die door de EU is opgesteld (Common Military List of the European Union). Deze lijst omvat een brede opsomming van wapens, onderdelen, chemicaliën maar ook ICTproducten en dienstverlening. De ASN Bank sluit ook ondernemingen uit die producten produceren die naast een civiele toepassing primair in wapens worden toegepast.6 -
Ondernemingen waarbij de uitvoering van de beveiliging van de onderneming niet voldoet aan de rechten van de mens.
Kinderen: -
Ondernemingen die geen bescherming bieden
tegen uitbuiting van het kind.
Werknemers: -
Ondernemingen die dwangarbeid hanteren.
-
Ondernemingen die geen gezonde en veilige arbeidsomstandigheden bieden of betrokken zijn bij seksuele uitbuiting en/of betrokken zijn bij de exploitatie van pornografie.
-
Ondernemingen die geen rechtvaardige en
adequate beloning geven.
-
Ondernemingen die geen vakbondsvrijheid bieden.
6
Voor deze producten wordt de term ‘dual-use’-producten gebruikt.
ASN Bank Issuepaper Risicolanden 23 maart 2009
