archief & geschiedenis Verzamelinventaris

archief & geschiedenis

Verzamelinventaris van de archieven van de bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pomppolders, die in het kerngebied van het waterschap Westerkwartier hebben bestaan (1790) 1824-1987

drs. K.A.M. Engbers MA drs. A.L. Hempenius

Deze uitgave is tot stand gekomen bij de bewerking van de archieven van de Bemalingswaterschappen en -polders inliggend in het waterschap Westerkwartier in de periode 2009-2010. De bewerking is uitgevoerd door het bedrijf Laurentius Archief & Geschiedenis te Groningen. Grafische verzorging: Drukwerk Bindwerk: Omslagillustraties voorzijde:

Sagittarius Graphic Design te Groningen. Waterschap Noorderzijlvest. Provincie Fryslân. Liber magistratus Daventriensis in quo scribentur concordata magistratus et comunitatis: Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek Deventer, Inventaris van het archief der stad Deventer, 1e afdeling (tot 1591), inv. nr. MA 2b, fol. 25v., 28 augustus 1566. Omslagillustraties achterzijde: 1. Getijdenboek, Parijs?, 1490-1500: Koninklijke (v.l.n.r.) Bibliotheek te ‘s-Gravenhage, 76 F 14, fol. 116v. 2. Getijdenboek, Zuidelijk Holland en Utrecht, 1440-1460 en 1490-1500: Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 133 E 17, fol. 174r. 3. Getijdenboek, Delft, 1460-1480: Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 135 E 18, fol. 108r. 4. Getijdenboek van ‘Catharina van Aragon’, Zuidelijke Nederlanden, illustrator: Willem Vrelant, ca. 1460: Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 76 F 7, fol. 55r. 5. Gebedenboek, Maastricht - Convent van Maagdendriesch, ca. 1500 (1500-1600): Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 134 C 53, fol. 1r.

CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage: Engbers, Karel Albertus Maria Hempenius, A.L. Verzamelinventaris van de archieven van de bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pomppolders, die in het kerngebied van het waterschap Westerkwartier hebben bestaan (1790) 1824-1987 (1991) - Bibliografie. Groningen: Laurentius Archief & Geschiedenis: Laurentius Archief & Geschiedenis XVII ISBN: 978-94-90279-17-2 ISSN: 1877-9263 ISSN: 1878-8874 Copyright © 2010: K.A.M. Engbers, Laurentius Archief & Geschiedenis Laurentius Archief & Geschiedenis XVII Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest IX Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt in welke vorm en/of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de rechthebbende.

Verzamelinventaris van de archieven van de bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pomppolders, die in het kerngebied van het waterschap Westerkwartier hebben bestaan

(1790) 1824-1987


drs. K.A.M. Engbers MA drs. A.L. Hempenius Laurentius Archief & Geschiedenis Waterschap Noorderzijlvest Groningen 2010

Laurentius Archief & Geschiedenis XVII Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest IX

4

Deze uitgave is tot stand gekomen bij de bewerking van de archieven van de Bemalingswaterschappen en -polders inliggend in het waterschap Westerkwartier in 2009-2010. De bewerking is uitgevoerd door het bedrijf Laurentius Archief & Geschiedenis te Groningen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt in welke vorm en/of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de rechthebbende.

Copyright © 2010: K.A.M. Engbers, Laurentius Archief & Geschiedenis Laurentius Archief & Geschiedenis XVII

Bemalingswaterschappen Westerkwartier

Woord vooraf De nu voor u liggende inventaris is het negende deel in een nieuwe reeks archieftoegangen van het waterschap Noorderzijlvest. Mijn voorganger, drs. A.L. Hempenius, waterschapsarchivaris bij het waterschap Noorderzijlvest, heeft in zijn lange carrière bij het waterschap Noorderzijlvest en diens rechtsvoorgangers tal van archieven geïnventariseerd. Wegens omstandigheden zijn deze toegangen op de archieven nooit gepubliceerd. Ondergetekende is van mening dat een goed archiefbeheer staat en valt met het beschikbaar stellen van je beheerde informatiebronnen. Als archivaris dien je je archieven te beheren maar ook beschikbaar stellen aan de onderzoekers. Door de archieven toegankelijk te maken kan een groot publiek er kennis van nemen. Het uitgeven van archieftoegangen is dan slechts de eerste stap. Met de komst van de nieuwe reeks Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest is hier een start mee gemaakt. Deze klassieke verzamelarchiefinventaris van de bemalingswaterschappen inliggend in het waterschap Westerkwariter is het negende deel in de nieuwe reeks. De nu voor u liggende inventaris is grotendeels van de hand van drs. A.L. Hempenius en deels van de hand van ondergetekende. Het merendeel van de beschrijving der stukken en de (historische) inleiding zijn van zijn hand. Ondergetekende heeft een relatief klein aantal archiefstukken beschreven en het geheel geplaatst in een standaard archiefschema. Daar deze verzamelinventaris en de bijlagen niet eerder zijn gepubliceerd vergde het verzamelen van de gegevens relatief veel werk. Ondergetekende is eigenaar bij Laurentius Archief & Geschiedenis te Groningen. Laurentius Archief & Geschiedenis is door het waterschap Noorderzijlvest ingeschakeld om de taken van zijn voorganger, waterschapsarchivaris, drs. A.L. Hempenius, voort te zetten. Groningen, H. Herhardus van Casnád c.q. van Hongarije 2010. drs. K.A.M. Engbers MA Laurentius Archief & Geschiedenis Waarnemend waterschapsarchivaris waterschap Noorderzijlvest

Woord vooraf


7

Inhoudsopgave Woord vooraf

5

Bemalingswaterschappen c.q. -polders in Westerkwartier

27

I

27 27 28 31 42 43 43 44 44 4 4 4 4 4 4 4 4

II

III

IV

Historisch overzicht I.1 Algemene gegevens I.2 Gegevens van (zeer) kleine polders I.3 Overige polders I.4 Overige waterschappen I. Waterschappen liggende in het huidige Wetterskip Fryslân I. Waterschapspeilen Geschiedenis van het archief II.1 Verwerving van de archieven II.2 Registratuur en berging van de archieven II.3 Voorgaande bewerkingsmomenten Verantwoording van de inventarisatie III.1 Algemeen III.2 Vernietiging van archiefbescheiden Aanwijzingen voor de gebruiker IV.1 Onderzoek doen in het archief IV.2 Citeerwijze

vErZaMELINvENTarIS vaN dE arCHIEvEN vaN dE BEMaLINGSWaTErSCHaPPEN C.Q. -PoLdErS, ZIJNdE MoLEN- EN PoMPPoLdErS, dIE IN HET KErNGEBEId vaN HET WaTErSCHaP WESTErKWarTIEr HEBBEN BESTaaN (1790) 1824-1987 49 archief van het waterschap allersma (1907) 1910-1973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Financiën 2.2.4 Werken 2.2. Werken van derden

50 0 0 0 1 1 1 1 1 1 2 2 Inhoudsopgave

8

archief van het waterschap Balmahuisterrijtje 1925-1980 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

53 3 3 3 4

archief van het waterschap Besheersdiep (1911) 1913 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

56 7

archief van het waterschap de Besheerpolder (1871) 1872-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging der archiefbescheiden 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Financiën 2.2.4 Personeel 2.2. Werken

58 8 8 8 8 9 9 9 9 0 1 1

archief van het waterschap Bombay 1878-1986 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Financiën 2.2.4 Personeel

62 2 2 2 3 4 4 4 4 4


9

2.2. 2.2. 2.2.7

Werken Werken van derden Varia

archief van het waterschap de Bouwerderpolder (1890) 1891-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering en opheffing 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Financiën 2.2.4 Werken

67 7 7 7 7 8 8 8 8 8 9 9

archief van het waterschap de dijken 1960-1974 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en vernietiging der archiefbescheiden 2 Inventaris

70 70 70 70 70 71

archief van het waterschap doezum en opende 1861- 1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering en waterschap/waterschapsorganisatie 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen en visrecht 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken 2.2.7 Schouw 2.2.8 Werken van derden 2.2.9 Varia

72 72 72 72 73 73 73 73 74 7 7 77 77 79 79 81

Inhoudsopgave

10

archief van het waterschap de drie Polders (1909) 1917-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering en opheffing 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Financiën 2.2.4 Werken 2.2. Werken van derden

83 83 83 84 84 8 8 8 8 8 8 8 87

archief van het waterschap Eelderwolderpolder (1916) 1917-1986 (1988) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging der archiefbescheiden 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken 2.2.7 Werken van derden

88 88 88 89 89 89 89 90 90 90 90 91 91 91 92

archief van het waterschap de Eendragt 1874-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

93 93 93 93 94

archief van het waterschap de fanerpolder (1807) 1881-1973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en vernietiging der archiefbescheiden

95 9 9 9 97


11

2

Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende bijzondere aard 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Bestuur en verkiezingen 2.2.3 Belastingheffing 2.2.4 Eigendommen 2.2. Financiën 2.2. Personeel 2.2.7 Werken 2.2.8 Werken van derden

98 98 98 98 99 99 100 100 101 101 102

archief van het waterschap fransummerpolder (1930) 1935-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

104 104 104 104 104

archief van het waterschap de fransummer-Wierummerpolder (1821) 1869-1935 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

106 10 10 10 107 107

archief van het waterschap de Groenepolder 1876-1964 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

109 109 109 109 110 110

archief van het waterschap Grootegast (1926) 1930-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering

111 111 111 111 112 112 112 112 Inhoudsopgave

12

2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.

Belastingheffing Financiën Werken Werken van derden

112 113 113 113

archief van het waterschap Grootegastermolenpolder (1847) 1874-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging der archiefbescheiden 1.3 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Omslagheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken 2.2.7 Werken van derden

115 11 11 11 11 11 11 11 11 117 117 117 118 118 119

archief van het waterschap de Haarstervaart 1912-1965 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 2 Inventaris

120 120 120 120

archief van het waterschap de Hilmahuistermolenpolder 1868-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken 2.2. Werken van derden

121 121 121 121 122 122 122 123 123 123 124 12 12 12 12


13

archief van het waterschap de Hoop en verwachting 1882-1973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.1.1 Notulen 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Wapen 2.2.3 Reglement van orde 2.2.4 Archiefbeheer 2.2. Belastingheffing 2.2. Eigendommen 2.2.7 Financiën 2.2.8 Personeel 2.2.9 Werken 2.2.9.1 Gemalen en woning 2.2.9.2 Overige werken 2.2.10 Schouw 2.2.11 Werken van derden

127 127 127 128 128 129 129 129 130 130 130 131 131 131 132 133 134 134 134 13 137 137

archief van het waterschap Joeswerd 1873-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

140 140 140 140 141

archief van het waterschap de Jonge Held (1828) 1869-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering en bestuursinrichting 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Vrijdom van molenschot c.q. van waterschapsomslag 2.2.4 Eigendommen

142 142 142 142 143 143 143 144 144 14 14 14 Inhoudsopgave

14

2.2. 2.2. 2.2.7 2.2.8 2.2.9

Financiën Personeel Werken Schouw Werken van derden

14 14 14 147 147

archief van het waterschap de Juursemakluft (1813) 1869-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken 2.2.7 Werken van derden 2.2.8 Aanwinst Cazimier

148 148 148 148 149 10 10 10 10 10 11 11 11 12 12 12

archief van het waterschap de Kale Weg 1916-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Financiën 2.2.4 Personeel 2.2. Werken 2.2. Werken van derden 2.2.7 Aanwinst Cazimier

154 14 14 14 14 1 1 1 1 1 1 17 17 17 17


1

archief van het waterschap de Kleine Eendragt (1829) 1864-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

159 19 19 19 19

archief van het waterschap Korhorn 1878-1974 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

161 11 11 11 11

archief van het waterschap de Kriegsman (1810) 1869-1970 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken 2.2.7 Werken van derden 2.2.8 Gedeponeerde archieven

163 13 13 14 14 14 14 14 14 1 1 1 1 1 1 1

archief van het waterschap de Lage Meeden (1809) 1867-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen

18 18 18 18 18 19 19 19 19 19 170

Inhoudsopgave

1

2.2.4 2.2. 2.2. 2.2.7 2.2.8

Financiën Personeel Werken van belanghebbende respectievelijk participanten van de watermolen Werken van het waterschap De Lagemeeden Werken van derden

170 170 170 171 172

archief van het waterschap de Lauwers (Grootegast) 1917-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Algemeen 2.2 Gedeponeerde archivalia

173 173 173 173 174 174 174 17

archief van het waterschap de Lauwers (Grijpskerk) 1870-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Werken

176 17 17 17 177 177 177 177 177 177 178 178

archief van het waterschap Lutjegastermolenpolder 1884-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

179 179 179 179 180

archief van het waterschap de Martinuspolder 1917-1922 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

182 182 182 182 182


17

archief van het waterschap Medenertilsterpolder 1880-1983 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

183 183 183 183 184 184

archief van de Nieuwe ruigzandsterpolder 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens

186 18 18 18

archief van het waterschap Nijlandsterpolder 1935-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

187 187 187 187 188

archief van het waterschap Noordwijkerpolder 1913-1958 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

189 189 189 189 190

archief van het waterschap oldehoofsterpolder 1866-1986 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

191 191 191 191 191

archief van het waterschap ons Behoud 1870-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

193 193 193 194 194

archief van het waterschap de oude Held (1807) 1873-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden

195 19 19 19 19 Inhoudsopgave

18

2

Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Werken

197 197 197 197 197 198 198 199

archief van het waterschap de oude Leij 1877-1984 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

200 200 200 200 201

archief van het waterschap oude riet 1951-1980 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

202 202 202 202 202

archief van het waterschap oude ruigezandsterpolder (1794) 1919-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken betreffende algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Bestuurssamenstelling 2.2.3 Belastingheffing 2.2.4 Financiën 2.2. Werken 2.2. Werken van derden 2.2.7 Geschiedenis van de bedijking

204 204 204 204 204 20 20 20 20 20 20 20 20 207 207

archief van het waterschap de oxwerdermolenpolder 1896-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens

208 208 208 209


19

1.3 2

Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Inventaris

209 209

archief van het waterschap Polmapolder 1918-1959 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

211 211 211 211 212

archief van het waterschap de Saaksummerpolder 1864-1973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

213 213 213 213 214

archief van het waterschap de Sebaldebuurstermolenpolder (1801) 1870-1986 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Oprichting, Reglementering en opheffing 2.2.2 Archiefbeheer 2.2.3 Belastingheffing 2.2.4 Eigendommen 2.2. Financiën 2.2. Personeel 2.2.7 Werken 2.2.7.1 Watermolen, gemaal en woning 2.2.7.2 Andere objecten en werken 2.2.7 Werken van derden

215 21 21 21 21 21 21 21 21 217 217 218 218 220 220 220 221 222

archief van het waterschapTienboerenpolder (1860) 1917-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

223 223 223 223 224

Inhoudsopgave

20

archief van het waterschap Tolberterpetten (1929) 1949-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

225 22 22 22 22

archief van het waterschap de Twee Provinciën 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens

228 228 228

archief van het waterschap de verbetering (1798) 1872-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering en ontpoldering 2.2.2 Archiefbeheer 2.2.3 Bestuur 2.2.4 Belastingheffing 2.2. Eigendommen 2.2. Financiën 2.2.7 Personeel 2.2.8 Werken 2.2.8.1 Watermolens en stoomgemaal 2.2.8.2 Waterafvoer en peilbeheer 2.2.8.3 Andere werken en onderhoud 2.2.8.4 Ontvangst van water van andere waterschappen 2.2.9 Werken van derden

229 229 229 230 230 230 230 231 231 232 232 232 233 234 234 234 234 23 23 23 237

archief van het waterschap de ver(e)eniging 1871-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing

240 240 240 241 241 241 242 242 242


21

2.2.3 2.2.4 2.2. 2.2. 2.2.7 2.2.8

Eigendommen Financiën Personeel Werken Schouw Werken van derden

242 243 243 244 24 24

archief van het waterschap vredewold 1886-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

246 24 24 24 247

archief van het waterschap de Waardsterpolder (1790) 1865-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.2 Financiën 2.2.3 Personeel 2.2.4 Werken 2.2. Schouw 2.2. Werken van derden

248 248 248 248 249 249 249 249 20 20 20 20 20 20

archief van het waterschap Wemerpolder (1957) 1958-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

252 22 22 22 23

archief van het waterschap Westerdeel-Langewold 1958-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard

254 24 24 24 2 2

Inhoudsopgave

22

2.2

Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Financiën 2.2.4 Werken & Werken van derden 2.2. Varia

2 2 2 2 2 27

archief van het waterschap de Westerhorner(molen)polder (1813) 1869-1977 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken 2.2.7 Werken van derden 2.2.8 Gedeponeerde archieven

258 28 28 28 29 29 29 29 29 20 20 21 21 21 22

archief van het waterschap de Westzandemermolenpolder (1818) 1870-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Personeel 2.2. Werken & Werken van derden

263 23 23 23 24 24 24 2 2 2 2 2 2 27

archief van het waterschap Wierumerpolder 1949-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens

268 28 28


23

1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Inventaris

28 29 29

archief van de polder Zuiderham 1824-1910 1 Inleiding 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

270 270 270 270 270

archief van het waterschap de Zuiderpolder 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens

271 271 271

archief van het waterschap Zuidhorner Zuiderpolder (1839) 1935-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Belastingheffing 2.2.3 Eigendommen 2.2.4 Financiën 2.2. Werken

272 272 272 272 273 273 273 273 273 273 273 274

archief van het waterschap de Zuidpolder 1881-1958 (1959) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris 2.2 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 Reglementering 2.2.2 Bestuur en verkiezingen 2.2.3 Belastingheffing 2.2.4 Eigendommen 2.2. Financiën 2.2. Personeel

276 27 27 277 277 277 277 277 278 278 278 279 280

2

Inhoudsopgave

24

2.2.7 2.2.8

Werken Varia

280 280

archief van het waterschap de Zuidwending 1930-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

282 282 282 282 283

archief van het waterschap de Zwakkenburger- en Ellersvelderpolder 1866-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden 2 Inventaris

284 284 284 284 28

BIJLaGEN Bijlage I Bijlage II

Bijlage III Bijlage IV Bijlage V Bijlage VI Bijlage VII Bijlage VIII Bijlage IX Bijlage X Bijlage XI Bijlage XII Bijlage XIII Bijlage XIV

287 Enige personele gegevens betreffende het waterschap Balmahuisterrijtje Overzicht van de notulen van de ingelandenvergaderling van het waterschap De Besheerpolder betreffende de molenaarswoning Transcriptie archief waterschap Fanerpolder, inv. nr. 1 Enige personele gegevens betreffende het waterschap Hilmahuistermolenpolder Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Hoop en Verwachting Transcripties betreffende het waterschap De Kriegsman Transcripties betreffende het waterschap De Lagemeeden Transcriptie archief waterschap Noordwijkerpolder, inv. nr. 7 Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Sebaldebuurstermolden Transcriptie betreffende archivalia van het waterschap De Sebaldebuurstermolden Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Verbetering Transcripties betreffende het waterschap De Verbetering Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Vereeniging Enige personele gegevens betreffende het waterschap Vredewold


288

289 293 294 29 297 302 30 307 308 314 31 319 320

2

LIJSTEN Lijst van gebruikte afkortingen Lijst van geraadpleegde archivalia Lijst van geraadpleegde literatuur

321 322 323 32

Inhoudsopgave

2


27

De bemalingswaterschappen c.q. -polders in Westerkwartier I Historisch overzicht innen het waterschap Westerkwartier hebben 62 kleinere bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pomppolders, bestaan. Veel van deze inliggende organen zijn in de loop der tijd samengevoegd met het waterschap Westerkwartier. De hoofdtaak van de bemalingswaterschappen en molen- en pomppolders is het bemalen van een bepaalde oppervlakte land om zo de waterstand op peil te houden.

B

I.1 algemene gegevens Polders zijn in wezen verenigingen van landbezitters, die zich door middel van een onderling reglement of ‘poldercontract’ hebben verbonden tot oprichting van een polder met of zelfs zonder een bemalingswerktuig. Het boezemwaterschap (Westerkwartier) heeft in een polder alle rechten om onder schouw staande watergangen en kunstwerken te schouwen en aanwijzingen te geven tot verbetering van de toestand. Om een watermolen te bouwen was vergunning van Gedeputeerde Staten (G.S.) nodig (in de Franse tijd: van het Departementaal Bestuur); in de aanloop naar de vergunningverlening kwamen de gemaakte afspraken uiteraard ter tafel.1 Strikt genomen is een polder geen rechtsvoorganger van een waterschap, maar in de praktijk gaan natuurlijk polderwerken en het archiefmateriaal over naar het waterschap. In veel waterschappen is in de jaren ’30 en ’0 van de twintigste eeuw werk uitgevoerd ter verbetering van de waterafvoer, met subsidie van het Rijk in het kader van de werkloosheidsbestrijding, en onder directie van de Nederlandsche Heidemij. Na de Tweede Wereldoorlog zijn ook nog werken uitgevoerd onder regie van de cultuurmaatschappijen. Van deze werken zijn weinig stukken bewaard.

1 De situatie vóór 1795 is niet geheel duidelijk: De oprichting van molenpolders paste niet in het toen bestaande systeem van zijlvesten en dijkrechten. G.S en de Hoge Justitie Kamer waakten wel voor overlast jegens andere ingelanden.

Inleiding

28

In correspondentie en notulen vindt men hier en daar vermelding van het verdwijnen van eigenaren van boerderijen. De tengevolge daarvan noodzakelijke verruiming van de verkiesbaarheid is veelal jarenlang oogluikend toegelaten en min of meer bij toeval gelegaliseerd door een besluit terzake van G.S., zoals te zien bij de Oude Ruigezandsterpolder: het besluit is van 1957, maar al vanaf 196 woonde er geen eigenaar meer in de polder.2

I.2 Gegevens van (zeer) kleine polders Naast de in deze verzamelinventaris opgenomen waterschappen c.q. polders zijn er velen beschreven in Geertsema en Van Rijn.3 De onderstaande (zeer) kleine polders zijn echter niet vermeldt bij Geertsema en Van Rijn. Bansemapolder Ligging

Bijzonderheden Archief

Ingeklemd door de waterschappen Joeswerd, Medenertilsterpolder (ten noorden van de uitwateringstocht naar het Aduarderdiep), onbemalen gronden, en het Aduarderdiep).4 70 ha. Geen bemaling. Waterschap Noorderzijlvest (Wp NZV), Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 137, 79 en 1.0.

Scheerhoornpolder Ligging Ten noorden van Boerakker, ten noorden grenzend aan de Matsloot). Polder van Harm Scheerhoorn te Boerakker, gemeente Leek.7 Bijzonderheden Harm Scheerhoorn heeft zijn percelen, kadastraal bekend gemeente Leek, sectie I afgedamd en een molentje gezet, dat uitslaat op een sloot tussen de percelen kadastraal bekend gemeente Leek, sectie I, nr. 1.751 en 1.613.8  ha. met windmotor.9 2 Waterschap Noorderzijlvest (Wp NZV), Archief Oude Ruigzandsterpolder (179) 1919-1987, inv. nr. 8. 3 C.C. Geertsema, De zeeweringen, waterschappen en polders in de provincie Groningen (Groningen 1910); -, Zeeweringen (Groningen 1910) en K. van Rijn en C. Bruinings, Beschrijving van de molenpolders in het Westerkwartier der provincie Groningen, en de daardoor uitwaterende in de provincie Drenthe (Groningen 1862).  Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier (1836) 1863-199 (1995), inv. nr. 1.0. 5 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 79. 6 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 137. Volgens brief van Y. Bakker aan gecommitteerden d.d. 17 augustus 1953 bemalen ongereglementeerde polder. 7 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. 8 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 122. Uitgaande brief d.d. 6 juni 1921, nr. 16d. 9 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011.


29

Archief

Lap(polder) Ligging Bijzonderheden Archief Idsinghpolder Ligging Bijzonderhden

Archief Tabakspolder Ligging

Bijzonderheden

Archief

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 28-2910, 122, 1.011 en 1.0.

Gemeente Marum. Bij Lucaswolde, ten zuiden van de weg naar Boerakker.11 Waarschijnlijk polder van H. Lap, te Noordwijk. 3 ha. met windmotor.12 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011.

Gemeente Marum. 3 ha. met windmotor.13 Egbert Idsingh, te Niebert, eigenaar van grond bij de Korte en Lange Niebertertocht; of: H. Idsingh, te Marum. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011.

Gemeente Marum. In de hoek ten zuidwesten van de Leidijk en de weg van Kornhorn naar Noordwijk, aan het begin van de Noordwijkstertocht.14 2 ½ ha. met windmotor.1 Vergunning van het waterschap Westerkwartier voor L.P. Bron te Noordwijk tot het leggen van een buis door de Noorderweg te Noordwijk ten bate van de afwatering van de zogenoemde Tabakspolder naar de nieuw gegraven watergang in de ruilverkaveling Zuidpolder, 1962.16 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 1117, 730 en 1.011.

10 Notulen gecommitteerden d.d. 1 april 1916; 7 juni 1916; 1 juli 1916 en een ingekomen stuk d.d. 31 december 1920. 11 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. 12 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 13 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 1 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. 15 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 16 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 730. 17 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 122, Uitgaande brief d.d. 8 september 1922, nr. 25. G. Tabak te Niebert is een eigenaar van een perceel in de gemeente Marum.

Inleiding

30

H.H. veenstra Ligging Bijzonderhden

T. früchnich Bijzonderheden

Archief Erven J. Warmolts Bijzonderhden

Archief

Gemeente Marum. Vergunning van G.S. d.d. 1 november 1928, nr. 166, voor H.H. Veenstra te Lucaswolde voor de plaatsing van een windmotor ter bemaling van  ha. grasland tussen de kunstweg door Lucaswolde en het Oude Dwarsdiep. Mogelijk opgelost in het waterschap Wemerpolder.18

Vergunning van G.S. d.d. 30 januari 1930, nr. 111, voor T. Früchnich te Niebert, voor de plaatsing van een windmotor ter bemaling van ca. 2 ha. grasland gelegen op ca. 150 m vanaf het Oude Dwarsdiep te Niebertermeer. Mogelijk opgelost in waterschap Oude Riet.19 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 11.20

Bij besluit van gecommitteerden van het waterschap Westerkwartier d.d. 6 januari. 1873, nr. 8 is vergunning verleend tot het oprichten van een wip(watermolen) op de Hoornschedijk voor de erven J. Warmolts en mede-eigenaren te Neerwold, gemeenten Haren en Eelde, in de nabijheid van de Hoornschedijk. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 2.

Polder van S. van Heukelem Ligging Ongeveer 25 ha., in de kadastrale gemeente Leek, sectie I. Bijzonderheden Sloeg met een gemaaltje uit op de zijarm van de Traansterwijk. Opgenomen in het waterschap Tolberterpetten. Volgens de legger van gronden van dat waterschap heeft de familie Van Heukelem de gronden in 1953 verkocht.21 Het waterschap Westerkwartier heeft een vergunning verleend tot inpoldering van een complex gronden ten westen van de Sikkemapolder en de Traansterwijk; er was een windmotor gebouwd, en ‘zeer onlangs’ is een tweede windmotor gebouwd.22

18 Het archief van het waterschap Wemerpolder (1957) 1958-1975 is toegankelijk, zie hieronder. 19 Het archief van het waterschap Oude Riet 1951-1980 is toegankelijk, zie hieronder 20 Uitgaande brief d.d. 3 december 1928, nr. 91. 21 Wp NZV, Archief waterschap Tolberterpetten (1929) 199-1978, inv. nr. 3. 22 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 11. Uitgaande brief d.d. 27 juli 1922, nr. 9, gericht aan F. Toren en J.K. Oosterhuis. De vergunning is aldus verleend brief d.d. 6 maart 1913, nr. 637 aan J.K. Oosterhuis e.a.


31

Archief:

Wp NZV, Archief waterschap Tolberterpetten, inv. nr. 3 en Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 29 en 11.23

I.3 overige polders Naast de bovenstaande polders zijn er nog tal van andere polders inliggend in het waterschap Westerkwartier, echter daar zijn tot op heden geen archiefbescheiden van overgeleverd. alberdapolder Ligging Bijzonderheden

Literatuur

Polder van Bakker Ligging Bijzonderheden Literatuur

Gemeente Aduard. Tussen de weg van Aduard naar Den Ham, de Hamstertocht en de voormalige Hamstertocht. Door de aanleg van het Van Starkenborghkanaal is de Alberdapolder blijkens de Kaart van het waterschap Westerkwartier (1953) in drieën gesplitst: het noordelijke gedeelte, ten noorden van het kanaal, wordt aangeduid als Siccemapolder, lees: Siccamapolder; het zuidwestelijke gedeelte als Knooppolder, en het zuidoostelijke gedeelte als Alberdapolder.2 Siccamapolder, 26 ha., bemaling met een windmotor,25; Knooppolder, 33 ha., bemaling met een electromotor26 en Alberdapolder, 15 ha., bemaling met een windmotor, ca. 1967.27 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nrs. 9 en 10 in het Aduarderzijlvest, 8-11. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 136-137 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 160-161.

Gemeente Haren (ten noorden van het Paterswoldsemeer). Deze polder is vóór 1895 ontbonden; de gronden zijn later opgenomen in het waterschap Eelderwolderpolder.28 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 22 in het Aduarderzijlvest, 18-19.

23 Uitgaande brief d.d 6 mei 1922, nr. 97, diverse ingekomen stukken 1927/1928 en notulen gecommitteerden maart-mei 1922. 2 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. 25 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. Vergunning van G.S. d.d. 5 juli 1928 voor P.Dj. Siccama te Den Ham gewijzigd 28 februari 1929. 26 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. Vergunning van G.S. d.d.  oktober 195 voor J. Knoop te Aduard en S. Voogd te Den Ham, pachters van de provinciale percelen kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie F, tussen het Van Starkenborghkanaal, de Spanjaardsdijk en de Hamstertocht, samen 23 ha., oprichting van een windmotor. 27 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 28 Het archief van het waterschap Eeldeerwlderpolder (1916) 1917-1986 is toegankelijk, zie hieronder.

Inleiding

32

Beijmapolder Ligging Bijzonderheden Literatuur

Bindervoetpolder Ligging Bijzonderheden Literatuur

Gemeente Oldekerk. In 1919 opgenomen in het waterschap De Hoop en Verwachting.29 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 21 in het Kommerzijlvest, 38-39. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 160-161 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 185.

Gemeente Grijpskerk. 0 ha. schroefpomp ( 1950) en 35 ha. electromotor (195).30 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 12 in het Kommerzijlvest, 30-31. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 156-157 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 180.

Polder van de gebroeders Bos Ligging Gemeente Hoogkerk. Ten westen van de Triplumpolder. Ten noorden aan het Hoendiep, ten oosten aan de waterleiding tussen deze polder en de Triplumpolder, ten zuiden aan de grens van Groningen en Drenthe, en ten westen aan enige onbemalen gronden tussen deze polder en de Kleine Oostwolderpolder. Bijzonderheden K.H. Bos is Koene Harmannus Bos ( -17-12-1871), landbouwer.31 Bospolder, 31 ha. met windmolen.32 In 1963 is de watermolen zonder vergunning afgebroken en met een andere molen gebruikt voor herbouw tot woning te Vledder (Drenthe).33 Tussen 199-1980 waterde de Bospolder af op het waterschap Matsloot-Roderwolde.3 De polder is geheel omkaad. De polder is vóór 1980 bemalen door het gemaal van het waterschap Matsloot-Roderwolde. Bij de onderhandelingen vanaf 197 van het waterschap Westerkwartier met belanghebbenden over de overname van de rechten 29 Het archief van het waterschap De Hoop en Verwachting 1882-1973 is toegankelijk, zie hieronder. 30 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 31 1902 Gehuwd met Pieterke Bouwman (Matsloot 1880- ). Zoon: Pieter Bos (1853- ). In een transportakte van 1935 in het archief van het waterschap Matsloot-Roderwolde komt de fam. Bos te Vierverlaten te gemeente Hoogkerk voor als: Pieterke Bouwman, weduwe van Pieter Bos, en de kinderen Koene Harmannus, Hendrik en Albert Sijtse Bos, allen landbouwer, alsmede Harmina Bos. Wp NZV, Archief waterschap Matsloot-Roderwolde 1933-198, inv. nr. 19. 32 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 33 B. van der Veen Czn., Groninger Molenboek (Groningen 1981) 5. 3 Het archief van het waterschap Matsloot-Roderwolde is raadplegen bij het Wp NZV en is toegankelijk middels: A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de waterschappen liggend in het gebied van het waterschap Noordenveld (Groningen 2009).


33

Literatuur

en verplichtingen door Westerkwartier is sprake van 98 ha. voor beide polders samen, 2 ha. Drentse gronden en 90 ha. in de Kleine Oostwolderpolder. Voor deze oppervlakte zou een nieuw gemaal worden gebouwd (1979). In plaats van een gemaal voor 230 ha. heeft Westerkwartier in 1981 een gemaaltje gebouwd tegen de noordzijde van Rijksweg 3, op perceel kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie C, nr. 1.833 dat was bedoeld voor de afwatering van de Triplum- en Bospolders, alsmede het door de Rijksweg afgesneden Drentse gebied, dat onder het waterschap Matsloot-Roderwolde viel.35 In verband met de werkzaamheden aan de Rijksweg was dit gemaal noodzakelijk. Het gemaaltje van de Triplumpolder is afgebroken. Het afgesneden Drentse gebied is door wijziging van de provinciegrens bij de provincie Groningen getrokken. Wanneer (en of) het waterschap Westerkwartier overeenkomsten met de eigenaren van de gronden heeft gesloten, is niet duidelijk. Eind 198 zijn de eigenaren door Westerkwartier benaderd, maar de afloop is onbekend. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 33 in het Kommerzijlvest, 6-9. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 119 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 15.

Bronsemapolder Zie Polder van J.W. Sikkema. Cazemierpolder Zie het waterschap De Drie Polders. Poldertje van C. van der dong Ligging Gemeente Leek. Ten oosten van de Kleine Oostwolderpolder. Bijzonderheden In 1935 ingelaten bij het waterschap Matsloot-Roderwolde, ca. 5 ha. C. en T. van der Dong. Het poldertje wordt bemalen door een molentje, zoals dat van R.J. van Til, zie aldaar Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 3a in het Kommerzijlvest, 8-9.

35

Vergunning G.S. d.d. 15 juli 1980, nr. 8.2/29/33, 2e afd.

Inleiding

34

Polder van B. van dijk Ligging Gemeente Haren. Ten noordoosten van het Paterswoldsemeer. Bijzonderheden Grotendeels opgelost in het Paterwoldsemeer, de overblijvende gronden zijn opgenomen in het waterschap Eelderwolderpolder. Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 21 in het Aduarderzijlvest, 18-19. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 117-118 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 13-1. ferwerderpolder Ligging Literatuur

Gemeente Ezinge. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 1-15 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 169.

Gaaikemaweerpolder Bijzonderheden Ook bekend onder de naam: Niehover- of Gaaikemapolder, 170 ha.36 Literatuur Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 21-22 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 267-268. Polder de Hammen Ligging Gemeente Leek. Ten zuidwesen van de Oostwolderpolder. Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 35 in het Kommerzijlvest, 8-51. Hanckemapolder Ligging Bijzonderheden

36 37 38 39

Gemeente Zuidhorn. Duiker voor inlating van water, tevens als uitstroomduiker bij windstilte.37 1932: Vergunning voor de eigenaren van de tot de Hanckemapolder behorende gronden, tot het vervangen van de windvijzelmolen aan de Zuidhorner Schipsloot door een bemalingsinstallatie met een electromotor.38 195: 50 ha. met electromotor.39 Het gemaal is in 197 geheel vernieuwd door de gemeente Zuidhorn. Het is in 1988 overgedragen aan het waterschap Westerkwartier.

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 79. Besluiten van G.S. d.d. 10 oktober 1880 en 28 april 1905. Vergunning van G.S. d.d. 21 januari 1932, nr. 9. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011.


3

Literatuur

Heslingapolder Ligging Bijzonderheden Literatuur

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 3 in het Kommerzijlvest, 2-25. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 19 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 173.

Gemeente Grijpskerk. Rechtsvoorganger van de Hanckemapolder. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 11 in het Kommerzijlvest, 30-31. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 180-181.

Polder van K.K. Hoeksema Ligging Gemeente Leek. Bijzonderheden Ook bekend als Hoeksemapolder, met een motorgemaaltje.0 Ten westen nog de Bronsemapolder, die aan het Lettelberterdiep ligt.1 195: 6 ha. met windmoter.2 Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 36 in het Kommerzijlvest, 50-51. Hooitespolder Ligging

Bijzonderheden

Gemeente Hoogkerk. Ten oosten van het Aduarderdiep, grenzend aan de Jonge Held en de Eendracht; doorsneden door de Friesestraatweg. (Het bestuur van het waterschap De Jonge Held begeeft zich) ‘naar het land van de weduwe F. Zantinga om te onderzoeken welk gedeelte van haar land niet in het waterschap gelegen is, dewijl zij volgens een schrijven bij het bestuur ingekomen beweert, dat een gedeelte haars lands buiten den grens van den polder gelegen is’.43

Kennisgeving van Ipe Annes Hooites te Hoogezand dat bij publieke verkoop voor mr. R.Y. Muller, notaris te Groningen, van 30 december 1872, door I.A. Hooites van de weduwe en erven J.F. Zantinga is gekocht een boerderij met 32 1/2 ha. land te Hoogkerk, staande en gelegen aan de Gaaikemadijk onder Leegkerk.44 0 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. 1 Zie Polder van J.W. Sikkema. 2 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 3 Wp NZV, Archief waterschap De Jonge Held (1828) 1869-1975, inv. nr. 3. Notulen bestuursvergadering d.d. 11 mei 1906.  Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 5. Ingekomen stuk nr. 50. Kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie A, nr. 108, en verder 19 percelen in sectie E.

Inleiding

3

Literatuur

Hoolsemapolder Ligging Bijzonderheden

Literatuur

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 3 in het Aduarderzijlvest, -5. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 125-126 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 150-151.

Gemeente Hoogkerk. Molenpolder van Hiltje Harkema weduwe vanwijlen Barteld Hoolsema.4 De watermolen loost het water ‘zonder hulp van den aangrenzenden polder’ op de Zuidwending. 3 ha; windmotor.4 Op de kaart van het waterschap Westerkwartier is deze polder te groot getekend; het noordelijke puntje, ontstaan na de rechttrekking en verbreding van het Aduarderdiep, dat voorheen deel uitmaakte van het waterschap de Oude Held, watert waarschijnlijk niet af via de Hoolsemapolder op de Zuidwending af.47 Vergunning van G.S. d.d. 2 mei 1958, nr. 1.397/37, voor H. Wouda te Ten Boer e.c., voor de vervanging van de windmotor48 door een electrisch gedreven centrifugaalpomp.49 De polder omvat nog maar 21.12.50 ha.; de zuidelijk daarvan gelegen hoge gronden wateren op de Zuidwending af.0 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 15 in het Aduarderzijlvest, 1-15. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 122-123 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 17-18.

Kleine oostwolderpolder Ligging Gemeente Leek Bijzonderheden In de molen is in 1926, conform vergunning G.S. d.d. 23 september 1926) een elektromotor gebouwd. 78 ha. met elektromotor.1

5 6 7 8 9 50 51

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 60. Ingekomen stuk nr. 88. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. Staande op perceel kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie D, nr. 7. Staande op perceel kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie D, nr. 755. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 139. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011.


37

Literatuur

1990: ca. 80 ha; vijzel in molenromp verkleind door het Reglement van het waterschap Noordenveld. Het gemaal zou in 2005 overgedragen worden aan het waterschap Noorderzijlvest, met de ontbinding van de polder, maar dit is niet gebeurd. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 32 in het Kommerzijlvest, 6-7. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 166-167 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 190-191.

Langeweersterpolder Ligging Gemeenten Aduard en Zuidhorn. Bijzonderheden Ook bekend onder de naam Vossentiljerpolder.2 De waterlossing geschiedt door een duiker, het Vossentiltje, in de dijk langs de Aduarder Lent nabij de Rijksstraatweg.3 Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 1 in het Aduarderzijlvest, 12-13. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 132-133 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 157-158. Leuringhpolder Ligging Bijzonderheden Literatuur

Mesdagpolder Ligging Literatuur

Gemeente Leek. Ingeklemd tussen de waterschappen De Fanerpolder en de Lettelberterpolder/ De Drie Polders.4 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 27 in het Kommerzijlvest, 2-3. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 162 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 186.

Gemeente Aduard. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 12 in het Aduarderzijlvest, 10-11. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 137 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 161162.

52 Reglement van het waterschap De Kriegsman 1903, art. 1. Het archief van het waterschap De Kriegsman (1810) 1869-1970 is toegankelijk, zie hieronder. 53 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 79. Vossentiljerpolder, 210 ha. 5 De archieven van de waterschappen De Fanerpolder (1807) 1881-1973, De Lettelberterpolder en de Drie Polders (1909) 1917-1975 zijn toegankelijk, zie hieronder.

Inleiding

38

Mokkenburgpolder Ligging Gemeente Zuidhorn. Bijzonderheden Volgens de Kaart van het waterschap Westerkwartier van 1953 is de polder door de aanleg van het Van Starkenborgkanaal aanzienlijk verkleind, waarbij de landen ten noorden van het kanaal van de polder zijn afgescheiden. Het gemaaltje staat ten zuiden van de spoorweg en het kanaal. Vergunning van G.S. d.d. 19 juli 1931 voor K.L. Poll te Noordhorn tot verplaatsing van het gemaal van de percelen kadastraal bekend gemeente Zuidhorn, sectie F, nr. 1.150 naar sectie F, nr. 111. 3 ha. met electromotor. Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr.  in het Kommerzijlvest, 2-27. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 18-19 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 172-173. Nieuwe ruigzandsterpolder Ligging Gemeente Oldenhove en Kollumerland c.a. Bijzonderheden Ingedijkt 1877; 50 ha.: 365 ha. in de gemeente Oldehove eigenaar de gemeente Groningen, 175 ha. in de gemeente Kollumerland verschillende eigenaren. Literatuur Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 97-98. Sikkemapolder Ligging Bijzonderheden

Gemeente Leek. De Sikkemapolder grenst met de noordzijde aan een noordwestelijke hoek van het waterschap De Drie Polders. Vergunning van G.S. d.d. 30 juli 1931, nr. 91, voor K. Sikkema te Traan onder Midwolde (gemeente Leek) tot het wijzigen van de bemalingsinrichtng in een windmotor met centrifugaalpomp. Vergunning van G.S. d.d. 21 juni 1965, nr. 5.7/52, voor J. Sikkema te Tolbert tot het vervangen van de windmotor door een nieuw elektrisch gemaaltje.7 18 ha. met windmotor.8

55 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. 56 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. 57 Inhoud van de polder: percelen kadastraal bekend gemeente Leek, sectie C, nrs. 73, 1.127-1.129, 1.1311.132, 1.135, 1.221-1.222, 1.227-1.232, 1.281-1.282 en 1.28. 58 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011.


39

Literatuur

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 29 in het Kommerzijlvest, 2-5. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 161-162 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 185-186.

Polder van J.W. Sikkema Ligging Gemeente Leek. Bijzonderheden Ook bekend als Bronsemapolder.9 9 ha. met windmotor.0 Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 37 in het Kommerzijlvest, 50-51. Polder van H. Sluiter Ligging Gemeente Haren. Ten noorden van het Paterswoldsemeer. Bijzonderheden Dit poldertje is vóór 1895 ontbonden; de gronden zijn opgenomen in het waterschap Eelderwolderpolder. Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 20 in het Aduarderzijlvest, 18-19. Poldertje van r.J. van Til Ligging Gemeente Leek. Ten zuiden van de Kleine Oostwolderpolder. Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 3 in het Kommerzijlvest, 8-9. Triplumpolder of vierverlatenpolder Ligging Gemeente Hoogkerk. Ten noorden aan het Hoendiep, ten oosten aan het Koningsdiep, ten zuiden aan onbemalen landen en aan de grens van Groningen en Drenthe, ten westen aan dezelfde grens en aan de polder van de Gebr. Bos. Bijzonderheden Van de oprichters is alleen (via Genlias) te traceren Pieter Hindriks Vosdingh ( - Hoogkerk 17-07-1860, 80 jr., gehuwd 187). Eén van de eigenaren in 1862 is Roelof Sinninghe, gehuwd 185 met Henderica Stob. 9 ha. met electromotor.1 Resolutie van G.S. d.d. 23 juni 180: vergunning bouw watermolen, staande aan het Koningsdiep; later windmotor aan het Koningsdiep.

59 60 61

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011. Ibidem.

Inleiding

40

Literatuur

De polder is geheel omkaad. Bij besluit van G.S. d.d. 7 januari 1975, nr. 2.098, 2e afd., is aan de eigenaren van gronden in de Triplumpolder vergunning verleend tot het stichten van een bemalingsinrichting, bestaande uit een door een electromotor aangedreven schroefpomp, ongeveer in het midden van perceel kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie C, nr. 2.931. Dit gemaaltje is na de bouw van een nieuw gemaal door waterschap Westerkwartier (1981) ontmanteld. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 19 in het Aduarderzijlvest, 16-17. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 118-119 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 1.

van der veenpolder Ligging Onder Stroobos, gemeente Grootegast. Bijzonderheden De polder is, zonder financiële compensatie, verkleind door de aanleg van het Van Starkenborghkanaal. Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 9 in het Munnikezijlvest, 58-61. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 89-90 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 109-110. Polder van a. verdenius Ligging Gemeenten Leek en Marum. Bijzonderheden Watermolen in 1909 gebouwd door A. Verdenius te Drachten.2 Eigenaar van de gronden is dan Jacob P. Lourens te Boerakker. Westerkwartier wenst in een nieuwe koopakte opgenomen te hebben dat de uitwatering naar de Woldsloot onder schouw van Westerkwartier staat.3 Besluit van G.S. d.d. van 1 maart 1928, nr. 107, 1e afd., vergunning voor mej. A. Hiemstra te Boerakker tot het vervangen van de afgebroken windwatermolen door een windmotor.4 De gronden van deze polder zijn opgenomen in het waterschap De Dijken (1960). Literatuur Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 193.

62 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 85, brief d.d. 26 juli 1909. 63 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 28. Vergadering d.d. 25 augustus 1916. 6 Deze windmotor was in 1950, blijkens correspondentie van het waterschap Westerkwartier en 195 nog aanwezig, maar komt niet voor op de kaart van het waterschap Westerkwartier uit 1953. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 138, 1.011 en 1.0. 65 Het archief van het waterschap De Dijken is toegankelijk, zie hieronder.


41

Polder van de weduwe de vries en rozema Ligging Gemeente Grijpskerk. Bijzonderheden Ook bekend als ‘Polder Rozema’. Vergunning van G.S. d.d.  juni 1931, nr. 199, voor J.J. Rozema te Oosterzand, gemeente Oldekerk, voor de plaatsing van een windmotor met centrifugaalpomp ter bemaling van perceel kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie D, nr. 215 (groot 7.55 ha.).7 Voorloper van bovengenoemde polder.8 Literatuur Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 181. Polder Waschhuizen Ligging Gemeente Hoogkerk. Ingeklemd tussen het Aduarderdiep, de Hooitespolder, de Jonge Held en de Oude Held, ten oosten van het Aduarderdiep. Bijzonderheden Twee duikers nabij het Aduarderdiep; het opgegeven peil is hetzelfde als van Westerkwartier.9 80 ha.70 Literatuur Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 12-125 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 150. Polder Wieringa Ligging

Bijzonderheden Polder Wiersma Ligging Bijzonderheden

66 67 68 69 70

Gemeenten Kollumerland en Nieuw-Kruisland en een klein gedeelte in de gemeente Oldehove (nu Zuidhorn), ten westen en zuiden van de Nieuwe Ruigezandsterpolder. 150 of 225 ha.

Ten noorden van Pieterzijl. Ca. 52 ha. Het gebied tussen de Doodeweg, de weg van Warfstermolen naar Pieterzijl en de noordoostelijke loop van de Lauwers en het Zijldiep (het gebied ten noordoosten van het waterschap Lauwers, vormde de polder Wiersma.

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.0. Voorheen polder van weduwe De Vries en Rozema; de windvijzelmolen is vervallen. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 10 in het Kommerzijlvest, 30-31. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 509. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 79.

Inleiding

42

Polder van E. de Wind c.s. Zie Polder van weduwe De Vries en Rozema. Polder Zuiderham Ligging Bijzonderheden Literatuur

Gemeente Aduard. Tussen de Oude Hamstertocht, de Oude Spanjaardsdijk, de Hoogemeedstertocht, en de Oude Heereweg. 70 ha. met windmotor.71 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 11 in het Aduarderzijlvest, 10-11. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 135-136 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 159-160.

I.4 overige waterschappen Naast de bovenstaande polders zijn er nog tal van andere waterschappen inliggend in het waterschap Westerkwartier, echter daar zijn tot op heden geen archiefbescheiden van overgeleverd. Waterschap Boersema-Sikkema Oprichting Prov. blad 1870, nr. 59. Grootte 8.73.0 ha., ten name van J.E. Boersema, landbouwer te Faan, en A.J. Sikkema, landbouwer te Midwolde, omvattende de percelen kadastraal bekend gemeente Leek, sectie A, nrs. 373377 en 63. Ligging Gemeente Leek. Opmerking Dit waterschap is formeel opgeheven in 1992 (Prov. blad 1992, nr.  als ‘waterschap Boersma-Sikkemapolder’). Waterschap Hoeksema Oprichting Prov. blad 1869, nr. 75. Grootte 28.79.2 bunder, ten name van mevr. G.O. Hoeksema weduwe dr. J.E. Slot, te Gieten, omvattende de percelen kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie A, nrs. 232-20, 22, 255-26, 307-308, 317-318, 322 en 32. Ligging Gemeente Aduard. Opmerking Dit waterschap is formeel opgeheven in 1992 (Prov. blad 1992, nr. ).

71

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.011.


43

Waterschap Het oosterland Oprichting Prov. blad 1913, nr. 56 en Prov. blad 1917, nr. 29. Ligging Gemeenten Haren en Eelde. Vlaktemaat 120 ha. Opmerking Conform art.  bemaling op het Noord-Willemskanaal. Conform art 12 bestaat het bestuur uit vijf leden. Waterschap de rijpma’spolder Zie bij waterschap De Westzandemermolenpolder. Waterschap van S.f. Steenhuisen Ligging D. Wieringa e.a., gemeente Leek. Ten westen van de Leuringhpolder. Literatuur Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 28 in het Kommerzijlvest, 2-3. Opmerkingen Dit waterschap zonder bepaalde naam bestond omstreeks 1895 al niet meer.

I.5 Waterschappen liggende in het huidige Wetterskip fryslân De waterschappen in het Westerkwartier liggen grotendeels in het beheersgebied van het waterschap Noorderzijlvest. Er zijn echter een aantal waterschappen welke zijn opgeheven en in het beheersgebied van het huidige Wetterskip Fryslân liggen. Dit zijn de waterschappen: De Besheerspolder; Bombay; Doezum en Opende; Grootegast; Grootegastermolenpolder; Hilmahuistermolenpolder; De Kaleweg; Lauwers (Grootegast); Lauwers (Grijpskerk); Oude Ley; De Vereniging, het westelijke deel; Westerdeel-Langewold en Westerhornermolenpolder (Grootegast). De archieven van deze waterschappen berusten bij het waterschap Noorderzijlvest en zijn beschreven in deze verzamelarchiefinventaris.

I.6 Waterschapspeilen In de archieven van de bedoelde waterschappen, die bij het waterschap Noorderzijlvest worden bewaard, zijn slechts drie peilbesluiten aangetroffen, en wel van de waterschappen de Besheerspolder, Doezum en Opende alsmede Grootegast.72

72 Wp NZV, Archief waterschap Besheerpolder (1871) 1872-1985, inv. nr. 20; Wp NZV, Archief waterschap Doezum en Opende 1861-1987, inv. nr. 65 en Wp NZV, Archief waterschap Grootegast (1926) 1930-1987, inv. nr. 16.

Inleiding

44

In het archief van het waterschap Westerkwartier is het peilbesluit van de voormalige Hilmahuisterpolder en het ten westen daarvan gelegen gebied aanwezig (1991).73 In de Tweede Wereldoorlog zijn voor de waterschappen, die nog geen voorstel voor de vaststelling van een (zomer)peil aan G.S. hadden gedaan, peilbesluiten vastgesteld door de commissaris van de provincie ‘waarnemende de taak van G.S.’; deze besluiten zijn na de oorlog niet ingetrokken. Het waterschap Westerkwartier is met het oog op de voedselproductie door de autoriteiten aangewezen nauwkeurig toe te zien op de handhaving van de vastgestelde peilen in het westen van de provincie Groningen. Daardoor zijn in zijn archief gegevens te vinden betreffende de peilen.74 Het peil van de Nieuwe Ruigzandsterpolder is onbekend wel zijn er echter gegevens te vinden inzake het bewijs van eigendom (1987) van de bemalingsinrichting en de waterbeheersing in de polder.7

II Geschiedenis van het archief II.1 verwerving van de archieven In veel gevallen heeft het waterschap Westerkwartier de administratie c.q. de archieven van inliggende waterschappen al een jaar of langer overgenomen vóór de formele opheffing. Bij de overdracht waren vele archieven echter lang niet ‘volledig’ overgedragen; notulenboeken, kasboeken, leggers van gronden en (oudere) reglementen ontbreken geregeld. In 1976 en 1996 zijn vele begrotingen en rekeningen van de inliggende waterschappen in het waterschap Westerkwartier ontvangen van het Rijksarchief in Groningen. Uit het archief van het waterschap Westerkwartier zijn ook veel archiefbescheiden onttrokken en middels het bestemmingsbeginsel weer geplaatst bij de archiefvormer. Van de voormalige Provinciale Waterstaat Groningen zijn enige tekeningen van de inliggende waterschappen ontvangen.

73 7 75

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 77. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.01. Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 36 en 788.


4

De voormalige waterschapsarchivaris van het waterschap Noorderzijlvest, drs. A.L. Hempenius heeft nadat het waterschap Westerkwartier in 195 is opgeheven getracht om de archivalia van de inliggende bemalingswaterschappen in het waterschap Westerkwartier te verzamelen. Na een zeer arbeidsintensieve correspondentie zijn vele archieven veiliggesteld.

II.2 registratuur en berging van de archieven Het is onmogelijk gebleken om retorperspectief de registratuur en de berging van de archieven te reconstrueren.

II.3 voorgaande bewerkingsmomenten Na de opheffing van de waterschappen zijn de stukken van de archieven ingeleverd bij het waterschap Westerkwartier. In 1987/1988 zijn enkele archieven globaal beschreven door drs. E.C. (Brouwer-)Straatsma.

III verantwoording van de inventarisatie III.1 algemeen Een groot deel van de archieven is door mij in 1998 en 1999 doorgenomen, waarbij verbeteringen zijn aangebracht in de beschrijvingen en de ingekomen stukken en andere algemene dossiers onder de loep zijn genomen en definitief beschreven. De verpakking van stukken is in 2003/200 verbeterd, en in 2005 is de definitieve indeling gemaakt. In april 2005 is genoteerd welke kadastrale kaarten (plano) in zeer omvangrijke en tegelijk uiterst zwakke portefeuilles waren geborgen; ze zijn opgenomen in de inventarissen, op de plano kaarten is het inventarisnummer in potlood aangebracht. Daar de omvang van de archivalia van de afzonderlijke archiefvormers zeer klein is, is er per waterschap c.q. molen- en pomppolder geen bepaald archiefschema gevolgd. Wel is er geprobeerd bij de wat grotere archieven een bepaalde structuur te volgen welke duidelijk blijkt uit de inhoudsopgave.

Inleiding

4

III.2 vernietiging van archiefbescheiden De selectie ter vernietiging heeft plaatsgevonden middels de vernietigingslijst van de waterschappen.7 De totale omvang bedraagt 17,5 m. standaard archiefdozen (10 dozen) en 2 plano dozen.

Iv aanwijzingen voor de gebruiker Iv.1 onderzoek doen in het archief Het doen van onderzoek in het archieven van de bemalingswaterschappen c.q. -polders is mogelijk met deze klassieke archiefinventaris. Deze klassieke archiefinventaris is aangevuld met een serie bijlagen welke gebruikt kunnen worden ter raadpleging c.q. verduidelijking van de archiefbescheiden. Indien mogelijk zijn er binnen de inventaris onderlinge verwijzingen naar stukken gemaakt. Verwijzingen naar andere archieven zijn indien mogelijk ook gemaakt. De toevoeging van NB’s beoogt aanvullende informatie te geven, die in het betreffende inventarisnummer meestal niet aanwezig is. De gebruiker wordt er voorts op geattendeerd dat, waar naar provinciale bladen wordt verwezen, deze gemakkelijk kunnen worden geraadpleegd in de verzameling Provinciale bladen van de provincie Groningen, die aanwezig is in de bibliotheek van het waterschap. ‘Vergunningen’ voor nutsbedrijven en particulieren zijn opgenomen onder het hoofdje Werken van derden. Strikt genomen waren de kleine waterschappen niet bevoegd vergunningen te verlenen.

Iv.2 Citeerwijze Bij het citeren in annotaties en een verantwoording dient deze archiefinventaris en de beschreven archivalia de eerste maal volledig en zonder afkortingen vermeld te worden. Daarna kan worden volstaan met een verkorte annotatie.

76 Lijst van voor vernietiging/bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden van waterschappen van na 1935, Staatscourant 1993, nr. 69 d.d. 8 april 1993.


47

De toegang op de archieven van de wegwaterschappen, zijnde deze archiefinventaris, kan op de volgende manier worden geciteerd: Engbers, K.A.M. en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de bemalingswaterschappen c.q. –polders, zijnde molen- en pomppolders, die in het kerngebied van het waterschap Westerkwartier hebben bestaan. Laurentius Archief & Geschiedenis XVII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest IX (Groningen 2010). Bij een volgende verwijzing kan gebruik worden van een verkorte verwijzing, zijnde: Engbers en Hempenius, Verzamelinventaris archieven bemalingswaterschappen c.q. –polders Westerkwartier, xx.77 De archiefonderzoeker kan de afzonderlijke archiefbescheiden uit de archieven van de bemalingswaterschappen inliggend in het waterschap Westerkwartier op de volgende manier citeren in zijn/haar onderzoek: Waterschap Noorderzijlvest, Archief xy, inventaris nummer xx.78 Bij een volgende verwijzing kan gebruik worden gemaakt van een verkorte verwijzing, zijnde: Waterschap Noorderzijlvest, Archief xy, inv. nr. xx. 79

77 De ‘xx’ staat voor een bladzijdennummer. 78 De ‘xy’ staat voor naam en periode van het geraadpleegde archief. De ‘xx’ staat voor een inventarisnummer. 79 Idem.

Inleiding

48


49


Inventaris

0

Archief van het waterschap Allersma (1907) 19101973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1909, nr. 63. Prov. blad 1909, nr. 63. Prov. blad 1975, nr. 78. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Ezinge. 298 ha. Polder Allersma (1850). De polder is opgericht bij poldercontract van 20 juni 1850; vergunning G.S. d.d 6 juni 1850 tot het leggen van een stenen duiker onder de provinciale Reitdiepsdijk. De polder is groot 273.8.61 ha. Het water wordt door twee duikers op het Reitdiep respectievelijk het Oldehoofsche Kanaal geloosd. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 168.80

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de kohieren van de omslag, 195-1973 en de bijlagen bij de rekeningen, 1962-1970 vernietigd door drs. A.L. Hempenius. De omvang van de vernietigde stukken is niet te achterhalen. Het archief van het waterschap Allersma is aangevuld met een kadastrale kaart, zie inv. nr. 6, afkomstig van het waterschap Westerkwartier. De omvang van het archief van het waterschap Allersma is na bewerking is twee archiefdozen en één rol.

80

Polder Allersma.


1

2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1910-1973.

2-3

Notulen van de bestuursvergaderingen, 1910-1972. 2 3

1 deel 2 delen

1910-197. 198-1972.

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 4 Reglement, 1909.

1 stuk

Kadastrale kaart van het waterschap, 1907. NB Schaal 1:2500.

Kadastrale kaart van het waterschap, z.j. [190]. NB Schaal 1:2500.

7

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, 1972, 1973, 197. 1 omslag

2.2.2 Belastingheffing 8 Verzamellegger van gronden, 1910.

2 bladen op rol

1 stuk

1 cahier

9

Kadastrale legger van gronden, z.j. [192].

1 deel

10

Kadastrale legger van gronden, 193.

1 deel

11

Perceelsregister bij de legger, 193.

1 deel

2.2.3 financiën 12 Begrotingen, 1918/1919-1973.

1 pak

13

1 pak

Rekeningen, 1917/1918-1973.

Inventaris

2

14-1

Kasboeken, 1931/1932-1973. 14 1

1 cahier en 1 deel

1931/1932-193/1937. 1934/193-1973.

2.2.4 Werken 1 ‘Proces-verbaal’ van de aanbesteding van het graven van tochten, 1921. 2 stukken 17

Inschrijvingsbiljet van H. Mulder te Warfhuizen voor het ruiden van de tochten, 194. 1 stuk NB ‘Onder ruiden wordt verstaan dat dit geschied met stokzeisen, dus niet met walmessen wordt ge- of besneden’.

18

Briefwisseling tussen het waterschap Allersma, het waterschap Westerkwartier, het provinciaal bestuur van Groningen, de gemeente Ezinge en de ingeland A. de Vries betreffende het onderhoud van zwetsloten, de afwatering van landerijen te Aduarderzijlen de ligging van een duiker in de weg van Feerwerd naar Aduarderzijl, 19-197, 191, 197-1974 (197). 1 omslag

19

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het maken van een bemalingsinrichting (noodbemaling) bij het Oldehoofsche Kanaal ter plaatse van de duiker, 197. 1 stuk

2.2.5 Werken van derden 20 Briefwisseling tussen het waterschap en de gemeente Ezinge betreffende de verontreiniging van watergangen door het ontbreken van riolering, 19, 199. stukken 21

Vergunning van het waterschap voor de NV Waterleidingmaatschappij voor de provincie Groningen tot het leggen van een leidingbuis door watergangen, 197. 1 stuk

22

Vergunning van het waterschap voor de Stichting J.B. Scholtenfonds tot het plaatsen van een betonnen mestplaat op het perceel kadastraal bekend gemeente Ezinge, sectie B, nr.73 binnen twee meter van de tocht, 1970. 1 stuk


3

Archief van het waterschap Balmahuisterrijtje 1925-1980 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bijzonderheden

Prov. blad 1925, nr. 12. Prov. blad 1925, nr. 12. Prov. blad 1980, nr. 65. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Zuidhorn, Grijpskerk en Oldehove. 109 ha. Taak: Het vergraven en het onderhouden van de Balmahuisterrijte vanaf de duiker in de gemeentelijke kunstweg van de Rijksstraatweg naar Balmahuizen tot het Kommerzijlsterdiep.81

1.2 Enige historische gegevens In 193 heeft het waterschap Westerkwartier de Oude Riet, de Hamsterwatering, de Noordhorner Zuidoostertocht en de Zuidhorner Noordertocht alsmede de Balmahuisterrijte met subsidie laten hergraven. In 1956/1957 heeft Westerkwartier dezelfde watergangen exclusief de Balmahuisterrijte laten hergraven. In maart 1955 zijn overeenkomsten ondertekend tussen Westerkwartier en diverse ingelanden, waarbij is vastgelegd dat de ingelanden een vast bedrag aan Westerkwartier zouden betalen voor het verwijderen van specie; en dat Westerkwartier zich verbindt de hoofdwatergang de Oude Riet respectievelijk de Zuidhorner Noordooster tocht, de Hamsterwatering en de Zuidhorner Noordertocht tegen een jaarlijks te betalen vergoeding van Hfl. 0,30 per m. (afkoopbaar tegen het 20-voud) in beheer en onderhoud over te nemen, alsmede dat Westerkwartier een vergoeding betaalt voor tochtverbreding buiten leggerafmetingen. De ingelanden van het waterschap Balmahuisterrijte waren hierbij niet betrokken.

81

Conform art.  van het Bijzonder reglement

Inventaris

4

Vanaf november 1957 heeft het bestuur van het waterschap Balmahuisterrijte geprobeerd ‘weer tot de moeder terug te keren’. Gemakkelijk was dat niet, want Westerkwartier stelde de voorwaarde de rijte tot de leggerafmetingen te verbreden; later is die voorwaarde iets versoepeld, toen gedeputeerde staten berichtten akkoord te kunnen gaan met een wijziging van de legger. Het waterschap Westerkwartier voerde namelijk de schouw over de Balmahuisterrijte. (legger van het 5e onderdeel) Bij besluit van het hoofdbestuur van het waterschap Westerkwartier van 10 augustus 1962 is aan het waterschap Balmahuisterrijtje voorgesteld een gedeelte van de Oude Riet82 ter lengte van 2610 m.83 tegen een jaarlijkse bijdrage van Hfl. 0,0 per strekkende meter over te nemen, afkoopbaar tegen het twintigvoud ofwel Hfl. 20.880,-. Een overeenkomst terzake is getekend op 1 juni 196 en goedgekeurd door G.S. bij besluit d.d. 1 juli 196. Het waterschap Balmahuisterrijtje had in augustus 196 al een bedrag van Hfl. 20.500,- aan Westerkwartier betaald, kort daarop het resterende bedrag. Op 7 augustus 196 vroeg Westerkwartier of er al goedkeuring was ingekomen van het besluit tot geslotenverklaring van de Balmahuisterrijte.84 De onttrekking van de Balmahuisterrijtje aan de scheepvaart is goedgekeurd bij besluit van G.S. van 25 augustus 196. Het bedrag van Hfl. 20.500,- was geleend van de Nederlandse. Waterschapsbank. Het is in tien jaar afgelost. In Bijlage I is een overzicht opgenomen met enige losse gegevens betreffende personeelsleden van het waterschap Balmahuisterrijtje.

1.3 verkrijging der archiefbescheiden De rekeningen en de begrotingen zijn overgenomen van het Rijksarchief in Groningen in 199. De overige stukken zijn afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier.

82 83 8

Lees: Balmahuisterrijte. Het gedeelte dat reglementair in onderhoud was bij het waterschap Balmahuisterrijtje. Voorwaarde van G.S. en het waterschap Westerkwartier voor de opheffing van het waterschap.


2 Inventaris 1

Bijzonder reglement, 192.

1 stuk

2


1 stuk

3

Stukken betreffende de afkoop van de onderhoudsverplichtingen van de Balmahuisterrijte (ook genoemd de Oude Riet) ten gunste van het waterschap Westerkwartier, 197-19, en de opheffing van het waterschap, 19781980. 1 omslag

4

Legger van gronden, z.j. [1940].

Begrotingen, 192/192-193/194.

1 omslag

Rekeningen, 192/192-192/193.

1 omslag

7

Kasboek, 198/199-197.

8

Kattebelletje van G.S. houdende herinnering om een verzoek om verlenging van de concessie tot heffing van kanaalgelden in te zenden, 194. 1 omslag NB Met afschriften van de concessies en de tarieven voor de jaren 1926-1932. NB In de tariefbesluiten worden de te vervoeren en belaste producten opgesomd.

9

Besluit van G.S. houdende goedkeuring aan het besluit van ingelanden van 19 mei 198 tot onttrekking van de Balmahuisterrijte aan het scheepvaartverkeer, 194. 1 stuk

1 stuk

1 cahier

Inventaris

Archief van het waterschap Besheersdiep (1911) 1913 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Ligging Vlaktemaat Literatuur

Prov. blad 1912, nr. 23. Prov. blad 1912, nr. 23. Prov. blad 191, nr. 27. Gemeenten Grijpskerk en Grootegast. 6.800 ha. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 90-95.

1.2 Enige historische gegevens Het waterschap het Besheersdiep, gelegen in de gemeenten Grijpskerk en Grootegast, omvatte het gezamenlijke gebied van de waterschappen de Oude Leij, de Besheerspolder, de Martinuspolder, de Westzandemermolenpolder, de Sebaldebuurstermolenpolder, de Grootegastermolenpolder, de Zuidpolder, de Westerhornermolenpolder (Grootegast), de Lutjegastermolenpolder, Bombay, Doezum en Opende, alsmede de gronden in de Van der Veenspolder. Het waterschap is gereglementeerd in 1912 (Prov. blad 1912, nr. 23) en opgeheven in 191 (Prov. blad 191, nr. 27). Het enige doel van het waterschap was Hfl. 5.000,op te brengen en te betalen aan de provincie Groningen als bijdrage in de kosten van het hergraven van het Besheersdiep ten noorden van het Hoendiep. Daarvoor zijn in alle deelnemende waterschappen de gronden, die van oudsher op het Visvlieter- of Besheersdiep hadden uitgewaterd, volgens een door G.S. vastgestelde classificatie aangeslagen.

1.3 verkrijging der archiefbescheiden De beschreven stukken zijn afkomstig uit de archieven van de waterschappen Grootegastermolenpolder, Besheerspolder en Sebaldebuurstermolenpolder.


7

2 Inventaris 1

Stukken betreffende de oprichting van het waterschap, 1911.

1 omslag

2

Besluit van G.S. houdende vaststelling van de classificatie, waarnaar de gronden in de deelnemende waterschappen zullen worden aangeslagen, 1913. 1 stuk

Inventaris

8

Archief van het waterschap De Besheerpolder (1871) 1872-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig

Prov. blad 1871, nr. 103. Prov. blad 1871, nr. 109 en Prov. blad 1955, nr. 67. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grootegast en Grijpskerk. 1871: 15 ha. en 1955: 155 ha. Watermolen (1852); elektromotor in de molen (1951) en 1966 afbraak molen en bouw gemaaltje. Rechtsvoorganger(s) De (Oude) Visvlieterpolder, en de polders van de weduwe G. Dijk c.s. (1813/1) en de Vries (1839). Bijzonderheden Het waterschap wordt in het reglement van 1871 de Beheerspolder genoemd, het Visvlieter- of Besheersdiep evenzo het Beheersdiep. Literatuur Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 8 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 10.

1.2 vernietiging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de kohieren van de omslag, 194-1973 en de bijlagen bij de rekeningen, 192-1970 vernietigd door drs. A.L. Hempenius. De omvang van de vernietigde stukken is niet te achterhalen. Een deel van de ingekomen stukken, 1871-198 is vernietigd; de rest uitgesplitst. Zoals gebruikelijk heeft de uitsplitsing veel tijd gekost.

1.3 verkrijging der archiefbescheiden Overgenomen van het Rijksarchief in Groningen, 199: begrotingen, 1918/19191938/1939; rekeningen, 1917/1918-1938/1939. Toegevoegd uit archief waterschap Westerkwartier: waterschapskaart en het reglement uit 1871. Het archief omvat twee archiefdozen. Bemalingswaterschappen Westerkwartier

9

2 Inventaris 1

Register van ontvangsten en uitgaven, 1872-1934/193 en Verslag c.q. notulen van de ingelandenvergaderingen, 1873-1934. 1 deel

2

Notulen van de ingelandenvergaderingen, 193-198 en kasboek, 1934/193-198. 1 deel

3

Stukken ingekomen van G.S, 1871, 1879, 1881, 1898, 1899, 1900, 1902, 1903, 1949. 1 omslag

2.1 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 2.2.1 reglementering 4 Provinciaal blad houdende het statenbesluit tot oprichting van het waterschap, 1871; reglement en bijzonder reglement, 1871, 19. 3 stukken


1 stuk

Stukken betreffende een actie van waterschappen gelegen in de zgn. Friese boezem tegen de ontwerpwijziging van het bijzonder reglement voor het waterschap Westerkwartier, 199-1970. Afschriften 1 omslag

7

Stukken betreffende de concentratie van waterschapstaken in het Westerkwartier, 1973, 1984. 3 stukken

8

Enquêteformulier ten behoeve van de samenstelling van Geertsema’s Zeeweringen (Groningen 1898), 189. 1 stuk

2.2.2 Belastingheffing 9 Uittreksels van de perceelsgewijze kadastrale legger van de gemeenten Grootegast en Grijpskerk, samen uitmakende de legger van gronden van het op te richten waterschap de Besheerspolder, 1871. 1 omslag NB Op het perceel kadastraal bekend Grijpskerk, Visvliet, sectie G, nr. 238, eigenaar de erven J.C. Feddes, alsmede perceel kadastraal bekend Grootegast, Westerhorn, sectie A, nr. 223, eigenaresse G.J. Wattema.85

85

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nrs. 3 en  in het Munnekezijlvest, 56-57.

Inventaris

0

10

Legger van gronden, 1872.

1 deel

11


1 deel

2.2.3 financiën 12 Stukken betreffende geldleningen ten laste van het waterschap, 1872, 1932. 1 omslag 13

Begrotingen, 1918/1919-1980, 1982, 1983.

1 pak

14

Rekeningen, 1917/1918-1979, 1981, 1982.

1 pak

-

Register van ontvangsten en uitgaven, 1872-1934/193. NB Zie inv. nr. 1.

1 deel

-

Kasboek 1934/193-198. NB Zie inv. nr. 2.

1 deel

1

Verslagen van de commissie tot nazien van de rekening, 189-1923. 2 stukken

1

Kennisgeving van de commissie tot herziening van de belastbare opbrengst der ongebouwde eigendommen houdende dat de opbrengst in de polder met Hfl. 32,- of Hfl. 2,0 per ha. moet worden verminderd, 1888. 1 stuk NB Het stuk is geadresseerd ‘Aan het bestuur van den polder Besheerspolder’.

17

Aantekeningen van de ingelandenvergadering d.d. 29 augustus 1911 betreffende de door het waterschap de Besheerspolder te betalen bijdrage aan de hergraving van het Besheersdiep; voorstel van G.S. tot vaststelling van de classificatie van gronden in het waterschap het Besheersdiep, 1913. 2 stukken NB Het waterschap de Besheerspolder heeft in 1913/1914 Hfl. 2,- per ha. (Hfl. 288,-) bijgedragen.

18

Stukken betreffende (de betaling van) grondpacht voor (de molen en) het molenhuis aan de familie Hazenberg c.q. het betalen van grondlasten door genoemde familie, 192, 191, 193. 1 omslag NB In 1951 heeft het waterschap geprobeerd het molenhuis te Visvliet, waarvan het geen eigenaar was, te verkopen. NB Zie Bijlage II.


1

2.2.4 Personeel 19 Akten van benoeming van M. Wierenga respectievelijk P. Wobbes als bode en molenaar, 1883, 191. 2 stukken 2.2.5 Werken 20 Besluit van de commissaris der provincie waarnemende de taak der G.S. houdende vaststelling van het peil in het waterschap, 1943. 1 stuk 21

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap de Besheersmolenpolder tot de bouw van een watermolen, 1872. 1 stuk

22

Hinderwetsvergunning van de provincie Groningen tot het plaatsen van een elektromotor in de watermolen, 191. 1 stuk

23

Akten van overeenkomst tussen de provincie respectievelijk het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 191, 1972. 2 stukken

24

Polis van brandverzekering van de watermolen, 190, 19. NB De molen is afgebroken in 1966.

2

Vergunning van de minister van Binnenlandse Zaken voor het waterschap tot het leggen van twee dammen in de spoorsloten en een buis door de oprit van een particuliere overweg, 1872. 1 stuk

2

Stukken betreffende het in werkverschaffing verbeteren van hoofdwatergangen, 1933-193. 1 omslag

1 stuk

Inventaris

2

Archief van het waterschap Bombay 1878-1986 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig

Rechtsvoorgangers

Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1878, nr. 32. Prov. blad 1878, nr. 32 en Prov. blad 1921, 75. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grootegast; en (1921) Achtkarspelen. 96 ha. (oprichtingsbesluit, 1878), 500 ha. (reglement 1878); (1921) 550 ha. Watermolen (met scheprad); 1932 inbouw ruwoliemotor; 1955 elektrisch gemaal; molen verder afgebroken in 1966 (molenromp bestaat nog, maar is verkocht aan een particulier). Waterschap van F.J. Wijnia (lees: Wijma, KE) te Doezum (opgericht bij Statenbesluit van 11 november 1857, 23.03.90 ha.)8, en de polder van Hazenberg (189, ca. 8 ha.).87 Foto van de molen (met twee wieken) na het inbouwen van een ruwoliemotor in het Groninger Molenboek, .88 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 90 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 110.

1.2 Enige historische gegevens Uit de notulen van de Statenvergaderingen van de provincie Groningen uit 1857 wordt er reeds gesproken over de rechtsvoorganger van het waterschap Bombay, de Wijmia’s polder. De heer F.J. Wijnia, landbouwer op de Ees onder Doezum in de gemeente Grootegast verzocht om een vergunning om een waterschap aldaar op te richten.

86 87 88

Ibidem, nrs. 10 en 18 in het Munnekezijlvest, 60-61 en 6-65. Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 285, nr. 89. Van der Veen Czn., Groninger Molenboek.


3

De Staten stemmen in met het verzoek.89 Op 23 juli 1857 wordt het verzoek nogmaals behandeld met de voorgestelde naam Wijnia’s polder.90 In de vergadering van 3 november 1857 wordt de grote van het waterschap nader geregeld (23.03.90 ha. en liggend in de kadastrale gemeente Grootegast, sectie I, nr. 26-6.91 Op 11 november 1857 wordt het waterschap daadwerkelijk opgericht.92 Het reglement is niet gepubliceerd in het Provinciaal blad.

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn door drs. A.L. Hempenius de volgende archiefbescheiden vernietigd: getypte rekening, 1977-1986; kohier 197-1986; diverse losse stukken. Toegevoegd uit archief waterschap Westerkwartier is het bijzonder reglement uit 1921, zie inv. nr. 5. Van het Rijksarchief in Groningen zijn de begrotingen en rekeningen over jaren 1918-1952 verkregen, zie inv. nrs. 15-16. Inv. nrs. 27-33 zijn afkomstig van dhr. A. Wierenga te Groningen die bij het overlijden van zijn vader J. Wierenga, administratiekantoor Wierenga, de zolder heeft opgeruimd. Ontvangen d.d. 6 november 2009. De omvang van het archief van het waterschap Bombay na bewerking is drie dozen.

89 Notulen van het verhandelde in de vergaderingen der Staten van Groningen van het jaar 1857 (Groningen 1901) 286, vergadering d.d. 22 juli 1857, nr. . 90 Idem, 308-309. Vergadering d.d. 23 juli 1857, nr. 3. 91 Idem, 22-23. Vergadering d.d. 3 november 1857, nr. 15. 92 Idem, 529-533. Vergadering d.d. 11 november 1857, nr. 5.

Inventaris

4

2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 1-3

Notulen van de vergaderingen van de ingelanden, 1878-198. 1

2 3 4

3 delen

Mei 1878 - augustus 1931. NB Voorin ingebonden enige stukken betreffende in 1878, 1881 en 1891 aangegane geldleningen. Zie ook inv. nrs. 14 en 31. September 1931 - juli 19. Mei 197 - februari 198.

Presentielijsten van de vergaderingen van ingelanden, 1942-1977, 1981-198. 1 omslag

2.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 2.2.1 reglementering Bijzonder reglement, 1921.

1 stuk

Kaart van het waterschap, 197, 198. 4 stukken NB Schaal 1:5000. NB De bladen zijn ongelijk van inhoud; het opschrift luidt: Waterschap Bombay gelegen onder de gemeenten Grootegast en Surhuizum. NB Zie ook inv. nr. 27.

2.2.2 Belastingheffing NB Voor de kohier van omslag zie inv. nr. 30. 7-10

Kadastrale leggers van gronden, z.j. [1929, 19 en 1980], 193. 3 delen en 1 pak 7 8 9 10

z.j. [1929]. z.j. [19]. 193. z.j. [1980].


11-12

Percelenregisters behorende bij de legger, z.j. [1929] en 193. 11 12

13

2 cahiers

z.j. [1929]. 193.

Naamlijst / verzamellegger, z.j. [1929].

1 deel

2.2.3 financiën NB Zie inv. nr. 31. 14

Plan van geldlening en aflossing voor het converteren van geldleningen van 1878 en 1882 ten laste van het waterschap, 1891. Getypt afschrift, z.j. [1942]. 1 stuk NB Zie ook inv. nrs. 1 en 31.

1

Begrotingen, 1918/1919-198.

1 pak

1

Rekeningen, 1917/1918-197/198, 199-198.

1 pak

17-19

Kasboeken, 194-1987. 1 cahier en 2 delen NB Voor de kasboeken 1927/1928-1941/1942 en 1942/1943-1954/1955 zie inv. nrs. 28 en 29. 17 18 19

20

194/-194/. 19/-1980. 1981-1987.

Grootboek / rekening, 19/19-198.

1 deel

2.2.4 Personeel 21 Bestuursbesluiten houdende de benoeming van J. Renkema tot watermulder en J. Wierenga tot boekhouder, 190 en 19. 2 stukken (afschrift) 2.2.5 Werken 22

Vergunningen van G.S. respectievelijk de commissaris der provincie Groningen voor het waterschap tot de opstelling van een ruwoliemotor in de watermolen, en de bijplaatsing van een stoomlocomobiel, 1932 en 1942. 2 stukken

Inventaris

23

Akte van overeenkomst tussen het Electriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 1972. 1 stuk

24

Onderhandse akte van overeenkomst tussen het waterschap ‘de Bombaijstermolenpolder’ en het waterschap Doezum en Opende betreffende de verbetering en het onderhoud van de weg langs de Doezumervaart te Doezum, 194. 1 stuk

2

Brief van het hoofd technische dienst van het waterschap Westerkwartier houdende een overzicht van de mogelijkheden tot verbetering van de bemaling in Bombay, 1977. Hierbij: Knipsel uit de Leekster Courant d.d. 14 augustus 198 betreffende de concentratie van de waterschappen in het algemeen en de toekomst van het gemaal van Bombay in het bijzonder. 2 stukken

2.2.6 Werken van derden 2 Vergunning van het waterschap voor de NV Nederlandse Gasunie te Groningen tot het leggen van buizen in de aardgastransportleiding MarumLutjegast door watergangen van het waterschap, 1982. 1 stuk 2.2.7 varia 27 Kaart van het waterschap Bombay tonende een gedeelte van de Frische of Surhuizerdijk, 1917. 2 stukken. NB Schaal: 1:5.000. 28-29

Kasboeken, 1927/1928-1941/1942 en 1942/1943-194/19. NB Zie voor de kasboeken 1954-1987 inv. nrs. 17-19. 28 29

2 delen

191927/1928-1941/1942. 1942/1943-194/19.

30

Kohieren van omslag tot vinding der behoeften van het waterschap, 19219 en 191-192. 2 delen

31

Obligaties uitgegeven door het waterschap, 1892. NB Zie inv. nrs. 1 en 14.

32

Ingekomen correspondentie en minuten van uitgaande correspondentie betreffende het waterschap, 1949-198. 1 omslag

33

Overzicht over het 100-jarig bestaan van het waterschap, 1977.


1 omslag

1 deel

7

Archief van het waterschap De Bouwerderpolder (1890) 1891-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Literatuur

Prov. blad 1891, nr. 72. Prov. blad 1891, nr. 72. Prov. blad 197, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Ezinge. 194 ha. De Bouwerderpolder (1841). Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 1-17.

1.2 Enige historische gegevens De polder is tot stand gebracht door een poldercontract d.d. 25 november 181.93 Dit contract wordt genoemd in de eerste uitgaande brief gericht aan G.S. in september 1890. Deze brief is ingeschreven in het repertorium van inkomende en uitgaande stukken (inv. nr. ).

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Vernietigd zijn: De kohieren van de omslag, 193/19-1973; convocaties voor vergaderingen en enige bijlagen bij de rekeningen, 1952-1968. Het repertorium van ingekomen en uitgaande correspondentie is afkomstig uit het archief van de Fransummerpolder.94 De omvang van het archief van het waterschap De Bouwerderpolder na bewerking is twee archiefdozen.

93 9

Geertsema, Zeeweringen en waterschappen (Groningen 1910) 166. Het archief van het watershap Fransummerpolder (1930) 1935-1975 is toegankelijk, zie hieronder.

Inventaris

8


Notulen van de bestuursvergaderingen, 1891-1928, 1931, 1932; idem van de vergaderingen van ingelanden, 1891-1932. 1 deel

2


1 deel

3

Notulen van de bestuursvergaderingen, 1932-1974.

1 deel

4

Repertorium van ingekomen, 1890-189, en uitgaande stukken, 1890-192. 1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering en opheffing Reglement, 1891.

1 stuk

Kadastrale kaart van het waterschap, 197. NB Schaal 1:2.500.

1 stuk

7

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, 1972-197. 1 omslag

2.2.2 Belastingheffing 8 Kadastrale legger van gronden, 1891.

1 cahier

9


1 deel

10


1 deel

11

Percelenregister behorende bij de legger van gronden, 1943.


1 cahier

9


1 pak

13

Rekeningen, 1917/1918-1973.

1 pak

14

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1921/1922-1973.

1 deel

2.2.4 Werken 1 Blad houdende aantekeningen van het graven der tochten, 1911.

1 stuk

Inventaris

70

Archief van het waterschap De Dijken 1960-1974 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1960, nr. 86. Prov. blad 1960, nr. 86 en Prov. blad, nr. 87. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Leek, Marum en Oldekerk. 205 ha. (1960) en 198 ha. (196). Gemaal (1952, aangelegd in het kader van de ruilverkaveling Tolberterpetten).9 Afgesplitst van het waterschap De Tolberterpetten.9 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 16.

1.2 Enige historische gegevens De gronden van de polder van A. Verdenius, die ten oosten van de Muntje- of Hobbelweg lag, zijn in dit waterschap begrepen.97

1.3 vernietiging en vernietiging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de kohieren van de omslag, 1969-197, vernietigd. De omvang van het archief van het waterschap De Dijken na bewerking is één archiefdoos.

95 96 97

Zie Wp NZV, Archief Wp Westerkwartier, inv. nr. 1.029. Voor het archief van het waterschap De Tolberterpetten zie hieronder. De polder van A. Verdenius is summier beschreven in Geertsema’s, Zeeweringen (Groningen 1910) 193.


71

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van belanghebbenden, 190, en van ingelanden, 190-1974. 1 deel

2

Bijzonder reglement, 190, 194.

2 stukken

3

Kadastrale kaarten van het waterschap, 190, 198. NB Schaal 1:5.000.

2 stukken

4



Verzamellegger van gronden, 1974.

7


1 omslag

8

Rekeningen, 190/191-1973.

1 omslag

9-10

Kasboeken, 198-1974. 9 10

1 omslag 1 stuk

2 delen

198-1970. 1971-1974.

11

Tekening van het gemaal (De Dijken) in de ruilverkaveling Tolberterpetten, 192. 1 stuk

12

Akte van overeenkomst tussen het Electriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 1972/1973. 1 stuk

Inventaris

72

Archief van het waterschap Doezum en Opende 1861-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering

Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1861, nr. 3. Prov. blad 1861, nr. 6; Prov. blad 1861, nr. 6; Prov. blad 1916, nr. 18; Prov. blad 1933, nr. 66; Prov. blad 190, nr. 1; Prov. blad 1956, nr. 29; Prov. blad 1957, nr. 68; Prov. blad 1961, nr. 68 en Prov. blad 1969, nr. 2. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Grootegast. 3.59 ha. (1861); ca. 3.600 ha. (reglement); 3.839 ha. (1933) en 3.1 ha. (1961). Vijf bestuursleden; binnen de grenzen van het waterschap lagen de waterschappen Bombay (gedeelte), De Zuidpolder (het westelijke gedeelte), De Kaleweg, Lauwers Grootegast en De Polmapolder, alsmede de Van der Veenpolder. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 98; -Zeeweringen (Groningen 1910) 117 en Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, 6-65.98

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Het notulenboek 1910-1935 ontbreekt; in verband hiermee zijn enige stukken, die vernietigbaar waren, bewaard. In de notulenboeken is uitgebreid aantekening gemaakt van de presentie op de vergadering; de bewaard gebleven presentielijsten, 1938, 1939, 1981-1986, zijn daarom vernietigd. Vernietigd zijn voorts: financiële overzichten, 1959/1960-1986 (onvolledig) en kohieren van de omslag 1961, 1980-1986.

98

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 17 in het Munnekezijlvest, 6-65.


73

Inv. nr. 5 is afkomstig van het waterschap Westerkwartier. In 1996 zijn de begrotingen en rekeningen 1918-1937 ontvangen van het Rijksarchief in Groningen. Inv. nrs. 98-109 zijn afkomstig van dhr. A. Wierenga te Groningen die bij het overlijden van zijn vader J. Wierenga, administratiekantoor Wierenga, de zolder heeft opgeruimd. Ontvangen d.d. 6 november 2009. De omvang van het archief van het waterschap Doezum en Opende na bewerking is twaalf archiefdozen.

2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard NB Zie ook inv. nrs. 99-100. 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en ingelanden, februari 182 - juli 1910. 1 deel

2

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, mei 193-februari 198. 1 deel NB Als bijlage bij de notulen van 25 februari 1980 is een zeer informatief Jaarverslag 1979 in het notulenboek geplakt.

3

Register van uitgaande brieven, oktober 182 - september 1878; aan keerzijde: uittreksels uit de notulen en allerlei stukken, januari 182 - maart 187. 1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering en waterschap/waterschapsorganisatie 4 Bijzonder reglement, 191, 1933, met wijzigingen, 1940, 19, 197, 191, 199. 1 omslag NB Hierbij een gedeelte van een voorstel tot reglementswijziging, waarschijnlijk van 1915.

Inventaris

74

Kadastrale kaarten (1:2.00), blad 1-18, 1914 (bijgewerkt t./m. 1943); blad 1a, 2a en 3a, 1943, 1931, 1931. 22 bladen plano NB Verzamelkaart (1:20.000).

Schetstekeningen, z.j. [193], overzichtstekening, 19, en kadastrale kaart van het waterschap, 197. stukken NB Schalen 1:20000, 1:25000 en 1:5000.

7

Brief aan F. Wouda c.s. te Opende houdende richtlijnen en voorwaarden voor de oprichting van een bemalingswaterschap in het zuidwesten van het waterschap Doezum en Opende, 1942. 1 stuk NB In de brief wordt gesuggereerd dat het waterschap Doezum en Opende de nodige vergunningen zal kunnen verstrekken.

8

Verzoek van J. Brink, aan het waterschap Doezum en Opende om voorziening/oplossing in de impasse die is ontstaan door het doorgraven van de buurweg langs de Doezumertocht door E. de Jong als protest tegen de opneming van diens perceel kadastraal bekend gemeente Grootegast, sectie H, nr. 1.107 in het wegwaterschap Pebosch, z.j. [1928]. 1 stuk NB Het archief van het wegwaterschap Pebosch 1928-1945 (1949) is te raadplegen bij het Wp NZV.99

9

Briefwisseling tussen het waterschap en G.S betreffende de plannen tot concentratie van waterschapstaken binnen het waterschap Westerkwartier, 1973-197. 4 stukken

10

Berekeningen voor de opzet van een geconcentreerd waterschap ten zuiden van het Van Starkenborghkanaal, binnen en buiten het waterschap Westerkwartier, 1984. 3 stukken

11

Tekst van de afscheidswoorden van zittende bestuursleden aan oud-voorzitters, 19, 1978. 2 stukken

2.2.2 Belastingheffing 12-22 Kadastrale leggers van gronden, 1914-193. 12 13 14

11 delen

Art. 1-317, 1914. Art. 318-9, 1914. Art. 0-999, 1914.

99 K.A.M. Engbers en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de wegwaterschappen liggende in de gebieden van de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier (1611) 1853-1995 (Groningen 2010).


7

1 1 17 18 19 20 21 22 23-27

Art. 1.000-1.342, 1914. Art. 1.343-1.9, 1914. Art. 1.9-2.0, (1914). Art. 2.07-2.443, (1914). Art. 2.444-2.819, (1914). Art. 2.820-3.18, (1914). Art. 3.19-3.441, (1914). Art. 3.442-3.743, (1914/193).

Kadastrale leggers van gronden, 197. 23 24 2 2 27

4 pakken en 1 omslag

Art. 1-3.00. Art. 3.01-.199. Art. .200-.300. Art. .301-7.311. NB Het betreft hier onbelaste percelen. Blanco nr.

28

Register van percelen bij de legger van 1914.

1 deel

29

Naamlijst behorende bij de legger van 1914.

1 deel

2.2.3 Eigendommen en visrecht NB Zie ook inv. nr. 101. 30

Onderhandse akte van transport door W. Poort te Doezum aan het waterschap van een strookje grond ten behoeve van de bouw van een werkloodsje van het waterschap, 1924. 1 stuk

31

Kwitanties van S.H. Postma en P. Olthoff voor de betaling door het waterschap van de koopsom voor twee strookjes grond ten noorden van de Doezumertocht en bij de Pebosscher brug ten behoeve van het maken van wisselplaatsen in de tocht, 192, 1929. 2 stukken

32

Akten van verpachting van het visrecht in de Doezumertocht, 1940, 1942. 2 stukken

2.2.4 financiën NB In overeenstemming met het bijzonder reglement van 191 worden de kosten van onderhoud etc. van verschillende waterschapsobjecten vanaf 1922/1923 omgeslagen over twee ‘afdelingen’. De eerste afdeling, grofweg bestaande uit het zuidelijke, onbeInventaris

7

malen gedeelte van het waterschap, heeft de zorg voor de hoofdwatergangen, die naar het spraakgebruik in Westerkwartier vaak worden aangeduid met ‘watersloten’, en duikers. De zorg voor de Doezumertocht, veelal aangeduid met ‘hoofdvaart’, de bruggen en vonders, berust bij de eerste en de tweede afdeling, dus het gehele waterschap. In het opschrift van begrotingen en rekeningen worden de afdelingen vrijelijk door elkaar gebruikt. Het omslagplichtige gebied van de eerste afdeling varieert van 2.440 tot 2.14 ha. NB Zie ook inv. nr. 98. 33

Stukken betreffende de verlening door de Kroon van concessie tot heffing van doorvaartrechten op de Doezumertocht, 191-194. 1 omslag

34

Akten van verpachting van de ontvangst van doorvaartrechten op de Doezumertocht, 1941, 1942. 2 stukken

3

Plan van geldlening ten behoeve van de verbetering van de Leidijk, 192. 1 stuk

3

Brief aan G.S. houdende een verzoek tot het aangaan van een geldlening ten behoeve van een bijdrage van het waterschap Doezum en Opende in de bouw van een ophaalbrug te Pebosch, en de afkoopsom betreffende de overdracht van de brug aan de gemeente Grootegast, 1929. 1 stuk NB De brug is gelegd door het waterschap Pebosch.

37

Begrotingen (algemeen beheer), 1918/1919-1921/1922; 1e en 2e afdeling (algemeen) ‘Hoofdvaart en bruggen’, 1922/1923-198. 1 pak NB Hoofdvaart en bruggen zijn: Doezumertocht en bruggen.

38

Begrotingen, 1e afdeling ‘Watersloten’, 1922/1923-198. NB Watersloten zijn: Hoofwatergangen en duikers.

39

Rekeningen (algemeen beheer), 1917/1918-1921/1922; 1e en 2e afdeling (algemeen) ‘Hoofdvaart en bruggen’, 1922/1923-198. 1 pak

40

Rekeningen, 1e afdeling ‘Watersloten’, 1922/1923-198.

1 pak

41

Verzamelrekeningen (net-exemplaar), 1940/1941-198.

1 deel

42

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1937/1938-1941/1942.

1 omslag

43-4

Kasboeken, 1941/1942-191/192.

12 delen


1 pak

77

43 44 4 4 47 48 49 0 1 2 3 4 -1

Tabellarisch kasboek, 192/193-1987. 7 8 9 0 1

2

1941/1942-1943/1944. 1942/1943-1944/194. 1940/1941-194/194. 194/1947-1947/1948. 1948/1949-1949/190. 190/191-191/192. 192/193-193/194. 194/19. 19/19-19/197. 197/198-198/199. 199/190-190/191. 191/192. 7 delen

192/193-194/19. 19/19-197/198. 198-1971. 1971-197. 197-1978. 1979-1982. 1983-1987(1988).

Akte van overeenkomst tussen de waterschappen de Zuidpolder en Doezum en Opende betreffende de verrekening van door de Zuidpolder af te voeren water, dat over de Harkereed, de grens van beide waterschappen, in dat waterschap loopt, 1937. 1 stuk

2.2.5 Personeel 3 Bestuursbesluiten houdende de benoeming van A. van der Kloet als bode, 1931, en A. Wierenga als boekhouder, 1940 (192). 2 stukken 4

Instructie voor de boekhouder, 1940.

1 stuk

2.2.6 Werken NB Zie ook inv. nrs. 102-103 en 10-108.

Besluit van de commissaris der provincie Groningen houdende vaststelling van het peil van het waterschap, 1943. 1 stuk

Inventaris

78

Stukken betreffende de afstand van diverse perceelsgedeelten door ingelanden en de aankoop daarvan door het waterschap Doezum en Opende ten behoeve van de aanleg van de Doezumertocht en de aanleg, het onderhoud en het gebruik van de aan de westen noordzijde van de tocht aan te leggen rijweg, 181-184. 1 omslag

7

Vergunning van de gemeente Grootegast voor het waterschap tot het leggen van een duiker in de zandweg te de Zanden onder Opende ten behoeve van een watergang vanaf de Lauwers naar de Zijlroe aldaar, 1940. 1 stuk

8

Briefwisseling tussen het waterschap en G.S. over het verbeteren van de afwatering te Opende c.q. het leggen van duikers voor de afvoer van water in de Doezumertocht, 1940-1941. stukken e NB De vergunning van G.S. d.d. 21 augustus 1941 nr. 170, 1 afd. voor het leggen van de duikers ontbreekt.

9

Nota’s van kosten van de Nederladsche Heidemij voor het verbeteren van de afwatering, 190-191; hierbij verklaringen van afstand van grond te OpendeZuid door ingelanden, 1947-1948. 1 omslag NB Zie ook inv. nrs. 104-105.

70

Stukken betreffende de vernieuwing van een brug over de Doezumertocht bij de zuivelfabriek te Kornhorn voor rekening van het waterschap en het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe, alsmede de vervanging van drie bruggen over dezelfde watergang door duikers, 1974, 1977-1979. 1 omslag

71

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en belanghebbende ingelanden betreffende het graven en onderhouden van een watergang vanaf de Lauwers tot de Zijlroe te de Zanden onder Opende, 1940. 1 stuk

72

Voorwaarden van aanbesteding van het schonen van de Doezumertocht, 1942 en 1943. 2 stukken

73

Akten van overeenkomst tussen het waterschap enerzijds en Jan van der Naald respectievelijk O. van der Hoek anderzijds betreffende het schonen van de Lauwers en de Doezumertocht, 1943 en 1947. 2 stukken

74

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en M. Zuiderveld te Doezum en P.B. van der Donk te Sebaldeburen betreffende de uitvoering van voorkomend gronden beugelwerk, 1944. 1 stuk


79

7

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en de ingelanden M. Hazenberg, A. de Boer, A. de Jong en R. de Jong, allen te Doezum, waarbij de ingelanden aannemen het ruit en de mestspecie uit de westelijke Doezumer watering, dat op de walkant der landerijen van M. Hazenberg wordt gedeponeerd, ieder jaar (om en om) op hun kosten te verwijderen, 1978. 1 stuk NB Bovengenoemde verplichtingen gaan over op de rechtsopvolgers; het stuk is echter niet geregistreerd.

2.2.7 Schouw 7 Suppletoire legger van schouwbare voorwerpen, 192; en twee nagenoeg gelijke wijzigingsleggers, 1927. 3 stukken NB De wijzigingsleggers zijn niet goedgekeurd. 2.2.8 Werken van derden 77 ‘Verbandschrift’ / Verklaring van P.A. Veenstra, vervener te Surhuizum, dat hij de voorwaarden zal nakomen van een [niet bewaarde] vergunning tot het doorgraven van het jaagpad ten noorden van de Doezumertocht en het op die plaats leggen van een ‘zet’ met batten, 1872. 1 stuk 78

Verklaring van bestuursleden van het waterschap Pebosch dat zij de bovengrond, het houtgewas en het vrijkomende zand ter plaatse van de door het waterschap Doezum en Opende te maken wisselplaats in de Doezumertocht zullen afvoeren, 1929. 1 stuk

79

Vergunning van het waterschap voor L.W. Swart en J. Rozema tot het leggen van een kabel door de Doezumertocht ten zuiden van de klapbrug ten behoeve van de aanleg van een radio-centrale in de Pebosch, 1934. 1 stuk

80

‘Verbandschrift’ / Onderhandse akte waarbij J. Hofstede c.s., ingelanden van het waterschap Doezum en Opende, aannemen een duiker te leggen en schouwbaar te onderhouden in een dam van een uitgang naar de provinciale weg te Opende, 1941. 1 stuk

81

Vergunning van het waterschap voor de NV Lijempf te Leeuwarden tot het hebben van een los- of laadplaats aan de Doezumertocht, 1947. 1 stuk

82

Vergunning van het waterschap voor K. van der Velde te Oppenhuizen tot het maken van een dam met afsluitbare duiker en een elektrische bemalingsinstallatie ten behoeve van het op peil houden van de veenplas ten zuidwesten van Opende tegen de weg genaamd de Scheiding, 1981; hierbij briefwisseling te dezer zake, 197-1981. 1 omslag Inventaris

80

83

Akte van dading tussen P. Hiemstra te Opende en J. van der Poel te Amsterdam, waarbij o.a. een regeling is getroffen betreffende een duiker in de sloot langs de Drachtsterweg te Opende, 1983. 1 stuk

84

Vergunningen van het waterschap voor H. Stuivinga te Doezum en A. IJtsma te Opende tot de gedeeltelijke demping van hoofdwatergangen, 198. 2 stukken

8

Vergunning van het waterschap voor W. de Wit te Kornhorn tot het hebben van een stenen beschoeiing in de watergang achter zijn huis, 198. 1 stuk

8

Vergunningen van het waterschap voor ingelanden tot het hebben en leggen van bruggen over de Doezumertocht en de Lauwers, 198, 198-1987. 1 omslag

87

Vergunningen van het waterschap voor ingelanden tot het leggen van bruggen over hoofdwatergangen, 198, 198. 1 omslag

88

Vergunningen van het waterschap voor ingelanden tot het hebben van dammen met duikers in hoofdwatergangen, 1984-198. 1 omslag

89

Vergunning van het waterschap voor de Nederlandse Aardolie Maatschappij BV te Assen tot het aanleggen van een gasboorlokatie in Opende-Oost, 1978. 1 stuk

90

Vergunning van het waterschap voor de P.T.T. te Amersfoort tot het hebben van kabels door hoofdwatergangen, 1980. 1 stuk

91

Vergunning van het waterschap voor de NV Ned. Gasunie te Groningen tot het leggen van een 18’’ aardgasleiding (Marum-Visvliet) door diverse watergangen, 1982. 1 stuk

92

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap de Kaleweg tot het bouwen van een elektrisch gemaal, 1938. 1 stuk NB Het betreft hier een afschrift.

93

Vergunning van de provincie Groningen voor B. Poelman te Surhuisterveen tot ontgronding van percelen te Opende-Zuid ten zuiden van de spoorbaan ten behoeve van zandwinning en de aanleg van een recreatiepark, 197 (197, 1977, 1982). 1 omslag


81

NB Ten behoeve van de (extra) afwatering is reeds in 1975 geprobeerd een gebied van ca. 250 ha. tijdelijk rechtstreeks op de boezem van Westerkwartier te doen afstromen. 94

Vergunning van de provincie Groningen voor G. Greijdanus c.s., deelnemers in de kavelruil ‘Trimunt’, tot ontgronding van enige percelen landbouwgrond in de gemeente Marum, 1982. 1 stuk NB Eén van de bijkomende werken betreft het verlengen van een dam met duiker in de hoofdwatergang van het waterschap Doezum en Opende ten noorden van de Leidijk; afschrift van een vergunning van het waterschap terzake ontbreekt echter.

9

Vergunning van de provincie Groningen ingevolge de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (WVO) voor W. Storteboom te Kornhorn tot het lozen van spoel- en hemelwater op een watergang in het waterschap, 1983. 1 stuk

9

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en E.E. de Jong te Doezum betreffende het onderhoud van de riolering op het perceel kadastraal bekend gemeente Grootegast Sectie H nummer 920 uitlopend in de westelijke Doezumerwatering, 198. 1 stuk

97

Vergunningen van het waterschap en de provincie Groningen voor de gemeente Grootegast tot het maken van overstorten en kruisingen met watergangen in het kader van het rioleringsplan Opende, 1984. 2 stukken

2.2.9 varia 98 Financieel verslag van het waterschap bestaande uit rekening en verantwoording en een begroting, 1979-198. 1 omslag 99


100

Presentielisten vergaderingen van het bestuur van het waterschap, z.j. en 193-197. 1 omslag

101

Varia aan akten betreffende het waterschap, 1941-198.

102

Bestek en voorwaarden voor het maken van een brug van gewapend beton ter vervanging van de Dorpstil, met bijkomende werken, z.j. [1949]. 1 omslag NB Met een bouwtekening.

103

Bestek en voorwarden voor het maken van een brug van gewapend beton over de Doezumertocht, in de weg van Doezum naar Dorpstil, met bijkomende werken en correspondentie, 1948. 1 omslag NB Met bouwtekeningen.

1 omslag

Inventaris

82

104

Rapport en begroting van kosten om de afwatering van gronden gelegen in het waterschap te verbeteren door de Nederlandsche Heidemaatschappij, 1949. 1 omslag NB Met bouwtekeningen.

10

Stukken betreffende de verbetering van de afwatering van het waterschap door de Nederlandsche Heidemaatschappij, 1949-191. 1 omslag NB Met bouwtekeningen

10

Bestek en voorwaarden wegens het maken van een nieuwe draaibrug met bijbehorende werken over het kanaal te Doezum, voor het waterschap, 1932. 1 omslag NB Met een blauwdruk.

107

Stukken betreffende de verleende vergunning door het waterschap aan de NV Waterleidingmaatschappij Provincie Groningen inzake het leggen, hebbern en onderhouden van een buisleiding, 19. 1 omslag NB Met een bouwtekening.

108

Plan van een geldleing en aflossing voor het waterschap ten bate van de verbetering van de afwatering, 191. 1 stuk

109

Varia aan correspondentie ter illustratie van het briefpapier van het waterschap, 198 en 1983. 1 omslag


83

Archief van het waterschap De Drie Polders (1909) 1917-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat

Bemalingswerktuig

Rechtsvoorganger

Prov. blad 1917, nr. 20. Prov. blad 1917, nr. 20 en Prov. blad 1960, nr. 85. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Leek. 1.05 ha. (1917) en 1.055 ha. (1960). NB Volgens de kaart van het waterschap Westerkwartier van 1907 omvatten de toen bestaande waterschappen en polders, namelijk de Lettelbertermolenpolder 587 ha., en de Zuiderpolder 121 ha; benevens de Cazemierpolder 23 ha en de Nienoordspolder 59 ha., samen 790 ha. Volgens de reglementen van 1909 maten de Lettelbertermolenpolder (581 ha.) en de Zuiderpolder, inclusief de Cazemierpolder (217 ha.) samen 798 ha. In 1915 is door de ingelanden van het op te richten waterschap besloten ca. 150 ha. tussen de Matsloot, de Traansterwijk, de Lettelbertermolenpolder en ‘in de richting van de laan bij de gebroeders Beukema’ in het waterschap op te nemen (‘het Noordwestelijke gedeelte’). Gemaal van de Zuiderpolder en watermolen van de Lettelbertermolenpolder (gedeeltelijk verkocht 1917); elektrisch gemaal aan Lettelberterdiep (1917); twee elektrische gemalen, aan de Groeve of Molenkanaal, en aan het Lettelberterdiep (1957). Waterschappen De Lettelbertermolenpolder; De Zuiderpolder en De Nienoordsche polder.100

100 Voor De Lettelbertermolenpolder vergelijk: Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 30 in het Kommerzijlvest, -5; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 162-16 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 187-188. Voor het waterschap De Zuiderpolder: Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 31 in het Kommerzijlvest, -5; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 16-165 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 1188-189. Voor de Nienoordsche polder vergelijk: Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 39 in het Kommerzijlvest, 50-51; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 167 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 191.

Inventaris

84

Bijzonderheden

Literatuur

Ingevolge art.  van het bijzonder van 1917 moesten van de gronden van de Zuiderpolder, belast met de aflossing en rentebetaling der nog bestaande schuld, alsmede van de gronden aan de noordwestgrens van de Lettelbertermolenpolder, belast met de schuld van de alsnog te maken omdijking, afzonderlijke begrotingen en rekeningen worden opgemaakt. Van ‘de noordwestelijke gronden’ zijn deze t./m. 1925/1926 aanwezig. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 187-189 en 191-192.

1.2 Enige historische gegevens Het waterschap De Drie Polders heeft een drietal rechtsvoorgangers gehad, zijnde de waterschappen: de Lettelbertermolenpolder; De Zuiderpolder en De Nienoordsche Polder. Het Waterschap De Lettelbertermolenpolder is opgericht en gereglementeerd bij een Statenbesluit d.d. 12 juli 1871 (Prov. blad 1871, nrs. 95 en 105). Het waterschap De Zuidpolder heeft als rechtsvoorganger de Cazemierpolder. Deze polder werd rond 1862 door een wipmolen bemalen.101 De wipmolen is vervangen door een windvijzelmolen.102 Het waterschap De Zuiderpolder is opgericht in 1909 (Prov. blad 1909, nr. 58). De Zuiderpolder is beschreven in Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier.103

1.3 verkrijging der archiefbescheiden Uit het archief van het waterschap Westerkwartier is het reglement voor de Zuiderpolder en de Lettelbertermolenpolder toegevoegd. De omvang van het archief van het waterschap De Drie Polders na bewerking is drie archiefdozen.

101 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 38 in het Kommerzijlvest, -5. 102 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 167 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 192. 103 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 31 (30a), -5 in het Kommerzijlvest; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 16 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 188.


8


Notulen van de vergaderingen van ingelanden van het op te richten waterschap, 191-191, en van het waterschap De Drie Polders, 1917-1973. 1 deel

2-3


2 delen

1930-190. 191-1973.

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering en opheffing 4 Reglement voor het waterschap De Zuiderpolder, 1909.

1 stuk

Reglement voor het waterschap De Lettelbertermolenpolder, 1909. 1 stuk

Bijzonder reglement voor het waterschap De Drie Polders, 1917, 190. 2 stukken NB Waarschijnlijk is de werknaam voor het waterschap Drie Polders ‘waterschap Benoorden Tolbert’ geweest, zoals uit twee oproepen voor de vergaderingen van belanghebbenden op 17 januari en 21 maart 1914 blijkt.104

7

Kadastrale kaart van het waterschap, 19. NB Schaal 1: 5.000.

8


2.2.2 Belastingheffing 9-10 Kadastrale leggers van gronden, z.j. [190].

10

1 stuk

2 pakken

Vergelijk: Wp NZV, Archief Wp Westerkwartier, inv. nr. 90.

Inventaris

8


1 pak

12

Rekeningen, 1917/1918-1971.

1 pak

13

Begrotingen voor het noordwestelijke gedeelte van het waterschap, 1918/1919-192/192. 1 omslag

14

Rekeningen voor het noordwestelijke gedeelte van het waterschap, 1917/1918-192/192. 1 omslag NB Het tijdelijke financiële beheer van de aan de Drie Polders toegevoegde gronden was voorgeschreven in art. 4 van het bijzonder reglement. Het werk, bestaande in het verhogen van de dijken, is in 1917 uitgevoerd en de daarvoor aangegane geldlening is in 1926 afbetaald.

1-17

Kasboeken, 193/1937-1974. 1 1 17

3 delen

193/1937-194/1947. 1947/1948-197/198. 198-1974.

2.2.4 Werken 18 Bestek voor het verzwaren van de dijkjes om de Lettelbertermolenpolder, 191. 1 stuk NB Met potlood zijn gegevens voor hetzelfde werk in ‘het noordwestelijk gedeelte’ toegevoegd. 19

Akte van overeenkomst tussen de provincie Groningen en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal aan het Lettelberterdiep, 1917. 1 stuk

20

Advies en kostenbegroting van de Nederlandsche Heidemaatschappij voor het in werkverschaffing verbeteren van de hoofdwatergang naar het gemaal aan het Lettelberterdiep, ‘gedeeltelijk genaamd de Matsloot’, 193. 1 stuk NB Het bijbehorende situatiekaartje met een veel ouder kaartbeeld laat zien dat de zeer kronkelende Matsloot met het noordelijk daarvan gelegen Wolddiepje oorspronkelijk de afvoermiddelen van de Traanstervenen zijn geweest.


87

21

Ingekomen brief van ingelanden in de zogenoemde noordwestelijke polder te Pasop houdende klachten over de slechte afwatering en de bedorven veldvruchten, 1942, en briefwisseling tussen G.S. en het waterschap over hetzelfde onderwerp, 194. 3 stukken

22

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het vervangen van zes duikers in de provinciale weg Poffert-Friesche Palen, 19. 1 stuk

23

Bestek en voorwaarden voor het (her)graven van watergangen met bijbehorende werken, 19, en stukken betreffende de uitvoering en de subsidiëring van de werken, alsmede de aankoop en ruiling van diverse perceeltjes grond, 19-198. 1 omslag

24

Stukken betreffende de bouw van twee elektrische gemalen aan de Groeve en bij het Lettelberterdiep, 19-197. 1 omslag

2

Ontwerp-tekeningen van de ombouw van Rijksweg 43 tot autosnelweg en de daarvoor noodzakelijke wijzigingen van (hoofd)watergangen in het waterschap, 199-1971. 1 omslag

2.2.5 Werken van derden 2 Afschrift van een vergunning van de provincie Groningen voor de Staat der Nederlanden tot ontgronding van diverse percelen in het waterschap ten behoeve van een zandwinplaats voor de baanverdubbeling van Rijksweg 43, 1970. 1 stuk 27

Vergunning van het waterschap voor de P.T.T. tot het leggen van telefoonkabels door watergangen, 19. 1 stuk

Inventaris

88

Archief van het waterschap Eelderwolderpolder (1916) 1917-1986 (1988) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering

Opheffing

Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bijzonderheden

Literatuur

105

Prov. blad Groningen 1917, nr. 66 en Prov. blad Drenthe 1917, nr. 7. Groningen: Prov. blad 1917, nr. 66; Prov. blad 1918, nr. 63; Prov. blad 1920, nr. 65; Prov. blad 1927, nr. 120; Prov. blad 1929, nr. 35; Prov. blad 1936, nr. 19; Prov. blad 1938, nr. 25; Prov. blad 192, nr. 77; Prov. blad 198, nr. 73; Prov. blad 199, nr. 62 en Prov. blad 1955, nr. 68. Drenthe: Prov. blad 1917, nr. 7; Prov. blad 1918, nr. 38; Prov. blad 1920, nr. 67; Prov. blad 1927, nr. 95; Prov. blad 1929, nr. 2; Prov. blad 1936, nr. 11; Prov. blad 1938, nr. 1; Prov. blad 192, nr. 0; Prov. blad 198, nr. 38; Prov. blad 199, nr. 12 en Prov. blad 1955, nr. 37. Prov. blad Groningen 198, nr. 58 en Prov. blad Groningen 1986, nrs. 9 en 26. Prov. blad Drenthe 198, nr. 65 en Prov. blad Drenthe 1986, nrs. 6 en 3. Respectievelijk in werking getreden per 1 januari en 1 september 1986. Waterschappen Noordenveld en Westerkwartier. Gemeenten Eelde, Groningen, Haren (interprovinciaal). 1.135 ha. (1917). Bemalingsovereenkomst met het waterschap De Verbetering.10 Vanaf (1915) 1917 tot 1951 ook ontvanger van het water van de waterschappen Oosterland en Lappenvoort. Tussen 1867 en 1915 is volgens de notulen van de vergadering van ingelanden d.d. 12 maart 1919 zeventien maal getracht een waterschap op te richten. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 16.

Het archief van het waterschap De Verbetering (1798) 1872-1978 is toegankelijk, zie hieronder.


89

1.2 vernietiging der archiefbescheiden De volgende archivalia zijn vernietigd: Kladnotulenboek van bestuursvergaderingen, 1957-1961; Kohier van de omslag, 1918/1919, 1923/192, 1927/1928, 191/192195/196; afschriften; Verzamellegger van gronden (ten bate van de opmaking van het kohier), ca. 1950; Staten van eigendommen, bezittingen en schulden, 1957-1960; Statistiek waterschapsfinanciën Eelderwolderpolder en De Verbetering, 196-1951; Diverse ingekomen stukken, 1920-1986 en Tekeningen van diverse nutsbedrijven, zonder vergunning, 1962-1980.

1.3 verkrijging der archiefbescheiden Het archief is bij de opheffing van het waterschap verdeeld in twee delen en verdeeld onder de rechtsopvolgers, zijnde de waterschappen Noordenveld en Westerkwartier. De begrotingen 1918/1919-195/196 en de rekeningen 1918/1919-19/195 zijn in 1996 overgenomen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 19-20). De omvang van het archief van het waterschap Eelderwolderpolder na bewerking is vijf archiefdozen.


Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1917-1941. 2 delen 1 2

1917-192. 192-1941.

3

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1941-1982, en van bestuursvergaderingen, 1942-1977. 1 deel

4

Register van uitgaande stukken, 1918-1932, 1947.

1 deel

Inventaris

90

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering Algemeen reglement voor de waterschappen in de provincie Groningen, 1921-199. 1 omslag

Reglement voor het waterschap, 1917-19, en stukken betreffende voorgestelde reglementswijzigingen, 1920-194. 1 omslag

7


8

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, 1982-198 (1988). 1 omslag

2 bladen

2.2.2 Belastingheffing 9-10 Kadastrale legger van gronden van de gemeenten Haren en Groningen, 1917 - z.j. [19]. 2 delen 9 10

Artt. 1-334. Artt. 33-.

11

Naamlijst bij de legger van gronden van de gemeenten Haren en Groningen, met verzamellegger, 1917-1927. 1 deel

12

Kadastrale legger van gronden van de gemeente Eelde, artt. 1-3, 1917. 1 deel

13

Naamlijst en percelenregister bij de legger van gronden (gemeente Eelde), met verzamellegger, 1917-1932. 1 deel

14

Kadastrale legger van gronden (gemeente Eelde, artt. 1-20), 1938. 1 deel

1

Naamlijst en percelenregister bij de legger van gronden (gemeente Eelde), 1938. 1 deel

2.2.3 Eigendommen 1 Brieven van Rijkswaterstaat directie Groningen betreffende de verkoop door het waterschap van een perceel in de gemeente Haren voor de aanleg van een zandwinplaats bij de Piccardthof ten behoeve van de aanleg van de rijksweg Groningen-Drentse Punt, 192-193. 3 stukken Bemalingswaterschappen Westerkwartier

91

17

Akte van verhuring door het waterschap aan G. Bonder van een perceel hooiland te Eelderwolde, dat na de uitvoering van werken is aangekocht, 1919. 1 stuk NB De transportakte is niet in het archief aangetroffen. De huurder is verplicht met de grond, die op het perceel ligt, de laagten aan te vullen.

18

Vergunningen van het waterschap voor M. Bonder, G. Tinge en G. Birze tot het vissen in de watergangen, 19-1983. 1 omslag


1 pak

20

Rekeningen, 1918/1919-1980.

1 pak

21

Begrotingen, rekening en verantwoording van inkomsten en uitgaven, 1981-198. 1 omslag

22

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 197-1982.

23

Brief van het waterschapsbestuur aan G.S. van Groningen houdende verzoek om toestemming voor het verlagen van de jaarlijkse aflossing van de schuld in de crisistijd, 1932. 1 stuk

2.2.5 Personeel 24 Instructie voor de waterschapsbode, 1928.

1 omslag

1 stuk

2.2.6 Werken 2 Stukken betreffende de instelling van een zomerpeil op het Paterswoldsemeer ten behoeve van de pleziervaart, 1931-198. 1 omslag 2

Afschrift van een staat van meerwerk bij overeenkomst betreffende het aanbrengen van een zandbedekking op de Eelder Hooiweg, 191. 1 stuk NB Het bestek voor het hoofdwerk was aanbesteed op 7 oktober 1916.

27

Afschrift van een verzoekschrift van het voorlopig bestuur van het op te richten waterschap Eelderwolderpolder aan het hoofdbestuur van het waterschap Westerkwartier om subsidie voor het hergraven van de Woldsloot, 1917. 1 stuk NB Vergelijk: Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.007.

Inventaris

92

28

Stukken betreffende het herstel van de Hooimadijk, die vernield was door Duitse en Canadese legeronderdelen, en het vergoeden van de schade door het Rijk, 1947-1948 (192). 1 omslag

29

Rapport van Grontmij NV betreffende het verbeteren van de ontwatering van ca. 11 ha van de Eelderwolderpolder in de gemeente Haren, 192. 1 stuk

30

Publiekrechtelijke vergunning van Rijkswaterstaat directie Groningen voor het waterschap tot het gebruikmaken van de Rijksweg Groningen-Drachten voor het hebben van twee peilschalen aan de duiker in de Rijksweg, waardoor de Eelderwolderpolder afwatert op het waterschap De Verbetering, 19. 1 stuk NB Vergelijk: Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv.nr. 916.

31

Stukken betreffende (plannen tot) verbetering van de Leijenloop in samenhang met de afwatering van een glastuinbouwbedrijf tussen de Boterdijk en het Kluivingsbos te Paterswolde, 1978-1982. 1 omslag NB Vergelijk: Wp NZV, Archief waterschap Noordenveld, inv. nr. 505.

2.2.7 Werken van derden 32 Brieven van het bestuur van het waterschap Het Oosterland aan de Eelderwolderpolder en de gemeente Haren houdende mededeling van het gereedkomen van de bouw van een eigen bemalingsinstallatie c.q. de afbraak van de grondduiker onder de Paterswoldse Schipsloot en het verzoek de duiker in de Meerweg, waardoor Het Oosterland 3 jaar lang op de Eelderwolderpolder heeft afgestroomd, over te nemen, 191, 192, 194. 3 stukken 33

Vergunning van het waterschap voor het Provinciaal Electriciteitsbedrijf van Groningen tot de bouw van een transformatorstation c.a. aan de Reigerlaan te Paterswolde, 190. 1 stuk

34

Stukken betreffende een geschil tussen de Stichting Het Elsburger Onland en de firma Gebr. Kruijer over de onttrekking van water aan het Onland ten behoeve van gietwater voor een kwekerij, 194, 19, 1981. 4 stukken

3

Vergunningen van de provincie Drenthe tot ontgronding van diverse percelen in het waterschap, 199-198. 1 omslag

3

Vergunningen van de provincie Groningen tot ontgronding van diverse percelen in het waterschap, 1974-198. 1 omslag


93

Archief van het waterschap De Eendragt 1874-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1872, nr. 57. Prov. blad 187, nr. 2; Prov. blad 1913, nr. 19 en Prov. blad 1937, nr. 38. Prov. blad 1985, nr. 32. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Aduard en Hoogkerk. 20 ha. (187) en 221 ha. (1937). Polder (1850). Vanaf 1913 De Eendracht genoemd. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898)127-128 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 151-152.

1.2 verkrijging der archiefbescheiden In 1996 zijn de begrotingen, 1918/1919-1953/195 en de rekeningen, 1917/19181953/195 overgenomen van het Rijksarchief in Groningen. De kaart van het waterschap, inv. nr. 3 is overgenomen van het waterschap Westerkwartier. De omvang van het archief van het waterschap De Eendragt na bewerking is één archiefdoos.

Inventaris

94

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1874-1983. Aan keerzijde: Kasboek, 1874/187-189/189. 1 deel NB In het notulenboek ingeplakt twee vergunningen voor ingelanden tot het maken van een dam met duiker, 1929 en 1951.

2

Reglement, 1913, en bijzonder reglement, 1937.

2 stukken

3


1 stuk

4



1 deel

Begrotingen, 1918/1919-1983.

1 pak

7

Rekeningen, 1917/1918-1938/1939, 1940/1941-1983.

1 pak

8


1 deel

9

Kasboek, 19/197-1983.

1 deel


9

Archief van het waterschap De Fanerpolder (1807) 1881-1973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger

Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1881, nr. 61. Prov. blad 1881, nr., 61 en Prov. blad 1922, nr. 57. Prov. blad 1973, nr. 1. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Leek, Oldekerk en Zuidhorn. 96 ha. (1881) en 95 ha. (1922). Windwatermolen, vernieuwd in 185/1855 en elektrisch gemaal (1927). De Fanermolenpolder (van vóór 1807); de molen komt voor op de kaart van Beckeringh [1781].10 Grootte vanaf 1807: 893 ½ grazen, in 1835: 79 ha., waarvan 39 ha. vrijgesteld van molenlasten (mogelijk is dit de Beijmapolder); vanaf 1838:  ha. onder Zuidhorn en Oldekerk.107 De gronden van het waterschap van J.E. Boersema en A.J. Sikkema (oprichting Prov. blad 1870, nr. 59) zijn in 1881 in het waterschap opgenomen. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 175. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nrs. 2 en 2628 in het Kommerzijlvest, 38-3.108

106 T. Beckeringh, Kaart of Land Tafereel der Provincie van Groningen en Ommelanden (Groningen 178). De kaart is te raadplegen bij het Wp NZV. 107 Vergelijk RHC Groninger Archieven (RHC GA), Archief Gedeputeerde Staten van Groningen 181-192, inv. nr. 7.203, Lecta 10 februari en 2 maart 1819. 108 Molen nr. 27 in de Leuringpolder: Resolutie van G.S. d.d. 3 januari 18, nr. 6, vergunning tot inpoldering voor J.H. Leuringh te Tolbert en A. Santé Leuringh te Leek. Molen nr. 28 in het Waterschap Steenhuisen: Resolutie van G.S. d.d. 19 juli 1853, nr. 7, mededeling van het besluit van de Staten, houdende vergunning tot inpoldering voor S. (lees: L.) F. Steenhuisen, D. Wieringa e.a. en resolutie van G.S. d.d.  augustus 1853, nr. 71 vergunning tot het zetten van een watermolen.

Inventaris

9

1.2 Enige historische gegevens De Fanerpolder was in 1835 in het geheel groot 79.2.22 bunder; ingevolge molencontracten van 183 en 1835 was in 1835 39.17.00 bunder vrijgesteld van molenlasten. J.H.L. (baron) d’Aulnis de Bourouill van Hedikhuisen en Bijma (1777-1832) kocht het huis Bijma c.a. in 1807.109 Hij is boekhoudend volmacht geweest van 1807 tot 1822. Het molenschot werd van 1807 tot 1833 omgeslagen over 893 ½ grazen, in 1837 over 0 bunder (0.07.22 bunder, vastgesteld 18 december 1835), en vanaf 1838 over  bunder. Het waterschap De Fanerpolder grenst ten zuiden aan het waterschap van waterschap van J.E. Boersema, te Faan en A.J. Sikkema, te Midwolde (Leek). Dit laatste waterschap is groot 8.73.0 ha.110 Middels voordracht van G.S. d.d. 1 februari 1870, nr. 0, 1e afdeling en het Statenbesluit d.d. 13 juli 1870, nr. 9b is het waterschap opgericht in 1870 (Prov. blad 1870, nr. 59). De gronden van dit waterschap zijn geruisloos opgegaan in het waterschap de Fanerpolder bij de oprichting van het waterschap in 1881. Het formele opheffingsbesluit (Prov. blad 1992, nr. ) is mijns inziens ten onrechte gepubliceerd. In de stukken betreffende de oprichting van het waterschap (inv. nr. ) wordt in 187 uitgegaan van de opneming van de gronden van J.E. Boersema en A.J. Sikkema; hun percelen komen voor in de uittreksels van het kadaster van 3 februari 187. Later in dat jaar ontstaat daartegen oppositie, en bloedt de zaak dood. Blijkens de verzamelstaat van de uittreksels zou het waterschap ruim 507 ha groot zijn. In 1881 zijn deze gronden wel in het waterschap opgenomen. In een ontwerp-brief van het bestuur aan G.S. van mei 1881 wordt de opneming van de gronden van de heren Leuringh ontraden.111 Het waterschap De Fanerpolder is opgericht en gereglementeerd in 1881 (Prov. blad 1881, nr. 61). Geertsema heeft blijkbaar in het archief van de provincie niets over de Fanerpolder kunnen vinden en de secretaris van het waterschap heeft in 1895 evenmin opgave gedaan van de ouderdom van de polder.112 Inv. nr. 3 bevat een Staat van werken enz., in 1825 ingezonden aan het Kadaster, worden gegevens uit het oudst bewaarde rekenboek vanaf 1807 genoemd; de inzender heeft later nog rekeningen van 1805 en 1806 gevonden blijkens aantekening.

109 P.J. van Winter, De lijsten van hoogstaangeslagenen in het departement van de Westereems (’s-Gravenhage 19511955) 611. 110 Kadastraal bekend gemeente Leek, sectie A, nrs. 373-377 en 63. 111 De gronden van de gebroeders Leuring betreft de Leuringpolder. Vergelijk: RHC GA, Archief ambtenaren van de waterstaat, 1802-189, inv. nrs. 1.50 en 1.52, resp. nrs. 67 en 1.5 uit het correspondentiejaar 18. 112 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 152-153 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 175-176.


97

Het komt me voor dat de bemaling van het onderhavige gebied al veel ouder is. In een Statenresolutie d.d. 28 februari 172 wordt verwezen naar een rapport inzake de verhuring van provinciale landen d.d. 21 februari 172. In het rapport, van de Commissie tot de Financiën?, van 12 februari 1731 was aan de heer Mepsche van Faan de beklemming van een plaats onder Zuidhorn toegestaan; indien hem het land zou worden opgezegd, zou hij voor het heem, waarop hij de watermolen zou zetten, per jaar een gulden huur betalen. Mepsche is vanaf 1731 voor een gulden door de rentemeester aangeslagen, maar ten onrechte, omdat de molen daar niet is gezet. Het teveel betaalde (Hfl. 11,-) moet worden teruggegeven ingevolge sententie van de Hoofdmannenkamer (18 februari 173 nog geen uitspraak!).113

1.3 vernietiging en vernietiging der archiefbescheiden Op 29 december 1835 is blijkens enige oude stukken een inventaris van het toen aanwezige archief van de Fanermolenpolder gemaakt; de meeste stukken daarvan zijn verloren geraakt. Blijkens stukken uit de jaren (18)80-1890 zijn stukken genummerd geweest; een zodanig register is evenmin bewaard gebleven. Het archief is ca. 1987 globaal beschreven. Bij die gelegenheid zijn, waarschijnlijk wegens het genoemde hiaat, bepaalde stukken bewaard en beschreven. Bij een toevallig onderzoekje in het archief van het waterschap bleek de beschrijving van de stukken op verschillende plaatsen te wensen over te laten, zeker wat betreft de omslagen met ingekomen stukken en diverse correspondenties. Vandaar dat ik het gehele archief opnieuw heb beschreven. Bij nader inzien heb ik stukken, die aan het wezen van het waterschap niet veel bijdroegen, toch nog vernietigd ook formeel, en wel: kohier van de omslag 1881/1882-1895/1896, 1939/1901969, met hiaten; cahiers ter inschrijving van afgegeven bevelschriften tot betaling, 1903-1930; kadastrale legger ca. 1965-1972, losbladig, en met losse bladen. (samen één doos) Daarentegen heb ik in het archief diverse losse stukken gevonden, die m.i. het bewaren waard zijn; daarmee en uit de ‘verzamel’-stukken heb ik 18 nieuwe beschrijvingen gemaakt. Sommige afzonderlijk ingedeelde stukken heb ik weer bij elkaar gebracht, BV betr. de reglementering. 113 RHC GA, Archief der Staten van Stad en Lande, 159-1798, inv. nr. 2 Statenresoluties 172-175. Zie ook: resolutie 21 juni 173, rapport verhuring provinciale landen; resolutie 22 juni 173 en 29 februari 17. Vergelijk ook: RHC GA, Archief der Staten van Stad en Lande, inv. nr. 3, d.d. 3 juni 175: hierin allerlei gegevens over de verhuring van land aan jr. De Mepsche en het herstel van de brille brugge. // Nog een geschil tussen de provincie en De Mepsche als zijlvester grietman over het breuken der provinciemeieren ‘wegens Oester Faner Matt-sloot’, Vergelijk: RHC GA, Archief der Staten van Stad en Lande, inv. nr. , rapport Verhuring d.d. 17 december 177; en RHC GA, Archief der Staten van Stad en Lande, inv. nr. 9, resolutie d.d. 19 oktober 1752].

Inventaris

98

Het archief van het waterschap de Fanerpolder is incompleet aan Westerkwartier overgedragen. Zo ontbreken de notulen vanaf 1881 tot 1917; een schrale troost is dat ze al in 193 niet meer aanwezig waren. De omvang van het archief van het waterschap De Fanerpolder is na bewerking vier archiefdozen.



1918-194. 19-1972.

2.2 Stukken betreffende bijzondere aard 2.2.1 reglementering 3 Reglement van beheer voor de Fanerpolder, 1834. 2 identieke stukken NB Aantekeningen in dorso van het origineel: Op den inventaris van den 29 december 1835 onder septimo, en Lecta 8 mei 1874, nr. 92, 1e afdeling. 4

Stukken betreffende de oprichting en reglementering van het waterschap, 1874, 1879-1881. 1 omslag

Reglement voor het waterschap, 1881; stukken betreffende een voorstel tot wijziging van het reglement, 1891; bijzonder reglement, 1922. 1 omslag

Kadastrale kaart van het waterschap, z.j. [19]. NB Schaal 1:2.500.

7



2 stukken

99

8

Brief van de kerkeraad der gereformeerde kerk te Enumatil houdende verzoek het erf van de kerk en de pastorie in het waterschap op te nemen, 1894. 1 stuk

2.2.2 Bestuur en verkiezingen 9 Reglement van orde voor de vergaderingen, 1881.

1 stuk

10

Besluiten van ingelanden (landgebruikers) in de Faaner Gaa / van de Fanemerpolder houdende de verkiezing van nieuwe volmachten en kascommissies, 182, 1870-1881. 1 omslag

11

Bekendmakingen van het waterschapsbestuur betreffende bestuursverkiezingen, ingelanden-vergaderingen en terinzagelegging van stukken, 188-189. 1 omslag NB Hierbij: verzoekschrift van landgebruikers in de Fanermolenpolder om een vergadering van volmachten en landgebruikers te beleggen, 1873.

2.2.3 Belastingheffing 12 Legger van landen, waarvan geen molenschot verschuldigd is, ‘gelegen onder de groote Fanerwatermolen staande aan de trekdiepswal onder Zuidhorn’, 183; verzamellegger van land, waarvan molenschot verschuldigd is, 183; en legger van landen, 1834. 1 deel NB Voorin, in een los katern: Besluiten van de landgebruikers onder de Faner watermolen om enige werken uit te voeren, 1852, 1854, 1855 en 1866. NB Opschrift: Op den inventaris van den 29 december 1835 onder quatuordecimo. 13

Uittreksels uit de kadastrale legger ten behoeve van de (mislukte) oprichting van het waterschap De Fanerpolder; en verzamelstaat der gronden, met aanwijzing der stemming van de ingelanden betreffende de oprichting, 1874. 1 omslag

14

Uittreksels uit de kadastrale legger, 1880.

1


1 deel

1

Kadastrale legger van gronden van de gemeente Oldekerk, 193.

1 deel

17

Kadastrale legger van gronden van de gemeenten Zuidhorn en Leek, 193. 1 deel

1 omslag

Inventaris

100

18

Register houdende verwijzing van de nummers der percelen naar de artikelen van de legger, 193. 1 deel

2.2.4 Eigendommen 19 Akte van transport door jhr. J.H.L. d’Aulnis de Bourouill en echtgenote aan volmachten van de Faner watermolen van de beklemming van zeven grazen land grenzend aan het molenheem en het molendiep, 1818. 1 stuk 20

Staat van eigendommen, bezittingen en schulden van het waterschap, 18821933. 1 omslag

21

Stukken betreffende de verkoop van een klein gedeelte van het perceel kadastraal bekend gemeente Oldekerk, sectie A, nr. 8 (water) aan de provincie Groningen ten behoeve van de aanleg van een weg tussen Zuidhorn en Faan, 1940-1944 (193). 1 omslag

2.2.5 financiën 22 Stukken betreffende geldleningen ten laste van het waterschap, 1882-194. 1 omslag 23

Rekeningen van de ontvangsten en uitgaven van de grote watermolen te Faan, 1807/1808-187/1877; achterin: Register van enige besluiten van de landgebruikers in de Fanermolenpolder, 1810-1834. 1 deel NB Opschrift binnenin: Op den inventaris van den 29 december 1835 onder quindecimo.

24

Begrotingen van ontvangsten en uitgaven, 1882/1883-189/189. 1 omslag

2

Rekeningen van ontvangsten en uitgaven, 1881/1882-189/189.

1 pak

2

Begrotingen, 1918/1919-197/198, 199/190-1971.

1 pak

27

Rekeningen, 1917/1918-19/197, 198/199-1970.

1 pak

28

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1881-1930/1931.

29-31

Kasboeken, 1933/1934-1972. 29 30 31

1933/1934-1947/1948. 1948/1949-197/198. 198/199-1972.


1 omslag 3 delen

101

2.2.6 Personeel 32 Akten van arbeidsovereenkomst tussen het bestuur en H. de Vries als watermolenaar en bode, respectievelijk H. Terpstra als watermolenaar (lees: bedienaar van het gemaal), 192 en 192; en instructie voor de molenaar en bode, z.j. [192]. 1 omslag 2.2.7 Werken 33 Besluiten van G.S. houdende de vaststelling van het peil voor het waterschap, 1882 en 19. 2 stukken NB Het besluit van 1955 is een bevestiging van dat van 1882. 34

Staat van werken, polderlasten en -schulden, ingezonden aan het kadaster, over de jaren 1807-1824, 182. Afschrift 1 stuk NB Binnenin is aangetekend: Pro memorie. Na het verzenden deezes vinde [ik] nog de rekeningen over 1805 en 1806, dog kan nu niet meer verandert worden. NB Op de buitenkant van de staat heeft de boekhouder de tekst van de geleidebrief aan de directeur van het Kadaster geschreven. NB Op den inventaris van den 29 december 1835 onder tertio.

3

Kwitanties van Chr. Kuieck, aannemer te Opwierda, voor de betaling van de aanneemsom voor de herbouw van de Faner watermolen, 184/18. 3 stukken

3

Besluit van de ingelanden (landgebruikers) van de Fanemerpolder om in 1870 de polderdijken bij het Oude Maar en het Hoendiep te verzwaren, 189. 1 stuk

37

Garantiebewijs van de Maatschappij IJzergieterij de Prins van Oranje te ‘s-Gravenhage voor de ijzeren molenas nr. 1.21, 1879. 1 stuk

38

Stukken betreffende het profileren van tochten en het (her)leggen van duikers, 1882 (1883). 3 stukken

39

Bekendmakingen van de aanbesteding van het ruiden en hoeken van tochtsloten, 188-1888. stukken

40

Akte van aanneming van ‘het verdedigen van den teen van den polderdijk’ langs het Hoendiep, en staat van openbare werken in 1890 uitgevoerd, 1890; hierbij: brief van G.S. houdende aanbevelingen voor het onderhoud van de dijk, 1894. 3 stukken

Inventaris

102

41

Vergunningen van G.S. tot het oprichten van & tekeningen voor een elektrisch gemaal, 192, 1927. 1 omslag

42

Akte van overeenkomst tussen de provincie Groningen en het waterschap de Fanerpolder betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 192. 1 stuk

43

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en H. Horinga te Zuidhorn betreffende de verdeling van het onderhoud van de dam tussen de percelen kadastraal bekend gemeente Oldekerk, sectie A, nrs. 8 en 38 (het waterschap) en die tussen de percelen kadastraal bekend gemeente Leek, sectie A, nr. 371 en Oldekerk, sectie A, nr. 38 (Horinga), 1930. 1 stuk

44

Begroting van kosten en eindnota van de Nederlandsche Heidemaatschappij voor het verbeteren van drie hoofdwatergangen in de Fanerpolder in werkverschaffing, 1932, 1933. 2 stukken

4

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het leggen van twee inlaatduikers in de dijk langs de westzijde van het Hoendiep, 193. 1 stuk

4

Stukken betreffende het verweer (in hoger beroep) van het waterschap tegen de erven H. Antuma inzake het onderhoud van een gedeelte van de wal ten zuiden van het Hoendiep in de gemeente Zuidhorn, 1943; hierbij een verzoekschrift van P. Hazenberg, H. Antuma e.a. aan het waterschap om de walbeschoeiing ten zuiden van het Hoendiep voor rekening van het waterschap te onderhouden, z.j. [192]. 1 omslag

47

Tekeningen voor de bouw van een nieuwe woning voor de molenaar (behorende bij de bouwvergunning van de gemeente Zuidhorn), 193. 1 stuk

48

Vergunning van de gemeente Zuidhorn voor de bouw van een hooikeep (hooiberging) naast de molenaarswoning, 19. 1 stuk

49

Bewijs van verzekering tegen stormschade van de molenaarswoning, 19. 1 stuk

2.2.8 Werken van derden 0 Extract-resoluties van G.S. d.d. 2 maart 1829, nr. 41, houdende 1e verbod voor Klaas Harms Stol, wonende op de diepswal onder Zuidhorn, die in het voorjaar zonder toestemming een watermolentje heeft gezet, om de molen Bemalingswaterschappen Westerkwartier

103

verder te gebruiken; en 2e verbod voor Willem Kornelis Hofman op de Westerdijk onder Faan (gemeente Oldekerk) om verder te gaan met het zetten van een watermolen; en d.d. 27 april 1829, nr. 17, houdende verbod voor de laatstgenoemde om een watermolentje te zetten, 1829. 2 stukken NB In dorso van het tweede stuk staat: Verbod om kleine watermolens te bouwen onder de Grote Fanerwatermolenpolder staande aan de Trekdiepswal onder Zuidhorn. 1

Brief van A.S. Leuringh te Leek aan G.K. Togtema, volmacht van de Faanderpolder, houdende mededeling van werken die hij heeft uitgevoerd om de afwatering van zijn land, buiten de Fanerpolder gelegen, te regelen, 182. 1 stuk NB Zie Bijlage III voor een transcriptie.

2

Akte van aanzegging en sommatie door J. Homan, deurwaarder bij het kantongerecht te Zuidhorn, aan Pieter Siemons Kieft te Zuidhorn, om ingevolge besluit van de vergadering van de ingelanden van de Groote Fanerwatermolenpolder d.d. 21 februari 182 twee dammen in zijn sloten op te ruimen en enige sloten uit te slatten, 183. 1 stuk

3

Akte van aanbesteding van het wegruimen van de specie bij het ‘uitschoonen der wateren’ op het land geworpen, en wel langs de tocht door het land van de weduwe en erven J.J. Korringa; alsmede akte van waarschuwing, sommatie en dwangbevel voor dezelfde weduwe en erven om de kosten van wegruiming te betalen, 1887. 1 omslag NB Hierbij: uittreksel uit de notulen van de vergaderingen van de ingelanden en het bestuur betreffende deze zaak, 1887.

4

Stukken betreffende het hergraven van sloten bij Bril door ingelanden en de schouw van het bestuur daarover, 1894. 1 omslag

Vergunning van het waterschap voor S. Hummel te Faan tot het leggen van een dam met duiker in plaats van een tilbat, 1919. 1 stuk

Verbandschrift van de weduwe R. Mulder te Faan betreffende de door het waterschap verleende vergunning om een (houten) tilbat over de molentocht te vervangen door een betonnen tilbat, 1931. 1 stuk

Inventaris

104

Archief van het waterschap Fransummerpolder (1930) 1935-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 1935, nr. 5. Prov. blad 1935, nr. 5. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Aduard en Ezinge. 51 ha. Watermolen Aeolus. Waterschap De Fransummer Wierummerpolder. Zie de opmerking bij de rechtsvoorganger.

1.2 verkrijging der archiefbescheiden De kadastrale kaart van het waterschap is afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier. De omvang van het archief van het waterschap Fransummerpolder is één doos.

2 Inventaris 1


1 deel

2


1 deel

3


1 stuk


10

4


2 bladen



7

Huurboekje van de beklemming van het molenerf, 1941-1974 en eigendomsbewijs voor de volmachten van de watermolen aan het Aduarderdiep onder Fransum, dit is de Fransummerpolder, van de beklemming van het molenerf, 1830; ongedateerd afschrift [193]. 2 stukken

8

Begrotingen, 193-1970.

1 omslag

9

Rekeningen, 193-190/191, 192/193-199, 1972.

1 omslag

10

Journaal van ontvangsten en uitgaven van het waterschap de FransummerWierummerpolder, 1930/1931-193/193, en het waterschap Fransummerpolder, 193/1937-198/199. 1 cahier NB Zie Wp NZV, Archief Fransummer-Wierummerpolder, nummerloze beschrijving onder inv. nr. 6.

11

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 199/190-1972.

12

Besluit van de commissaris der provincie Groningen houdende vaststelling van het peil, 1943. 1 stuk

13

Ontwerp legger van schouwbare voorwerpen, z.j. [1943].

14

Vergunning van het waterschap voor de NV Waterleidingmaatschappij voor de provincie Groningen tot het leggen van buisleidingen door watergangen, 197. 1 stuk

1 omslag

1 cahier

1 cahier

Inventaris

10

Archief van het waterschap De FransummerWierummerpolder (1821) 1869-1935 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1869, nr. 77. Prov. blad 1869, nr. 58 en Prov. blad 1902, nr. . Prov. blad 1935, nr. 5. Waterschappen Fransummerpolder en Nijlandsterpolder. Gemeenten Aduard en Ezinge. 509 ha. (1869) en 585 (1902). Watermolen (1821) en een windmotor met schoeprand (1930). De Fransummerpolder (1821). Het waterschap is in tweeën gesplitst door de aanleg van het Van Starkenborghkanaal; na de bouw van een windmotor in het zuidelijke gedeelte is besloten een scheiding in het beheer te maken met als consequentie de oprichting van twee afzonderlijke waterschappen. Vanaf 1930 zijn voor rekening van het gehele waterschap verschillende graafwerkzaamheden uitgevoerd, die pas in 1935 en 1936 met de van de provincie ontvangen ”afkoopsom” onderling zijn verrekend. Volgens het reglement uit 1869, art. 12 bestaat het bestuur uit vier leden. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 158.

1.2 Enige historische gegevens Het waterschap De Fransummer-Wierummerpolder kende als rechtsvoorganger De Fransummerpolder. In de Fransummerpolder lag een watermolen, zijnde een vijzelmolen. In het totaal is de polder 6.75.00 ha. groot, waarvan 58.75.00 onder de gemeente Aduard ligt en ca. 60 ha. onder de gemeente Ezinge ligt.114

11

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr.  in het Aduarderzijlvest, -5.


107

De Fransummerpolder wordt in het oosten begrensd door de weg langs het Aduarderdiep vanaf de Lent nabij de Rijksstraatweg tot aan de Fransummertocht. Ten noorden door de Fransummertocht van Meedenertil tot aan Den Ham. Ten westen door de weg van Den Ham naar Aduard en ten zijden door de watergang De Lindt. Daar waar de Fransummertocht in het Aduarderdiep uitkomt ligt een schutsluis. Deze verkeert in 1862 in ‘slechten toestand’.11

1.3 verkrijging der archiefbescheiden De omvang van het archief van het waterschap De Fransummer/Wierrummerpolder na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 189-193. Aan keerzijde: notulen van de bestuursvergadering van 2 mei 1870, en minuut van uitgaande brief, 1889. 1 deel

2

Provinciaal blad nr. 4 houdende het besluit tot opheffing van het waterschap, 193. 1 stuk

3

Begrotingen, 1918/1919-193/193.

1 omslag

4

Rekeningen, 1917/1918-193/193.

1 omslag

-

Kasboeken, 1821-189.

-

115

2 delen

November 1821-187. 187-189.

Journaal van ontvangsten en uitgaven van het waterschap de FransummerWierummerpolder, 1930/1931-193/193, en het waterschap Fransummerpolder, 193/1937-198/199. 1 cahier NB Zie Wp NZV, Archief waterschap Fransummerpolder, inv. nr. 10.

Ibidem.

Inventaris

108

7

Vergunning van G.S. d.d. 9 april 1821 voor P.K. Huizinga en consorten tot het bouwen van een watermolen en het inrichten van een molenpolder, 1821. 1 stuk NB Aangehecht: Onderhandse akte van overeenkomst van ingezetenen onder Wierum, Fransum, Garnwerd en Aduard om een molenpolder tot stand te brengen, 1818 en Verzamellegger van gronden, nader verdeeld in hoog, middel en laag land, 1820.

8

Besluit van ingelanden houdende verkiezing van een bestuur en opdracht tot uitvoering van werken ten behoeve van de molenpolder, 1821; hierbij het molencontract van 1 april 1818. Gecollationeerde afschriften, 1821. 2 stukken

9

Afschrift van een extract-resolutie van G.S. d.d. 8 oktober 1821 houdende mededeling aan de volmachten van de intrekking van bezwaren tegen de ondertekening van het besluit van ingelanden van 1 augustus 1821, 1821. Afschrift. 1 stuk

10

Onderhandse akte van transport door P.K. Huizinga aan de volmachten van de watermolen aan het Aduarderdiep onder Fransum van de beklemming van het molenerf, 1830. Hierbij: Briefje van T.F. Uilkens aan Pieter Klazes [Huizinga] houdende toestemming tot het uitgeven van de beklemming, 1830. 2 stukken NB De akte is in 1830 geregistreerd te Zuidhorn en in 1895 overgeschreven ten kantore der hypotheken te Groningen.

11

Extract-resoluties van G.S. houdende afwijzing van een verzoek van volmachten van de watermolen onder Fransum en een gedeelte van Wierum om het onderhoud van de in de provinciale weg langs het Aduarderdiep over de uitwatering van de molenpolder gelegde stenen duiker ten laste van de provincie te nemen, 1841 en 1842. 1 lias NB Hieraan vastgehecht met touwtjes onder lakzegel van T.P. Jonker: Kostendeclaraties van provinciale boden voor gedane oproepingen van belanghebbenden bij de inpoldering, 1818-1821; Bekendmaking van de schouten van Ezinge en Aduard dat het voorstel tot classificatie van de gronden in het huis der gemeente te Aduard ter inzage ligt, 1820; Extract-resoluties van G.S. houdende mededeling van de intrekking van bezwaren van enige belanghebbenden tegen de ondertekening van het besluit van de ingelanden d.d. 16 augustus 1821 om de molen te zetten, 1821 en 1824.


109

Archief van het waterschap De Groenepolder 1876-1964 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1876, nr. 67. Prov. blad 1876, nr. 67, Prov. blad 1909, nr. 7 en Prov. blad 1956, nr. 75. Prov. blad 196, nr. 89. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Zuidhorn. 86 ha. (1876) en 83 ha. (1956).11 De Groenepolder (181). Watermolen (buiten gebruik sinds 1910); windmotor ingebouwd in 1910; watermolen verkocht en afgebroken in 1957. In het reglement van 1876 wordt de molen niet als object van onderhoud genoemd. De door G.S. nader te bepalen datum van inwerkingtreding van de opheffing van het waterschap is niet gevonden. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 16 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 170.

1.2 Enige historische gegevens De Groenepolder, ook bekend onder de naam de polder van de Groene molen, werd door een grote wipmolen bemalen.117 De afwatering vindt plaats door een windvijzelmolen en een tweetal pompen.

116 Uit het verslag van G.S. aan de Staten over 1856 blijkt dat de Groenepolder 90 ha. groot is. Uit: Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 287. 117 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 5 in het Kommerzijlvest, 26-27.

Inventaris

110

1.3 verkrijging der archiefbescheiden De omvang van het archief van het waterschap De Groenepolder na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1-2

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1901-193. 1 2

2 delen

1901-19. 197-193.

3

Reglement, 187, 1902; bijzonder reglement, 19.

4



-8

Kadastrale leggers van gronden, 1930, 194, 19. 7 8

3 stukken 1 stuk

2 cahiers en 1 deel

1930. 194. 19.

9

Begrotingen, 1918/1919-193/194.

1 pak

10

Rekeningen, 1917/1918–192/193.

1 pak

11

Hoogtekaart van het waterschap behorende bij een plan tot verbetering van de afwatering, 194. 2 stukken

12

Kostenbegroting van de NV Grontmij voor het verbeteren van de afwatering, 19. 1 stuk

13

Vergunning van het waterschap voor de NV Waterleidingmaatschappij voor de provincie Groningen tot het leggen van een buisleiding door waterschapswerken, 198. 1 stuk


111

Archief van het waterschap Grootegast (1926) 1930-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bijzonderheden

Prov. blad 1930, nr. 73. Prov. blad 1930, nr. 73. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grootegast. 361 ha. In 1960 zijn voorstellen tot opheffing van het waterschap en opneming van de gronden in de waterschappen De Grootegastermolenpolder en Westerdeel-Langewold verworpen.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de kohieren van de omslag 196/197, 1950/1951-1986, de loonstaten van losse arbeiders, 1959-1969 en enige oude pensioenstukken vernietigd. De kadastrale kaart van het waterschap uit ca. 1960 is afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier. Een gedeelte van het archief is afkomstig van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 12-13). De omvang van het archief van het waterschap Grootgast na bewerking is twee archiefdozen.

Inventaris

112

2 Inventaris 2.1

Stukken van algemene aard

1-2


1930-1939. 1940-1987. NB De op losse blaadjes geschreven notulen van 1985, 1986 en 1987 zijn in het notulenboek geplakt, ‘daar het boek . . in bezit is van dhr Van der Hoek, boekschrijver voor de waterschappen in deze regio’.118

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 3 Bijzonder reglement, 1930, en stukken betreffende niet-doorgegane wijzigingen van het bijzonder reglement resp. opheffing van het waterschap, 191, 190/191. 1 omslag 4

Kadastrale kaart van het waterschap, 1928 en 192. NB Schaal 1:2500 en 1:1000.

3 bladen plano


2 bladen plano


1 stuk

2.2.2 Belastingheffing 7-9 Kadastrale leggers van gronden, 1932; (1932) 199 en z.j. [193]. 2 delen en 1 pak

118 S. Van der Hoek, Polderliefde. Een kleine liefde van het land en mensen in het Grootegaster Westerkwartier (Groningen 1988).


113

7 8 9

1932. (1932) 199. z.j. [193].

10

Register van percelen bij de kadastrale legger, z.j. [198].

11

Naam- en percelenregister bij de kadastrale legger, z.j. [193].

1 pak 1 cahier 1 omslag

2.2.3 financiën 12 Begrotingen, 1930/1931-193/194, 19/19-197, 1977, 1980-1982. 1 pak 13

Rekeningen, 1930/1931-1974, 197, 1979-1981.

14-1

Kasboeken, 192-1987. 14 1

1 pak 2 delen

192-194/19. 19/19-1987.

2.2.4 Werken 1 Besluit van de Commissaris der provincie Groningen, waarnemende de taak van G.S., houdende vaststelling van het peil van het waterschap, 1943. 1 stuk 17

Brief aan het waterschap De Zuidpolder houdende een ontwerp-overeenkomst voor de bemaling van het zuidelijke deel van het waterschap Grootegast door de Zuidpolder, 1949. 1 stuk NB Er is geen uitvoering aan deze ‘overeenkomst’ gegeven.

18

Afschrift van een onderhandse akte van overeenkomst tussen de waterschappen Grootegast en Westerdeel-Langewold waarbij wordt vastgelegd dat een gebied van ca. 4.30.00 ha. van het eerste waterschap door het waterschap Westerdeel-Langewold wordt bemalen, 197. 1 stuk

2.2.5 Werken van derden 19 Stukken betreffende de beëindiging van de lozing van de gemeentelijke riolering op water van het waterschap, 197-199. 1 omslag NB De brieven van de gemeente Grootegast zijn gericht aan G. Ploegh, voorzitter van het waterschap Grootegast, en aan de heer F. Hazenberg, bestuurslid alsboven en voorzitter van het waterschap De Grootegaster Molenpolder.

Inventaris

114

20

Vergunning van het waterschap voor de gemeente Grootegast tot het leggen van een duiker in het kader van het wegenplan Bombay c.a., 192. 1 stuk

21

Stukken betreffende een geschil tussen het waterschap en P.J. Hazenberg en J.P. de Bock over het dempen van een deel van een zwetsloot, 1979-1980. 1 omslag NB Vergelijk de notulen van de ingelandenvergaderingen van 8 maart 1977, 14 maart 1978 en 17 maart 1981; in de notulen van 1978 en 1981 zijn enige zinsneden onleesbaar gemaakt.

22

Stukken betreffende de verlegging van een watergang in het bestemmingsplan ‘de Noord’ (het gemeentelijke industrieterrein) ten noorden van Grootegast, de verontreiniging van de hoofdwatergang ten gevolge van rioolwateroverstorten en een mogelijke grenswijziging tussen de waterschappen Grootegast en De Grootegaster Molenpolder, 1979-1982. 1 omslag

23

Vergunning van het waterschap voor B.F. Hoeksema te Grootegast tot het leggen van een dam en duiker in de hoofdwatergang aan het eind van de Lutjegasterweg, 1982. 1 stuk


11

Archief van het waterschap Grootgastermolenpolder (1847) 1874-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorgangers Literatuur

Prov. blad 187, nr. 75. Prov. blad 187, nr. 75 en Prov. blad 1928, nr. 8. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grootegast. 3 ha. (187) en 352 ha. (1928).119 Watermolen (187), windmotor (192) en elektrisch gemaal (199). Grootegastermolenpolder (187) inclusief 25 ha. bij Lutjegast (vóór 187) ingepolderde gronden. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 93-95; -, Zeeweringen (Groningen 1910) 113-11 en Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 11 in het Munnikezijlvest, 60-63.

1.2 vernietiging der archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief zijn de volgende stukken vernietigd: De omslag Ingekomen stukken, 1913, 1955-1972, is grotendeels vernietigd; bijlagen polis brandverzekering; kohier 1926/1927, 1930/1931-1986; klad-kasboekje 199-1951; loonstaten 1959-1968; aanvragen om ontgronding en vergunning, 1960, ‘61, ‘63, ‘72, ‘82 en pensioenstukken van dhr. J. Hoeksema.

119

Volgens Geertsema, Zeeweringen (Groningen 898) 9 is het waterschap 351 ha. groot.

Inventaris

11

1.3 verkrijging der archiefbescheiden Inv. nr. 5 is afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier. De begrotingen 1918/1919-1930/1931 en de rekeningen 1917/1918-1929/1930 zijn afkomstig van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 15-16). De omvang van het archief van het waterschap Grootegastermolenpolder na bewerking is drie archiefdozen.


Administratieboek houdende: Afschrift van het ‘Contract van Inpoldering’ / Akte van overeenkomst tussen de eigenaren van de lage landen tussen Grootegast en Lutkegast om hun gronden te bedijken en in te polderen, alsmede een watermolen te doen bouwen, 184; Handelingen van de ingelandenvergaderingen, januari 1849 - oktober 1923 en aan de ommezijde minuten van uitgaande stukken en verslagen van de bestuursvergaderingen, maart 187 - 191. 1 deel

2

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, maart 1924 - februari 1987. 1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 3 Reglement voor het waterschap, 1874. 1 stuk NB In dit reglement zijn ten onrechte wijzigingen verwerkt, die gepubliceerd zouden zijn in Prov. blad 1896, nr. 6 en Prov. blad 1898, nr. 52; de wijziging van 1896 slaat evenwel op het waterschap De Sebaldebuurstermolen-polder, en die van 1898 betreft het Reglement houdende algemene bepalingen voor de waterschappen in de provincie Groningen. 4

Bijzonder reglement, 1928; met ontwerp, 1927.


2 stukken

117

Kadastrale kaart van het waterschap, z.j. NB Schaal 1:2500.

Kadastrale kaart van het waterschap (2 bladen), 199 en 190. NB Schaal 1:2500 met verschillende bladindeling.

2.2.2 omslagheffing 7-9 Kadastrale leggers van gronden, z.j. [1874], 189-19. 7 8 9 10

1 blad plano

4 stukken

3 delen

z.j. [1874], 189. 190-1922. 19.

Register van perceelsnummers, 19.

1 deel

2.2.3 Eigendommen 11 Akten van transport door H. Bonnema respectievelijk F.G. Sikkema-Veenkamp aan het waterschap van ongeveer 0.02.0 ha. en 0.01.20 ha. te Lutjegast, uitmakende gedeelten van de percelen kadastraal bekend gemeente Grootegast, sectie K, nrs. 81 en 88, 1949. 2 stukken NB Ten behoeve van de bouw van het gemaal. 12

Akte van transport door de gemeente Grootegast aan het waterschap de Grootegaster Molenpolder van de eigendom en het beheer van een gedeelte van het Kolonel Roblesdiep onder Lutjegast, 190. 1 stuk NB Het transport vloeide voort uit de verlening van een subsidie van Hfl. 6.000,door de gemeente aan het waterschap voor de oprichting van een elektrisch gemaal (1949). NB Ingevolge de vierde voorwaarde van de akte is het waterschap de Grootegaster Molenpolder verplicht met het waterschap Grootegast een regeling te treffen omtrent de waterafvoer van de gronden gelegen in het waterschap Grootegast, waardoor ook voor deze gronden het Kolonel Roblesdiep zonder bezwaar kan vervallen.

13

Brief van het waterschap aan G.S. houdende verzoek het perceel, waarop de watermolen heeft gestaan, aan de gemeente Grootegast te verkopen, 194. 1 stuk

2.2.4 financiën 14 Stukken betreffende (het aangaan van) geldleningen ten laste van het waterschap, 187-1940. 1 omslag

Inventaris

118

1

Begrotingen, 1918/1919-193/194, 198-197, 1977-1980.

1 pak

1

Rekeningen, 1917/1918-193/194, 197/198-1974, 197-1979.

1 pak

17

Kasboek, 1847/1848-1987.

1 deel

2.2.5 Personeel 18 Akten van benoeming van D. van der Vaart respectievelijk B. Lap als bode van het waterschap, 1900, 191. 2 stukken 19

Instructie voor de molenaar/bedienaar van de windmotor en bode, 191, 191, 192, alsmede akte van arbeidsovereenkomst tussen het waterschap en D. Pops als bedienaar van de windmotor en als bode, 1932. 4 stukken

2.2.6 Werken 20 Offerte van de NV Algemeene Machinehandel ‘Het Landbouwhuis’ te Sneek voor de levering van een Hercules-windmotor, 1924. 1 stuk 21

Stukken betreffende het verbreden en verdiepen van hoofdwatergangen in werkverschaffing, 1934/193. 1 omslag

22

Begrotingen van kosten betreffende het verbeteren van hoofdwatergangen en het verhogen van dijken, 1940, 1942. 2 stukken

23

Stukken betreffende de bouw c.a. van het elektrische gemaal, 1948-1949 (190). 1 omslag

24

Akten van overeenkomst tussen G.S. respectievelijk het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie, 1949, 1973. 2 stukken

2

Kennisgeving van het bestuur houdende dat op 9 maart 190 met de eigenaren van de landerijen ten noorden en oosten van de Grootegaster Molenpolder en ten zuiden van de Zandemerweg (onder Lutjegast) een bemalingsovereenkomst voor de duur van 1 jaar is aangegaan, 190. 1 stuk NB Vergelijk notulen d.d. 31 mei 1950: ‘(...) dat met Lutjegaster eigenaren van het hooge land te Lutjegast een contract was aangegaan voor het loodsen (sic!) van het water in de polder (...)’; de vlaktemaat van dit gebied zou ca. 75 ha. zijn.120

120

Inv. nr. 2.


119

Blijkens het kasboek was de omslagplichtige grootte ruim 52 ha.121 In 1971 heeft het bestuur een nieuwe overeenkomst met de Lutjegasters [‘droog waterschap Lutjegast’] gesloten, waarna de omslag aanmerkelijk is verhoogd. 2

Hoogtekaart van het waterschap de Grootegastermolenpolder, inclusief het bemalen gedeelte van het waterschap Grootegast, z.j. [190]. 1 stuk

27

Vergunning van de gemeente Grootegast voor het waterschap tot het leggen van een duiker onder de Caspar Roblesdijk, 19. 1 stuk

2.2.7 Werken van derden 28 Vergunning van het waterschap voor W. Westerhof te Lutjegast tot het leggen van een dam met duiker tussen de percelen kadastraal bekend gemeente Grootegast, sectie K, nr. 72 enerzijds en sectie K, nrs. 7-78 anderzijds, 1979. 1 stuk 29

Vergunning van het waterschap voor H.F. Bonnema te Grootegast tot het leggen van een vaste brug over de Grootegastertocht, 1980. 1 stuk

30

Vergunning van het waterschap voor de NAM BV tot het aanleggen van een boorlocatie ten noordoosten van Grootegast aan de Grootegastertocht, 1984. 1 stuk

121

Inv. nr. 17.

Inventaris

120

Archief van het waterschap De Haarstervaart 1912-1965 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bijzonderheden

Prov. blad 1912, nr. 67. Prov. blad 1912, nr. 67. Prov. blad 1965, nr. 85. (Waterschap Westerkwartier). Gemeente Marum. 527 ha. Doel van het waterschap: de verbetering der wijk vanaf de Frieschepalen-vaart tot de Leidijk en de aanleg van een kanaal met dijken vanaf de Leidijk naar de provinciale weg op de Haar c.a. Het waterschap was vanaf 199 schuldenvrij. Daarna is geen omslag meer geheven, en ging er zeer weinig om.

2 Inventaris 1

Reglement voor het waterschap, 1912; provinciaal blad houdende het statenbesluit tot opheffing van het waterschap, 19. 1 omslag NB Het betreft hier fotokopieën.

2

Begrotingen, 1918/1919-190/191, 192/193.

3

Rekeningen, 1917/1918-1947/1948, 192/193-199/190, 191/192. 1 omslag


1 omslag

121

Archief van het waterschap De Hilmahuistermolenpolder 1868-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1868, nr. 118. Prov. blad 1868, nr. 109; Prov. blad 1956, nr. 33 en Prov. blad, nr. 7. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grootegast en Grijpskerk. 222 ha. (1868), 20 ha. (1956) en 301 ha. (1969). Watermolen (1868) en een dieselmotor in de molen (1956) welke in 1975 is gewijzigd. In 1969 vergroot met de gronden in de provincie Groningen van het opgeheven interprovinciale waterschap De Twee Provinciën.122 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 105.

1.2 Enige historische gegevens In Bijlage IV treft u enige personele gegevens aan betreffende het waterschap Hilmahuistermolenpolder.

122 Het waterschap De Twee Provinciën is opgericht en gereglementeerd Prov. blad 1918, nr. 66 (nieuw bijzonder reglement: Prov. blad 1937, nr. 23; reglementswijzigingen Prov. blad 1937, nr. 23, Prov. blad 199, nr. 93 en Prov. blad 1965, nr. 60; opheffing: Prov. blad 1969, nr. 6). Een besluit van G.S. houdende bepaling van de ingangsdatum van de opheffing van dit waterschap resp. de reglementswijziging van het waterschap de Hilmahuistermolenpolder is niet genomen. De watermolen van het waterschap stond in Friesland. Het archief van het waterschap is overgedragen aan het waterschap Lits en Lauwers, zijnde vandaag de dag het Wetterskip Fryslân.

Inventaris

122

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archivalia vernietigd: diverse onbelangrijke stukken, algemene circulaires, een pakket pensioenopgaven, statistische gegevens; lijsten van ingelanden (ongedateerd); kohieren ca. 1960-1986, deze laatste ondanks het niet aanwezig zijn van een behoorlijke legger van gronden sinds 1968. De kadastrale waterschapskaart is afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier (inv. nr. 5). De rekeningen en de begrotingen 1918-1939 zijn afkomstig van het Rijksarchief in Groningen, ontvangen in 1996 (inv. nrs. 16-17). Bij de bewerking van het archief is opnieuw is gebleken dat de vorige inventarisator de beschrijving van ‘Ingekomen stukken’ heeft opgevat als een rubriek, waar allerlei stukken van uiteenlopende aard kunnen worden gedumpt. Samen met twee andere nummers betreffende de restauratie van de molen wordt zo’n verzameling dan een onontwarbare kluwen. Hempenius heeft de stukken met veel moeite (tijd!) ontward, waar mogelijk met kas- en notulenboek vergeleken, en in verschillende nummers beschreven. De omvang van het archief van het waterschap Hilmahuistermolenpolder na bewerking is drie archiefdozen.


Notulen van de vergaderingen van ingelanden, oktober 188 - september 1979; Notulen van de bestuursvergadering van 19 maart 1919 en Register / kasboek van ontvangsten en uitgaven, 188-1977. 1 deel

2

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, september 1979 - maart 198. 1 deel

3

Brieven ingekomen van G.S., 188, 1897, 1899, 19, 19.


1 omslag

123

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering -

Verzoek tot oprichting van het waterschap gericht aan G.S., 188. NB Zie inv. nr. 35.

1 stuk

4

Reglement, bijzonder reglement en reglementswijziging, 188, 19, 199. 3 stukken

Kadastrale kaart van het waterschap, 198. 1 stuk NB Schaal 1:5000. NB Bevat ook de perceelnummering van het Groninger gebied van het waterschap De Twee Provinciën.

Afschriften van ingekomen stukken betreffende de gezamenlijke actie van de waterschappen gelegen in de zogenoemde Friese boezem tegen het ontwerp-bijzonder reglement voor het waterschap Westerkwartier, 199/1970. 1 omslag

7

Stukken betreffende de concentratie van waterschappen in het Westerkwartier, 1972-197, 1983, 198; en Provinciaal blad van Groningen houdende het besluit van provinciale staten tot opheffing van (o.a.) het waterschap de Hilmahuistermolenpolder, 1987. 1 omslag

8

Nota van kosten betreffende de gezamenlijke actie van de waterschappen in de zgn. Friese boezem tegen de opheffing, en de omslag ten behoeve van ‘de realisering van het historisch boekwerk van de ± 13 opgeheven waterschappen in de gemeente Grootegast’123, 1987. 1 stuk

2.2.2 Belastingheffing 9 Kadastrale legger van gronden, 188, 1893, 1903, 1914, 1931, 1941. 1 deel 10


11

Uittreksels uit de perceelsgewijze kadastrale legger van de gemeenten Grootegast en Grijpskerk, tezamen houdende opgave van de gronden, waarmee het waterschap bij reglementswijziging is vergroot, 199. 1 omslag

123

1 deel

Van der Hoek, Polderliefde.

Inventaris

124

NB Het betreft de gronden in de provincie Groningen voorheen gelegen in het waterschap De Twee Provinciën. 2.2.3 Eigendommen 12 Akte van overeenkomst tussen J.R. de Vries en W.T. Dijkstra, echtelieden, landbouwers te Visvliet en beklemde meiers van de zogenoemde Oudendijk124, en het waterschap de Hilmahuistermolenpolder, waarbij eerstgenoemden een gedeelte van dat perceel, groot bijna 0.04.2 ha., aan het waterschap in onderbeklemming uitgeven voor een jaarlijkse pacht van Hfl. 10,- om daarop een molenaarshuisje te zetten, 188. 1 stuk NB De vermelding van pacht in plaats van vaste huur is een relict uit de tijd, dat Visvliet bij Friesland behoorde; in Friesland had men geen beklemrecht, maar kende men grondpacht. In de rekening wordt de uitgave van Hfl. 10,- steevast grondpacht genoemd. NB Het waterschap heeft de ‘grondpacht’ in 1955/1956 voor Hfl. 300,- afgekocht. De woning is in 1966 verkocht. 13

Onderhandse akte van rectificatie houdende dat het waterschap de Hilmahuistermolenpolder, door verjaring, beklemde meier is van het molenerf te Visvliet12 in plaats van de erfgenamen van Klaas Hellinga Meijer (1810-187) en van Klaas Hellinga Meles ( -1891), die in 188 twee gelijke gedeelten van hun in volle eigendom toebehorende percelen, samen 0.02.20 ha., in pacht of beklemming aan het waterschap hadden overgedragen, 1914. 1 stuk NB De jaarlijkse huur of pacht à tweemaal Hfl. 3,15 is onder de naam grondpacht in mei 1869 voor het eerst aan K.H. Meles en de weduwe K.H. Meijer betaald. Het waterschap heeft de ‘grondpacht’ in 1927/1928 resp. 1953/1954 afgekocht.

14

Uittreksel uit een akte van veiling, waarbij het waterschap de Hilmahuistermolenpolder eigenaar in beklemrechtelijke zin is geworden van het halve molenerf te Visvliet, 1927. 1 stuk NB Verkopers zijn erfgenamen van de weduwe Krijthe, rechtsopvolgster van K.H. Meles. In de akte wordt ten onrechte een perceelsgrootte van 0.02.20 ha., waar de halve oppervlakte is bedoeld, genoemd. De koopprijs was Hfl. 75,-.

1

Akte van transport door H. Poll, te Groningen, aan het waterschap de Hilmahuistermolenpolder van de eigendom in beklemrechtelijke zin van het halve molenerf, 193. 1 stuk

12 125

Kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie G, nr. 335. Kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie G nr. 376, groot 0.02.20 ha.


12

NB Verkoper is rechtsopvolger van de erven Meijer, aan wie tot en met 1940/1941 Hfl. 3,15 is betaald; in de koopsom van Hfl. 105,- is de betalingsachterstand verdisconteerd. Ook in deze akte wordt ten onrechte de gehele perceelsgrootte van het molenerf genoemd; dat de jaarlijkse ‘pacht’ op midwinter zou verschijnen, is evenmin correct. Door de akten van 1927 en 1953 is het waterschap volle eigenaar van het molenerf geworden. 2.2.4 financiën 1 Begrotingen, 1918/1919-198.

1 pak

17

Rekeningen, 1917/1918-198.

1 pak

18

Kasboek, 1978-198.

1 deel

19

Verslagen van de commissie tot nazien van de rekening, 189-190. 1 stuk

2.2.5 Personeel 20 Briefwisseling tussen de Nederlandsche Christelijke Bond van Overheidspersoneel en het waterschap over de pensioenregeling van de molenaar B. Wolters, 19. 3 stukken NB Het waterschap heeft B. Wolters van 1960 tot 1973 Hfl. 300,- jaarlijks als ‘pensioenvervangende gratificatie’ betaald. 21

Bestuursbesluiten houdende de benoeming van G. Hamstra als molenaar-werkman respectievelijk P. Siegersma als secretaris-ontvanger, 193. 2 stukken NB Dhr. Hamstra is per 12 mei 1960 als molenaar-werkman aangesteld.

22

Instructie voor de molenaar, 194.

1 stuk

2.2.6 Werken 23 Concept-bestek voor de bouw van de watermolen, 188; extract-resolutie van G.S. houdende vergunning tot de bouw van de watermolen, 188. 2 stukken 24

Bestek en voorwaarden voor het leggen van een uitwateringsduiker in de Oudedijk, duikers, strijkdammen en een bat, 188; uittreksel uit de notulen van de vergadering van het College van B&W van de gemeente Grijpskerk houdende vergunning tot tijdelijke stremming van de Oudedijk, 188. 2 stukken

2

Bestek en voorwaarden voor de bouw van het molenaarshuis, 189. 1 stuk

Inventaris

12

2

Vergunning van de gemeente Grootegast voor het waterschap tot het dieper leggen van een duiker in de Hilmahuisterweg, 191. 1 stuk

27

Stukken betreffende het onderhoud van de watermolen, de restauratie en het maalvaardig maken 19-1979, 198/198. 1 omslag NB De molen is in 1971 op de lijst van beschermde monumenten geplaatst. NB De restauratie is noodzakelijk na stormschade d.d. 13 november 1972 en de restauratie is uitgevoerd 1976-1978.

28

Ingekomen stukken van het waterschap Lits en Lauwers betreffende de ‘afwikkeling van lopende zaken’ in het Groninger deel van het voormalige waterschap De Twee Provinciën, 1970, 1971, 198. 1 omslag NB De afwatering van het onderhavige gebied is in handen gebleven van het waterschap Lits en Lauwers.

29

Bewijs van deelneming (polis) van de verzekering tegen molest-risico van de watermolen en het molenhuis, 1942. 1 stuk

30

Polissen van brandverzekering van de watermolen en de dieselmotor, 190, 1977. 2 stukken

31

Kleurenfoto van de Hilmahuistermolen, z.j.

32

Nota van het waterschap Besheerspolder voor de bemaling van het waterschap de Hilmahuistermolenpolder in de maanden februari tot en met april, 1977. 1 stuk

1 stuk

2.2.6 Werken van derden 33 Vergunningen van de provincie Groningen voor de NV Houthandel en Steenfabriek voorheen J.D. Schuilenga // BV Steenfabriek voorheen fa. J.D. Schuilenga te Gerkesklooster tot het ontgronden van diverse percelen gelegen in het waterschap, (197)199-1987. 1 omslag NB Een groot deel van het waterschap is aangewezen als kleiwinningsgebied; de ontgronding heeft invloed op de ontwatering. 34

Vergunningen van het waterschap voor de NAM BV en de NV Nederlandse Gasunie tot het aanleggen van een boorlocatie bij Eibersburen en het leggen van transportleidingen, 197, 1981, 1982, 198. 4 stukken

3

Verzoek tot oprichting van het waterschap gericht aan G.S., 188.


1 stuk

127

Archief van het waterschap De Hoop en Verwachting 1882-1973 1 Inleiding 1.1

Kerngegevens

Oprichting Reglementering

Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuigen

Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Niet geformaliseerd. Prov. blad 1869, 57; Prov. blad 187912, nr. 52; Prov. blad 1908, nr. 5; Prov. blad 1919, nr. 10127; Prov. blad 1922, nr. 56; Prov. blad 1950, nr. 33 en Prov. blad 196, nr. 91. Prov. blad 1973, nr. 1. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Oldekerk, Zuidhorn en Leek (1919). 1.828 ha. (1869), 2.007 (1879), 2.000 ha. (1908), 2.060 (1919), 2.005 ha. (1950) en 2.012 (196). Twee windwatermolens, De Hoop, staande aan de Katerhals, en De Verwachting, staande aan het Lutjediep, beide gebouwd in 1801; (1879) stoomgemaal; 1918/1919 elektrisch gemaal. De Groote Polder van Oldekerk en Niekerk; de Wijksterpolder (1879); de Beijmapolder (1919).128 Conform het reglement uit 1908 zijn er vijf bestuursleden; bij K.B. d.d. 1 oktober 196 is een wapen voor het waterschap vastgesteld.129 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 183-18 en Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nrs. 17-25 in het Kommerzijlvevest, 36-1.

126 Vergroting van het waterschap met de Wijksterpolder. 127 Vergroting van het waterschap met de Beijmapolder. 128 Uit het Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 287 blijkt dat de De Groote polder van Oldekerk en Niekerk, genaamd de Hoop en de Verwachting 1.595 ha.; De Wijksterpolder 171.91.00 ha.; De Bijmapolder, 37.76.80 ha. groot zijn: respectievelijk Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 287, nrs. 122/123, 12 en 125. Volgens Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 185 is echter de Beijmapolder 37.36.10 ha. groot. Voor de molen liggende in de Beijmapolder: Zie Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 21 in het Kommerzijlvevest, 38-39. 129 Zie inv. nr. 19.

Inventaris

128

1.2 Enige historische gegevens Op 1 maart 1828 is een reglement der watermolens De Hoop en De Verwachting vastgesteld.130 Uit een G.S. resolutie d.d. 3 mei 1867, nr. 67 blijkt dat er een vergunning tot de bouw van een derde watermolen, die op het Wolddiep loost, is vergeven.131 De reglementering van het waterschap De Hoop en Verwachting is voorbereid door de Staatscommissie ‘belast met het ontwerpen en de herziening van de reglementen voor de waterschappen’.132 Bij reglementswijziging in 1879 wordt het waterschap De Hoop en Verwachting vergroot met de Wijksterpolder, onder Oldekerk (178.96.53 ha.).133 In 1919 wordt het waterschap nogmaals vergroot met de Beijmapolder.134 Volgens Geertsema is het peil bij besluit van G.S. d.d. van 12 juli 1889 bepaald; niettemin staat in het reglement van 1908 dat het peil door G.S. wordt bepaald (art. 53).13 Enig losse gegevens uit de notulen 1882-1917. Op 1 maart 1883 is besloten om de watermolen aan het Wolddiep te verkopen. In 1886 wordt besloten om het molenhuis te verkopen. En op 1 februari 1892 woedt er een brand in het stoomgemaal waarbij het herstel voor ongeveer Hfl. .000,- wordt begroot.13 In Bijlage V zijn nadere gegevens omtrent het personeel opgenomen.

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Enige ‘vuilnisvaten’ van diverse stukken hebben zeer veel tijd gevergd, zoals ‘Ingekomen stukken 1879-1972. 1 pak’, ‘Ingekomen stukken van de Pensioenraad, Rijksverzekeringsbank, ABP e.d., 1921-1972’, en ‘Diverse stukken’. Uit deze nummers is uiteindelijk heel veel vernietigd, en de rest is in een vijftiental nieuwe nummers beschreven. 130 Goedgekeurd bij resolutie van G.S. d.d. 17 maart 1828. 131 Vergelijk de notulen van de gecommitteerden van het waterschap Westerkwartier d.d. 20 mei 1867. Zie Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 2. 132 Resolutie G.S. d.d. 26 maart 1869 nr. 12 en 2 april 1869 nr. 67; commissie-rapport d.d. 6 juli 1869 en het Statenbesluit d.d. 22 juli 1869. 133 Prov. blad 1879, nr. 52; voordracht G.S. d.d  juli 1879, nr. 108, 1e afd. en Statenbesluit d.d. 10 juli 1879 nr. 9. 13 Prov. blad 1919, nr. 10; voordracht G.S. d.d. 21 november 1918, nr. 18, 1e afd. en Statenbesluit d.d 17 december 1918, nr. 25. In de voordracht van G.S. aan de Staten d.d. 21 november 1918, zijnde bijlage nr. 33, wordt de verhouding van de Beijmapolder met het waterschap De Hoop en Verwachting uitgebreid behandeld; hierbij wordt gerefereerd aan de bevoegdheid van de Staten een regeling van de waterschapslasten vast te stellen en daarmee in strijd zijnde overeenkomsten te schrappen, zoals aan de orde is geweest in de Statenvergadering van 17 november 1896, nr. 21 en in de zomerzitting van 1912, bijlage nr. 18. 135 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 18. 136 Zie inv. nrs. 1-2.


129

Vernietigd zijn voorts: Stukken betreffende de aansluiting bij de onderlinge risicoverzekering van waterschappen, 1952/1953; Kohier van de omslag, 1919/1920-1971. 3 dozen; Loonboek, 193-1972. 1 doos; Dagafschriften van de Nederlandsche Waterschapsbank 1963-1966; Zegelbladen van het Bedrijfspensioenfonds voor de landbouw, 1952-1966; 2 vergunningen voor ontgronding, 196; aanvraag om ontgronding; bestekken bouw rioolwaterzuiveringsinstallatie Niekerk en aanleg riolering Niekerk, 1967. In het totaal zijn er acht archiefdozen vernietigd. Uit het archief van het waterschap Westerkwartier zijn de verzekeringspolissen (inv. nrs. 6-67) en de kadastrale kaart (inv. nr. 16a). De omvang van het archief van het waterschap De Hoop en Verwachting na bewerking is elf archiefdozen en één rol.

2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.1.1 Notulen 1 Verslagen van de vergaderingen van het bestuur en de commissie (ex art. 13 reglement 189), januari 1882 - juni 1907; idem van de vergaderingen van het bestuur en het bestuur met de ingelanden, juli 1907 - april 1917. 1 deel NB Het opschrift ‘Notulenboek’ dekt de lading niet goed. In wezen treedt de commissie van vijf ingelanden als de ingelanden van het waterschap op; zie reglement 1869 artt. 49-51; de verslagen vanaf juli 1907 zijn zeer ‘afstandelijk’ geschreven, waardoor het moeilijk uit te maken is of het een bestuurs- of ingelandenvergadering betreft. 2

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, mei 1917 - mei 1920, en de bestuursvergaderingen, november 1917 - oktober 1923. 1 deel

3-4


-12

Mei 1921 - juni 1940. Mei 1941 – november 1971.


2 delen

8 delen

November 1923 - september 1928. Oktober 1928 - maart 1933. Inventaris

130

7 8 9 10 11 12 13-14

Maart 1933 - december 193. Januari 1937 - april 1941. April 1941 - januari 1948. Januari 1948 - augustus 191. September 191 - mei 19. Juni 19 - oktober 1971.

Presentieboeken van de vergaderingen van ingelanden, 1922-1971. 2 delen 13 14

1922-194. 19-1971.

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 1 Bijzonder reglement, 1919, 190, met wijziging, 194.

3 stukken

1

Stukken betreffende wijziging en herziening van het (bijzonder) reglement voor het waterschap, 1901-1948. 1 omslag

1a

Kadastrale kaart van het waterschap, nr. , bijgewerkt 190-194; en nr. , 194. 2 stukken in 1 rol NB Schaal 1:2.500. NB Nrs. 5 en 6 staan kadastraal bekend onder gemeente Oldekerk, sectie B, Het Zuiderland.

17

Kadastrale kaart van het waterschap, 190. Tekeningen (op calqueerpapier) van de oostelijke hoofdwatergangen, ongedateerd. 1 omslag NB Schaal 1:5.000.

18

Stukken betreffende de overdracht van de taken aan het waterschap Westerkwartier en de opheffing van het waterschap de Hoop en Verwachting, 1970-1972. 1 omslag

2.2.2 Wapen 19 Stukken betreffende de vaststelling van een wapen voor het waterschap, 1941947. 1 omslag NB Verleend bij K.B. d.d. 14 oktober 1946; een zwart-wit afbeelding in de vorm van een rond stempel is verwerkt in het briefhoofd.


131

2.2.3 reglement van orde 20 Reglement van orde voor de vergaderingen van ingelanden, 1917, 1920. 2 stukken 2.2.4 archiefbeheer 21 Uittreksel uit het rapport van de inspectie der waterschapsarchieven aan G.S. houdende verslag van de bewaring van de administratie en het archief van het waterschap, 1928. 1 stuk NB Het archief van vóór 1920 ontbreekt bijna geheel; W. Bakker, secretaris van 1878 tot 1920, heeft volgens het rapport geen notulen van de vergaderingen van ingelanden gehouden. NB ‘In het archief van het waterschap zijn helaas op verre na niet aanwezig de stukken die er behoorden te zijn om vanaf de oprichting tot heden een volledig overzicht te kunnen krijgen’.137 2.2.5 Belastingheffing 22 Minuut van een brief aan de bewaarder der hypotheken en van het kadaster houdende verzoek om toezending van een waterschapskaart en uittreksels uit de kadastrale legger ten behoeve van het opmaken van een nieuwe legger van gronden, 1891. 1 stuk 23-24

Kadastrale leggers van gronden, z.j. [190].

2 delen

2-28

Kadastrale leggers van gronden, 1938.

4 delen

2 2 27 28 29-31

Kadastrale leggers van gronden (losbladig systeem), z.j. [19-1972]. 3 pakken 29 30 31

32

137

Nrs. 1-39. Nrs. 370-744. Nrs. 74-91. Nrs. 917-1.1.

Gemeente Oldekerk nrs. 2-900; nrs. 901-1.2 en nrs. 1.27-1.403. Gemeente Leek. Gemeente Zuidhorn.

Naamregister bij de kadastrale legger, 1938.

1 deel

Notulen van de bestuursvergadering d.d. 10 november 1920. Zie inv. nr. 2.

Inventaris

132

33

Percelenregister bij de kadastrale legger, 1938.

34

Percelenregister bij de kadastrale legger, z.j [19].

1 cahier 1 omslag

2.2.6 Eigendommen 3 Akten van transport door J. Beukema e.a. alsmede W. Moes, molenaar te Niekerk, aan het waterschap van gedeelten van percelen grond gelegen kadastraal bekend onder gemeente Oldekerk sectie B, (te) vergraven tot een nieuwe afwateringssloot of hoofdwatergang, 191 en 1917. 2 stukken NB In de akten is niet vermeld of G.S. toestemming tot aankoop aan het waterschap hebben verleend. 3

Onderhandse akte van transport door S. Zuidema e.a. aan het waterschap de Hoop en Verwachting, vroeger genaamd en zijnde hetzelfde als ‘de participanten van den Wijkster-watermolen’, van percelen grond en water gelegen kadastraal bekend onder Oldekerk sectie B, ‘welke zijn ingenomen gedeelten van het kanaal tusschen het Kleinediep en het stoomgemaal’, 1918. 1 stuk NB Ontwerp; door zeven verkopers ondertekend. NB Nieuw: kadastraal bekend gemeente Oldekerk, sectie B, nr. 1.367.

37

Akten van transport door K. Datema e.a., H. Roeters e.a. alsmede de kerkvoogdij en de kerkeraad der Nederduitsch Hervormde Gemeente te Niekerk, Oldekerk en Faan aan het waterschap van stroken grond kadastraal bekend gemeente Oldekerk secties C en D, deel uitmakende van de ‘watersloot’, 1933, 193, 193; hierbij stukken betreffende de verkoop door het waterschap aan de provincie van enige gedeelten van percelen in de gemeenten Zuidhorn en Oldekerk, 1933/1934. 1 omslag

38

Akte van transport door A. de Wind, weduwe van B. Datema, te Niekerk, aan het waterschap van een afgerasterde tuin ten noorden van het watergemaal, uitmakende een deel van het perceel kadastraal bekend gemeente Oldekerk, sectie B, nr. 1.41, welke tuin sinds mensenheugenis aan de bedienaar van het gemaal is verhuurd, 193. 1 stuk

39

Stukken betreffende de overdracht door het waterschap aan de provincie Groningen van het beheer en onderhoud van het verlegde gedeelte van de zuidelijke Hoendiepsdijk ten oosten van het Wolddiep, 1921-1924. 1 omslag


133

NB De dijk is in zuidelijke richting over een afstand van 850 m. verlegd ten behoeve van de bouw van de schutsluis te Gaarkeuken in het kanaal van Lemmer naar Groningen (Van Starkenborghkanaal). 2.2.7 financiën 40 Stukken betreffende (het aangaan van) geldleningen ten laste van het waterschap, 1879-1918. 1 omslag 41

Registers van ten laste van het waterschap aangegane geldleningen, met aantekening van daarop afgeloste sommen, betaalde rentebedragen en de nummers en data van uitloting, 1889-1941, 1933-1944. 2 cahiers

42

Register van uitgelote nummers van geldleningen ten laste van het waterschap, 1881-1920. 1 deel

43-4

Begroting van ontvangsten en uitgaven, 1918/1919-1971. 43 44 4

4-48

1918/1919-1933/1934. 1934/193-1947/1948. 1948/1949-1971. NB Hierbij ook: Besluiten tot wijziging der begroting; tot af- en overschrijving van en op posten der begroting; tot betaling uit de post voor onvoorziene uitgaven.

Rekening van ontvangsten en uitgaven, 1917/1918-1970. 4 47 48

3 pakken

3 pakken

1917/1918-1931/1932. 1932/1933-1944/194. 194/194-1970.

49

Kasboek van inkomsten en uitgaven, 1901/1902-1919/1920. 1 deel NB Het kasboek is tot en met 1906/1907 nagezien door het bestuur en de commissie, daarna alleen door het bestuur.

0-3

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1919/1920-1970. 0 1 2 3

4 pakken

1919/1920-193/193. 193/1937-1947/1948. 1948/1949-199/190. 190/191-1970.

Inventaris

134

4

Tabellarisch kasboek, 1971-1972 (1973).

-

Grootboek van uitgaven, 1920/1921 en 1921/1922. 2 delen NB Ook bekend onder de naam: Register van de sommen van uitgave toegestaan op de begroting.

7

1 deel

1920/1921. 1921/1922.

Vergunningen van het waterschap voor diverse personen tot het vissen in de watergangen, 1941, 19, 199. 1 omslag

2.2.8 Personeel 8 Instructie voor de bedienaar van de bemalingsinstallatie, en handleiding voor de bediening, 1938. 1 stuk 9

Akte van aanstelling van J. Kuipers als bedienaar van de bemalingsinstallatie, 1940; ontslagbesluit, 192; en akte van arbeidsovereenkomst in los dienstverband, met instructie, 192. 3 stukken

0

Akte van ontslag van de secretaris-boekhouder F. Witte, en akte van aanstelling van zijn opvolger E. Velting, 1949. 2 stukken

1

Instructie voor de secretaris-boekhouder, 1949.

1 stuk

2.2.9 Werken 2.2.9.1 Gemalen en woning 2 Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot oprichting van een stoomgemaal, 1879. 1 stuk NB De bijbehorende plattegrond is op linnen getekend. 3

138

Stukken betreffende de levering van elektriciteit aan het waterschap en het onderhoud van het elektrisch gemaal, 1918-1949, 1970. 1 omslag NB Hierbij enige stukken van de correspondentie tussen het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Groningen en de Vereeniging van waterschappen met elektrische bemaling (1925 en 1926). Deze vereniging, opgericht in 1923, bestond in 1941 nog. Bij de oprichting was A. Toren, voorzitter van het waterschap Huininga-Meerland, te Oostwold (O.), voorzitter, en B. Tolsma, voorzitter van het waterschap De Hoop en Verwachting, secretaris. Als juridisch adviseur van de vereniging trad mr. J.E. Hesse op, als technisch adviseur (1928) Herman Eekels te Hoogezand.138 Een fotokopie van het reglement van de vereniging is aan dit dossier toegevoegd.


13

NB Zie Wp NZV, Archief van Groninger Waterschapsbond (1922) 1925-1999, inv. nr. 145.139 4

Polis van molestrisico-verzekering van het gemaal c.a., 1941.

1 stuk

Polis van brandverzekering voor het gemaal c.a., 1948-19; hierbij een ‘verklaring ter bekoming van polis’ voor dezelfde objecten, 1921. 2 stukken

Polis van stormschadeverzekering voor het gemaal, 19-197.

7

Vergunning van de gemeente Oldekerk tot de bouw van een machinistenwoning te Niekerk, 19. 1 stuk

1 stuk

2.2.9.2 Overige werken 8 Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het vervangen van een houten pomp in de provinciale weg Bril-Friese grens door een betonnen duiker, 1904. 1 stuk 9

Bestek en voorwaarden voor het maken en leveren van tien afsluitbare duikers; en verklaring van S. Zuidema c.s., landbouwers in de voormalige Wijksterpolder, zich verbindende tot het leggen van de duikers en het onderhoud van de dammen, 1911. 2 stukken NB In het bestek is sprake van uitwateringspompen, die voorzien moeten worden van een schuif en een klep. In feite worden hier stuwen bedoeld, waarmee de waterstand in het gebied kan worden geregeld.

70

Akte van overeenkomst tussen het bestuur en ingelanden over de verlegging van een dijk als waterkering (langs de zuidgrens van het waterschap) alsmede de aanleg en het onderhoud van bijkomende werken, 191. 1 stuk

71

Ingekomen stukken van ingelanden houdende klachten over de waterstand, 1923-1971. 1 omslag

72

Verklaring van H. van Til te Niekerk houdende toestemming voor het waterschap de in zijn land gelegde buizen te herstellen of te verwijderen, 192. 1 stuk

139 A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van De Vereeniging c.q. Bond van Groninger Kustwaterschappen (1916) 1923-1970 (1986) en de Groninger Waterschapsbond (1922) 1925-1999 (Groningen 2009).

Inventaris

13

73

Vergunning van de gemeente Oldekerk voor het waterschap tot het leggen van een afwateringsbuis in de Zandumerweg, 192. 1 stuk

74

Briefwisseling tussen de waterschappen De Hoop en Verwachting, Vredewold, De Fanerpolder, Westzandemermolenpolder en Lutjegastermolenpolder en G.S. betreffende de oplopende kosten van het onderhoud van hun waterkeringen langs het Hoendiep, 192. 1 omslag

7

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het herstellen van de duiker in de provinciale weg te Niekerk, 1927. 1 stuk

7

Stukken betreffende de verbetering van enige hoofdwatergangen in werkverschaffing, 1932-1924 (193), 1939. 1 omslag

77

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en J. de Boer, landbouwer te Niekerk, betreffende het plaatsen door en op kosten van het waterschap van een afrastering langs het land en de reed van J. de Boer, 193. 1 stuk

78

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en H.H. Cazemier, landbouwer te Tolbert, over het handhaven van de waterschapsgrens op de dijk en het onderhoud van de aanpalende sloot en de op de dijk van Cazemier geplaatste dijkschutten ten laste van het waterschap, 1939. 1 stuk

79

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en de ingelanden J. Renkema en de weduwe R. Hoving Jzn te Niekerk om het dwarseind van de lange watersloot desnoods aan weerszijden met 0,2 m. te verbreden boven de verbreding die in 191 is uitgevoerd, en wel met gesloten beurzen, 1941. 1 stuk

80

Vonnis van de kantonrechter te Groningen inzake een geschil tussen K. van der Ploeg te Niekerk en het waterschap houdende het bepalen van schadevergoeding voor de berging van baggergrond door het waterschap wegens een buitengewone opschoning van de Katerhals, 1970. 1 stuk NB Fotokopie van de eerste grosse voor de eiser. NB Onder ‘buitengewone opschoning’ wordt verstaan: ‘hergraving op oude afmetingen’.

81

Brief van P. van Dam, opzichter van Provinciale Waterstaat, houdende opdracht aan het waterschap een clandestien gelegde inlaatduiker in de kade langs het Niekerkerdiep tegen de Maasdijk te verwijderen, 1921. 1 stuk


137

82

Vergunningen van de provincie Groningen voor het waterschap tot het leggen van inlaatduikers in de dijk langs het Hoendiep en het Wolddiep, 1913, 1921; en brieven van G.S. houdende opmerkingen over het gebruik van de duiker in de dijk langs het Wolddiep, 1924/192. 4 stukken

83

Ingekomen stukken betreffende het leggen en verleggen van inlaatduikers te Noordhornerga en in de dijk langs het Wolddiep, 1934-1939. 1 omslag NB De vergunningen van de provincie Groningen d.d. 28 februari 1935, nrs. 17 en 24 november 1938, nr. 54 ontbreken.

2.2.10 Schouw 84 Legger van schouwbare voorwerpen (‘Kohier der onderhoudspligtigen van de daarop voorkomende wateren, bruggen en waterwerken’), 1870. 1 stuk NB Opgemaakt met behulp van een formulier bestemd voor de gemeenten in de provincie Groningen. 8

K.B. houdende de ongegrondverklaring van een beroep van E. Dijkstra te Niekerk tegen de legger van schouwbare voorwerpen van het waterschap De Hoop en Verwachting, 1890. 1 stuk NB In het stuk worden enige oude gegevens van het waterschap aangehaald.

8

Legger van schouwbare voorwerpen, 1899.

87

Brief van G.S. houdende bedenkingen tegen de door het bestuur ontworpen wijzigingslegger van schouwbare voorwerpen naar aanleiding van de voorgenomen verandering van de wateringen binnen het waterschap, 1911. 1 stuk

1 deel

2.2.11 Werken van derden 88 Onderhandse akte van overeenkomst tussen het waterschap en de heer H.E. Oving te Groningen, optredende voor de Spaarbank van het departement Groningen der Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen als eigenaar van de landerijen behorende bij de plaats Bijma te Faan (uitmakende de Beijmapolder) betreffende de afwatering van dat gebied op het waterschap De Hoop en Verwachting en de betaling van de waterschapsomslag tegen gereduceerd tarief (0%), 1884. 1 stuk 89

Verzoekschrift van G.E. Vlieg, landbouwer onder Noordhorn, om vergunning voor het leggen van tilbatten over de Matsloot, 1890. 1 stuk

Inventaris

138

90

Verbandschrift van K. Kranenborg Jz., landbouwer te Niekerk, met betrekking tot de vergunning van het waterschap tot het leggen van een dam met duiker in het Kieldiep, 1921. 1 stuk

91

Brief van G.E. Hazenberg, landbouwer te Kuzemer, houdende verzoek om vergunning tot het plaatsen van een windmotor voor de aanvoer van drinkwater voor het vee op zijn hooggelegen landerijen in de zomer, 1923. 1 stuk

92

Verbandschrift van C. Bellinga, wolwasser en -kammer te Niekerk, met betrekking tot het maken en onderhouden van een beschoeiing achter een te plaatsen gebouwtje tussen het Niekerkerdiep en het kanaal, 1927. 1 stuk

93

Verbandschrift van J. Hoving Kzn., landbouwer te Oldekerk, met betrekking tot de vergunning van het waterschap tot het leggen van een dam met duiker in het Klein- of Lutjediep even ten zuiden van het Kliefsdiep, 1932. 1 stuk

94

Verbandschrift van A. van der Til, betonfabrikant te Oldekerk, met betrekking tot de vergunning van het waterschap tot het afgraven van de dijk op zijn land naast het Wolddiep, 1934. 1 stuk

9

Vergunningen van het waterschap tot het leggen van een bat over en een dam met duiker in de Watersloot en de lange watersloot, alsmede verbandschriften van diverse ingelanden met betrekking tot gelijksoortige vergunningen, 1934-194. 1 omslag

9

Verbandschrift van J. Renkema te Niekerk met betrekking tot het onderhoud op het oude profiel van ‘Van Bruggens watersloot’ naast zijn land, 1943. 1 stuk

97

Afschrift van een verbandschrift van J. Oosterhoff, landbouwer te Oldekerk, met betrekking tot het voor zijn rekening herplaatsen van de afrastering (‘richel’) op het perceel kadastraal bekend gemeente Oldekerk, sectie C, nr. 9, 1944. 1 stuk NB Hierbij: kopie-brief van L.M. Bruins, notaris te Grootegast, aan J. Oosterhoff, houdende een uiteenzetting over de verplichtingen van de geadresseerde tegenover het waterschap met betrekking tot de door het waterschap aangebrachte afrastering, alles ingevolge transportakte d.d. 24 mei 1933, voor dezelfde notaris verleden, 1943. 1 stuk


139

98

Vergunning van het waterschap voor K. Drent te Boerakker tot het egaliseren van een perceel grasland kadastraal bekend gemeente Oldekerk, sectie C, nr. 0) en verlegging van de daarop liggende dijk, 1948. 1 stuk

Inventaris

140

Archief van het waterschap Joeswerd 1873-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Literatuur

Prov. blad 1873, nr. 6 en Prov. blad 187, nr. 7. Prov. blad 187, nr. 7 en Prov. blad 1917, nr. 23. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Ezinge. 268 ha. (187) en 259 ha. (1917). Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 139-10 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 16-165.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn vernietigd: kohier van de omslag, 197/198-1973 en een kladkasboekje, 1903-196. Uit het archief van het waterschap Westerkwartier is de kadastrale kaart van het waterschap (inv. nr. ). De omvang van het archief van het waterschap Joewerd na bewerking is anderhalve archiefdoos.


141

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur, 187-1972, en van de ingelanden, 187-1973. 1 deel

2

Register van uitgaande stukken en repertorium van ingekomen stukken, 1873-1877. 1 deel

3


4



-8

Kadastrale leggers van gronden, 189, 191, 192. 7 8

1 stuk 2 bladen

3 delen

189. 191. 192.

9

Begrotingen, 1918/1919-1973.

1 pak

10

Rekeningen, 1917/1918-1973.

1 pak

11-12

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 189/189–1917/1918, 1918/19191973. 2 delen 11 12

13

189/189-1917/1918. 1918/1919-1973.

Plan met kostenraming voor het stichten van een onderbemaling voor gronden in het waterschap en enige onbemalen gronden ten zuiden ervan, 19. 1 stuk

Inventaris

142

Archief van het waterschap De Jonge Held (1828) 1869-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingwerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1869, nr. 61. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Aduard en Hoogkerk. 56 ha. Watermolen (1829). Polder De Jonge Held (1829).140 Vrijdom van lasten voor drie percelen onder Hoogkerk ingevolge overeenkomst van 187 betreffende het recht van overweg naar de molen en de molenaarswoning.141 Zie ook het waterschap De Oude Held. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 123-12 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 18-19.

1.2 Enige historische gegevens De polder De Jonge Held werd bemalen door de Molen van Leegkerk en Dorkwerd.142 De polder Leegkerk en Dorkwerd c.q. het waterschap De Jonge Held grensde niet aan het Aduarderdiep, zoals Van Rijn aangeeft, maar aan de tussen dat diep en de Zijlvesterweg gelegen polder Waschhuizen. Het bestuur begeeft zich naar het land van de weduwe F. Zantinga143 om te onderzoeken welk gedeelte van haar land niet in het waterschap gelegen is, ‘dewijl zij volgens een schrijven bij het bestuur ingekomen beweert, dat een gedeelte haars lands buiten den grens van den polder gelegen is’.144

10 11 12 13 1

Ook bekend onder de naam: Molenpolder van Leegkerk en Dorkwerd. Reglement art. 3c. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 2 in het Aduarderzijlvest, 2-5. Dit betreft land in de zogenoemde Hooitespolder; de weduwe had ruim  ha. in het waterschap gelegen. Notulen bestuursvergadering d.d. 11 mei 1906, zie inv. nr. 3.


143

De polder Waschhuizen, die blijkens de opgaven in Geertsema in 1898 en 1910 als een eigen beheerseenheid van desbetreffende ingelanden heeft bestaan, wordt voorzover ik (A.L. Hempenius, KE) bij doornemen van de archivalia van De Jonge Held op 29 oktober 2001 heb kunnen constateren, totaal niet genoemd. In de doorgaans echt korte notulen wordt van tijd tot tijd over wijziging en vernieuwing van het reglement gesproken, maar er gebeurt nooit iets aan. Bijvoorbeeld: In 1932 is er een voorstel om de duikers en tochten van het waterschap op te nemen. De tochten en de pompen zijn beschreven in de notulen van de ingelandenvergadering op 2 mei 1933. Een groot probleem bij dit waterschap is dat er steeds minder landeigenaren in het waterschap wonen, zodat de keuze van bestuursleden klein is. Bij besluit van G.S. d.d. 7 augustus 1930 (Prov. blad 1930, nr. 65) tot het toelaten van huurders van in het waterschap gelegen gronden is hieraan tegemoet gekomen.

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: Staten van eigendommen, bezittingen en schulden, 1955-1965; Presentielijsten van de vergaderingen van ingelanden, 192-198, 1950, 1961, 1 katern; Klad-rekeningen, 1961/1962-1973; Kohieren van de omslag, 1892/1893-1916/1917, 195/1955-1973; Pensioenopgaven, 1967-197 en Aanvragen vergunningen NV Nederlandse Gasunie, 1967 en 1972, en PTT, 1961. Uit het archief van het waterschap Westerkwartier is toegevoegd de kadastrale kaart van het waterschap (inv. nr. 5a). De omvang van het archief van het waterschap De Jonge Held na bewerking is drie archiefdozen en één rol.


Restant van het administratieboek van de molenpolder van Leegkerk en Dorkwerd, 1828, 1829, 1831, 1841, 1847, 18, 188, 180, 189. 1 omslag

Inventaris

144

2

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 189-1900. 1 deel NB Aan keerzijde: Begrotingen van ontvangsten en uitgaven, 1870/18711900/1901.

3

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1900-198. 1 deel NB Voorin minuten van brieven aan G.S., 1900-1904.

4

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 199-1974. 1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering en bestuursinrichting Reglement voor het waterschap, 189. Briefwisseling met G.S. betreffende een voorstel tot reglementswijziging onder handhaving van de vrijdom van lasten (in ruil voor recht van overpad naar de watermolen c.a.), 1970. 4 stukken a


3 bladen in 1 rol


2 stukken

7


8

Rapport van de landmeter van het kadaster houdende dat de afstand van de waterschapsgrens tot de woning van J.J. Iwema te Aduard minder dan 1000 meter bedraagt, 1897. 1 stuk NB J.J. Iwema, die op 22 oktober 1897 tot bestuurslid was verkozen, had aangevoerd dat hij te ver van het waterschap woonde en zich daarom van het bestuurslidmaatschap kon verschonen (art. 12). Na de meting heeft hij bedankt.

9

Besluit van G.S. houdende de verkiesbaarheid van huurders van in het waterschap gelegen gronden, 1930. 1 stuk

10

Enquêteformulier ten behoeve van de samenstelling van: Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898), 189. 1 stuk


14

2.2.2 Belastingheffing 11-12 Leggers van gronden, vóór 1892 [1870] en 1892. 11 12 13-14

1

Vóór 1892 [1870]. 1892.

Kadastrale leggers van gronden, 1918-1974. 13 14

2 delen

1 deel en 1 omslag

1918. 1974.

Naamlijst en percelenregister bij de legger van gronden, 1918-1974. 1 deel

2.2.3 vrijdom van molenschot c.q. van waterschapsomslag 1 Besluit van de ingelanden van de molenpolder van Leegkerk en Dorkwerd tot verlening van vrijdom van molenschot voor drie percelen ‘tusschen de straatweg en het groote maar’ (samen ruim 3 hectare) aan H.M. Hoekzema in ruil voor het recht van overpad naar de watermolen, 1847. 1 omslag NB Hierbij uittreksels uit het kadaster, waaruit blijkt dat vanaf 1838 geen inschrijving van het recht van overpad heeft plaatsgevonden, 1971. NB hierbij Briefwisseling tussen het waterschap Westerkwartier en de eigenaren van de drie bedoelde percelen over het ontbreken van een erfdienstbaarheid van weg, 1974. NB De vrijdom van lasten is opgenomen in art. 3c van het reglement. 2.2.4 Eigendommen 17 Eigendomsbewijs van een hoekje grond waarop de watermolen van de polder van Leegkerk en Dorkwerd zal worden gebouwd, 1829. 1 stuk 18

Ingekomen stukken van de landmeter van het kadaster houdende voorstel de (ongenummerde) afwateringstocht en de erven van de watermolen en het molenhuis over te boeken ten name van het waterschap De Jonge Held, 1920 (197). 4 stukken

2.2.5 financiën 19 Staatboek van afgeloste kapitalen, 1893-192.

1 deel

20

Begrotingen, 1898/1899-190/1907 en 191/191-1973.

1 pak

21

Rekeningen, 1897/1898-190/1907, 1914/191-1937/1938 en 1939/19401972. 1 pak

Inventaris

14

22

Begrotingen van ontvangsten en uitgaven (net-exemplaar), 1901/1902197/198. 1 deel

23

Rekening van ontvangsten en uitgaven (net-exemplaar), 1870/1871194/19. 1 deel

24

Kasboek, 194-1973.

2.2.6 Personeel 2 Instructies voor de molenaar, 1878-191. 2

1 deel

1 omslag

Benoemingsbesluiten van de bode, 1892, 1898, 1922, en instructies voor de bode, 1870-197. 1 omslag

2.2.7 Werken 27 Garantiebewijs van de Maatschappij IJzergieterij De Prins van Oranje te ’s-Gravenhage voor de ijzeren molenas, 1891. 1 stuk 28

Polissen van brandverzekering van de watermolen en het molenhuis, 1937, 191. 2 stukken

29

Akte van geldlening (renteloos voorschot) tussen de vereniging ‘De Hollandsche Molen’ te Amsterdam en het waterschap ten behoeve van het onderhoud van de watermolen, 19. 2 stukken NB Hierbij: ‘Blijk van waardeering voor het gebruiken van den wind als drijfkracht’ (enz.), 1950.

30

Stukken betreffende de subsidiëring van de restauratie en het herstel van stormschade van de watermolen, 199-1974. 1 omslag

31

Kennisgeving van de minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk tot plaatsing van de watermolen op de vastgestelde lijst van beschermde monumenten, 199. 1 stuk

32

Proces-verbaal van aanbesteding van het graven van het maar vanaf de molen tot de grintweg, 1870. 1 stuk

33

Vergunning van de gemeente Hoogkerk voor het waterschap tot het leggen van een duiker in de grintweg bij de plaats van de erven J.K. Iwema, 1889. 1 stuk


147

34

Brief van G.S. houdende verzoek de kosten van opruiming van een inlaatduiker in de dijk langs de molenwatering aan de provincie terug te betalen, 1907. 1 omslag NB Het waterschap was bij vonnis van de kantonrechter te Zuidhorn veroordeeld tot opruiming.

2.2.8 Schouw 3 Reglement voor de jaarlijkse schouw over de waterleidingen, 1841. 3

1 stuk

Legger van schouwbare voorwerpen (ongedateerd en niet-getekend), na 189. 1 katern

2.2.9 Werken van derden 37

Vergunning van de provincie Groningen voor M. van Til te Dorkwerd tot het leggen van een inlaat in de Reitdiepsdijk ten behoeve van veedrenking, 1901. 1 stuk

Inventaris

148

Archief van het waterschap De Juursemakluft (1813) 1869-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1869, nr. 9. Prov. blad 1869, nr. 101 Prov. blad 1911, nr. 72. Prov. blad 1978, nr. 5. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grijpskerk. 116 ha. (1869) en 113 ha. (1911). Watermolen; stoomgemaal (1881-1883); windmotor (1939) en een elektrisch gemaal (1968). Polder Juursemakluft (1813). Een gebied van bijna 1 ha. draagt niet bij in de algemene kosten van het waterschap.14 Het stoomgemaal is in 188 verkocht. De inv. nrs. 22-28 zijn op  maart 2010 overgedragen door dhr. L. Cazemier te Kollum aan het waterschap Noorderzijlvest. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 155-156 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 179-180.

1.2 Enige historische gegevens De polder Juursemakluft wordt bemalen door een wipmolen die ten noorden staat van het Hoerediep.14 Het waterschap Juursemakluft heeft enige jaren een stoomlocomobiel gehad, waarmee is getracht het blijkbaar overvloedige water af te malen. In september 1881 had het bestuur contacten met A.F. Smulders Utrechtsche IJzergieterij147 maar in de ingelandenvergaderingen van 8 en 17 oktober 1881 is besloten als hulpgemaal (naast de

15 16 17

Reglement 1869, art. 2. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 13 in het Kommerzijlvest, 30-33. Later is dit de Machinefabriek Jaffa geworden.


149

molen) een ‘vierpaards’ locomobile en een centrifugaalpomp te kopen van Van der Meer & Van Cappelle, fabrikanten van stoom- en andere werktuigen en ijzeren schepen, aan het Winschoterdiep bij de Oosterhaven te Groningen, voor Hfl. 1.550,-, alsmede het maken van een gebouw ‘ter beschutting van het stoomgemaal’ op te dragen aan C. Schreuder te Grijpskerk voor Hfl. 60,-. Het was een tweedehands machine, afkomstig van de heer H. Hommes te Groningen. In de tweede helft van december 1881 is de machine geplaatst. In januari 1882 waren er al moeilijkheden; het bleek dat de locomobiel veel meer steenkool gebruikte dan door de leverancier voorgespiegeld was: een zware last voor dit kleine waterschap. In de vergadering van ingelanden van 26 januari 1882 is besloten het stoomgemaal op te ruimen, hetgeen een bestuurscrisis ten gevolge had. Op 7 februari 1882 is het besluit teruggedraaid, en zijn de afgetreden bestuursleden maar weer bestuurslid geworden. Op 9 december 1882 is besloten het gemaal te laten inspecteren door E.J. Smit & Zn. te Hoogezand, die door de heer Venema, smid te Grootegast, op de hoogte van de perikelen was gebracht. In de vergadering van 23 december 1882 is het verslag van de heren Smit voorgelezen: de ketel had een verkeerde constructie en had niet genoeg kracht om de pomp in volle werking te houden. ‘Er word met algemeene stemmen besloten om vijf gulden per bunder te betalen, om het laatste termijn van de stoommachiene aan de heeren Van der Meer en Cappelle te betalen. De commissie van uitbetaling word volle vrijheid gelaten, om naar goedvinden te handelen, en als het kan de machiene aan Van der Meer en Cappelle te verkoopen’.148 In de vergadering van 26 mei 1883 is besloten gebouw en machine te verkopen. Uit de notulen van de jaarvergadering van 31 mei 188 blijkt dat de machinerie is verkocht aan K. Venema, smid te Grootegast, voor Hfl. 556,05 en dat het gebouwtje Hfl. 9,25 heeft opgebracht. Het experiment heeft dus in anderhalf jaar, samen met de kosten van steenkool, ongeveer Hfl. 1.500,- gekost.149

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: Spaarbankboekje, 196-1971; Register betreffende de couponbelasting, 191 en Voorschotboekje Coop. Boerenleenbank, 1939-1952.

18 Inv. nr. 1. 19 De firma Van der Meer en Van Cappelle te Groningen heeft de stoommachine in het waterschap De Zuidpolder geleverd. Uit: inv. nr. 1 notulenboek vergadering d.d. 10 september 1881. Het archief van De Zuidpolder is opgenomen in deze verzamelinventaris.

Inventaris

10

In 1996 zijn begrotingen, 1918/1919-192/1925, en rekeningen, 1917/19181923/192, aangevuld met dito van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 10-11). De omvang van het archief van het waterschap De Juursemakluft na bewerking is twee archiefdozen.



2 delen

1870-1930. 1931-1974.

-

Extract van het verslag van de vergadering van ingelanden d.d. 3 december 1909. 1 stuk NB Zie inv. nr. 22.

-

Correspondentie, 1888-193. NB Zie inv. nr. 23.

1 omslag

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 3 Stukken betreffende de oprichting van het waterschap, 189, en de reglementering, 189, 1911. 1 omslag 4


Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, 1973-197, 1978. 1 omslag

2.2.2 Belastingheffing -7 Kadastrale leggers van gronden, 1911 en 1934.


1 stuk

2 delen

11

7

1911. 1934.

2.2.3 Eigendommen 8 Onderhandse akten van aankoop respectievelijk verkoop van een perceel grond aan de straatweg te Niezijl, kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie C, nr. 20 (later nr. 813) door het waterschap, 1909 en 1939. 2 stukken 9

Akte van transport door G. Cazemier aan het waterschap van het molenerf, 199. 1 stuk

-

Stukken betreffende de onteigening te behoeve van publieke werken, z.j. [eind 19e eeuw]. 1 omslag NB Zie inv. nr. 24

2.2.4 financiën 10

Begrotingen, 1918/1919-1974.

1 pak

11

Rekeningen, 1917/1918-1974.

1 pak

-

Rekening in ontvangsten en uitgaven, 1877-1881. NB Zie inv. nr. 25.

1 stuk

-

Bijlagen bij de rekening, 1909-1910. NB Zie inv. nr. 26.

12-14

Kasboeken, 189/189-197. 12 13 14

1

1 omslag

3 delen

189/189-1921/1922. 1922/1923-1948/1949. 1949/190-197.

Briefwisseling tussen de volmachten van de polder Juursemakluft en de Staatsspoorwegen betreffende de betaling van polderlasten van onteigende gronden, 18-187. 1 omslag

2.2.5 Personeel 1 Instructies voor de watermolenaar, z.j. [1910], 1931, 194.

3 stukken

Inventaris

12

-

Reglement voor de watermolen, z.j. [eind 19e eeuw]. NB Zie inv. nr. 27.

1 stuk

2.2.6 Werken 17 Onderhandse akten van overeenkomst tussen eigenaren en landgebruikers onder Niezijl, Noordhorn en de Waarden betreffende het zetten van een watermolen op de Juursemakluft, en het onderhoud van de molensloten, 1813, 1843. 2 stukken 18

Stukken betreffende de aankoop en de verkoop van een stoomgemaal, 18811883. 1 omslag

19

Vergunning van de gemeente Grijpskerk voor het waterschap tot de bouw van een molenaarswoning aan de straatweg te Niezijl, 1909. 1 stuk

20

Kostenberekening voor het aanbrengen van een mechanische aandrijving van de windmotor, 198. 1 stuk NB Het gemaal is geëlektrificeerd.

2.2.7 Werken van derden 21 Brief van de volmachten van de watermolen Juursemakluft aan de minister van Binnenlandse Zaken houdende verzoek om de duikers onder de spoorweg Groningen-Leeuwarden op ’s Rijks kosten te vergroten, z.j. [18]. Minuut. 1 stuk 2.2.8 aanwinst Cazimier NB De onderstaande archiefbescheiden zijn door dhr. L. Cazimier te Kollum geschonken aan het waterschap Noorderzijlvest. De vader van dhr. Caziemier was secretaris-boekhouder van het waterschap Juursemakluft. Bij het opruimen van het ouderlijk huis zijn de stukken boven water gekomen. De stukken bevinden zich achteraan de archieven van alle bemalingswaterschappen in het waterschap Westerkwartier. 22

Extract van het verslag van de vergadering van ingelanden d.d. 3 december 1909. 1 stuk

23

Correspondentie, 1888-193.

24

Stukken betreffende de onteigening te behoeve van publieke werken, z.j. [eind 19e eeuw]. 1 omslag


1 omslag

13

2

Rekening in ontvangsten en uitgaven, 1877-1881.

1 stuk

2

Bijlagen bij de rekening, 1909-1910.

27

Reglement voor de watermolen, z.j. [eind 19e eeuw].

28

Advertentie in het Nieuwsblad van het Noorden d.d. 8 december 1909 waarin bekend wordt gemaakt dat het gewijzigd reglement van het waterschap ter inzage ligt, 1909. 1 stuk

1 omslag 1 stuk

Inventaris

14

Archief van het waterschap De Kale Weg 1916-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Prov. blad 1916, nr. 16. Prov. blad 191916, nr. 16. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grootegast. 212 ha. Windmoter (1916) en elektrisch gemaal (1938). Gehele en gedeeltelijke vrijdom van lasten aan in art. 5 Bijzonder reglement genoemde percelen (omslagplichtige grootte: 157 ha.).

1.2 Enige historische gegevens De notulen zijn zeer korte optekeningen van het verhandelde in de ingelandenvergaderingen. Al op 10 mei 1916 is besloten een windmotor van Stokvisch en Zonen te Rotterdam (Hfl. 5.100,-) te laten bouwen (inv. nr. 1). In 1938 is deze installatie geheel afgebroken en vervangen door een elektrisch gemaal, geleverd door Het Landbouwhuis, dis is Landustrie, te Sneek. Over de plaats van de windmotor en het gemaal wordt in het geheel niet gesproken; vóór 10 mei 1916 is blijkbaar door één der ingelanden toestemming gegeven de installatie op zijn perceel te bouwen.

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archivalia vernietigd: Presentielijsten 1981-85 (alles opgenomen in de notulen); enige losse stukken en de kohier van de omslag 197-1986. De begrotingen 1918/1919-1938/1939 en de rekeningen 1917/1918-1937/1938 zijn in 1996 ontvangen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 1-15). Uit het


1

waterschap Westerkwartier is ontvangen: het bijzonder reglement en de waterschapskaart (inv. nrs. -5). De omvang van het archief van het waterschap De Kale Weg na bewerking is ruim twee archiefdozen.

2 Inventaris 2.1


1-3

Notulen van de ingelandenvergaderingen van ingelanden, 191-198. 3 delen 1

2 3

191 - 1947. NB Zie inv. nr. 31 voor enkele agenda’s, ledenlijsten en een volmacht betreffende vergaderingen z.j., 1941-1944 en 1947. 1948 - 1980. 1981 - 198.

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 4 Bijzonder reglement, 191.

1 stuk

Kadastrale kaart van het waterschap, 197. Hierbij: overzichtskaartje, waarop de gehele en gedeeltelijke vrijdom van waterschapsomslag wordt getoond, 197. 2 stukken NB Schalen 1:2.500 en 1:25.000.

Briefwisseling tussen het waterschap en G.S. over de concentratie van waterschapstaken in het Westerkwartier, 1973/1974. 3 stukken

7

Circulaire van het bestuur aan de ingelanden betreffende de uitbetaling van het batig saldo van het laatste boekjaar, en de voorinschrijving op een boek van S. van der Hoek over de waterschapsgeschiedenis van Grootegast10 , 1987. 1 stuk

150

Van der Hoek, Polderliefde.

Inventaris

1

2.2.2 Belastingheffing NB Zie inv. nr. 28 voor een lijst van belastingplichtigen, z.j. en 1917-1922. NB Zie inv. nr. 33 voor een aantal blanco aanslagbiljetten. 8-11

Kadastrale legger van gronden, 191, 1931, 194 en z.j. [1970]. 3 delen en 1 omslag 8 9 10 11

191. 1931. 194. z.j. [1970].

12

Onderhandse akten van overeenkomst tussen het waterschap en G. Gjaltema Hzn., A. Nobach en A. de Haan c.s., waarbij enige percelen in de gemeente Grootegast, samen groot 4.8.20 ha., feitelijk tot het omslagplichtig gebied van het waterschap gaan behoren, 198. 3 stukken

13

Verklaring van G.K. Luimstra, veehouder te Opende, dat hij bereid is enige percelen ten oosten van de Jilt Dijks-reed, groot ongeveer 2 ha., vanaf 1980 onder bemaling van het waterschap de Kaleweg te brengen, 1979. 1 stuk

2.2.3 financiën NB Zie inv. nr. 29 voor ingezonden enquête formulieren betreffende de statistiek der waterschapsfinanciën. NB Zie inv. nr. 30 voor een register tot de heffing der couponbelasting, 1940. NB Zie inv. nr. 32 voor een tweetal notariële akten betreffende een geldlening. 14

Begrotingen, 1918/1919-194/19, 19/197-1972, 1974-198.

1

Rekeningen, 1917/1918-193/194, 19/19-197/198, 199-1971, 1973198. 1 pak

1-20

Kasboeken, 1918/1919-1987; grootboek, 194/1947-1987. 1 17 18 19 20

1 pak

delen

1918/1919-1940/1941. 1941/1942-194/194; grootboek van ontvangsten en uitgaven, 194/1947-1987. 194/1947-19/19. 19/197-191/192. 192/193-1987.


17

2.2.4 Personeel 21 Bestuursbesluit houdende benoeming van A. Wierenga als boekhouder, (194) 192. 1 stuk 2.2.5 Werken 22 Akte van overeenkomst tussen het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap betreffende de levering van elektrische energievoor het gemaal, 1972. 1 stuk 23

Vergunning van de gemeente Grootegast voor het waterschap tot het herleggen van de uitwateringsduiker ten dienste van de percelen ten zuiden van de Kaleweg onder die weg, welke duiker aansluit op de grondduiker onder de Doezumertocht, 1984. 1 stuk

2.2.6 Werken van derden 24 Vergunning van het waterschap voor de PTT tot het leggen van een kabel langs de Kaleweg, 1980. 1 stuk 2

Vergunning van het waterschap voor de NV Nederlandse Gasunie tot het leggen van een aardgastransportleiding door waterschapswerken, 1982. 1 stuk

2.2.7 aanwinst Cazimier 2 Ingekomen correspondentie betreffende het waterschap, 1930-194. 1 omslag 27

Verbruiksaanvraag voor minerale smeeroliën en vetten, 1941.

2 stukken

28

Lijsten van belastingplichtigen betreffende het waterschap, z.j. en 1917-1922. 1 omslag

29

Statistiek der waterschapsfinanciën, 1940-1943.

30

Register tot de heffing der couponbelasting, 1940.

31

Agenda’s, ledenlijsten en een volmacht betreffende de vergadering van de ingelanden, z.j. en 1941-1944 en 1947. 1 omslag NB Zie inv. nr. 1.

1 omslag 1 deel

Inventaris

18

32

Notariële akten betreffende een tweetal geldleningen door het waterschap De Kale Weg, 1937-1938. 2 akten

33

Blanco aanslagbiljetten, z.j. en 1941/1942-1944/194.


1 omslag

19

Archief van het waterschap De Kleine Eendragt (1829) 1864-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 186, nr. 8. Prov. blad 1978, nr. 5. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Aduard. 16 ha. Watermolen, afgebroken 1879. De Oude Hoogemeedsterpolder (1816).11 Het bestuur bestaat uit twee leden. Het waterschap wordt ook genoemd: De Kleine Eendracht. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 130 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 15-155.

1.2 verkrijging der archiefbescheiden De begrotingen, 1918/1919-1951/1952 en de rekeningen, 1917/1918-1951/1952 zijn in 1996 ontvangen van het Rijksarchief in Groningen. De omvang van het archief van het waterschap De Kleine Eendragt na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1


2

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 190, 19-197 (199). 1 omslag

151

1 deel

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 13 in het Aduarderzijlvest, 10-13.

Inventaris

10

3

Reglement voor het waterschap De Kleine Eendragt, 184.

1 stuk

4


1 stuk


Eigendomsbewijzen voor de watermolenpolder De Kleine Eendragt van een perceeltje grond (8 roeden) aan het Aduarderdiep, waarop de verplaatste molen is gebouwd, 1829, en 18 roeden grond, waarop de molen en het molenhuisje staan, 184. 2 stukken NB In 1854 is de grond ontslagen uit de beklemming. De molen is in 1879 afgebroken.

7

Begrotingen, 1918/1919-192/1927, 1928/1929-198.

1 pak

8

Rekeningen, 1917/1918-192/192, 1927/1928-197/198.

1 pak

9

Journaal van ontvangsten en uitgaven c.q. kasboek, 189/189-190/191. 1 deel NB Voorin aantekeningen betreffende de polder en het waterschap van 1816 tot 1918.

10

Brief van de inspecteur der registratie in de 43e divisie Groningen houdende uitleg over de toepassing van de Zegelwet, 189. 1 stuk

11

Afschrift van een onderhandse akte van overeenkomst tussen de poldergenoten van de (Oude) Hoogemeedsterpolder en K.G. Braker, landbouwer op de Hoogemeeden, betreffende het maken en onderhouden van een kadijk ten noorden van de Hoogemeedster-mandetocht als waterscheiding van de Oude en de Nieuwe Hoogemeedsterpolders, de Kleine Eendragt respectievelijk De Kriegsman, 1847, 190. 1 stuk

12

Schetstekening van de hoofdwatergang van het waterschap De Kleine Eendragt en de uitwatering van het waterschap De Kriegsman, met diverse aantekeningen, z.j. [1920]. 1 stuk

13

Akten van verhuur van de voormalige molenaarswoning, 1934, 1937, 19. 4 stukken

14

Besluit van de commissaris der provincie Groningen, waarnemende de taak van G.S., houdende vaststelling van het peil van het waterschap, 1943. 1 stuk


11

Archief van het waterschap Korhorn 1878-1974 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Literatuur

Prov. blad 1878, nr. 20. Prov. blad 1878, nr. 20; Prov. blad 1880, nr. 63 en Prov. blad 1957, nr. 30. Prov. blad 197, nr. 12. Waterschap Westerkwartier. Oldehove. 625 ha. (1878)12 en 639 ha. (1957). Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 15-16 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 169-170.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de kohieren van de omslag, 196/197-1972 vernietigd. De omvang van het archief van het waterschap Korhorn na bewerking is twee archiefdozen.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1878-1944. 1 deel NB Aan de keerzijde: Kohier van de waterschapsomslag, 1878/1879-1945/1946.

2


152

1 deel

Volgens Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 15 is het waterschap 619 ha. groot.

Inventaris

12

3

Reglement, 1878, met wijziging, 1880; bijzonder reglement, 197. 2 stukken

4



-7

Kadastrale legger van gronden, 192. 7

1 stuk

2 delen

Art. 1-14. Art. 147-22.

8

Register houdende verwijzing van de nummers der percelen naar de artikelen van de legger, 192. 1 deel

9

Begrotingen, 1918/1919-1972.

1 pak

10

Rekeningen, 1917/1918-1971.

1 pak

11

Kasboek, 1878/1879-1931/1932.

1 deel

12-14

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 189/189-1972. 12 13 14

3 delen

189/189-1932/1933. 1933/1834-194/19. 19/19-1972.

1

Bestek en voorwaarden voor het bouwen van een stenen uitwateringsduiker in de provinciale slaperdijk langs de Kommerzijlsterrijte, 1878. 1 stuk

1

Tekeningen behorende bij de verbetering van tochten en duikers, 1948. 3 stukken NB Het werk is uitgevoerd in 1948/1949.


13

Archief van het waterschap De Kriegsman (1810) 1869-1970 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1869, nr. 98; Prov. blad 1887, nr. 9 en Prov. blad 1903, nr. 62. Prov. blad 1973, nr. 1. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Aduard. 260 ha. (1869); 263 ha. (1903, van het waterschap De Lagemeeden).13 De Nieuwe Hoogemeedsterpolder (187). De binnen het waterschap gelegen spoorweg c.a. draagt bij in de algemene kosten. De hoge gronden ten westen van de ‘Hoogen weg’ in de gemeente Zuidhorn, ca. 5/56 ha., het zogenoemde ‘kwartjesland’, ten westen van de westelijke Hoogeweg, die niet tot het waterschap behoren, wateren door een duiker daarop uit en betalen Hfl. 0,25 per ha. ingevolge vroegere overeenkomst (reglement 1869 en 1903).14 De watermolen is gebouwd door de molenmaker J.W. Kriegsman te Noordbroek.155 De molen is naar hem genoemd ‘omdat het zoo veel moeite en strijd kostte, eer men tot de bouwing van denzelven had kunnen overgaan’. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 131-132 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 155-157.

153 Het archief van het waterschap De Lagemeeden (1809) 1867-1985 is toegankelijk, zie hieronder. 15 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 132 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 156. 155 Johannes Willems Kriegsman (Nieuweschans 12-01-1808 - ). Gehuwd te Noordbroek 25 april 1835 met Beertje Olferts Koolman.

Inventaris

14

1.2 Enige historische gegevens In 187 hebben G.S. toestemming gegeven om de Nieuwe Hoogmeedsterpolder in te polderden.1 De Nieuwe Hoogemeedsterpolder werd bemalen door de molen De Kriegsman.17

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief zijn de volgende archivalia vernietigd: Kohier van de omslag, 1968-1970 en Kladbegrotingen, 1930/1931-1957/1958. De omvang van het archief van het waterschap De Kriegsman na bewerking is twee archiefdozen.


Notulen van de vergaderingen van poldergenoten c.q. ingelanden, 1848198. 1 deel NB De inhoud is uit een band gescheurd.

2


1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 3 Stukken betreffende de oprichting c.a. van de Nieuwe Hoogemeedsterpolder, 184-1847. 1 omslag NB De molen (1847) is genoemd naar de bouwer, (J.W.) Kriegsman.

156 157

Resolutie G.S. d.d. 30 maart 187. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 1 in het Aduarderzijlvest, 12-13.


1

4

Bestuursvoorstel tot wijziging van art. 19 van het reglement inzake uitbreiding van de verkiesbaarheid tot bestuurslid, 188 (gedeeltelijk verwerkt in Prov. blad 1887, nr. 49). Reglement voor het waterschap, 1903. 2 stukken



7

Enquêteformulier ten behoeve van het boek: Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898), 189. 1 stuk

2.2.2 Belastingheffing 8-9 Kadastrale leggers van gronden, 1944 en z.j. [190]. 8 9

2 stukken

1 deel en 1 omslag

1944. z.j. [190].

10

Alfabetisch register op de namen van eigenaren in de kadastrale legger, 1944. 1 deel

11

Percelenregister bij de kadastrale legger, 1944.

12

Briefwisseling van het waterschap met verschillende autoriteiten betreffende de betaling van polderlasten door de Staatsspoorweg, 18-189. 4 stukken NB Geregeld in het reglement van 1869, art. 3.

1 cahier

2.2.3 Eigendommen 13 Kwitantie van E. Pelinck te Zuidlaren voor de volmachten van de watermolen te Hoogemeeden genaamd De Kriegsman voor de betaling van Hfl. 7,- voor de aankoop van de eigendom in beklemrechtelijke zin van een gedeelte van het perceel kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie C, nr. 133, met recht om op dat perceel een (water)molen en een huis te bouwen, 1847, alsmede onderhandse akte van transport door Migchiel Themmen aan de volmachten enz. van 0.13.70 ha. vrij eigen grond, kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie C, nrs. 20 en 207 voor een som van Hfl. 220,-, met bepaling dat de kopers hert recht van vrije wagenrede over het land van de verkoper (en) naar de Heerweg krijgen, 1849. 2 stukken NB Zie Bijlage VI voor een transcriptie van de stukken.

Inventaris

1

2.2.4 financiën 14 Plan van geldlening ten behoeve van het delgen van een oude schuld ad Hfl. 3.440,-, 1898. 1 stuk 1

Begrotingen, 1918/1919-191/192, 193/194-1970.

1 pak

1

Rekeningen, 1917/1918-190/191, 192/193-199.

1 pak

2.2.5 Personeel 17 Instructie voor de molenaar op de watermolen De Kriegsman, 180 (afschrift), alsmede besluiten van de vergadering van ingelanden houdende de benoeming van H. van der Veen als molenaar en bode, 1913. 3 stukken 2.2.6 Werken 18 Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap De Kriegsman tot het herleggen van de inlaatduiker bij de watermolen, 1903. 1 stuk NB Hoogstwaarschijnlijk vervangen door een nieuwe vergunning d.d. 11 november 1904.158 19

Vergunning van het waterschap Westerkwartier voor het waterschap De Kriegsman tot het hebben van een schuif in een bestaande waterkering bij de Friesche Straatweg om (eventueel) water te lozen op de Hoogemeedstertocht, 191. 1 stuk

20

Bestekstekeningen voor de bouw van een vijzelgemaal, 198.

1 omslag

2.2.7 Werken van derden 21 Verbandschriften / Akten van aanneming door ingelanden van het onderhouden van enige schouwbare objecten, 1904, 190, 1924. 3 stukken 2.2.8 Gedeponeerde archieven 22 Akten van transport van het huis, getekend nummer 14, op de Hoogemeden onder Den Horn (gemeente Aduard) door Jan Sluiter en Jantien Harsema aan Harm Jacobs en Geeske Derks, resp. door Harm Jacobs Hamming en Geeske Derks aan Boele Jans Postema en Knelske Jans, 1810 en 1818, alsmede borderel van inschrijving bij het kadaster van een hypothecaire geldlening van 80 gulden ten laste van Boele Jans Postema en Korneliske Jans voornoemd, rustende op bovengenoemd huis c.a., 184. 3 stukken NB Zie Bijlage VI voor een transcriptie van de archiefbescheiden.

158

Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 157.


17

23

Akte van sommatie van D. Wilkens, deurwaarder bij de rechtbank in eerste aanleg te Groningen, ten verzoeke van S.M.S. de Ranitz, hoofdontvanger van de In- en uitgaande rechten en Accijnsen, en echtgenote te Groningen, eigenaren in beklemrechtelijke zin van een boerenplaats van 22 grazen, gelegen op de Hogemeeden, getekend nr. 3, voor Kobus Derks Eikelaar en consorten, dagloners te Enumatil, om op te houden met het door hen ondernomen graafwerk op een perceel land behorende tot de boerenplaats, 1822. 1 stuk NB Afkomstig uit het archief van het waterschap De Lagemeeden.

Inventaris

18

Archief van het waterschap De Lagemeeden (1809) 1867-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 187, nr. 90; Prov. blad 1870, nr. en Prov. blad 1903, nr. 1. Prov. blad 189, nr. 9; Prov. blad 1882, nr. 72; Prov. blad 1898, nr. 48; Prov. blad 1903, nr. 1 en Prov. blad 1938, nr. 8. Prov. blad 198, nr. 32. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Aduard, Leek en Zuidhorn. 72 ha. (189); 73 ha. (1870); 70 ha. (1903, 3 ha. naar het waterschap De Kriegsman) en 9 ha. (1938). Watermolen; 192, in 1931 uitgevoerd, elektrisch gemaal. De Lagemeedsterolder (179). Reglement 1903, art. 2: De spoorweg c.a binnen het waterschap gelegen draagt bij in de algemene kosten van het waterschap. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 128-129 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 13-14.

1.2 Enige historische gegevens De Lagemeedsterpolder werd bemalen door de Lagemeedstermolen.19

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief zijn de volgende archivalia vernietigd: Kohier van de omslag, 1956/1957-1981, 1 omslag en Kladkasboeken, 1961/1962-198. 3 delen. In 1996 zijn de begrotingen 1918/1919-1958/1959 en de rekeningen 1917/19181957/1958 overgenomen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 15-16).

159

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 1 in het Kommerzijlvest, 22-23.


19

De omvang van het archief van het waterschap De Lagemeeden na bewerking is drie archiefdozen.



1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 2 Reglement, 1903, en bijzonder reglement, 1938.

2 stukken

3

Kadastrale kaart van het waterschap, 198. 3 bladen en 2 stukken NB Schaal 1:2.500. NB Hierbij twee gelijke tekeningen, afkomstig van Provinciale Waterstaat, van hoofdwatergangen en andere objecten van het waterschap in 1935.

4


2.2.2 Belastingheffing -7 Kadastrale legger van gronden, 1920, 1939, 190. 7 8-9

10

1920. 1939. 190.

Naamlijst bij de legger, 1920, 1939. 8 9

3 delen

2 delen

1920. 1939.

Percelenregister bij de legger, 190.

1 deel

Inventaris

170

2.2.3 Eigendommen 11 Staat van eigendommen, bezittingen en schulden, 1870.

1 stuk

12

Onderhandse akte van transport door het waterschap aan J. Hovinga te Enumatil van een perceeltje grond pal naast de watermolen aan het Hoendiep, 1922. 1 stuk NB Bij het opmaken van de legger van gronden in 1920 bleek het perceeltje eigendom van het waterschap te zijn.

13

Besluit van G.S. houdende goedkeuring van het besluit van de vergadering van ingelanden van het waterschap tot de verkoop van een woning en grond, samen 0.83.00 ha., naast het gemaal, 1984. 1 stuk

2.2.4 financiën 14 Begrotingen van ontvangst en uitgaaf, 1897/1898-1923/1924.

1 omslag

1

Begrotingen, 1918/1919-1977.

1 pak

1

Rekeningen, 1917/1918-197.

1 pak

17


1 deel

18-23

Kasboeken, 1889/1890-1920/1921, 1924/192-1983. 18 19 20 21 22 23

delen

1889/1890-1920/1921. 1924/192-1929/1930. 1930/1931-1947/1948. 1948/1949-19/19. 19/197-1977. 1978-1983.

2.2.5 Personeel 24 Benoemingsbesluit van W. Horst als molenaar en bode, en instructie voor dezelfde, 191. 2 stukken 2.2.6 Werken van belanghebbende respectievelijk participanten van de watermolen 2 Vergunning van de Landdrost in het Departement Groningen voor de volmachten van de Hoge en Lagemeden tot het maken van een tijdelijke richeling of kade van stro, aarde en mest op lage plaatsen van de trekweg ter wering van het hoge (buiten)water, 1809. 1 stuk NB Zie Bijlage VII voor een transcriptie van het stuk. Bemalingswaterschappen Westerkwartier

171

2

Resolutie van G.S. houdende nadere voorwaarden inzake de vergunning van 17 februari 1819 voor de volmachten van de te zetten watermolen aan de Zuidwending, bestaande in het aanbrengen van de nodige beschoeiing aan de molendijk van de Legemeedsterpolder, 1819. 1 stuk NB Er was bezwaar gemaakt door de volmachten van de Lagemeedsterpolder en het Nijsloterzijlvest; de polder Zuidwending lag in het Aduarderzijlvest.

27

Concessie van Z.M. koning Willem II voor de volmachten van de watermolen te Lagemeeden tot het heffen van een tol- of verlaatsgeld van het verlaat in het vaarwater De Weer nabij de uitmonding in het Aduarderdiep, 184. 1 stuk NB De tolheffing had ten doel concurrentie van het dorpsschip van Lagemeeden op Groningen tegen te gaan; zoals gebruikelijk genoot dit schip vrijdom van tolgeld.

28

Vergunning van de volmachten van de Legemeedster watermolen voor volmachten tot het hergraven van het vaarwater De Weer om dat werk buiten medewerking van de volmachten van de molen uit te voeren, 18. 1 stuk

2.2.7 Werken van het waterschap de Lagemeeden 29 Stukken betreffende beheer en onderhoud van (het vaarwater) De Weer c.a., 181-19. 1 omslag NB Hierbij ook originele stukken en afschriften uit het archief van het waterschap Westerkwartier. 30

Vergunningen van de provincie Groningen voor het waterschap Lagemeeden tot het herleggen van vier inlaatduikers resp. het leggen van twee inlaatduikers, 1903 en 1941. 2 stukken

31

Kwitantie van A. Iwema te Den Horn voor de betaling van Hfl. 0,- door de boekhouder van het waterschap Lagemeeden, waardoor dat waterschap het recht krijgt een duiker te leggen ten behoeve van de afwatering van drie percelen naar de watermolen van het waterschap De Kriegsman, 1904.1 stuk

32

Foto’s van de watermolen van het waterschap, z.j. [1920]. 2 stukken NB Onder het wiekenkruis is het restant van borden te zien met het opschrift ‘eendracht maakt macht’ en ‘gebouwd 1798’.

33

Besluit van de commissaris der provincie Groningen waarnemende de taak van G.S. houdende vaststelling van het peil, 1943, en briefwisseling tussen het waterschap en G.S. betreffende het peilbeheer, 1981. 1 omslag NB Zie Bijlage VII voor een transcriptie van een der stukken Inventaris

172

2.2.8 Werken van derden 34 Verbandschriften / Akten van aanneming van vergunningen door ingelanden tot het onderhouden van drie pendammen, 193. 1 stuk 3

Vergunningen van het waterschap voor twee ingelanden tot het leggen van dammen met duikers achter een boerderij respectievelijk in De Weer, 1943, 1944. 2 stukken

3

Vergunning van het waterschap voor NV Waterleidingmij voor de provincie Groningen tot het leggen van zinkers onder waterschapsleidingen, 197. 1 stuk


173

Archief van het waterschap De Lauwers (Grootegast) 1917-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 188, nr. 50. Prov. blad 188, nr. 50 en Prov. blad 195, nr. 31. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grootegast. 60 ha. (188) en 59 ha. (195). Waterschap van G. Postma.10 Sinds 195 genaamd: Lauwers Grootegast. Bemalingsovereenkomst met het waterschap Stroobos en vanaf 1969 met het waterschap Lits en Lauwers. Het waterschap ligt in het waterschap Doezum en Opende. Door de aanleg van het Van Starkenborghkanaal is het waterschap ongeveer 25% verkleind. Bij besluit van G.S. d.d. 28 mei 1936 nr. 132, 1e afd.11 is aan het waterschap geen vergoeding wegens ontpoldering toegekend, ‘o.m. omdat het waterschap geen schulden had en van het onderhoud van de dijk langs de zuidzijde van het Hoendiep werd bevrijd’.12 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 88-89 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 108-109.

1.2 Enige historische gegevens Uit de notulen van de bestuursvergadering d.d. 12 oktober 191 blijkt dat er besloten wordt om buizen met een schuif, diameter 50 cm, te leggen bij de windmotor van Van der Veen voor inlating van water (zie inv. nr. 1).

160 Opgericht: Prov. blad 1872, nr.3 en groot 19 ha. 161 Nog eens bevestigd bij brief d.d. 7 juli 1938 nr.50, 1e afd. 162 Brief directeur-hoofdingenieur Provinciale Waterstaat Groningen aan G.S. d.d. 16 februari 1955, nr. 1.802.

Inventaris

174

De maalpremie aan Stroobos, later aan Lits en Lauwers, komt in de vergaderingen vaak aan de orde; soms ook het onder Doezum en Opende weg willen; in verband met de concentratieplannen in het Westerkwartier maakt het bestuur zich sterk voor aansluiting bij Lits en Lauwers!

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de kohieren van de omslag, 1919/190-1953 en 1958 vernietigd. Van het Rijksarchief in Groningen zijn de begrotingen 1918/1919-190/191 en de rekeningen 1917/1918-1939/190 in 1996 ontvangen (inv. nrs. 9-10). De omvang van het archief van het waterschap De Lauwers (Grootegast) na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 2.1 algemeen 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en ingelanden, 1917-198. 1 deel

2

Reglement, 1884, en bijzonder reglement, 194; hierbij: tekening van de afgescheiden gronden aan de noordzijde van het waterschap en de aan het waterschap toegevoegde gronden, afkomstig van de Van der Veenspolder, 193. 3 stukken

3

Kaartje van een op te richten waterschap ‘Dorp Stroobos’, grotendeels overeenkomend met het waterschap de Lauwers, 1928. 1 stuk NB Afkomstig van Provinciale Waterstaat Groningen; ‘behoort bij schrijven van den Hoofdingenieur, aan G.S., d.d. 21 mei 1928, nr. 1.625’. Aangaande deze zaak is in de ingelandenvergadering op 15 mei 1928 een opmerking gemaakt.

4

Brief van G.S. houdende afwijzing van de betaling van een vergoeding aan het waterschap wegens de afsnijding c.q. de ontpoldering van een deel van het dorp Stroobos door de aanleg van het kanaal Groningen-Stroobos, 1938. 1 stuk NB Het kanaal Groningen-Stroobos is het Van Starkenborghkanaal.


17


1 stuk

Stukken betreffende de actie van diverse waterschappen tegen het ontwerp bijzonder reglement voor het waterschap Westerkwartier, waarbij aan dat waterschap het beheer van de in de provincie Groningen gelegen gronden, die afwateren op de Friese boezem, wordt opgedragen, 199/1970. 1 omslag

7

Stukken betreffende de concentratie van waterschapstaken van o.a. het waterschap Lauwers Grootegast, 1973-197, 1984. 4 stukken

8


1 deel

9

Begrotingen, 1918/1919-193/194, 1971, 1972, 197.

1 pak

10

Rekeningen, 1917/1918-192/193, 1970, 1971, 1974.

1 pak

11

Brief van het waterschap Lits en Lauwers houdende dat de bijdragen voor de bemaling van het waterschap Lauwers Grootegast en de Van der Veenspolder zijn gebaseeerd op de omslag van Lits en Lauwers, 1972. 1 stuk NB Blijkens deze brief worden de gronden van de Van der Veenspolder (via Lauwers Grootegast) ook bemalen door het waterschap Lits en Lauwers. De Van der Veenspolder was in 1910 ca. 48 ha groot, maar is in 1954 voor een klein deel verenigd met Lauwers Grootegast.

2.2 Gedeponeerde archivalia 12

Akten van verpachting van het jachtrecht op de gronden van verschillende eigenaren ten zuiden en ten oosten van Stroobos, 197. 2 stukken NB De huurprijzen zijn uitgedrukt in dozen sigaren en sigaretten.

Inventaris

17

Archief van het waterschap De Lauwers (Grijpskerk) 1870-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1870, nr. 60. Prov. blad 1871, nr. 92 en Prov. blad 1957, nr. 31. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grijpskerk. 138 ha. (1871) en 139 ha. (1957). Watermolen; windmotor (1919) en een elektrisch gemaal (1955). Vanaf 1957 genaamd: Lauwers Grijpskerk. Het gebied tussen de Doodeweg, de weg van Warfstermolen naar Pieterzijl en de noordoostelijke loop van de Lauwers en het Zijldiep, samen ca. 52 ha., vormde de polder Wiersma. Het elektrisch gemaal is veel noordelijker geplaatst dan de windmotor. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 80-81 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 100-101.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archivalia vernietigd: statistiek waterschapsfinanciën 1951-1960. In 1996 zijn van het Rijksarchief in Groningen de begrotingen 1918/1919193/19 en de rekeningen 1917/1918-19/195 ontvangen (inv. nrs. 9-10). De omvang van het archief van het waterschap De Lauwers (Grijpskerk) na bewerking is twee archiefdozen.


177



3

2 delen

191-194. 19-1987.

‘Staatboek’ van het waterschap de Lauwers, houdende: Provinciaal blad nr. 0 houdende afkondiging van het besluit tot oprichting, 1870; Uittreksels uit de perceelsgewijze kadastrale legger, vormende de kadastrale legger van gronden, 1870 (-1938); Bestuursbesluit houdende, in afwijking van het reglement, vrijstelling van de halve waterschapslasten voor de percelen sectie H, nrs. 31-32, 110-111 en 113, 1872; Stemlijsten, 1870-191; Register van benoemingen van bestuursleden, 1871-192 en Kasboek, 1870/1871194/1947. 1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 4 Reglement, 1871, en bijzonder reglement, 197.

2 stukken

Kadastrale kaart van het waterschap (schaal 1:200), 19. 3 stukken NB Hierbij: tekeningen van het waterschap, afkomstig van Provinciale Waterstaat Groningen, z.j. [1919] en 1955.

Briefwisseling tussen het waterschap, G.S. en het waterschap Westerkwartier betreffende de concentratie van waterschapstaken, 1972-1973. 3 stukken

2.2.2 Belastingheffing 7 Kadastrale legger van gronden, z.j. [19].

1 omslag

2.2.3 Eigendommen 8 Eigendomsbewijs van het perceel kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie H, nr. 84, waarop het elektrisch gemaal is gebouwd, 199. 1 stuk

Inventaris

178


1 pak

10

Rekeningen, 1917/1918-198.

1 pak

11

Kasboek, 1947/1948-198.

1 deel

2.2.5 Werken 12 Bestek en voorwaarden voor de ‘bepoldering’ van het waterschap, 1870, en bestek voor het verzwaren van de polderdijk, 187. 2 stukken NB Gevonden in het archief van het waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl.163 13

Eindnota van de Nederlandsche Heidemaatschappij voor het verhogen van de dijk en het verruimen van een watergang in werkverschaffing, 1943. 1 stuk

14

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het leggen van een in- en uitlaatduiker in de kadijk langs de Lauwers, 1948. 1 stuk

1

Stukken betreffende de verbetering van de waterafvoer, 194-19. 1 omslag

1

Stukken betreffende de bouw van een elektrisch gemaal, 19-19. 1 omslag NB De windmotor is waarschijnlijk in 1955 afgebroken.

17

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot de bouw van een gemaal, 19, en Hinderwetvergunning van de gemeente Grijpskerk, 193. 2 stukken

18

Vergunning voor de maatschap J. en A. van der Wel om de poldersloot langs de dijk te dempen en een nieuwe sloot te graven door de percelen kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie H, nrs. 10, 144 en 139, 198. 1 stuk

163 Het archief van het waterschap De Kerspellasten van Vislvliet en Pieterzijl (1611) 1911-1989 (1996) is te raadplegen bij het Wp NZV.


179

Archief van het waterschap Lutjegastermolenpolder 1884-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering

Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 188, nr. 3. Prov. blad 188, nr. 3; Prov. blad 1917, nr. 59; Prov. blad 1921, nr. 8; Prov. blad 19, nr. 10 (Prov. blad 199, nr. 3) en Prov. blad 1952, nr. 83. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grootegast. 81 ha. (188); 90 ha. (1917); 130 ha. (1921); 123 ha. (19) en 10 ha. (1952). Watermolen en een elektrisch gemaal (1935). Molenpolder van L.K. de Vries c.s. en het waterschap Martinuspolder, 1896-1921.14 Zerk uit het afgebroken gemaal; tekst: Gesticht 1935, W.J. van der Veen voorz. J.E. Dijkstra secr. F. de Vries. Inv. nr. 18 is afkomstig van dhr. A. Wierenga te Groningen die bij het overlijden van zijn vader J. Wierenga, administratiekantoor Wierenga, de zolder heeft opgeruimd. Ontvangen d.d. 6 november 2009. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 8 in het Munnekezijlvest, 58-59; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 87-88 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 107-108.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: kladkasboek, 192/193-1965/1966, 1 deeltje; ‘financieel verslag’, 1969-1986, 1 omslag en de kohier van de omslag, 197-1986.

16

Het archief van het waterschap De Martinuspolder 1917-1922 is toegankelijk, zie hieronder.

Inventaris

180

In 1996 zijn de begrotingen, 1918/1919-1961/1962 en de rekeningen, 1917/19181960/1961 verkregen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 13-1). De omvang van het archief van het waterschap De Lutjegastermolenpolder na bewerking is anderhalve archiefdoos.

2 Inventaris 1-2


2 delen

1920-1977. 1978-198.

3

Presentielijsten van de ingelandenvergaderingen, 198-197, 1978. 1 omslag

4

Bijzonder reglement, 1921, 1944 (1949), 192.

Kaartjes van het waterschap met de reglementaire onderhoudsverplichtingen, 191, 1920, 1943 en 192, en stukken ingekomen bij Provinciale Waterstaat Groningen betreffende de wijziging van de bemaling van de Lutjegastermolenpolder, 1934/193. 1 omslag NB Afkomstig uit archief van Provinciale Waterstaat Groningen.


7

Kadastrale kaart van het waterschap, 1940 (bijgewerkt t./m. 191). 1 blad NB Schaal 1:2.500. NB Plano.

8


9-11

Kadastrale legger van gronden, 1884, 189; 191; 1940. 9 10 11

1884 en 189. 191. 1940.


4 stukken

1 blad

1 stuk

3 delen

181

12

Kadastrale uittreksels, dienende tot een legger van gronden, z.j. [197]. 1 omslag

13

Begrotingen, 1918/1919-1924/192, 192/1927-198.

1 pak

14

Rekeningen, 1917/1918-197/198, 199-198.

1 pak

1

Kasboek, 1920/1921-198.

1 deel

1

Tabellarisch kasboek, 19/197-1987.

1 deel

17

Vergunning voor de NV Nederlandse Gasunie tot het leggen van een gasleiding door het waterschap, 1982. 1 stuk

18

Correspondentie gericht aan en afkomstig van het waterschap, 193-192. 1 omslag NB De stukken zijn afkomstig van dhr. A. Wierenga te Groningen.

Inventaris

182

Archief van het waterschap De Martinuspolder 1917-1922 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Literatuur

Prov. blad 1896, nr. 6. Prov. blad 1896, nr. 6. Prov. blad 1921, nr. 8. Waterschap Lutjegastermolenpolder. Grootegast. 32 ha. Watermolen (windmotor). Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 7 in het Munnekezijlvest, 58-59; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 97-98 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 116-117.

1.2 verkrijging der archiefbescheiden Het gehele archief is verkregen van het Rijksarchief in Groningen. De omvang van het archief van het waterschap De Martinuspolder na bewerking is een halve archiefdoos.

2 Inventaris 1

Begrotingen, 1918/1919-1921/1922.

4 stukken

2

Rekeningen, 1917/1918-1920/1921.

4 stukken


183

Archief van het waterschap Medenertilsterpolder 1880-1983 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger

Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1877, nr. 32. Prov. blad 1877, nr. 32 en Prov. blad 1917, nr. 22. Prov. blad 1985, nr. 32. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Aduard en Ezinge. 59 ha. (1877) en 53 ha. (1917). De molens zijn in 1878 afgebroken. De molenpolder van Beswerd (185/187)1; molenpolder van de weduwe H. Kuipers (188)1 en molenpolder van de weduwe K.M. Wieringa (1850/1855).17 Reglement 1877 art. 58: ‘Dit reglement brengt geene verandering in de inrigting der molenpolders binnen het waterschap gelegen.’ Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 28518; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 137-138 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 162-163.

1.2 Enige historische gegevens G.S. vragen bij brief d.d.  augustus 1876 aan het waterschap Westerkwartier of het juist is dat onder het op te richten waterschap De Medenertilsterpolder is inbegrepen de molenpolder van K.M. Wieringa c.s.19

165 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 6 in het Aduarderzijlvest, 6-7. 166 Ibidem, nr. 7 in het Adaurderzijlvest, 6-7. 167 Ibidem, nr. 8 in het Aduarderzijlvest, 8-9. Opgericht bij resolutie van G.S. van 27 juni 1850, nr. 1, en vergroot bij statenbesluit van 6 juli 1855, nr. 13, goedgekeurd bij KB van 27 augustus. 1855 nr. 61. 168 Gemeente Aduard, nr. 76 Oude molenpolder, groot 57.00.05 ha.; gemeente Aduard, nr. 79 Oude molenpolder, groot 20.00.00 ha. en gemeente Ezinge, nr. 80 Molenpolder Beswerd, groot 56.35.0 ha. 169 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 57. Ingekomen stukken 1876, nr. 225.

Inventaris

184

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking is het Kasboek van contant ontvangen en betaalde bedragen, 19711973, 1978-198 vernietigd. Uit het archief van het waterschap Westerkwartier is de waterschapskaart verkregen, inv. nr. 3. Van het Rijksarchief in Groningen zijn de begrotingen 1918/1919193/19, 1959/1960-1962/1963 en de rekeningen 1917/1918-192/193, 1959/1960-1961/1962, 1963/196 verkregen in 1996 (inv. nrs. 8-11). De omvang van het archief van het waterschap De Medenerstilsterpolder na bewerking is twee archiefdozen.

2 Inventaris 1

Notulen van vergaderingen van bestuur en ingelanden, 197-1983. 1 deel

2


3


4

Stukken betreffende de concentratie van waterschappen en de opheffing van het waterschap, 1972-1977, 1983-198. 1 omslag

-7

Kadastrale legger van gronden, 191, 193, 1983. 7

8-9

10-11

3 stukken

2 delen en 1 pak

191. 193. 1983.

Begrotingen, 1880/1881-1983. NB Met hiaten 8 9

1 stuk

1 omslag en 1 pak

1880/1881, 1898/1899-1911/1912. 1918/1919-192/193, 197-1983.

Rekeningen, 1897/1898-1982. NB Met hiaten.


1 omslag en 1 pak

18

10 11

1897/1898, 1898/1899, 1900/1901-1910/1911. 1917/1918-191/192, 193/194, 197-1982.

1 omslag

12

Financieel overzicht, 1983/1984.

1 stuk

13

Vergunning van het waterschap voor de gemeente Aduard tot de uitvoering van werken ten behoeve van het rioleringsplan Den Ham, 1977. 1 stuk

14

Briefwisseling tussen het waterschap en M.H.Kuiper te Overveen betreffende de schouw van een zwetsloot achter de erven aan de S. Veldstraweg, 19781979. 1 omslag

1

Vergunning van het waterschap voor mej. M. de Keyzer te Den Ham tot het leggen van een dam met duiker tussen de percelen kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie G, nrs. 2 en 31, 1979. 1 stuk

Inventaris

18

Archief van de Nieuwe Ruigzandsterpolder 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Ligging Bijzonderheden

Literatuur

Gemeenten Oldehove, Kollumerland en Nieuwkruisland (Friesland). Geen waterschap geworden. Het archief van de Nieuwe Ruigezandsterpolder besrust bij het RHC Groninger Archieven (toegangsnummer onbekend). Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 77-78 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 97-98

1.2 Enige historische gegevens Volgens Geertsema vond de afwatering plaats door een sluisje.170 Later is blijkbaar een watermolen gebouwd. Deze molen is vermoedelijk in of kort na 1936 afgebroken.171

170 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 77 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 97. 171 G. van der Flier, Inventaris van verdwenen molens en C.W.M. Inglot, Inventaris van de archieven van ‘de Hollandsche molen’, vereniging tot behoud van molens in Nederland te Amsterdam (1921) 1923-1973 (1983). (Amsterdam 1967).


187

Archief van het waterschap Nijlandsterpolder 1935-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger

Prov. blad 1935, nr. 5. Prov. blad 1935, nr. 5 en Prov. blad 1953, nr. 82. Prov. blad 1978, nr. 55. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Aduard. 138 ha. Windmotor (1930/1931) welke in 1969 buiten werking kwam, daarna een noodvoorziening. Waterschap De Fransummer-Wierummerpolder.172

1.2 verkrijging der archiefbescheiden De kadastrale kaart, inv. nr. 3, is toegevoegd uit het archief van het waterschap Westerkwartier. De begrotingen 1936-1963/196 en de rekeningen 1936-1963/196 zijn in 1996 ontvangen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 7-8). De omvang van het archief van het waterschap Nijlandsterpolder na bewerking is één archiefdoos.

172 Het archief van het waterschap De Fransummer-Wierummerpolder (1821) 1869-1935 is toegankelijk, zie hierboven.

Inventaris

188

2 Inventaris 1


2

Bijzonder reglement, 193, met aanvulling, 193.

3

Kadastrale kaart van het waterschap, 199. NB Schaal 1: 2.500.

4

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, 1972, 1974-1978. 1 omslag

-

Kadastrale leggers van gronden, z.j. [193 en 19].

z.j. [193]. z.j. [19[.

2 stukken 1 stuk

1 deel en 1 pak 1 deel

7

Begrotingen, 193-193/194, 198-1972, 1974, 197.

1 omslag

8

Rekeningen, 193-193/194, 197/8-1971, 1973-197.

1 omslag

9

Kasboek, 193-197.

10

Vergunningen van de provincie Groningen voor het waterschap tot het in bedrijf hebben en houden van een noodbemalingsinstallatie, 199, 1972 (197). 1 omslag


1 deel

189

Archief van het waterschap Noordwijkerpolder 1913-1958 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Literatuur

[Prov. blad 1862, nr. 61] en Prov. blad 1913, nr. 62. Prov. blad 1913, nr. 62. Prov. blad 1958, nr. 97. Waterschap Wemerpolder.173 Gemeente Marum. 12.99.07 ha. (1862), vóór 1895 verminderd met ruim 3 ha.; 135 ha. (1913). Watermolen (tjasker) en windmotor (1913). Bij de oprichting in 1862 genoemd ‘het waterschap van A.P. Postmus c.s.’174, in 1913 aangeduid als ‘het waterschapje de Noordwijkerpolder’. Vrijdom van lasten wordt verleend aan 72 percelen, en halve vrijdom aan 7 percelen (art. 3c van het reglement, 1913); de omslag wordt berekend over ruim 87 ha. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 168 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 192.

1.2 verkrijging der archiefbescheiden Op 7 september 1998 van de heer G.H. Folgerts, Provincialeweg 58, te Sebaldeburen ontvangen: Journaal van ontvangsten en uitgaven, 191/1915, 1915/1916 en 1918/1919; Vergunning van het waterschap Westerkwartier tot het maken van een watering naar het Dwarsdiep, 1913; Nota van K. Siekman van werkzaamheden voor de oprichting van het waterschap Noordwijkerpolder, 1913; Begrotingen, 1913/191, 1915/1916-1918/1919, 1920/1921, 1921/1922, 1928/1929-1933/193; Rekeningen, 191/1915-1918/1919, 1927/1928-1932/1933; Kohier van de omslag, 191/1915-

173 17

Het archief van het waterschap Wemerpolder is toegankelijk, zie hieronder. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 39a in het Kommerzijlvest, 52-53.

Inventaris

190

1917/1918, 1919/1920, 1923/192, 1931/1932; Blanco (oningevulde) formulieren als begrotingen, rekeningen, sommaties; enige gedrukte stukken van de provinciale griffie betreffende wijziging van het Algemeen Reglement voor de waterschappen. Samen één dik pak. De journalen, de vergunning en de nota van 1913 en enige oudere begrotingen en rekeningen zijn bij het archief van het waterschap gevoegd. De overige stukken zijn vernietigd. De omvang van het archief van het waterschap Noordwijkerpolder na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1

Reglement, 1913, en Provinciaal blad houdende het besluit der staten tot opheffing van het waterschap, 198. 2 stukken

2


1 deel

3

Begrotingen, 1913/1914, 191/191-197/198.

1 pak

4

Rekeningen, 1914/191-197/198.

1 pak

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1914/191, 191/191, 1918/1919. 3 stukken

Nota van kosten van K. Siekman Azn. voor werkzaamheden ten behoeve van de oprichting van het waterschap Noordwijkerpolder in 1912 en 1913, 1913. 1 stuk NB K. Siekman Azn. is de waterbouwkundige van het waterschap Westerkwartier.

7

Vergunning van het waterschap Westerkwartier voor het voorlopig bestuur van het waterschap Noordwijkerpolder tot het maken van een nieuwe watergang naar het Dwarsdiep, 1913. 1 stuk NB Zie Bijlage VIII voor een transcriptie van het stuk.


191

Archief van het waterschap Oldehoofsterpolder 1866-1986 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Literatuur

Prov. blad 18, nr. 28. Prov. blad 18, nr. 1; Prov. blad 1879, nr. 0; Prov. blad 1880, nr. en Prov. blad 188, nr. 3. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Oldehove. 204 ha. en 22 ha. (18). De Aalsummer, Kampster en Englummer uiterdijken (bedijkt in 1794). Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 242-243 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 28-29.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De kohier van waterschapslasten, 1866-1877, 1 stuk is bij de bewerking vernietigd. De begrotingen, 1918/1919-1963/196 en de rekeningen, 1917/1918-1963/196 zijn verkregen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 8-9). De omvang van het archief van het waterschap Oldehoofsterpolder na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1


2


1 deel

Inventaris

192

3

Reglement, 18, met wijzigingen, 1879, 1880, 188.

4

Kadastrale kaart van het waterschap, 18. NB Schaal 1:2.500. NB Plano.

2 bladen


2 stukken

Enquêteformulier ten behoeve van Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898), 189. 1 stuk

7


1 deel

8

Begrotingen, 1918/1919-193/194, 1982-198.

1 pak

9

Rekeningen, 1917/1918-193/194, 1981-198.

1 pak

10

Rekening van ontvangsten en uitgaven, 189/1899 en 189/1897; Ingekomen brieven van G.S. houdende bemerkingen op de ingezonden begroting voor 1897/1898 en de rekening van 1897/1898. 4 stukken

11-13

Kasboeken, 18/187-198. 11 12 13

14

4 stukken

3 delen

18/187-1909/1910. 1910/1911-197/198. 198-198.

Keur of politieverordening op het onderhoud en de schouwing van alle aan het toezicht van het bestuur onderworpen werken en voorwerpen, 187. 1 stuk


193

Archief van het waterschap Ons Behoud 1870-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1869, nr. 76. Prov. blad 1870, 93; Prov. blad 1872, nr. 5; Prov. blad 189, nr. 52; Prov. blad 1939, nr. 0. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Ezinge. 582 ha. (1870) en 616 ha. (1939). De waterlossing geschiedt volgens door tien duikers onder de dijk in het Aduarderdiep, in 1910 door elf duikers.17 Volgens Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) worden binnen het waterschap ten zuiden van Garnwerd te Krassum en te Oostum afgegraven wierdegronden, ter grootte van acht en vijf ha., van twee eigenaren, door windmotoren bemalen.17 Op grond van de reglementswijziging van 189 kan het bestuur vergunning verlenen tot de aanleg van kanalen tot in het Aduarderdiep, waarschijnlijk ten behoeve van de afvoer van wierdegrond. In het nieuwe art. 38 van het reglement uit 1872 wordt waarschijnlijk ten onrechte een molen genoemd. In de oprichtingsfase wordt gesproken van het waterschap Garnwerd en Oostum (resolutie van G.S. d.d. 28 mei 1869 nr. 5).177 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 139 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 163-16.

175 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 139 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 163-16. 176 -, Zeeweringen (Groningen 1910) 16. Er staat Sauwerd, dit dient Garnwerd te zijn. De molens staan echter niet op de desbetreffende bladen van de Historische Atlas uit 1905, zijnde: A. Van der Leest en M.A. Caspers, Grote Historische topografische atlas. Groningen, ca. 1900-1930 (Tilburg 2006). 177 Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 2: Notulenboek gecommitteerden d.d. 31 mei 1869.

Inventaris

194

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De omvang van het archief van het waterschap Ons Behoud na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1

Reglement, 1870, 1872, 1894; en bijzonder reglement, 1939.

2 stukken

2


4 stukken

3

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, 1973-197. 1 omslag NB Het onderhoud van de kade langs het Aduarderdiep is niet afgekocht.

4

Kadastrale legger van gronden, en perceelsregister, 1937.

1 deel

Begrotingen, 1918/1919-192/193.

1 pak

Rekeningen, 1917/1918-191/192.

1 pak

7

Bestek en voorwaarden voor het ruiden en schonen van de tochten, 191. 1 stuk


19

Archief van het waterschap De Oude Held (1807) 1873-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1858, nr. ; Prov. blad 1870, nr. 92; Prov. blad 1907, nr. 5; Prov. blad 1908, nr. 50 en Prov. blad 1953,nr. 83. Prov. blad 1978, nr. 55. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Groningen en Hoogkerk. 713 ha. (1858); 699 ha. (1870); (1907) 693 ha. (1907). Watermolen; stoomgemaal (1883) en een elektrisch gemaal (1951). Polder de Oude Held (1797), ook bekend onder de naam: Noorderpolder.178 Volgens het reglement van 1858 art. 5 zijn er vier bestuursleden en conform art. 9 is de penningmeester buitengewoon lid van het bestuur. Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 286179; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 120-121 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 15-16.

1.2 Enige historische gegevens In de vergadering van het bestuur met de commissie van onderzoek ten behoeve van de stichting van een stoomgemaal op 23 november 1882 wordt door de voorzitter gezegd, dat de Oude Held en de Jonge Held vroeger één waterschap hebben gevormd, maar dat het is uitgelopen op een scheiding; een hereniging is daarom niet wenselijk.180

178 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 1 in het Aduarderzijlvest, 2-3. 179 Gemeente Hoogkerk, nr. 101. De oude Held, 623.0.1 ha. Hierbij: onder de gemeente Groningen, buiten de Kraanpoort (ongenummerd), 69 ha. 180 Zie inv. nr. 1.

Inventaris

19

Uit stukken in het archief van het waterschap De Jonge Held blijkt dat de scheiding heeft plaatsgevonden in 1828, door middel van een gezamenlijke afdijking, dit is de omkading, van de Noorderpolder. De scheppers van het Aduarderzijlvest hebben een uitspraak gedaan over het betalen van een afkoopsom van Hfl. 2.250,- aan de ingelanden onder Leegkerk en Dorkwerd, dit is De Jonge Held, door de ingelanden van het Westerstadshamrik en Hoogkerk, dit is De Oude Held, na de oplevering van de nieuwe molen, 29 december 1828.181 Deze afspraken zijn bevestigd bij resolutie van G.S. van 19 januari 1829, waarbij ook toestemming is gegeven om de (tweede) molen te zetten. Blijkens stuk nr.3 was het plan van 11 oktober 179 om twee watermolens te zetten; alleen die ten noorden van Hoogkerk is gezet. Op 19 januari 1829 is een bestuur van vier man gekozen en is een molencontract ontworpen, vastgesteld op 5 maart 1829. Op 9 oktober 181 is een beschrijving van de waterleidingen gemaakt en een schouwreglement vastgesteld. In twee akten van transport wordt vermeld dat het perceel kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie B, nr. 1.382 vroeger ten name van de eigenaren van de Noorderpolder heeft gestaan; op de Kaart van de Molenpolders van 1862 wordt de Zuiderpolder (later het waterschap De Verbetering) nog genoemd.182

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: interne fin. overzichten ca. 1960; Kohier van de omslag, 1953-1957, 1958-197; enige pensioengegevens betreffende A. Friso (1902- ); Tekeningen aanvraag vergunningen PTT, 1951, en Nederlandse Gasunie, 1967 en Omslagje ingekomen stukken 1939-1973. In 1996 zijn de begrotingen 1918/1919-1962/1963 en de rekeningen 1917/19181963/196 ontvangen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 23-2). Uit het archief van het waterschap Oude Riet zijn de Kasboeken, 1929-191 afkomstig (inv. nrs. 25-28). De omvang van het archief van het waterschap De Oude Held na bewerking is vijf archiefdozen en één rol.

181 182

Wp NZV, Archief waterschap De Jonge Held, inv. nr. 1. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, Kaart van Molenpolders.


197


Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1873-1914. 2 delen NB Hierin ook afschriften van ingekomen en uitgaande brieven. 1 2

3

Mei 1873 - september 189. Oktober 189 - mei 1914.


1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 4 Reglement, 1907, met wijzigingen, 1908, 193.

3 stukken

Stukken betreffende de ontpoldering van gronden (2 ha.) ten oosten van de spoorlijn Groningen-Sauwerd ten behoeve van de uitbreiding van de bebouwing van de stad Groningen, 193-198. 1 omslag NB Hierbij: briefwisseling met G.S. betreffende de mogelijke betaling door de provincie aan het waterschap van een vergoeding wegens de verkleining (20 ha.) van het waterschap door de rechttrekking, in 1939, van het Aduarderdiep, 1955, 1964. NB Geen van beide gebiedsverkleiningen is terug te vinden in het (bijzonder) reglement.

a

Kadastrale kaart van het waterschap (schaal 1:2.00) met verzamelkaart (schaal 1:10.000), bijgewerkt 1909-1937. 1 rol

Kadastrale kaart van het waterschap (schaal 1:2.00), 199. NB De Groninger stadswijk Vinkhuizen is niet opgenomen.

7


2.2.2 Belastingheffing 8-13 Kadastrale legger van gronden), 190-z.j. [19].

2 stukken

delen

Inventaris

198

8 9 10 11 12 13

Artt. 1-34. Artt. 3-71. Artt. 717-99. Artt. 99-1.283. Artt. 1.284-1.4. Artt. 1.47-1.708.

14

Percelenregister bij de legger van gronden, z.j. [19].

1

Naamlijst van ingelanden bij de legger, z.j. [19].

1-20

Kadastrale legger van gronden, z.j. [1970]. 1 17 18 19 20

1 cahier 1 deel

4 pakken en 1 omslag

Artt. -1.281. Artt. 1.282-2.8. Artt. 18.130-43.789. Artt. 43.8-1.023. Art. 9-2.992 en Artt. 1.12-2.497.

2.2.3 Eigendommen 21 Akte van transport / ruiling tussen E.A. Brandsen te Hoogkerk en het waterschap van gedeelten van de percelen kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie B, nrs. 1.381 en 1.382, waarvan het tweede perceel ten name staat van ‘eigenaren van de Noorderpolder’, ten behoeve van de bouw van het elektrische gemaal, 191. 1 stuk 22

Onderhandse akte van transport / ruiling tussen de Kosterij van Hoogkerk en het waterschap van gedeelten van de percelen kadastraal bekend gemeente Hoogkerk, sectie B, nrs. 1.382, staande ten name van ‘de eigenaren van de Noorderpolder te Hoogkerk’ en 1.31, 19. 1 stuk


1 pak

24

Rekeningen, 1917/1918-1973.

1 pak

2-28

Kasboeken, 1929-197.


4 delen

199

2 2 27 28

1929/1930-193/1937. 1937/1938-1941/1942. 1942/1943-19/197. 197/198-197.

2.2.5 Werken 29 Minuut van een verzoekschrift van ingelanden en landgebruikers van de Stadstafel, Stadshamrik, Hoogkerk, Leegkerk en Dorkwerd van ca. 2.400 grazen land behorende onder de watermolen te Hoogkerk Noordzijde aan de landdrost in het departement Stad en Lande van Groningen om in het Aduarderzijlvest geen maalpeil vast te stellen, z.j. [1807]. 1 stuk 30

Stukken betreffende de bouw van een elektrisch gemaal, 1948-191. 1 omslag

31

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het stichten van een elektrisch aangedreven vijzelgemaal, 190. 1 stuk

32

Vergunning van de provincie Groningen tot het leggen van een duiker van gewapend beton in de provinciale weg Groningen-Stroobos te Hoogkerk ten behoeve van het gemaal, 191. 1 stuk

Inventaris

200

Archief van het waterschap De Oude Leij 1877-1984 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1871, nr. 10 en Prov. blad 1876, nr. 9. Prov. blad 1871, nr. 112 en Prov. blad 1958, nr. 91. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grijpskerk en Grootegast. 165 ha. (1871); 173 ha. (1876) en 193 ha. (1958). Watermolen (1872), afgebrand september 192 en een elektrisch gemaal 192/1925). De watering de Oude Leij (zie reglement 1871, art. 5). De percelen van de Ellertsveldermolenpolder dragen voor 1/3 bij in de kosten van dit waterschap tot het molentje wordt opgeruimd (reglement 1871, art. 2); ca. 1876 is het molentje afgebroken. Het waterschap is in 1958 vergroot met een klein deel van de boezem van Westerkwartier, zie: bijzonder reglement waterschap Westerhornerpolder.183 Bij resolutie van G.S. d.d 17 mei 1872 is vergunning verleend voor de bouw van een windwatermolen op perceel kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie F, nr. 253. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, 5-57184 ; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 81-82 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 101-102.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking is het kohier van de omslag, 1979-1983 en 1985 vernietigd. De waterschapskaart, inv. nr. 3, is afkomstig van het waterschap Westerkwartier. De begrotingen 1918/1919-1959/1960 en de rekeningen 1917/1918-1958/1959 zijn afkomstig van het Rijksarchief in Groningen en zijn ontvangen in 1996.

183 18

Het archief van het waterschap De Westerhornerpolder (1813) 1869-1977 is toegankelijk, zie hieronder. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nrs. 1 en 12 in het Munnekezijlvest, 5-57.


201

De omvang van het archief van het waterschap De Oude Leij na bewerking is één archiefdoos

2 Inventaris 1

Handelingen / notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1878-1984. 1 deel NB Aan ommezijde: Minuten van uitgaande stukken, 1877-1882, 1890. NB Achterin het kohier van de kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl van 1869 (archief van het waterschap de Kerspellasten enz.) het besluit van het bestuur van het waterschap De Oude Ley van 29 mei 1873 houdende benoeming van Johannes Postema te Visvliet tot molenaar en bode.

2


1 stuk

3


1 stuk

4

Circulaire van het waterschap Westerkwartier aan de stembevoegde ingelanden in het 11e onderdeel; en circulaire van de Groninger Waterschapsbond aan de leden, betreffende de concentratie van waterschappen in het Westerkwartier, 1971 en 1983. 2 stukken


Administratieboekje met gegevens betreffende het rooster van aftreding, stemlijst, begrotingen, rekeningen, kohier, z.j. [1920-1974]. 1 deel

7

Begrotingen, 1918/1919-1973, 197-1983.

1 pak

8

Rekeningen, 1917/1918-1972, 1974-1982.

1 pak

9

Kasboek, 1942/1943-1987.

1 deel

1 omslag

Inventaris

202

Archief van het waterschap Oude Riet 1951-1980 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Prov. blad 1951, nr. 272. Prov. blad 1851, nr. 272. Prov. blad 1980, nr. 21. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Marum. 166 ha. Dieselgemaal (198 in het kader van de ruilverkaveling Lucaswolde) welke in 195 is geëlektrificeerd.18 Een ‘onmogelijk’ waterschap. Begroting 1961 enige malen niet vastgesteld. Pas in 196 is een legger van gronden opgemaakt, na de afsluiting van de ruilverkaveling Lucaswolde.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief is het uittreksel van het kas- en giroboek, 1963-1977 vernietigd. In 1996 zijn van het Rijksarchief in Groningen ontvangen: begrotingen 195/1955-1956/1957 en rekeningen 195/1955-1955/1956 (inv. nrs. 8-9). De omvang van het archief van het waterschap Oude Riet na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1

185

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 192, 194-197, 199-1977. 1 deel NB Achterin: verzamellegger van gronden / kohier van waterschapslasten, 1960/1961 en 1961/1962.

Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 807 bevat een ontwerptekening van het gemaal.


203

2


3

Kadastrale kaart van het waterschap, z.j. [190], en tekening van de hoofdafwatering in en buiten het waterschap, z.j. [190]. 2 stukken

4




7

Stukken betreffende de overdracht van enige perceelsgedeelten weg en water aan Rijkswaterstaat ten behoeve van de aanleg van Rijksweg 43, 197-1979. 1 omslag

8

Begrotingen, 194/19-19/197, 193/194, 1971-197.

1 omslag

9

Rekeningen, 194/-19/19, 1970-1974.

1 omslag

10-11

Kasboek en giroboek, 191/192-1977. 10 11

1 stuk

2 stukken

1 deel

2 delen

191/192. 1977.

12

Besluit van G.S. houdende toewijzing van eigendom, beheer en onderhoud van waterlopen en kunstwerken in de ruilverkaveling Lucaswolde aan het waterschap en diverse ingelanden, 19. 1 stuk

13

Akte van overeenkomst tussen de provincie Groningen respectievelijk het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap tot levering van elektrische energie voor het gemaal, 194 en 1972. 2 stukken

Inventaris

204

Archief van het waterschap Oude Ruigezandsterpolder (1794) 1919-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1919, nr. 79. Prov. blad 1919, nr. 79; Prov. blad 1921, nr. 3 en Prov. blad 1957, nr. 659. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grijpskerk en Oldehove. 329 ha. De Ruigezandsterpolder. Ingedijkt 1795 door de gebroeders Douwe en AEdsge Teenstra. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 20-21 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 265-267.

1.2 Enige historische gegevens In 190 ontvangt het waterschap Oude Ruigzandsterpolder een vergunning van G.S. tot het afsluiten van het duikersluisje in de Lauwers en het leggen van een uitwateringsduiker met schuif in de westelijke dijk van de Kommerzijlsterriet.18 Zie omtrent de reden van deze vergunning de notulen van de Oude Ruigezandsterpolder van de vergaderingen d.d. 23 december 1939 en 21 mei 190 (zie inv. nr. 1).

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archivalia vernietigd: agenda’s voor de vergaderingen, 1958-1986 en volmachten aan derden, 1920-1973.

186 Vergunning van G.S. d.d. 18 januari 190, nr.32, 1e afd. Zie ook: Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 30, blz. 292. Zie ook: Wp NZV, Archief waterschap Electra (1896) 1913-19 (1998), inv. nr. 11.


20

Van het Rijksarchief in Groningen is in 1996 ontvangen: begrotingen 1920/1921190/191 en rekeningen 1920/1921-1939/190 (inv. nrs. 11-12). De omvang van het archief van het waterschap Oude Ruigzandsterpolder na bewerking is twee archiefdozen.

2 Inventaris 2.1 Stukken betreffende algemene aard 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden van de polder het Ruigezand, 1893-1919, en van het waterschap Oude Ruigezandsterpolder, 1920-1931. 1 deel

2


1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 3 Bijzonder reglement, 1919, met wijziging, 1921, 197.

3 stukken

4

Kadastrale kaart van het waterschap Ruigezandsterpolder (in oprichting), 191. 2 bladen in plano NB Schaal 1:2.500.


Stukken betreffende een actie van de gezamenlijke waterschappen in het gebied van de zogenoemde Friese boezem tegen het ontwerp-reglement voor het waterschap Westerkwartier, 199-1971. 1 omslag

7

Stukken betreffende de concentratie van waterschapstaken in de 2e afdeling van het waterschap Westerkwartier (leidend tot opheffing van de waterschappen in die afdeling in 1987), 1984-1987. 1 omslag

2 stukken

Inventaris

20

2.2.2 Bestuurssamenstelling 8 Besluit van G.S. betreffende de verkiesbaarheid van leden van het bestuur van het waterschap, 197. 1 stuk 2.2.3 Belastingheffing 9-10 Kadastrale legger van gronden, 1941 en z.j. [1970]. 9 10

1 katern en 1 omslag

1941. z.j.[1970].

2.2.4 financiën 11 Begrotingen, 1920/1921-1979, 1982, 1984.

1 pak

12

Rekeningen, 1920/1921-1978, 1982, 1983.

1 pak

13

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1897/1898-1903/1904, 190/1901911/1912. 2 cahiers

14-1

Kasboeken, 1891-198. 14 1

2 delen

1891-194/1947. 1947/1948-198.

2.2.5 Werken 1 Dijksverordening 1929, 1929-1949, Dijkenverordening der provincie Groningen, 198-197. 1 omslag NB De dijk van de polder is in 1974 als slaperdijk in de zin van de Dijkenverordening vervallen. 17

Akte van overeenkomst tussen de ingelanden van het Ruigezand betreffende het onderhoud van de waterkeringen enz., 1893. 1 stuk

18

Staat van waterpassing van de dijk van de Oude Ruigezandsterpolder, 1907. 1 stuk

19

Afschrift van een akte van overeenkomst tussen tien landbouwers te Ruigezand en op de Waarden, tegelijk reglement betreffende het onderhoud van de kunstweg, genaamd ‘Netweg’, lopende vanaf de boerderij bewoond door de weduwe A.A. de Boer tot aan de gemeentegrindweg over de Waarddijk in de gemeente Grijpskerk, 1898. 1 stuk


207

20

Vergunning van de gemeente Oldehove voor het waterschap tot het leggen van een dam met duiker in het perceel kadastraal bekend gemeente Oldehove, sectie B, nr. 370 ten behoeve van een uitweg naar de Teenstraweg, 1979. 1 stuk

21

Vergunning van de gemeente Grijpskerk voor het waterschap tot het leggen van een duiker door de Netweg in het perceel kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie B, nr. 818, 1979. 1 stuk

22

Akte van overeenkomst tussen het bestuur van het waterschap en de ingelanden P.M. en R.J. Smedema betreffende het onder schouw stellen van sloten langs de Netweg in de gemeente Grijpskerk, 1980. 1 stuk

23

Akte van overeenkomst tussen het bestuur van het waterschap en de ingelanden P.M. en R.J. Smedema betreffende het al dan niet leggen van een dam met duiker in de zwetsloot bij het ‘Oude Canaal’ tussen de percelen kadastraal bekend gemeente Oldehove, sectie B, nrs. 22 en 447, 1980. 1 stuk

2.2.6 Werken van derden 24 Vergunning van de provincie Groningen voor K.H. Meijer te Visvliet tot het maken van een ingraving in de kruin van de Reitdiepsdijk kadastraal bekend gemeente Oldehove, sectie B, nr. 413, 194. 1 stuk 2

Vergunning van de provincie Groningen voor het gasbedrijf Hunsingo te Bedum tot het leggen van gasleidingbuizen door het Reitdiep en de linker Reitdiepsdijk, 1970. 1 stuk

2.2.7 Geschiedenis van de bedijking 2 Akten van overeenkomst tussen de gebruikers van het Ruigezand en de Waardsterkwelder enerzijds en Douwe en Aedsge Martens (Teenstra) anderzijds betreffende de indijking van het Ruigezand, 1794. Overgetypt, ongedateerd z.j. [190]. 1 stuk 27

Tekst van een lezing, gehouden door P. Dijksterhuis, hoofdonderwijzer aan de openbare lagere school te Grijpskerk, voor het plaatselijke departement van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen, afgedrukt in de Leeuwarder Courant, en overgenomen in de Provinciale Groninger Courant van 30 juli 1878, over Douwe en Aedsge Martens (Teenstra), de bedijkers van het Ruigezand. Getypt, z.j. [190]. 1 stuk

Inventaris

208

Archief van het waterschap De Oxwerdermolenpolder 1896-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1882, nr. 53. Prov. blad 1882, nr. 53; Prov. blad 1883, nr. 39; Prov. blad 1919, nr. 18 en Prov. blad 1952, nr. 97. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Zuidhorn (1882) en Grijpskerk (1883). 117 ha. (1882); 120 ha. (1883); 191 ha. (1919) en 197 ha. (1952). Watermolen en een elektrisch gemaal (1920), vernieuwd in 1966. De Oxwerdermolenpolder of polder van de Groene watermolen (180?); en de polder Oxwerd Uildersma.187 In 1919 zijn de gronden van de polder Oxwerd Uildersma in dit waterschap opgenomen; dit wordt aangestipt in de enige overgangsbepaling van het bijzonder reglement, waar staat: ‘te bepalen dat dit besluit in werking zal treden op een door G.S. vast te stellen tijdstip, nadat hun zal zijn gebleken dat de schulden van beide polders zullen zijn afgelost’.188 Bedoeld besluit is niet gevonden. Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 282295189; Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 153-15 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 177-178.

187 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 151; -, Zeeweringen (Groningen 1910) 175 en Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nrs. 6 en 7 in het Kommerzijlvest, 26-29. 188 Prov. blad 1919, nr. 18. 189 Nr. 130 Watermolen op Oxwerd, onder Noordhorn, 65 ha., dit is Oxwerd Uildersma en nr. 131 Idem genaamd de Groene molen, 121 ha., dit is Oxwerdermolenpolder.


209

1.2 Enige historische gegevens De molenpolder Oxwerd Uildersma lag tegen het Stillediep aan en had een uitwatering op het Niezijlsterdiep door een watermolen; deze staat nog op de kaart van 1907 en het perceel met watermolen komt voor in de legger van gronden van 1917. De Oxwerdermolenpolder lag ten westen van de molenpolder Oxwerd Uildersma. De watermolen is in 1920 vervangen door een elektrisch gemaal. De polder Oxwerd-Uildersma wordt in de uitgaande brief nr. 1.756 d.d. 7 oktober 190 van de hoofdingenieur van de Provinciale Waterstaat Groningen aan G.S. ook aangeduid als ‘Feringapolder’.190

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De inv. nrs. 1-3, 5, 10, 12 en 13 zijn op 22 maart 1999 van de heer J.J. Aalfs te Noordhorn ontvangen. De omvang van het archief van het waterschap De Oxwerdermolenpolder na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1


1 deel

2

Reglement houdende algemene bepalingen voor de waterschappen in de provincie Groningen, 189 en 1898. 1 stuk

3


4

Kadastrale kaart van het waterschap, zj. [190]. NB Schaal 1:2.500.

Stukken betreffende de concentratie van waterschappen in het Westerkwartier en de opheffing van het waterschap Oxwerdermolenpolder, 1973-197. 1 omslag

2 stukken 1 stuk

190 Bijlage bij brief d.d. 21 oktober 190, nr. 1.56l, 1e afd., aan gecommitteerden uit het hoofdbestuur van het waterschap Westerkwartier, betreffende de aftapping van water uit de boezem van Westerkwartier. Zie Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 83.

Inventaris

210


1 deel

7

Naamlijst en percelenregister bij de legger van gronden, 1917.

1 deel

8

Begrotingen, 1918/1919-1970, 1972.

1 pak

9

Rekeningen, 1917/1918-199, 1971.

1 pak

10

Kasboek, 19/197-1973.

1 deel

11

Hinderwetvergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot de bouw van een elektrisch gemaal aan het Niezijlsterdiep, 1920. 1 stuk

12

Stukken ingekomen van de NV Spaans te Hoofddorp betreffende de vernieuwing van het gemaal, 19. 1 omslag

13

Vergunning van de provincie Groningen tot het vervangen van de bemalingsinrichting door een vijzelgemaal met een elektromotor, 19. 1 stuk


211

Archief van het waterschap Polmapolder 1918-1959 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Prov. blad 1918, nr. 55. Prov. blad 1918, nr. 55; Prov. blad 1918, nr. 69 en Prov. blad 1938, nr. 66. Prov. blad 1958, nr. 98. Waterschap Westerdeel-Langewold.191 Gemeente Grootegast. 270 ha. Watermolen (windmotor) 1919. Bemalingsovereenkomst met het waterschap De Zuidpolder (1958).192

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de kohieren van de omslag, 193/19-1958/1958 (met hiaten) vernietigd. In 1996 zijn de begrotingen 1919/1920-191/192 en de rekeningen 1919/1920-190/191 (inv. nrs. 7-8) ontvangen van het Rijksarchief in Groningen. De omvang van het archief van het waterschap Polmapolder na bewerking is ruim één archiefdoos

191 Het archief van het waterschap Westerdeel-Langewold 1958-1987 is toegankelijk, zie hieronder. 192 Het archief van het waterschap De Zuidpolder 1881-1958 (1959) is toegankelijk middels deze verzamearchiefinventaris, zie hieronder.

Inventaris

212

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur, 1934, en de ingelanden, 1919198. 1 deel

2


3


4-

Kadastrale leggers van gronden, 1920 en 1948. 4

2 stukken 2 bladen

2 delen

1920. 1948.

Perceelsregister behorende bij de legger, 1948.

7

Begrotingen, 1919/1920-198/199.

1 pak

8

Rekeningen, 1919/1920-198/199.

1 pak

9-11

Kasboek, 1943-199. 9 10 11

1 cahier

3 delen

1943/1944-1949/190. 190/191-19/197. 197/198-198/199.

12

Bestuursbesluit houdende de benoeming van A. Wierenga tot boekhouder, 1943 (192). 1 stuk

13

Uittreksel uit de notulen van de vergadering van ingelanden op 17 juli 198, houdende de besluitvorming ten aanzien van de overeenkomst met het waterschap De Zuidpolder over de bemaling van het waterschap Polmapolder vanaf 1 juni 19 tot de oprichting van het waterschap WesterdeelLangewold, 198. 1 stuk


213

Archief van het waterschap De Saaksummerpolder 1864-1973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Literatuur

Prov. blad 186, nr. 9 en Prov. blad 1885, nr. 79. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Ezinge en Oldenhove. 156 ha. De Saaksummerpolder, bedijkt in 179. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 2-25 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 269-272.

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Het archief van het waterschap De Saaksummerpolder dat bij de opheffing van het waterschap in 1987 aan het waterschap Westerkwartier is overgedragen bestond uit: Notulenboek, 186-1958, 1963 en het Kasboek, 186/1865-1972/73 (resp. inv. nrs. 1 en 8). De kaart van het waterschap, inv. nr. 3, is afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier. Het regelment uit 186 en de regelementswijziging uit 1885, inv. nr. 2, is overgenomen van de provincie Groningen. In 1996 zijn de begrotingen, 1918/1919-19161/1962 en de rekeningen, 1917/1918-1960/1961 overgenomen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 6-7). Op 2 december 2003 zijn de volgende archivalia ontvangen van T. Beishuizen te Rhoon, oud-ingeland: dagafschriften bank, 1966-1981, vernietigd; begrotingen, 19561961, 1971-1973; rekeningen, 1955-1960, 1970-1972; ontwerp-tekst reglement 186 en de leggers van gronden, 186 en 1900. Gezamenlijk ongeveer 1 omslag groot. De omvang van het archief van het waterschap De Saaksummerpolder na bewerking is ruim één archiefdoos.

Inventaris

214

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 184-198, 193. 1 deel

2

Ontwerp-tekst van een reglement voor het waterschap (ongedateerd), 184; reglement, 184 en reglementswijziging, 188. 3 stukken

3


4-

Leggers van gronden, 184 en 1900. 4

1 stuk

2 katernen

184. 1900.

Begrotingen, 1918/1919-191/192, 1971-1973.

1 pak

7

Rekeningen, 1917/1918-190/191, 1970-1972.

1 pak

8

Kasboek van ontvangsten en uitgaven, 184/18-1972. NB Buitenformaat. NB De materiële toestand van het deel is precair.

1 deel


21

Archief van het waterschap De Sebaldebuurstermolenpolder (1801) 1870-1986 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1870, nr. 63. Prov. blad 1870, nr. 87; Prov. blad 1896, nr. 6; Prov. blad 1899, nr. 35; Prov. blad 1960, nr. 88 en Prov. blad 1968, nr. 55. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grootegast. 510 ha. (1870) en 38 ha. (1960). Watermolen, afgebrand 19 mei 1887; 1887 nieuwe molen; 1926 electro-motor in de molen. Molenpolder te Sebaldeburen (1801).193 Op  maart 1823 zijn de polderdijken doorgebroken en is de molenaar met vrouw en kinderen uit de molen gered.194 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 92-93 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 112-113.

1.2 Enige historische gegevens In Bijlage IX is een overzicht opgenomen van de personeelsleden van het waterschap.

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief zijn de volgende archivalia vernietigd: kohier van de omslag, 1899/1900-192/1925 onvolledig; 1925/1926-1986 en loonstaten, 191950, 195-1969. De waterschapskaart, inv. nr. 8, is toegevoegd uit het archief van het waterschap Westerkwartier. Enkele hiaten in de serie begrotingen en rekeningen zijn aangevuld met archivalia afkomstig van het Rijksarchief in Groningen, ontvangen in 1996 (inv. nrs. 20-22). 193 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr12 in het Munnekezijlvest, 62-63. De vermelde grootte van 576 ha. is onjuist, lees: 510 ha. 19 Zie inv. nr. 23.

Inventaris

21

De omvang van het archief van het waterschap De Sebaldebuurstermolenpolder na bewerking is vijf archiefdozen.


Handelingen van de ingelandenvergaderingen van de molenpolder, 1801, 1803, 1804, 1833, 183-1838. 1 omslag NB Formaat en watermerk van de stukken zijn verschillend.

2

Register van ontvangsten, november 1801-1809; register van geleende en afgeloste kapitalen, 1801-1833 (1889); handelingen van de ingelandenvergaderingen van de molenpolder te Sebaldeburen respectievelijk het waterschap De Sebaldebuurstermolenpolder, 18, 187-1901. 1 deel

3

Notulen van de vergaderingen van de ingelanden en (incidenteel) het bestuur, 1901-198. 1 deel NB Na de notulen van de ingelandenvergadering op 25 mei 1934 is de brief van het Ministerie van Waterstaat d.d. 14 maart 1935, houdende mededeling van het K.B. van 12 maart 1935, nr. 44 tot verlening van de eremedaille in brons in de Orde van Oranje-Nassau aan J. van Esch, watermolenaar van het waterschap, ingeplakt.

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 oprichting, reglementering en opheffing 4 Stukken betreffende de oprichting van een molenpolder te Sebaldeburen, 1801. 1 omslag NB Zie Bijlage X voor een transcripties van diverse stukken.

Ontwerpreglement voor het waterschap Sebaldebuurstermolenpolder, 183. 1 stuk

Reglement, 1870, met wijzigingen, 189, en 1899; bijzonder reglement, 190, 198. 1 omslag


217

7

Kadastrale kaart van het waterschap, z.j. NB Schaal 1:2.500. NB De kaart is bijgewerkt tot en met 1952. NB Plano.

8


1 blad

2 bladen

2.2.2 archiefbeheer 9 Inventaris / staat van boeken en andere stukken, uitmakende het archief van het polderbestuur en van de poldermolen te Sebaldeburen, de Eendracht genaamd, 1841. 1 stuk NB Het stuk bevat 27 nummers; achterop: nr. 28. Overgedragen aan opvolgende bestuursleden, 1841, 1846, 1854, 1860. NB Zie Bijlage X voor een transcriptie van één der stukken. 10

Rapport van de inspectie der waterschapsarchieven betreffende de berging en de staat van het archief van het waterschap, 1927. 1 stuk

2.2.3 Belastingheffing 11 Rapport van de meting der landen behorende onder de nieuwe molen te Sebaldeburen en Grootegast, 1802. 1 stuk NB De onderverdeling is in grazen, achtendelen, roeden, voeten en duimen met Groninger maten. Zeer bijzonder is de onderverdeling in achtendelen. Deze maat wordt niet vermeld bij M.A. Holtman, Meten en wegen in Groningen.195 NB Beekman meldt dat achtendeel een landmaat op Ameland was.196 ‘Volgens meeting van R. Jochems, ingenieur-landmeter, gedaan in den jare 1802 bevat de molenpolder te Sebaldeburen 1200 grazen en ½ agtendeel, 14 roeden, 83 voeten en 63 duimen binnen derzelver grensen. Het gras à 240 roeden vierkant, de roede à 14 voeten en de voet 12 duimen Groninger maat. En dat buiten de meeting nog 24 grazen onder de molen zijn gebragt197 - dus tezamen 1.224 en ½ agt vierk. grazen, 14 roeden, 83 vierk. voeten, 63 duimen. Welke meeting des polders in den jare 1837 naar de kadastrale plans (Rijksmeeting) van grazen in bunders is gebragt, bevattende thans binnen hare tegenwoordige grenzen in zich 509 vierk. Nederlandsche bunders, 34 vierk. roeden en 60 vierk. ellen’.198

195 M.A. Holtman, Meten en wegen in Groningen (Uithuizen 1986). 196 De bron is niet te achterhalen. 197 Deze landerijen van Pieter Eentjes (Harkema) waren ingevolge contract van 25 januari 180 provisioneel onder bemaling gebracht, maar ze zijn bij deurwaardersexploit van 13 februari 1838 buiten de polder gebracht. Uit: Inv. nr. 23, kasboek 1838. 198 Inv. nr. 23, kasboek 1838.

Inventaris

218

De gezamenlijke grootte van de landerijen onder Grootegast, Sand (= Westerzand) en Sebaldeburen bedraagt: 1198 - 16 1/2 - 13 - 181 - 263. Vereenvoudigd als volgt: 200 duim = 2 voeten; 100 voeten = 1 roede; 16 achtendelen = 2 grazen, komt het resultaat uit op het eindbedrag van de landmeter, nl. 1200 gr. - 1/2 acht. - 14 roeden - 83 voeten - 63 duimen. Uit de andere optellingen blijkt dat een gras bestaat uit acht achtendelen, een achtendeel uit 30 roeden, een roede uit 100 voeten, en een voet uit 100 duimen. NB Het stuk is geëxhibeerd bij de Jurisdictie van het Westerkwartier te Zuidhorn op 4 december 1805. 12

Perceelsgewijze legger van gronden, 1838.

13-1

Kadastrale leggers van gronden, 1871, 1897 en 193. 13 14 1

1-17

3 delen

1871. 1897. 193.

Kadastrale leggers van gronden, 192 en z.j. [19]. 1 17

1 deel

1 deel en 1 pak

192. Z.j. [19].

2.2.4 Eigendommen 18 Akte van transport door S.T. de Vries te Grootegast aan de volmachten van de watermolen van twee grazen land te Sebaldeburen, 181. 1 stuk 2.2.5 financiën 19 Stukken betreffende (het aangaan van) geldleningen ten laste van het waterschap, 1902-19. 1 omslag 20

Begrotingen, 1899/1900-194/19, 19/197-197, 1977, 1980-1982. 1 pak

21-22

Rekeningen, 1898/1899-1981. 21 22

2 pakken

1898/1899-1901/1902, 1903/1904-1933/1934. 1934/193-193/194, 19/19-1974, 197, 1979-1981. NB Tot en met 1948/1949 grotendeels vergezeld van een ‘grootboek’ van (inkomsten en) uitgaven.


219

-

Register van ontvangsten, november 1801-1809; register van geleende en afgeloste kapitalen, 1801-1833 (1889); handelingen van de ingelandenvergaderingen van de molenpolder te Sebaldeburen respectievelijk het waterschap De Sebaldebuurstermolenpolder, 18, 187-1901. 1 deel NB Zie inv. nr. 2.

23

Register van ontvangsten en uitgaven van de molenpolder te Sebaldeburen; van uitgaven, 1801-1809; van ontvangsten en uitgaven, 1810-1847/1848. 1 deel NB In het financieel verslag van 1843 wordt de poldermolen ‘de Eendragt’ genoemd.

24

Register van ontvangsten en uitgaven, 1848-1897/1898.

2-27

Kasboeken, 1934-1987. 2 2 27

28

199

1 deel 3 delen

1934/193-193/194. 194/19-198. 199-198/1987.

Circulaire van de volmachten van de molenpolder te Sebaldeburen aan de ingelanden betreffende de betaling van het 72e paai molenschot, 1830, alsmede circulaire van de volmachten van de dijk of waterkering tussen Munneke- en Kommerzijl, vanaf Grijpskerk tot de Sebaldebuurstertil, betreffende de jaarlijkse uitbesteding van het onderhoud van de dijk en de verhuur van het grasgewas, 1830. 1 stuk NB Beide teksten zijn ondertekend door H.T. Scheringa. Het dijkrecht, genoemd in de tweede tekst, heeft in 1853, evenals de Sebaldebuurstermolenpolder, een ontwerp-reglement bij het provinciaal bestuur ingediend voor een op te richten waterschap ‘Wolddijk’. NB Zie RHC GA, Archief Hoge Justitiekamer, 1749-1795, inv. nr. 2.558. NB Zie RHC GA, Provinciaal Archief B III 48, ontwerp-reglementen 1853: onder nr. 31 opgenomen ontwerpreglement voor het waterschap Wolddijk, uitmakende de waterkering tussen de Kommer- en Munnekezijlen vanaf Grijpskerk tot aan de Jouwer. Grenzen: de Leidijk als scheiding tussen de gemeenten Marum en Grootegast tot aan Munnekezijl, Kommerzijl, Niezijl, Grijpskerk, Poeldiep, Wolddiepje, weg door Lukaswolde tot Noordwijk, en vandaar tot de Leidijk. Het bestuur bestaat uit 8 volmachten. 28 artt., opgemaakt te Grijpskerk.199

Het is mij, K.E., niet gelukt om de verwijzing naar het archiefstuk te achterhalen.

Inventaris

220

2.2.6 Personeel 29 Instructie voor de molenaar en bode, 189. 30

1 stuk

Bestuursbesluiten houdende benoeming en ontslag van de molenaars E. van Esch en J. Jansen en de boekhouder J. Hoeksema, 194, 19, 1970, 193; akte van arbeidsovereenkomst tussen het bestuur en J. Jansen (molenaar), 19. 1 omslag

2.2.7 Werken 2.2.7.1 Watermolen, gemaal en woning 31 Akte van overeenkomst (Molencontract) tussen de landgebruikers van Sebaldeburen, het Zand, de Jouwer en Grootegast tot aan de klap, tussen de Grootegastertocht, de Zandemerweg, het Wolddiep en de Jouwerder hooiweg betreffende het zetten van een watermolen c.a., 1801. 1 stuk 32

Bestekken en voorwaarden voor het maken van twee roeden en het rietdekken van het achtkant van de molen, 1824. 2 stukken

33

Verzoekschrift van 49 ingelanden om niet een windmotor in het waterschap op te richten, zonder datum. 1 stuk NB In 1914 en 1918 zijn voorstellen gedaan tot oprichting van een stoomgemaal. Dit verzoekschrift is in de notulen niet vermeld. Onderaan heeft secretaris J. Lieffering geschreven: ‘De motor is reeds opgezegd, dus gevaar geweken’.

34

Vergunning van G.S. voor het waterschap tot het aanbrengen van een elektromotor in de windwatermolen, 192. 1 stuk

3

Akten van overeenkomst tussen de provincie respectievelijk het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 192, 1972. 2 stukken

3

Vergunning van de gemeente Grootegast voor het waterschap tot het bouwen van een molenaarswoning, 192. 1 stuk

37

Bewijzen van aandeel in (polissen van) brandverzekering van de watermolen en het molenhuis, 190-1979. 1 omslag

38

Polis van molestrisicoverzekering van de watermolen en het molenhuis, 1943. 1 stuk


221

39

Rapport van de Cultuurtechnische Dienst van de capaciteitsmeting van het gemaal, 193. 1 stuk

40

Vergunning van G.S. voor het waterschap tot vervanging van de elektromotor in de watermolen, 1970. 1 stuk

41

Stukken betreffende het herstel, 19-197; de restauratie, 1978-1983 en het jaarlijkse onderhoud van de windwatermolen ‘de Eendracht’, 1983-198. 1 omslag NB In alle gevallen zijn door het rijk en de provincie subsidies vertrekt op grond van de Wet Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd.200

42

Kennisgeving van de minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk houdende de plaatsing van de watermolen De Eendracht te Sebaldeburen op de vastgestelde lijst van beschermde monumenten, 1970. 1 stuk

2.2.7.2 Andere objecten en werken 43 Vergunningen van de provincie Groningen voor het waterschap tot vervanging van een duiker in de provinciale weg van Zuidhorn naar de Friese grens, 191 en 192. 2 stukken 44

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot vernieuwing van een duiker in de provinciale weg Bril-Friese grens, 1920. 1 stuk

4

Besluit van de Commissaris der provincie Groningen, waarnemende de taak der G.S., houdende vaststelling van het peil van het waterschap, 1943. 1 stuk

4

Bestek en voorwaarden voor het graven van het Oude Colonelsdiep, 1801. 1 stuk

47

Bestek en voorwaarden voor het leggen van een dam in het Oude Colonelsdiep bij het Gastemerniewediep, dit is de Grootegastertocht, 1801. 1 stuk

48

Verslag van de handelingen van volmachten van de watermolen tot oplossing van een klacht van enige landgebruikers van het Westerzand over de afvoer van hun water door de Zandemer watersloot naar de watermolen, 1804. 2 stukken

200

Wet Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd, Staatsblad 1952, nr. 367.

Inventaris

222

49

Bestek en voorwaarden voor het maken van 89 roeden dijken onder Westerzand, 180. 1 stuk

0

Bestekken en voorwaarden voor herstellingen aan de (molen)dijk en het aanbrengen van een beschoeiing aan de molendijk, 1823, 1827, 1832, 1834. 4 stukken

1

Tekening van het gebied tussen het Kolonelsdiep, het Wolddiep en Sebaldeburen met het tracé van een nieuwe waterlossing, 191. 1 stuk NB De waterlossing is als hoofdwatergang B 3 opgenomen in het bijzonder reglement van 1960.

2

Briefwisseling tussen de Westzandemerpolder, De Sebaldebuurstermolenpolder en enige ingelanden betreffende de afwatering van grenspercelen en het in goede staat houden of brengen van pendammen e.d., 1980-1981. 4 stukken

3

Briefwisseling tussen de Plaatselijke commissie voor Ruilverkaveling ‘Zuidpolder’ en het waterschap betreffende de bemaling van 30 à 40 ha. van het waterschap Westerdeel-Lange-wold door de Sebaldebuurstermolenpolder en de te betalen vergoeding, 193/194. 2 stukken

4

Besluit van G.S. houdende toewijzing van de eigendom, het beheer en het onderhoud c.a. van de openbare wegen en waterlopen met de kunstwerken in het ruilverka-velingsplan Zuidpolder, 194. 1 stuk

2.2.7 Werken van derden Vergunning van het waterschap voor de vereniging van dorpsbelangen te Sebaldeburen tot het aanbrengen van beplanting op de speelweide langs de tochtsloot, 1984. 1 stuk

Vergunning van het waterschap voor (N.) Lulofs tot het hebben van een dam met duiker in een hoofdwatergang, 1984. 1 stuk


223

Archief van het waterschap Tienboerenpolder (1860) 1917-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger

Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1917, nr. 21. Prov. blad 1917, nr. 21. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Ezinge. 82 ha. Watermolen (1861), afgebroken in 1878. Prov. blad 1860, nr. 80 waterschap van W.J. Jonker c.s. te Ezinge, later genaamd Ezingermolenpolder; grootte: 53 ha. Resolutie G.S. d.d. 13 oktober 1859 vergunning herbouw watermolen voor W.J. Jonker.201 1861-1917: Twee bestuursleden; het waterschap wordt vanaf 1895 Ezingermolenpolder genoemd, vanaf 1911 Achtboerenpolder, en vanaf 1915 Tienboerenpolder. De ingelanden hebben in 1868 en 1911 een reglement vastgesteld. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 165-166; Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 5 in het Aduarderzijlvest, -7.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de agenda’s voor de ingelandenvergadering, 1961-1972 vernietigd. Uit het archief van het waterschap Westerkwartier is het bijzonder reglement, 1917 en de waterschapskaart van 1967 verkregen (inv. nrs. 5-6). De omvang van het archief van het waterschap Tienboerenpolder na bewerking is anderhalve archiefdoos.

201 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 5 in het Aduarderzijlvest, -7. De molen wordt niet genoemd in het Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857).

Inventaris

224

2 Inventaris 1

Kasboek, 180/181-191/191; notulen van de vergaderingen van ingelanden van het waterschap van W.J. Jonker c.s. en opvolgers, (181) 1893-199, en van de bestuursvergaderingen, (1918) 192-199. 1 deel

2


3

Reglement ‘van den polder, behoorende tot den molen staande op het land van de erven O. Cleveringa’, te Ezinge, 188; achterin: notulen van de vergadering van ingelanden op 2 maart 1878. 1 cahier

4

Reglement ’van het waterschap de Achtboerenpolder’, 1911.

Bijzonder reglement voor het waterschap Tienboerenpolder, 1917. 1 stuk


7


8-9

Kadastrale legger van gronden, 191 en 192. 8 9

1 cahier

1 stuk

2 delen

191. 192.

10

Begrotingen, 1918/1919-1973.

1 pak

11

Rekeningen, 1917/1918-1973.

1 pak

12-13

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 191/191-1973. 12 13

191/191-191/192. 192/193-1973.


2 delen

22

Archief van het waterschap Tolberterpetten (1929) 1949-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 199, nr. 98. Prov. blad 199, nr. 98 en Prov. blad 196, nr. 9. Prov. blad 1978, nr. 101. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Leek, Marum en Oldekerk. Vanaf 196 Leek. 556 ha. (199) en 32 ha. (196, waterschap De Dijken zelfstandig).202 Elektrisch gemaal (1931) en elektrisch gemaal (1952) ten bate van 220 ha. ten noorden van de Matsloot. De watering de Oude Leij (zie reglement 1871, art. 5). Het gebied is in 1931 onder bemaling gebracht door de NV Ontginningsmaatschappij De Vereenigde Groninger Gemeenten, de rechten zijn later overgedragen aan de Dienst der Staatsdomeinen.203 Uit de notulen van de ingelandenvergaderingen in 1960 blijkt dat het gebeid in 1930 is aangekocht, in 1936 is ontgonnen en in 190 zijn er boerderijen gebouwd (inv. nr. 1). De polder van S. van Heukelem (25 ha.) is in het waterschap opgenomen. Exclusief de polder van S. van Heukelem is oorspronkelijk 339 ha. ‘ingepolderd’.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden In 1996 zijn de begrotingen, 1950/1951-1959/1960 en de rekeningen 1950/19511958/1959 verkregen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nr. 6-7). Een stel zeer onvolledige bladen uit een losbladig systeem van een legger van gronden, waarschijnlijk van na 196, is vernietigd.

202 Het archief van het waterschap De Dijken 1960-197 is toegankelijk, zie hierboven. 203 Zie Regionaal Historsich Centrum Drents Archief (RHC DA), Archief NV Ontginningsmaatschappij De Drie Provinciën (192) 1951-1968, inv. nrs. 3-567 voor archivalia betreffende de Ontginningsmaatschappij De Vereenigde Groninger Gemeenten.

Inventaris

22

De omvang van het archief van het waterschap Tolberterpetten na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1


2

Ontwerp voor een bijzonder reglement, waarbij een indeling in omslagklassen (classificatie) wordt voorzien, z.j. (vóór 1949); bijzonder reglement, 1949, 194. 3 stukken

3


4




1 omslag

7


1 omslag

8

Kasboek, 190-199.

9

Rapport van Accountantskantoor H. Brouwer te Groningen betreffende de ontvangsten en uitgaven in het dienstjaar 192/193 zoals bijgehouden door de in 192 overleden secretaris-boekhouder van het waterschap, 193. 1 stuk

10

Kaart van de Tolberter Petten met de oorspronkelijke percelen, na de omlegging van gedeelten van de Matsloot en vóór het ontginnen, ca. 1929, en briefwisseling van de waterbouwkundige van Westerkwartier met bij de ontwatering en ontginning betrokken maatschappijen, 1929, 1930, 193. 1 omslag NB De waterbouwkundige K. Siekman Azn. was beroepshalve bij de werken betrokken.


1 stuk

1 deel

1 deel

227

11

Vergunningen van het waterschap voor twee ingelanden tot het leggen van een dam met duiker in sloten, 191, 197. 2 stukken

12

Bestek en voorwaarden voor het gebouw voor een elektrische bemalingsinstallatie, 1931; briefje van K. Siekman Azn. met gegevens over de aanneemsommen, 193; vergunning van de provincie tot het oprichten van een elektrische bemalingsinrichting, 1931; en (ontwerp)-overeenkomst van levering van elektriciteit aan ‘het waterschap de’ Tolberterpetten, 1931. 4 stukken NB Zie ook: RHC DA, Archief NV Archief Ontginningsmaatschappij De Drie Provinciën, inv. nr. 544, ‘Stukken betreffende de bouw van een gemaal, 1931. 4 stukken’.

Inventaris

228

Archief van het waterschap De Twee Provinciën 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering


20

Prov. blad 1918, nr. 66. Prov. blad 1918, nr. 66; Prov. blad 1937, nr. 23; Prov. blad 192, nr. 38; Prov. blad 199, nr. 93; Prov. blad 1950, nr. 108 en Prov. blad 1965, nr. 60. Prov. blad 1969, nr. 6. Waterschappen Lits en Lauwers respectievelijk De Hilmahuistermolenpolder. Gemeenten Achtkarspelen, Grootegast en Grijpskerk. 230 ha. Watermolen van het voormalige waterschap Klein Stroobos. De watering de Oude Leij (zie reglement 1871, art. 5). Interprovinciaal. Bijzondere ligger (classificatie) ten bate van de aangewezen werken. Het archief berust bij de rechtsopvolger van het waterschap Lits en Lauwers, zijnde het Wetterskip Fryslân.204

Streekarchivariaat Noordoost-Friesland, Archief waterschap De Twee Provinciën 1918-1970.


229

Archief van het waterschap De Verbetering (1798) 1872-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering

Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig

Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

1798. Prov. blad 1872, nr. 13; Prov. blad 1896, nr. 66; Prov. blad 1903, nr. 15; Prov. blad 1905, nr. 16; Prov. blad 1912, nr. 30; Prov. blad 1918, nr. 61; Prov. blad 1928, nr. 9 en Prov. blad 1969, nr. 73. Prov. blad 1978, nr. 55. Waterschap Westerkwartier.20 Gemeenten Groningen, Haren (tot 1928), Hoogkerk (tot 1969). 1.009 ha. (1872); 1.000 ha. (1896); 980 ha. (1912) en 681 ha. (1969). Twee watermolens, aan het Peizerdiep, in de Heideweerspolder20 bij de Koningsdijk, en aan het einde van de Wolvesloot bij het Hoendiep te Groningen (1800 en 1853)207; stoomgemaal (1880), geheel vernieuwd 190 en een elektrisch gemaal (1929). Bemalingsovereenkomst met de Eelderwolderpolder (1917, conform reglement 1918). Zuidermolenpolder of Polder ten zuiden van het Hoendiep (1798). 1905: Het bestuur bestaat uit vijf leden (reglement 1905). 1918: bijzondere verhouding tot de Eelderwolderpolder (reglement 1918). In Bijlage XI zijn enige personele gegevens betreffende het waterschap opgenomen. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 116-117 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 12-13.

205 Effectief vanaf 1 januari 1975. 206 In de bijlagen bij de rekening van 1809, nr. 22, staat: ‘voor de watermolen van Haideweers ten zuiden het Hoendiep’; nr. 28: ‘bij Heideweers’. Ook: Bestek en voorwaarden waarnaar door de directie van de molenpolder genoemd Heideweers gedenken aan te besteden (de bouw van een tweede molen aan het eind van de Wolvesloot bij het Hoendiep te Groningen, 1853). 207 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nrs. 17 en 18 in het Aduarderzijlvest, 1-17.

Inventaris

230

1.2 Enige historische gegevens De Zuidermolenpolder of Polder ten zuiden van het Hoendiep is opgericht bij contract van 29 maart 1798 en goedgekeurd door het Hof van Justitie d.d. 6 december 1799.208 Als gevolg van de aanleg van het verbindingskanaal Westerhavensluis-Hoendiep en de ophoging van terreinen aldaar wordt een grenswijziging voorbereid.209

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archivalia vernietigd: Legger van schouwbare voorwerpen, niet getekend, z.j., 1 stuk en Kohieren van de waterschapsomslag, 1912/1913-197, 1 pak. De omvang van het archief van het waterschap De Vereniging na bewerking is ruim vijf archiefdozen.


‘Prothocol der participanten van de watermolen tusschen de Onlanze dijk en het trekpad buiten der A-poort’ (administratieboek), 1798-187. 1 deel

2

‘Aanteekenboek van het verhandelde bij het polderbestuur van den polder ten zuiden van het Hoendiep buiten de Apoort, en tot inschrijving der uitgaande brieven enzovoort voor vergaderingen’, 188-1908. 1 deel

3-


208 209

1909-1930. 1930-198. 199-1973.

Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 116 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 12. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 12-13.


231

Diverse stukken ingekomen bij de volmachten van de watermolen ten zuiden van het Hoendiep of de Zuidermolenpolder en het waterschap De Verbetering, 1808-193. 1 omslag

7

Register van ingekomen en uitgaande brieven, 189-1914.

1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering en ontpoldering 8 Reglement, 1872, 189, voordracht van G.S. aan de staten tot wijziging van het reglement, 1918, en bijzonder reglement, 1928, 199. 1 omslag 9

Reglement voor het waterschap, 189, 1903, 190, en reglement van orde voor de vergaderingen van ingelanden, 190. 1 stuk

10

Stukken ingekomen van het bestuur van het waterschap De Peizer- en Eeldermaden en het Rijksbureau voor de Ontwatering houdende informatie over de omlegging van het Eelderdiep en de daarmee samenhangende grenswijziging tussen beide waterschappen, 1931, 193. 3 stukken

11

Kadastrale kaart van het waterschap, vóór 1911. NB Schaal 1:2.500. NB Plano.

12

Kadastrale kaart van het waterschap, 1917, 1933-193, 1942. ca. 2 bladen NB Schaal 1:1.000. NB Plano.

13

Kopie van een kadastrale kaart van het waterschap, 1970; hierbij: overzichtskaart van het waterschap, waarop ingekleurd het in 199 aan het waterschap onttrokken gebied in Hoogkerk, z.j.[19]. 2 stukken NB Schalen 1:5.000 en 1:25.000.

14


1

Stukken betreffende de afscheiding van een gebied van 20 ha. ten noorden van de spoorweg naar Friesland en ten westen van het Noord-Willemskanaal van het waterschap en de betaling van een schadeloosstelling door de gemeente Groningen, 1907-1912. 1 omslag

7 bladen

Inventaris

232

1

Stukken betreffende de ontpoldering van 183 ha. in de gemeente Groningen, 19-193, 19 (1980, 1981). 1 omslag NB De vlaktemaat van het waterschap is volgens het bijzonder reglement van 1969 met 299 ha. verkleind. De ontpoldering heeft ook geleid tot verkleining van het waterschap Westerkwartier. NB Zie Bijlage XII voor een transcriptie van één der stukken.

17

Brief van G.S. houdende goedkeuring tot het aangaan van een overeenkomst tussen het waterschap en de gemeente Hoogkerk betreffende de lozing van 83 ha. bebouwd en gerioleerd gebied te Hoogkerk op het waterschap, 19. 1 stuk NB Het bedoelde gebied is in 1969 onttrokken aan het waterschap.

2.2.2 archiefbeheer 18 Verklaring van de rijksarchivaris in Groningen van inbewaringneming van een deel van het archief van het waterschap, 193. 1 stuk NB De stukken zijn na de opheffing van het waterschap naar het waterschap Westerkwartier overgebracht. 2.2.3 Bestuur 19 Brief van de burgemeester der gemeente Hoogkerk aan het bestuur van de polder genaamd Zuiderpolder houdende verzoek de toegezonden staat van het personeel der zijlvestenijen, dijken polderbesturen in te vullen, met aan keerzijde de gevraagde staat; tweede brief met de mededeling dat het polderbestuur niet elk kwartaal opgave behoeft te doen, 181. 2 stukken NB Uit de staat blijkt dat het bestuur uit zes leden bestaat, en drie assistenten, die het bestuur bij moeilijke besluiten bijstaan. 20

Stukken betreffende verkiezing en het ontslag, in strijd met het reglement, van bestuursleden, 1879-1914. 1 omslag

21

Verklaringen van de voorzitter van de eedsaflegging van bestuursleden, 190, 1928, en van G.S.van de eedsaflegging van de voorzitter van het waterschapsbestuur, 1928, 197. 4 stukken. NB Conform reglement 1905, art. 14bis en bijzonder reglement 1928, art. 9.

2.2.4 Belastingheffing 22 ‘Register der landen en plaatsen onder de moolen buiten de Apoort ten zuiden van het trekdiep behoorende’, verzamellegger van de gronden in de polder van de watermolen ten zuiden van het Hoendiep, 1802; afschrift 180. 1 stuk Bemalingswaterschappen Westerkwartier

233

23

Kadastrale legger van gronden, 1827. 1 cahier NB Vanaf mei 1827 is het molenschot naar de bundermaat geïnd (kasboek).

24

Verzamellegger, 1897/1898-190/1907.

1 deel

2

Verzamellegger, 1907/1908-1918.

1 deel

2


1 pak

27

Verbandschrift van N. Wijs Bolt om de molenschotten van de polder ten zuiden het Hoendiep na de inlating van 0.17.80 ha. land, de Boltuin genaamd, te betalen, 184. 1 stuk

28

Stukken betreffende de afkoop van waterschapslasten van wegen, straten en pleinen, die ingevolge artt. 3 respectievelijk van het (bijzonder) reglement na maart 1903 zijn aangelegd, 1907-19 (194). 1 omslag

2.2.5 Eigendommen 29 Akte van transport door P.A. Oosterhof en Jan Hansens aan de volmachten van de belanghebbende ingelanden ten zuiden van het trekdiep onder Hoogkerk (en Groningen) van 1 ½ grazen land onder Hoogkerk ten zuiden van de Avondsloot ten behoeve van de bouw van een watermolen, 1800; hierbij: bekendmaking van de volmachten om een huis ‘op koude grond’ te bouwen, alsmede kwitantie van de ontvanger voor de betaling van de 0e penning van de koopprijs van het land, 1800. 3 stukken NB Zie Bijlage XII voor een transcriptie van één der stukken. 30

Besluit van de vergadering van ingelanden tot verkoop van een hoekje van het perceel kadastraal bekend gemeente Groningen, sectie R, nr. 434 aan de provincie Groningen ten behoeve van de verbreding van het Hoendiep, 1939. 1 stuk

31

Akte van verhuring van het jachtrecht binnen het waterschap de Verbetering ten zuiden van de Drentsche laan onder Groningen en Haren, 1882. 1 stuk

32

Akten van de verpachting van het visrecht in de tochten en maren van het waterschap voor M. Koppius en M. Brouwers te Groningen, 1904 en 1908. 2 stukken

Inventaris

234

2.2.6 financiën 33 Stukken betreffende het aangaan van geldleningen ten laste van het waterschap, 1880-1928. 1 omslag 34

Begrotingen, 1912/1913-1914/191, 191/1917-1923/1924, 1931/19321932/1933, 1934/193-1974. 1 pak

3

Rekeningen, 1911/1912-1922/1923, 1930/1931-1931/1932, 1933/19341973. 1 pak

3

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1913-199.

1 pak

37

Kasboek, 1798-188.

1 deel

38

Staatboek van geldleningen, rentebetalingen en aflossingen, 1800-1870 en Kasboek, 188-1898. 1 deel

39

Kasboek, 1937-190 en kladkasboek, 190-190.

40

Bijlagen bij de rekening van de watermolen ten zuiden het Hoendiep buiten Apoort, 1809/1810. 1 omslag

1 deel

2.2.7 Personeel 41 Afschrift van een instructie voor de machinist van het stoomgemaal, 1881. 1 stuk 42

Verzoekschrift van / circulaire aan ingelanden om te tekenen vóór het intrekken bij de machinist van het stoomgemaal van de schoonzoon en zijn gezin als hulpkracht en eventuele opvolger van de machinist, 188. 1 stuk NB Na de dood van de oude machinist is zijn schoonzoon als machinist benoemd, 1888.

43

Tekst van de toespraak in de ingelandenvergadering van G. W. Keizer bij het neerleggen van zijn functie als secretaris-boekhouder, 194. 1 stuk

2.2.8 Werken 2.2.8.1 Watermolens en stoomgemaal 44 Onderhandse akte van overeenkomst van landgebruikers onder de Stadstafel, Stadshamrik, Hoornschedijk en Hoogkerk aan de zuidzijde van de trekweg tot verbetering van hun landerijen door het zetten van een of meer


23

watermolens, ‘Molencontract’, 1798, en vergunning van de raden van den Hove tot oprichting van de molenpolder, 1799. 2 stukken 4

Bestek voor het bouwen van een watermolen, 1798. NB De molen is in 1800 gezet.

1 stuk

4

Verzoekschrift van 29 ingelanden van de Zuiderpolder om een tweede watermolen te bouwen, 1834, en stukken betreffende de bouw van een tweede watermolen aan het einde der Wolvesloot bij het Hoendiep te Groningen alsmede een molenaarshuis, 181-184. 1 omslag

47

Stukken betreffende de bouw van een stoomgemaal aan het Hoendiep te Groningen, 1878, 1880, 1881. 1 omslag

48

Ingekomen stukken betreffende de vernieuwing van het stoomgemaal, 19031904. 1 omslag

49

Stukken betreffende de ombouw van het stoomgemaal in een elektrisch gemaal, 1928-1929, 1932 (190). 1 omslag

0

Akten van overeenkomst tussen G.S. respectivelijk het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap de Verbetering tot levering van elektrische energie voor het gemaal, 1929, 1972. 2 stukken

1

Polissen van brandverzekering voor het gemaal en woonhuis bij het gemaal, 1909-1971. 2 stukken

2.2.8.2 Waterafvoer en peilbeheer 2 Besluit van G.S. houdende vaststelling van het peil van het waterschap, 19. 1 stuk 3

Stukken betreffende problemen met de waterafvoer in de omgeving van de gemeentelijke badinrichting door de aanleg van (de Bad)straten te Groningen, 1880-1881. 1 omslag

2.2.8.3 Andere werken en onderhoud 4 Onderhandse akte van overeenkomst van ingelanden om de maren gezamenlijk tweemaal per jaar schoon te maken, te ruiden of te hoeken, 1803. 1 stuk NB Zij Bijlage XII voor een transcriptie van het stuk.

Inventaris

23

Bestekken en aantekeningen, ‘notul’, van de uitbesteding van het herstel van de dijken om de polder ten zuiden van het Hoendiep buiten Apoort, 1809. 1 omslag

Kwitantie van Jacoba Huisinga weduwe Bolt voor de betaling van een vergoeding door de volmachten van de polder der watermolen ten zuiden ’t Hoendiep voor het leggen van een nieuwe batterij of bruggetje over de waterloop naar de watermolen in plaats van de door de volmachten in 1800 verwijderde dam, 1810. 1 stuk

7

Bestek voor het maken van een beschoeiing langs de dijk van het Hoendiep, 1880. 1 stuk

8

Bestekken voor het schoonmaken, hoeken en beugelen van de tochten en maren, 1889, 1891. 2 stukken

2.2.8.4 Ontvangst van water van andere waterschappen 9 Ingekomen stukken betreffende de beoogde afwatering van (een deel van) de gronden behorende tot het waterschap Westerstadshamrik door middel van een grondduiker onder het Noord-Willemskanaal op het waterschap De Verbetering (en indirect op de boezem van het waterschap Westerkwartier), 1878/1879, 1898-1903. 1 omslag NB De gemeenteraad van Groningen heeft in 1902 besloten de overeenkomst betreffende de afwatering onderdoor het Noord-Willemskanaal niet uit te voeren. Vgl. archief waterschap Westerkwartier 1.004. 0

Stukken betreffende de oprichting van het waterschap Eelderwolderpolder, daarin begrepen de regeling van de afwatering c.a. van dat waterschap en het waterschap Oosterland naar het waterschap de Verbetering, 191-1919. 1 omslag NB Zie Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nrs. 1.005-1.006.

1

Akte van overeenkomst tussen de waterschappen De Verbetering en De Eelderwolderpolder betreffende een tijdelijke regeling van de kosten van de aansluiting op het afwateringssysteem van de Verbetering, 1917. 1 stuk NB De financiële verhouding tussen beide waterschappen is definitief geregeld bij wijziging van de reglementen, 1918.

2

Kasboek van de kosten van de bemaling c.a., 1917-190, met notulen van de gecombineerde vergaderingen van de besturen van de waterschappen de Verbetering en de Eelderwolderpolder, 1917-1947. 1 deel


237

3

Kasboek van de kosten van de bemaling c.a., 190-1974.

1 deel

4

Akten van verhuur door de gemeente Groningen aan het waterschap de De Verbetering van een perseel grond aan de Onlandse Dijk (achter het Stadspark) ten behoeve van het zetten van een houten woning voor de ‘sluiswachter’ van de afsluitbare keerdam in de waterkering, 1919, 1920, 192 (1930). 4 stukken NB Het onderhoud van de keerdam berustte bij het waterschap De Eelderwolderpolder (Prov. blad 1917 nr. 66, art. 4). Het toezicht was een zaak van De Verbetering; na de elektrificatie van het gemaal was de sluiswachter overbodig; het huurcontract liep op 1 oktober 1930 af.

Polis van brandverzekering voor een houten woonhuis achter het Stadspark te Groningen, 1920. 1 stuk

Tekening van de geprojecteerde zuidelijke uitbreiding van het Stadspark met de aanleg van Rijksweg 43 en de te verleggen afwatering naar en van de duiker in de Onlandse dijk alsmede de wijziging van de waterscheiding tussen de waterschappen De Verbetering en De Eelderwolderpolder, 193. 1 stuk

2.2.9 Werken van derden 7 Verbandschrift van N. Wijs Bolt, P.C. Gerber en R.J. Leutscher, waarbij zij zich verbinden de duiker bij de Bolhamstertuin in de dijk naar de tocht bij de hooiweg (en twee andere duikers) op aanzegging van het polderbestuur op te ruimen, 1842 en 1843. 1 stuk 8

Akte van overeenkomst tussen de Staatsspoorwegen en het waterschap betreffende beheer en onderhoud van een eindje steenglooiïng ter weerszijde van de spoorbrug over het Hoendiep te Groningen, 187. 1 stuk

9

Brief van R. Hendriks, R.J. Brongers en W. Bos, margarinefabrikanten, houdende verzoek om vergunning tot het leggen van een buis voor de aanvoer van water voor de stoommachine van hun bedrijf aan de Eelderstraatweg door de kadijk langs het Noord-Willemskanaal, 1889; en brieven van G.S. en de inspecteur van de arbeid aan het bestuur van het waterschap houdende richtlijnen hoe ten opzichte van R. Hendriks c.s. te handelen met betrekking tot hun gebruik en verbruik van water, 1898, 1899. 3 stukken

Inventaris

238

70

Brieven van het waterschap aan G.S. en de gemeente Groningen houdende klachten over het aanleggen van schepen en de verbreding en verdieping van het Hoendiep, die nadelige gevolgen hebben voor het onderhoud van de Hoendiepsdijk, 1890. 2 stukken

71

Vergunningen van de provincie Groningen en het waterschap voor de NV Noord-Nederlandsche Beetwortelsuikerfabriek te Vierverlaten (Hoogkerk) (o.a.) tot het onttrekken van water aan het Koningsdiep en het maken van een haven, laad- en losplaatsen aan het Hoendiep, met bijbehorende correspondentie, 189-1931. 1 omslag

72

Vergunning van het waterschap voor J. Nieuwenhuis te Hoogkerk tot het maken van een betonnen dam in de noordelijke spoorsloot, 1912. 1 stuk

73

Brief van de Nederlandsche Tranweg Maatschappij te Heerenveen houdende verzoek om vergunning voor de aanleg van een tramweghaven aan de westzijde van het Hoornsche Diep (tegenover de spoorhaven); en afschrift van de vergunning terzake van het waterschap Westerkwartier, 1912. 2 stukken

74

Vergunningen van de provincie Groningen en het waterschap voor de Friesch-Groningsche Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek c.q. de Coöperatieve Vereniging Suiker Unie te Groningen (o.a.) tot het onttrekken van water aan en het hebben van waterleidingbuizen in de hoofdwatergang, met bijbehorende correspondentie, 1913-1971. 1 omslag

7

Vergunningen van de provincie Groningen voor de Coöperatieve Stroocartonfabriek ‘De Halm’ te Hoogkerk tot het aanleggen van een kanaal vanaf het Hoendiep en het onttrekken van water aan het Eelderdiep, 1913, 1914; en stukken betreffende een doorbraak van de dijk van één van de zuiveringsbassins, waardoor het water van het waterschap vervuild is, 191. 1 omslag

7

Vergunning van de provincie Groningen voor H. Heukers en W. Bierling te Groningen tot het bouwen van een windmotor voor de onderbemaling van drie percelen binnen het waterschap De Verbetering, alsmede besluit tot wijziging van het peil voor die percelen, 1929. 2 stukken


239

77

Vergunningen van het waterschap voor de Waterleidingmaatschappij voor de provincie Groningen tot het leggen van een zinker langs een duiker in de Wolvedijk, en buisleidingen onder een duiker in de Zuiderweg en door een hoofdwatergang aan de Wolvedijk te Hoogkerk, 193, 1972, 1973. 3 stukken

78

Vergunningen van het waterschap voor de PTT respectievelijk het Telefoondistrict Groningen tot het leggen van een interlokale telefoonkabel naar Roden en Peize en kabels te Hoogkerk, 1948, 1970. 2 stukken

79

Tekeningen van werken in en over hoofdwatergangen in het Stadspark te Groningen, waarvoor door de gemeente Groningen vergunning van het waterschap is gevraagd, 199, 190, 192. 1 omslag

80

Vergunning van het waterschap voor het Gemeentelijk Waterbedrijf te Groningen tot het leggen van een zinker door de hoofdwatergang aan de Peizerweg, 190. 1 stuk

81

Vergunning van het waterschap voor de gemeente Groningen tot het leggen van een duiker in de hoofdwatergang ten noorden van de Peizerweg, 194. 1 stuk

82

Vergunning van het waterschap voor de NV Nederlandse Gasunie tot het leggen van buizen voor de gastransportleiding rond de stad Groningen, 197. 1 stuk

Inventaris

240

Archief van het waterschap De Ver(e)eniging 1871-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering


Literatuur

Prov. blad 1871, nr. 6. Prov. blad 1871, nr. 6; Prov. blad 1905, nr. 5; Prov. blad 1907, nr. 59; Prov. blad 1939, nr. 38; Prov. blad 1951, nr. 3 en Prov. blad 196, nr. 95. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grijpskerk. 1.2 ha. (1871); 1.25 ha. (1905); 1.286 ha. (1951) en 1.285 ha. (196). Watermolen (1905 en een elektrisch gemaal (1939).210 De watering de Oude Leij (zie reglement 1871, art. 5). Vanaf 1951 waterschap Vereniging Grijpskerk genoemd. Conform het reglement 1871, art. 1 en het reglement 1905, art. 2 worden er voor 2 ha. groenland één ha. bouwland gerekend.211 Uit de algemene vergadering d.d. 26 mei 193 blijkt dat de molen is in december 191 verkocht is aan het waterschap Leutingewolde. Deze is in december 192 betaald, maar hij staat er nog. In 1950 stond hij nog te Pieterzijl, in een zeer slechte staat.212 In Bijlage XIII zijn enige personele gegevens opgenomen. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 78-80 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 98-100.

210 Volgens de correspondentie is al in de jaren dertig een motor in de molen aangebracht. In de vergunning voor het gemaal staat dat de oude installatie moet worden verwijderd. De molen is in december 191 verkocht aan het waterschap Leutingewolde, in december 192 betaald, maar niet verplaatst. De molen is in 1951 door de fa. Holman te Stroobos aangekocht en in de winter van 1952/1953 afgebroken. 211 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 79. 212 Inv. nr. 2.


241

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: machtigingen ten bate van stemrecht in de ingelandenvergaderingen, 1960-1982; nota’s en weekrapporten van de Nederlandsche Heidemaatschappij ten bate van het graven van de rijten 1960-1961, 1 pak; enquêteformulieren waterschapsfinanciën, 1969-1986; polissen ziekengeld- en ongevallenverzekering, 1960; polissen wettelijke aansprakelijkheidsverzekering, 1959-1986; polis uitgebreide gevaren woonhuis te Pieterzijl, 1978-1987; pensioenstukken, 1959-1979; loonstaten, 1967-1978; statistiek onderhoud watergangen, 1976-1980; Kohier van de omslag, 1982-1986, 1 deel en diverse tekeningen betreffende vergunningsaanvragen nutsbedrijven, zonder vergunning. De nummers met ingekomen en uitgaande stukken waren het vuilnisvat van de inventaris. In 1996 zijn de begrotingen 1918/1919-1923/192 en de rekeningen 1917/1918-1923/192 ontvangen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 22-23). De omvang van het archief van het waterschap De Vereeniging na bewerking is zes archiefdozen.

2 Inventaris 2.1


1-2


3-

1871-1904. 1904-198.


2 delen

4 delen

1871-188. 1887-1931. 1932-1983. 1983-1987. NB Bevat ook de notulen van de laatste vergadering van ingelanden, 1987.

7

Register van uitgaande brieven, 1871-1903.

1 deel

8

Register van uitgaande brieven (doorschrijfsysteem), 1940-19.

1 deel Inventaris

242

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 9

Reglement voor het waterschap De Vereeniging, 1871, 190, 1907; bijzonder reglement voor het waterschap Vereniging Grijpskerk, 191, 194. 1 omslag

10

Kadastrale kaart van het waterschap, 1903. NB Schaal 1:2.500. NB Bijgewerkt tot en met 1950. NB Plano.

11

Kadastrale kaart van het waterschap, 192, 198. NB Schaal 1:5.000.

12

Stukken betreffende de regeling van de bijdrage aan de provincie Friesland voor het gebied, dat afwatert op de Friese boezem, en de daaruit voortvloeiende concentratie van waterschappen, 199-198. 1 omslag

8 bladen

2 stukken

2.2.2 Belastingheffing 13 Kadastrale legger van gronden, 190.

1 deel

14

Percelenregister behorende bij de legger van gronden, 190.

1 deel

1


1 pak

1

Kohier van de omslag, 1932/1933-1981. 1 deel NB Tot 1947/1948 is naar art. 2 van het reglement aangetekend wat bouwland en groenland was; voor groenland werd de helft van de omslag betaald. NB Buitenformaat.

17

Uittreksels uit de legger van gronden met aantekening van gescheurde en tot groenland gemaakte percelen, 193-1944. 1 omslag

2.2.3 Eigendommen 18 Akte van transport door het waterschap aan mevr. G. Schuiringa-de Waard c.s. van een gedeelte van het perceel kadastraal bekend gemeente Grijpskerk, sectie A, nr. 99, en diverse ruilingen van perceelsgedeelten met en tussen ingelanden, voortvloeiende uit de in 190 uitgevoerde verbeteringswerken, 193. 1 stuk


243

19

Kopie van een akte van transport door het waterschap aan J.J. Vervat van de machinistenwoning, 198. 1 stuk

2.2.4 financiën 20 Stukken betreffende (het aangaan van) geldleningen ten laste van het waterschap, 191-192. 1 omslag 21

Bewijzen van aandeel van het waterschap in het kapitaal van de Nederlandse Waterschapsbank NV, 198. 2 stukken NB Aandelen van Hfl. 250,-, nrs. 1.524-1.525.

22

Begrotingen, 1918/1919-19/197, 198, 1971-197, 1977-198.

1 pak

23

Rekeningen, 1917/1918-19/197, 198, 1971-1974, 197-1984.

1 pak

24

Rekening van uitgaaf en ontvangst, 189/189-189/1897, en sloten van rekening, met de aantekeningen van de kascommissie, 1897/19981921/1922. 1 katern

2-2

Kasboeken, 1871-198; 198-197. 2 2

27-28

1871-198. 198-197.

Tabellarisch kasboek, 1977-198; 198-1987. NB Buitenformaat. 27 28

2 delen

2 delen

1977-198. 198-1987.

2.2.5 Personeel 29 Instructies voor de molenaar, 190, 191, 1924, en de machinist (-bode), 1939 en 1944. 4 stukken 30

Akte van arbeidsovereenkomst tussen het waterschap en Joh. Machiels als molenaar, 192. 1 stuk

31

Stukken betreffende het dienstverband van het waterschap met J.J. Vervat als machinist en onderhoudsmedewerker, 19, 1978, 1981, 198. 4 stukken

Inventaris

244

32

Bestuursbesluiten tot het aangaan van een overeenkomst met de ‘grote’ waterschappen inzake de aanstelling en het aanwijzen van H. IJsenbrand als deurwaarder van het waterschap, 1983. 2 stukken

2.2.6 Werken 33 Bestekken en voorwaarden voor het maken van nieuwe beschoeiingen en schroefbakken, alsmede het herstel van de molenroeden van de watermolen bij Pieterzijl, 1924. 2 stukken 34

Stukken betreffende de levering en de bouw van een elektrisch vijzelgemaal en de beproeving van de installatie, 1938-1941. 1 pak

3

Akte van overeenkomst tussen de provincie Groningen en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 1939, met voorstukken vanaf 1927. 1 omslag

3

Bestek en voorwaarden voor het verbreden en verdiepen van de hoofdwatergangen in het waterschap, 1871. 1 stuk

37

Bestek voor het ruiden van de Noorderwaardsterrijt, 1911.

38

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en J. Zetsma, waarbij laatstgenoemde aanneemt een zet in de rijt te vervangen door een duiker, en het waterschap het onderhoud van de duiker op zich neemt, 1912. 1 stuk

39

Stukken betreffende het verbeteren van de hoofdwatergangen, 1933-193. 1 omslag

40

Akte van aanneming van het schoonmaken (ruiden) van de rijten, tochten en duikers, 1939, 1940, 1944. 1 stuk

41

Stukken betreffende de uitvoering van verbeteringswerken voor de waterbeheersing, 190. 1 pak

42

Vergunning van de gemeente Grijpskerk voor het waterschap tot het leggen van vier dammen met duikers in de watergang bij de Westerwaarddijk ter hoogte van Vledderbos en bij de Waardweg, 1972. 1 stuk


1 stuk

24

2.2.7 Schouw 43 Keur of politieverordening voor het waterschap, z.j. (1873); en brieven van G.S. houdende onthouding van goedkeuring aan de ontworpen keur op het roten van vlas, 188, en de algemene keur, 189. 3 stukken 2.2.8 Werken van derden 44

Vergunning van het waterschap voor de Waterleidingmaatschappij voor de provincie Groningen tot het leggen van leidingen door de Noorder- en Zuiderrijt, 19. 1 stuk

4

Vergunningen voor ingelanden tot het leggen van dammen met duikers, 1928-199, en het dempen van een zwetsloot en het leggen van een afwateringsbuis, 1982. 1 omslag

4

Vergunning voor D.J. Wolthuizen te Pieterzijl tot het bouwen van een schuur binnen een afstand van 2 m. van een hoofdwatergang, 1984. 1 stuk

Inventaris

24

Archief van het waterschap Vredewold 1886-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1886, nr. 11. Prov. blad 1886, nr. 11; Prov. blad 1900, nr. 6; Prov. blad 1909, nr. 3; Prov. blad 1911, nr. 62 en Prov. blad 1969, nr. 27. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Leek. 58 ha.; 561 ha. (1911) en 55 ha. (1969). Watermolen (1801), afgebrand in 195; elektromotor (1931); 1969 aandrijving vernieuwd.213 Oostwolderpolder (1801).214 In Bijlage XIV zijn enige personele gegevens opgenomen. In april en mei 1811 is er een geschil inzake de dijk van de watermolen.21 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 165-166 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 189-190.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De inv. nrs. 1, 2, 6 en 10 zijn op 27 augustus 2007 overgenomen van mevr. F. GoldhoornSmilda, echtgenote van de laatste secretaris, te Oostwold. De omvang van het archief van het waterschap Vredewold na bewerking is anderhalve archiefdoos.

213 Volgens de rekeningen 1917/1918-1928/1929 blijkt men te beschikken over een molen en stoomgemaal, lees: locomobiel. Uit de notulen in 1926 en de rekening van 1931/1932 blijkt dat er in geldleningen zijn aangegaan in 1897. Uit: Inv. nrs. 1 en 9. 21 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 31 in het Kommerzijlvest, 6-7. 215 RHC GA, Archief Gewestelijke besturen in Groningen 1798-181 (1815), Archief van de prefectuur van het departement Westereems, 181-1813, inv. nr. 1.015, fol. 92v en 119v.


247

2 Inventaris 1-2

Notulen van de vergaderingen van de ingelanden en het bestuur, 1924-197, 197-1973. 2 delen 1 2

1924-197. 197-1973.

3

Reglement, 188, met wijzigingen, 1900, 1909, 1911; bijzonder reglement, 199. 1 omslag

4



-7

Kadastrale leggers van gronden, 188 en z.j. [190].

7

2 bladen

1 deel en 1 pak

188. NB Buitenformaat. NB De materiële toestand van het deel is precair. z.j. [190].

8

Begrotingen, 1918/1919-1970.

1 pak

9

Rekeningen, 1917/1918-199.

1 pak

10-11

Kasboeken, 1949/190-197. 10 11

2 delen

1949/190-199/190. 190/191-197.

Inventaris

248

Archief van het waterschap De Waardsterpolder (1790) 1865-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger Literatuur

(Prov. blad 1865, nr. ). Prov. blad 1865, nr. ; Prov. blad 1881, nr. 0; Prov. blad 1887, nr. 59 en Prov. blad 1959, nr. 30. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Grijpskerk. 257 ha. (1865) en 266 ha. (1959). Het (Ruige)waardster Uiterdijk of Waardsterpolder, ingedijkt in 1660. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 238-239 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 26-265.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De begrotingen, 1918/1919-1963/196 en de rekeningen 1917/1918-1963/196 zijn in 1996 ontnvangen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 11-12). De omvang van het archief van het waterschap De Waardsterpolder na bewerking is ruim twee archiefdozen.


249


Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 18-1987; aan keerzijde: Legger van gronden, 18-1933. 1 deel

2

Minuten van uitgaande brieven, 188-1887.

1 cahier

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 3 Akte van overeenkomst tussen de landgebruikers van het Ruigewaardster uiterdijk betreffende het bestuur, het beheer en de uitvoering van werken, 1807. 1 stuk NB Bekend als: Poldercontract. 4

Reglement, 18, met wijzigingen, 1881, 1887, en bijzonder reglement, 199. 1 omslag


Notulen van de ledenvergadering van de Groninger Waterschapsbond op 22 februari 1983, waarin zeer uitvoerig is gesproken over het interim-advies van het Provinciaal Overlegorgaan Waterbeheer Groningen betreffende de concentratie van waterschappen, en verdere stukken betreffende de concentratie c.q. de opheffing van het waterschap, 1983-198. 1 omslag

7

Enquêteformulier ten behoeve van het boek: Geertsema, Zeeweringen , 189. 1 stuk

8

Verklaring van de rijksarchivaris in Groningen van inbewaringneming van een deel van het archief van het waterschap, 198. 1 stuk NB De stukken zijn na de opheffing van het waterschap naar het waterschap Westerkwartier overgebracht.

1 stuk

Inventaris

20

2.2.2 Belastingheffing 9 Legger van gronden, z.j. [193]. 10

1 cahier


1 omslag

2.2.2 financiën 11 Begrotingen, 1918/1919-193/194.

1 pak

12

Rekeningen, 1917/1918-193/194.

1 pak

13

Kasboek van uitgaven van ‘de mande-caydijk en het zijltje van ’t Waardster Uiterdijk’ (de Waardsterpolder), 1790-18, en van ontvangsten, 1790-184. 1 deel

14-1

Kasboeken, 18-1987. 14 1

1

2 delen

18-197. 1977-1987

Bijlagen bij de rekening, 1837-18.

2.2.3 Personeel 17 Instructie voor de bode, 18.

1 omslag

1 stuk

2.2.4 Werken 18 Stukken betreffende het verbeteren van de waterlossing, 193, 1948, 198. 1 omslag 2.2.5 Schouw 19 Ontwerp van een keur op het opruimen der slataarde, 18, en keur of politieverordening op het beweiden en het beschadigen van waterkerende dijken, 187. 2 stukken 2.2.6 Werken van derden 20 Brieven van de stadsopzichter van de gemeente Groningen houdende verzoek een stenen duiker in de hoofdafwatering te leggen en de kadijk ten westen van de aansluiting aan de Ruigezandsterdijk door te graven ten behoeve van de aanleg van de kunstweg van Zoutkamp naar de Waardweg (=Stadsweg); drie ingelanden, die niet in de buitengewone ingelanden-


21

vergadering op 2 maart 1878 vertegenwoordigd waren, houdende instemming met het verlenen van de gevraagde vergunning, 1878; alsmede ingekomen stukken betreffende het maken van coupures door ingelanden, 1882, 1887. 4 stukken 21

Vergunningen van de provincie Groningen voor ingelanden tot het afgraven van gedeelten van de dijk, (1882, 198) 198-1987. 1 omslag

Inventaris

22

Archief van het waterschap Wemerpolder (1957) 1958-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger

Prov. blad 1958, nr. 97. Prov. blad 1958, nr. 97 en Prov. blad 1969, nr. 26. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Marum en vanaf 1969 Grootegast. 325 ha. (1958) en 336 ha. (1969). Elektrisch gemaal (1956). Waterschap Noordwijkerpolder.21

Bijzonderheden

Het waterschap is opgericht onder impuls van de plaatselijke commissie van de ruilverkaveling ‘Zuidpolder’ en de Cultuurtechnische Dienst. Volgens de rekeningen zijn vanaf 1961/1962 tot en met 1968 waterschapslasten van 339, 30 of 330 ha. betaald.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De kohieren van de omslag, 1969-197 zijn vernietigd. De omvang van het archief van het waterschap Wemerpolder na bewerking is één archiefdoos.

216

Het archief van het waterschap Noordwijkerpolder 1913-1958 is toegankelijk, zie hierboven.


23

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden van het waterschap Noordwijkerpolder en eigenaren van boezemgronden, 197; van het voorlopig bestuur, 198; en van ingelanden van het waterschap Wemerpolder, 1981974. 1 deel

2


3


4




1 omslag

7


1 omslag

8

Rekening van inkomsten en uitgaven (net-exemplaar), 198/199-1973. 1 katern

9

Kasboek, 198-192.

1 deel

10

Tabellarisch kasboek, 192-197.

1 deel

11

Akte van overeenkomst tussen het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe en het waterschap betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 1972. 1 stuk

2 stukken 1 stuk

1 deel

Inventaris

24

Archief van het waterschap Westerdeel-Langewold 1958-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Bijzonderheden

Prov. blad 1958, nr. 98. Prov. blad 1958, nr. 98 en Prov. blad 1972, nr. 0. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grootegast en Marum 1.220 ha. (1958) en 1.279 ha. (1972). Elektrisch gemaal (1957) van waterschap De Zuidpolder. Inv. nrs. 22-23 zijn afkomstig van dhr. A. Wierenga te Groningen die bij het overlijden van zijn vader J. Wierenga, administratiekantoor Wierenga, de zolder heeft opgeruimd. Ontvangen d.d. 6 november 2009.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief zijn de volgende archivalia vernietigd: ontwerpen financieel jaarverslag 1971-1986, 1 omslag; kohier van de omslag, 197-1986, 1 omslag; kadastrale uittreksels (gebruikt voor nieuwe legger), 1 pak en enige loon- en pensioenstukken. De omvang van het archief van het waterschap Westerdeel-Langewold na bewerking is twee archiefdozen.


2



1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 2

reglementering Bijzonder reglement, 198, 1972.

3


4

Onderhandse akte van overeenkomst tussen de waterschappen Grootegast en Westerdeel-Langewold betreffende een onderlinge grenswijziging, 197. 1 stuk

Stukken betreffende de (aversie van bestuur en ingelanden tegen de dreigende) opheffing van het waterschap, 1973, 1980, 198. 3 stukken

Brief van R.J. Clevering te Eenrum als voorzitter van de Groninger Waterschapsbond houdende aanwijzingen en raadgevingen voor het beheer van de waterschapswerken, 1970. 1 stuk

2 stukken 2 stukken

2.2.2 Belastingheffing NB Zie inv. nr. 22 voor een blanco aanslagbiljet. 7


1 omslag

8


9

Percelenlijst en naamlijst bij de legger van gronden, 197.

10

Onderhandse akten van overeenkomst tussen het waterschap en de NV Pluimvee-exportslachterij T. Storteboom & zonen te Kornhorn betreffende de berekening van een omslag over een fictief aantal hectaren respectievelijk

1 pak 1 omslag

Inventaris

2

de vergoeding van een vast bedrag voor de afvoer van schoon water respectievelijk afvalwater van het bedrijf door het waterschap, 19, 199. 2 stukken NB Het bedrijf heeft tot de opheffing van het waterschap jaarlijks een bedrag, oplopend tot Hfl. 13.000,- betaald.217 11

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en het Provinciaal Groninger Fonds tot verkrijging en behoud van goed hengelwater betreffende het visrecht in de wateren van het waterschap, 1978. 1 stuk

2.2.3 financiën NB Zie inv. nr. 23 voor stukken betreffende de verdeling van het batig saldo in verband met de opheffing van het waterschap. 12


1 omslag

13

Rekeningen, 198/199-197/198, 199-198.

1 omslag

14-17

Kasboeken, 198-1987. 14 1 1 17

18

4 delen

198-192. 192-1971. 1971-1979. 1979-1987.

Kasboek (net-exemplaar), 198-198.

1 deel

2.2.4 Werken & Werken van derden 19 Vergunning van de gemeente Grootegast tot de bouw van een woning voor de machinist, 194. 1 stuk NB De woning is in 1986 verkocht. 20

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe betreffende de levering van elektrische energie, 1972. 1 stuk

217 1965/1966 Hfl. 991,67; 1966/1967 Hfl. 2.000; 1967/1968 Hfl. 3.000; 1968 Hfl. 2.000,-; 1969-1970 Hfl. .000,-; 1971 Hfl. 6.000,-; 1972-1975 Hfl. 8.000,-; 1976-1979 Hfl. 12.000,-; 1980 Hfl. 13.000,-; 1981-1985 Hfl. 12.000,- en 1986 Hfl. 13.000,-.


27

21

Vergunningen van het waterschap voor het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe tot het leggen van diverse kabels, 1979-1981. 1 omslag

2.2.5 varia 22 Blanco briefpapier en een blanco aanslagbiljet van het waterschap, z.j. en 191. 2 stukken 23

Stukken betreffende de financiële afwikkeling van het batig saldo van het waterschap naar aanleiding van de opheffing van het waterschap, 1987. 2 stukken

Inventaris

28

Archief van het waterschap De Westerhorner(molen)polder (1813) 1869-1977 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1869, nr. 95. Prov. blad 1869, nr. 100 en Prov. blad 1955, nr. 29. Prov. blad 1980, nr. 21. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grijpskerk en vanaf 1955 Grootegast. 28 ha. (1869) en 19 ha. (1955). Watermolen (1813), afgebrand 1829; watermolen (1829); dieselmotor in molen (1957). Westerhornermolenpolder (molencontracten van 1813 en 1866).218 Vanaf 1955 waterschap Westerhornerpolder genoemd. Binnen het waterschap ligt de Van Dellen(s)polder, groot ruim 28 ha., met een eigen bemaling.219 Vanaf 1955: legger bemalen deel 268 ha.; onbemalen deel 121 ha. (voorheen boezem van Westerkwartier); onderbemaling 30 ha. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 157-159 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 181-183.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archivalia vernietigd: Kohier van de omslag, 1955/1956-1977, 1 deel. Van het Rijksarchief in Groningen is in 1996: begrotingen 1918/1919-1923/192 en rekeningen 1917/1918-1922/1923 (inv. nrs. 16-17). De omvang van het archief van het waterschap De Westerhorner(molen)polder na bewerking is drie archiefdozen.

218 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 1 in het Kommerzijlvest, 32-33. 219 Zie betreffende de ‘Van Dellenspolder’, Wp Achief waterschap Westerkwartier inv. nr. 2, notulen Hoofdbestuur d.d.  november 1872.


29


Notulen van de vergaderingen van ingelanden van de watermolen De Westerhorn, 183-189, en het waterschap De Westerhornermolenpolder, 1870-1918. 1 deel NB Hierbij Kasboek van ontvangsten van de watermolen ten zuiden van Grijpskerk bij het Tarjatspijpke, 1813-1862/1863.

2


1 deel

3

Brievenboek, 1934-197.

1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 4 Reglement, 189; bijzonder reglement, 19, en briefwisseling terzake met G.S., 1948-19. 1 omslag

Kadastrale kaart van het waterschap, 1939, en van de noordelijke uitbreiding, 190. 4 bladen NB Schalen 1:1.000 en 1:2.500. NB Bijgewerkt tot en met 1957. NB Plano.

Kadastrale kaart, z.j.[19] NB Schaal 1:2.500.

7


2.2.2 Belastingheffing 8 Leggers van gronden, 1880, 1889, 1927.

2 bladen

1 omslag

9

Legger van gronden, z.j. [194].

1 deel

10


1 deel

Inventaris

20

11

Register houdende verwijzing van de nummers der percelen naar de artikelen van de legger van gronden, 193. 1 deel

12

Briefwisseling tussen het waterschap en de Staatsspoorwegen betreffende de betaling van polderlasten vanaf 184, 18-188. 1 omslag

13

Stukken betreffende de terugbetaling door het waterschap van onverschuldigde waterschapslasten, die (vanaf 1890) door de Staatsspoorwegen zijn betaald, 1934-193. 1 omslag

2.2.3 Eigendommen 14 Eigendomsbewijs voor het waterschap van een perceeltje dijk ten noorden van de waterlozing bij de Poeldijk, 1908. 1 stuk 2.2.4 financiën 1 Stukken betreffende geldleningen ten laste van het waterschap, 1874-198. 1 omslag 1

Begrotingen, 1918/1919-194/19.

1 omslag

17

Rekeningen, 1917/1918-194/19.

1 omslag

18

Begrotingen (algemeen), 19/-198, 1973.

1 omslag

19

Begrotingen Afdeling I (Bemalen deel), 19/19-198, 1973.

1 omslag

20

Begrotingen Afdeling II (Onbemalen deel), 1949/190, 19/19-198, 1973. 1 omslag

21

Rekeningen (algemeen), 19/19-197/198.

22

Rekeningen Afdeling I (Bemalen deel), 19/19-19/197, 198, 1972. 1 omslag

23

Rekeningen Afdeling II (Onbemalen deel), 19/19-197/198. 1 omslag

-

Notulen van de vergaderingen van ingelanden van de watermolen de Westerhorn, 183-189, en het waterschap de Westerhornermolenpolder, 1870-1918. 1 deel


1 omslag

21

NB Hierbij Kasboek van ontvangsten van de watermolen ten zuiden van Grijpskerk bij het Tarjatspijpke, 1813-1862/1863. NB Zie inv. nr. 1. 24

Kasboek van uitgaven van de watermolen ten zuiden van Grijpskerk bij het Tarjatspijpke, 1813-182/183; kasboek van ontvangsten en uitgaven, 183/184-1921/1922. 1 deel

2

Kasboek, 1922/1923-197/198.

2.2.5 Personeel 2 Instructie voor de molenaar en de bode, 1871.

1 deel

1 stuk

2.2.6 Werken 27 Besluit van de commissaris der provincie Groningen houdende vaststelling van de peilen in het waterschap, 1943. 1 stuk 28

Polis van brandverzekering voor de watermolen, 1871.

1 stuk

29

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het leggen van een inlaatduiker in de kadijk langs de waterlossing tussen het Poeldiep en de watermolen, 187. 1 stuk

30

Begroting van kosten voor het hergraven van het Tarjat, 1907.

31

Vergunning van de gemeente Grijpskerk voor het waterschap tot het bouwen van een nieuwe woning voor de molenaar; alsmede akte van aanneming van het afbreken van de oude en het bouwen van de nieuwe woning, 1930. 2 stukken

32

Stukken betreffende de vernieuwing van de vijzel c.a. en de bouw van een inrichting in de watermolen ten behoeve van wind- en motorbemaling, 194, 197-198. 1 omslag

33

Kennisgeving van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk van plaatsing van de watermolen op de vastgestelde lijst van beschermde monumenten, 1971. 1 stuk

1 stuk

2.2.7 Werken van derden 34 Vergunning van het waterschap voor de NV Nederlandse Gasunie tot het leggen van een aardgasleiding door het waterschap, 19. 1 stuk Inventaris

22

3

Vergunning van het waterschap voor de NV Waterleidingmij voor de provincie Groningen tot het leggen van een waterleidingbuis door het waterschap, 19. 1 stuk

3

Stukken betreffende de omlegging van de Pijpkesloot door de gemeente Grijpskerk ten behoeve van de aanleg van sportterreinen ten zuiden van het dorp, (1908, 1947) 1971-1972. 1 omslag

37

Briefwisseling tussen de gemeente Grijpskerk, G.S. van Groningen en andere belanghebbenden betreffende de (voorgenomen?) peilverlaging van de zuidelijke uitbreiding van het dorp Grijpskerk (sportterreinen), 1977-1978. 1 omslag

2.2.8 Gedeponeerde archieven 38 Kaart van de ‘Pleitpolder’, bestaande uit een zuidelijke gebied van het waterschap De Vereeniging, de boezem van het waterschap Westerkwartier (in 19 bij het waterschap Westerhornerpolder ingedeeld), en de Bindervoetpolder, z.j. [180]. 1 blad NB Schaal 1:2.500; vier foto’s van kadastrale kaarten aan elkaar geplakt. NB Plano.


23

Archief van het waterschap De Westzandemermolenpolder (1818) 1870-1987 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig

Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1870, nr. 57. Prov. blad 1870, nr. 112; Prov. blad 1896, nr. 7 en Prov. blad 1933, nr. 65. Prov. blad 1987, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grijpskerk, Grootegast en Oldekerk (1933). 310 ha. (1870) en 35 ha. (1933). Watermolen aan het Wolddiep (1818), verplaatst naar het Hoendiep 1870; de molen is met het huis in 1923 op kosten van de provincie in zuidelijke richting verplaatst in verband met de vernieuwing van de sluis te Gaarkeuken; elektrisch gemaal (1927), wijziging, nieuwe vijzel, motor, automatisering (1978). De Westerzandsterpolder.220 Omstreeks 1931 heeft het bestuur geprobeerd de naam van het waterschap te wijzigen in ‘Westerzandsterpolder’. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 86-87 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 106-107.

1.2 Enige historische gegevens In de noordwestelijke hoek van de weg van Westerzand naar Lutjegast en de Grootegastertocht heeft korte tijd het waterschap De Rijpma’spolder bestaan.221 De molen in het waterschap De Rijpma’spolder is kort na de afsluiting van het Reitdiep afgebroken.222

220 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 16 in het Kommerzijlvest, 3-37. 221 Oprichting: Prov. blad 1869, nr. 72; grootte circa  ha. in de gemeente Grootegast; eigenaren: Jan en Sake Berends Rijpma, landbouwers te Lutjegast; grenzend ten noorden aan de Westzandemermolenpolder. 222 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 92 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 111.

Inventaris

24

Deze en andere gronden zijn in 1933 opgenomen onder het waterschap De Westzandemermolenpolder. De de jure opheffing van het waterschap De Rijpma’spolder vond plaats in 199.223 De Rijpma’s polder bestond uit de volgende percelen kadastraal bekend: gemeente Grootegast, sectie K, nrs. 168 deels, 170, 171 deels, 51 deels, 52 en 53. Uit de grensomschrijving blijkt dat de gronden ten westen van de Grootegastertocht en ten noorden van de weg van Lutjegast naar Westerzand lagen, dat wil zeggen direct om de boerderij ter plaatse. Met behulp van de oude kadastrale kaart van de Westzandemermolenpolder (vernieuwd 192) zijn de percelen nog te traceren. In het besluit tot oprichting wordt het voornemen tot het zetten van een molen niet genoemd.

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: agenda’s en presentielijsten voor/van ingelandenvergaderingen, 1981-1986; beregeningsvergunningen, 1981, 1986; kohier van de omslag, 197-1986 en concepten financieel verslag 19711986. In 1996 zijn de begrotingen, 1918/1919-1938/1939 en rekeningen, 1917/19181937/1938 van het Rijksarchief in Groningen verkregen (inv. nr. 1-15). De omvang van het archief van het waterschap De Westzandemermolenpolder na bewerking is drie archiefdozen.



1 deel

223 Prov. blad 1992, nr. . Zie ook: Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 1.017. Kantbeschikking van de Commissaris der Koning d.d. 12 oktober 1868 aan Westerkwartier: de landen liggen buiten Westerkwartier; notulenboek gecommitteerden d.d. 29 oktober 1868. Uit: Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 2.


2

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 2 Stukken betreffende de vergroting van het waterschap, 1927-1933, en bijzonder reglement, 1933. 1 omslag 3

Briefwisseling met G.S. betreffende door het waterschap gevraagde compensatie van kosten voor de verkleining van het omslagplichtige gebied (ontpoldering) door de verbreding van het Hoendiep c.q. de aanleg van het Van Starkenborghkanaal, 193-193. 3 stukken

4



Afschrift van een brief aan G.S. houdende bezwaren tegen de gang van zaken met betrekking tot de door de provincie Groningen geëntameerde opheffing van het waterschap c.q. samenvoeging met of indeling bij het waterschap Westerkwartier, 1973. 1 stuk NB Vijf andere waterschappen, die dezelfde ontvanger (J. Wierenga te Grootegast) hadden, hebben eenzelfde brief doen uitgaan.

7

Aantekeningen betreffende de Westzandemermolenpolder van H.K. Bosma, oud-bestuurslid van het waterschap, 1973; met een staat van bestuursleden en watermolenaars tot 1987. 1 omslag

2 bladen

1 stuk

2.2.2 Belastingheffing 8 Legger van gronden, 1840-181.

1 deel

9


1 deel

10

Naamlijst en register van perceelsnummers bij de legger van gronden, 192. 1 deel

11

Kadastrale legger van gronden, z.j. [1970]

1 omslag

Inventaris

2

2.2.3 Eigendommen 12 Eigendomsbewijzen voor het waterschap van (gedeelten van) percelen, waarnaar de watermolen en het molenaarshuis in verband met de vernieuwing van de schutsluis te Gaarkeuken voor rekening van de provincie Groningen in zuidelijke richting zullen worden verplaatst, 1922, 1923. 2 stukken 13

Besluit van de ingelanden tot verkoop van de ‘molenaarswoning’, gelegen aan het Van Starkenborghkanaal, 198. 1 stuk

2.2.4 financiën 14 Begrotingen, 1918/1919-198, 1970-1972, 1974-198.

1 pak

1

Rekeningen, 1917/1918-197/198, 199-1971, 1973-198.

1 pak

1

Kasboek van de watermolen in de Westzandmermeden of de Westzandemermolenpolder, bevattende: staat van geleende kapitalen, (1818) 18281838; sloten van rekening, 1819-182; kasboek van (ontvangsten en) uitgaven, 182/1827-1870; additionele artikelen bij het Molencontract (van 1818), 180, 180, en korte aantekeningen van de vergadering van ingelanden bij het doen van rekening, 182-1871; Kasboek van het waterschap, 1871/1872-190/190, alsmede notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1871-190. 1 deel

17

Kasboek, 190/1907-1947/1948, grootboek, 1948/1949-198.

18-21

Kasboeken, 1937-1987. 18 19 20 21

1 deel 4 delen

1937-1949. 1949-198. 198-192. 192-1987 (tabellarisch kasboek).

2.2.5 Personeel 22 Bestuursbesluiten houdende benoeming van A. Wierenga als boekhouder en P. IJtsma als bedienaar van het gemaal, 1929, 193 (192). 2 stukken 23

Instructie voor de bedienaar van het gemaal (‘watermolenaar’), 197. 1 stuk


27

2.2.6 Werken & Werken van derden 24 Vergunning van de provincie Groningen tot de oprichting van een elektrisch gemaal, 1927. 1 stuk 2

Omschrijving van het betonwerk voor een nieuwe keermuur (klief) in de molenwijk, 1932. 1 stuk

2

Brief van de boekhouder aan de hoofdopzichter van de Provinciale Waterstaat Groningen houdende verzoek de klep in het uitwateringskanaal, die bij de overdracht van een strook grond aan de provincie in 1933 was verwijderd, opnieuw aan te brengen, 1938. 1 stuk

27

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het leggen van een duiker met afsluitbare schuif in de zuidelijke dijk van het Van Starkenborghkanaal voor het onttrekken van water aan het kanaal, 19; hierbij: ‘vergunning’ van G. Riemersma voor het waterschap tot het voeren van ingelaten water uit het Van Starkenborghkanaal door zijn sloot (de Schipsloot) op de westelijke grens van het waterschap, 197. 2 stukken

28

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en het Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe betreffende de levering van elektrische energie voor het gemaal, 1972. 1 stuk

29

Vergunning van de provincie Groningen tot het wijzigen van de bemalingsinrichting, 1978. 1 stuk

30

Vergunningen van het waterschap voor ingelanden tot het leggen van dammen met duikers in de Matsloot, 198. 4 stukken

Inventaris

28

Archief van het waterschap Wierumerpolder 1949-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Literatuur

Prov. blad 199, nr. 97. Prov. blad 199, nr. 97. Prov. blad 1975, nr. 31. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Aduard en Ezinge. 131 ha. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 127-128 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 152-153.

1.2 Enige historische gegevens De Wierumerpolder is opgericht ingevolge een overeenkomst d.d. 30 december 1865 en is 121 ha. groot. Ten noorden en westen aan de grindweg van Wierumerschouw tot de weg Steentil-Dorkwerd; ten zuiden aan de weg van de Steentil naar het Reitdiep en de grensscheiding met het waterschap de Eendracht; ten oosten aan de buitenteen van de Reitdiepsdijk.224 De afwatering geschiedt door een pomp dicht bij en ten noorden van de Steentil naar het Aduarderdiep. Tussen het Aduarderdiep, het waterschap Ons Behoud, de grindweg vanaf Wierumerschouw en de Wierummerpolder liggen gronden met een omvang van ruim 28 ha., die mogelijk vroeger tot de polder behoord hebben, en die nu (1898 & 1910) door een eigen pomp op het Aduarderdiep uitwateren.22 Bij de oprichting als waterschap is het voorheen zelfstandig afwaterend gebiedje bij het waterschap gevoegd en is het gezamenlijke oppervlak door de aanleg van het Van Starkenborghkanaal verkleind, zodat het waterschap Wierumerpolder 131 ha. meet. Het water wordt op het Reitdiep uitgelaten door een duiker met schuif.

22 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 127 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 152. 225 Ibidem. Dit komt overeen met de percelen en vlaktemaat van het waterschap Hoeksema (Prov. blad 1869, nr. 75); de gronden van deze boerderij zijn, voorzover ze niet vergraven waren door de aanleg van het Van Starkenborghkanaal, in 199 opgenomen in het waterschap de Wierumerpolder. Het waterschap Hoeksema is formeel in 1992 nogmaals opgeheven (Prov. blad 1992, nr. ).


29

1.3 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De omvang van het archief van het waterschap Wierumerpolder na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 190-1973, en het bestuur, 1973-1974. 1 deel

2

Presentielijsten van de vergaderingen van ingelanden, 190-1973.

1 deel

3


1 stuk

4


1 stuk


Kadastrale legger van gronden, 190. 1 deel NB Bij besluit van G.S. d.d. 17 december 1931 nr. 225, 1e afd., is vergunning aan de eigenaren van de gronden in de Wierummerpolder gegeven tot het leggen van een duiker met schuif in de Reitdiepsdijk (duiker B2).

7

Begrotingen, 190/191-1970, 1973.

1 omslag

8


1 omslag

9

Kasboek, 190-1974.

1 deel

10

Tekening van de verbeterde hoofdwatergang (A2), 191.

1 stuk

Inventaris

270

Archief van de polder Zuiderham 1824-1910 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens De polder Zuiderham, gemeente Aduard, ligt tussen de Oude Hamstertocht, de Oude Spanjaardsdijk, de Hoogemeedstertocht, en de Oude Heereweg. De poldr werd in 1862 bemalen door een wipmolen welke uitmaalt op de Hamstertocht. De polder heeft een groot van 70 ha.22 Blijkens Geertsema is de wipmolen vervangen door een windvijzelmolen.227

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Het archief is verkregen van het Rijksarchief in Groningen in 199.

2 Inventaris 1

226 227 228

‘Boek der ontfangts en uitgaaf van de molen der waterlossing bij het Zomerpad’ / Kasboek van de molenpolder Zuiderham, 1824-1910. 1 deel NB Het Rijksarchief Groningen heeft het archiefstuk verkregen in 1939 via notaris mr. Offerhaus, uit een zending betreffende de familie Polman Gruys.228 NB Het kasboek is aangelegd op 12 november 1824 na het zetten van de watermolen, die door de participanten direct is bekostigd. Er zijn zes ingelanden, van wie Freerk J. Boelens wordt aangesteld als administrateur en molenaar. Voor maalloon geniet hij Hfl. 22,--, een half voer turf, drie kroes olie en 3 pond reuzel per jaar. Vanaf 1869/1870 zijn er andere molenaars. F.J. Boelens is waarschijnlijk tot en met 1876/1877 boekhouder geweest; opvolger: K. H(ellinga) Bolt. De zes ingelanden vertegenwoordigen 146 grazen of 73 bunder land; in 1890 eveneens zes ingelanden met samen 145 grazen. De omslag wordt steeds berekend naar grastallen.

Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 11 in het Aduarderzijlvest, 10-11. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 135-136 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 159-160. RHC GA, Archief Familie Polman Gruys 169-1878.


271

Archief van het waterschap De Zuiderpolder 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

229

Prov. blad 1909, nr. 58. Prov. blad 1909, nr. 58. Prov. blad 1917, nr. 20. Waterschap De Drie Polders.229 Gemeente Leek. 217 ha. Gemaal. De Zuiderpolder en de Cazemierpolder. Er is geen archief overgeleverd. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1910) 188-189.

Het archief van het waterschap De Drie Polders is toegankelijk, zie hierboven.

Inventaris

272

Archief van het waterschap Zuidhorner Zuiderpolder (1839) 1935-1978 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Literatuur

Prov. blad 1935, nr. 6. Prov. blad 1935, nr. 6; Prov. blad 192, nr. 30 en Prov. blad 199, nr. 33. Prov. blad 1978, nr. 5. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Zuidhorn. 297 ha. en 303 ha. (192). Watermolen Het goede voornemen (180), afgebroken 1937230 en een dieselmotor (1937). De Zuidhorner Zuiderpolder 1839/180; 257 ha.231 Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 150-151 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 17-175.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn de volgende archivalia vernietigd: staten van eigendommen enz., 1957-1971; correspondentie betreffende (kas)geldleningen, 1952-1960; loonstaten personeel, 1952-197; Correspondentie met pensioenraad en uittreksels uit de kadastrale legger, 1932. De omvang van het archief van het waterschap Zuidhorner Zuidpolder na bewerking is ruim drie archiefdozen.

230 231

Zie inv. nr. 1, notulen 190. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 2 in het Kommerzijlvest, 22-2.


273


Notulen van de vergaderingen van ingelanden van de polder respectievelijk het waterschap, 1932-197. 1 deel

2

Stukken betreffende de oprichting van de molenpolder, 1839-1840; aanbesteding en uitvoering van werken, 1840-1841, 184; geldleningen, 1840; instructies voor de molenaar, 1840-184, leggers van gronden, 1839, 1840, 1847; reglement van beheer, 1841; inschrijvingsbiljetten en kwitanties, 1840, 1841. 1 band

3

Register bevatten afschriften van de stukken betreffende de oprichting en inrichting van de molenpolder c.a., 1839-184. 1 deel

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 4 Stukken betreffende de oprichting van het waterschap, 1933, 1934, en bijzonder reglement, 193, 1942 (1949). 1 omslag

Kadastrale kaart, 19, 198. NB Schaal 1:5.000.


2.2.2 Belastingheffing 7 Kadastrale legger van gronden, 193. 8


2 stukken

1 deel 1 omslag

2.2.3 Eigendommen 9 Bewijs van eigendom voor het waterschap van een perceeltje groenland (dijk) nabij het gemaal en het molenhuis, 1941. 1 stuk 2.2.4 financiën 10 Begrotingen van het waterschap, 193/1937-1972.

1 omslag

Inventaris

274

11

Rekeningen van het waterschap, 193/193-1971.

1 omslag

12

Begrotingen van de molenpolder, 1841/1842-193/193.

1 omslag

13-14

Generale rekening van ontvang en uitgaaf van de molenpolder, 1840/18411847/1848. 2 omslagen 13 14

1-1

1840/1841-1843/1844. 1844/184-1847/1848.

Polderrekeningen, 1848/1849-1891/1892. 1 1

1848/1849-183/184. 184/18-1891/1892.

17


18-21

Kasboek, 1878/1879-197. 18 19 20 21

2 omslagen

1 deel 4 delen

1878/1879-1931/1932. 1932/1933-194/194. 1944/194-191/192. 192/193-197. NB Tabellarisch. NB Buitenformaat.

2.2.5 Werken 22 Stukken betreffende de oprichting van het waterschap, de bouw van een gemaal en de afbraak van de watermolen; leggers van gronden, 1932-193. 1 deel 23

Vergunningen van de gemeente Zuidhorn en de provincie Groningen tot het bouwen van een gemaal, 193, 1937. 3 stukken

24

Vergunningen van de provincie Groningen voor het waterschap tot het leggen en verleggen van uitlaatduikers in de dijk langs de uitwateringssloot, 1943, 1944. 3 stukken NB Het leggen van de duikers was een noodvoorziening in verband met de schaarste aan gasolie voor het gemaal. De duikers zijn na 1945 opgeruimd.


27

2

Onderhandse akte van verhuur van de molenwoning, 194.

1 stuk

2

Kostenraming van de NV Grontmij voor het verbeteren van de hoofdwatergangen, 198. 1 stuk NB Zie ook WP NZV, Archief waterschap Westerkwartier, inv. nr. 928.

Inventaris

27

Archief van het waterschap De Zuidpolder 1881-1958 (1959) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig

Rechtsvoorganger

Bijzonderheden

Prov. blad 1881, nr.  en Prov. blad 190, nr. 50. Prov. blad 1881, nr. ; Prov. blad 190, nr. 50; Prov. blad 1921, nr. 29 en Prov. blad 1938, nr. 7. Prov. blad 1958, nr. 98. Waterschap Westerdeel-Langewold.232 Gemeenten Grootegast en Marum. 888 ha. (1881); 905 ha. (190) en 929 ha. (1921). Stoomgemaal (1881) en een elektrisch gemaal (1957).233 Bemalingsovereenkomst met het waterschap Polmapolder (1958). Drie polders, namelijk: De Tenten234; Molenpolder van Havinga23 en het poldertje ten zuiden van de Haaimatsloot (183?)23; niet vermeld in reglement 1881. Voor een grote groep percelen bestond tot 1921 gehele of gedeeltelijke vrijdom van lasten.237 Vijf bestuursleden (1921). In een der stukken van inv. nr. 17 wordt het waterschap als De Grootegasterpolder genaamd ‘de Zuidpolder’ aangeduid (1892). Inv. nrs. 13, 16, 32 en 37-1 zijn afkomstig van dhr. A. Wierenga te Groningen die bij het overlijden van zijn vader J. Wierenga, administratiekantoor Wierenga, de zolder heeft opgeruimd. Ontvangen d.d. 6 november 2009.

232 Het archief van het waterschap Westerdeel-Langewold is toegankelijk, zie hierboven. 233 Het elektrisch stoomgemaal is aangelegd in het kader van de ruilverkaveling Zuidpolder. 23 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 13 in het Munnekezijlvest, 62-63. Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 285, nr. 91, Feringa’s polder, groot 25.35.25 ha. 235 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 1 in het Munnekezijlvest, 6-65. Verslag van G.S. aan de Staten over 1856 (Groningen 1857) 285, nr. 90, polder van Havinga, groot 12.52.30 ha. 236 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 15 in het Munnekezijlvest, 6-65. 237 Respectievelijk ca. 156 en 200 ha. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 96-97 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 116.


277

Literatuur

Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 95-97 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 11-116.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden Bij de bewerking zijn enige oude kohieren van de omslag bewaard. Dit om te laten zien hoe de omslagplichtige grootte van het waterschap langzaam groter is geworden. In 1996 zijn de begrotingen 1918/1919-1922/1923 en de rekeningen 1917/19181921/1922 ontvangen van het Rijksarchief in Groningen (inv. nrs. 18-19). De omvang van het archief van het waterschap De Zuidpolder na bewerking is ruim drie archiefdozen.


Notulen van de vergaderingen van bestuur en ingelanden, 1881-198. 1 deel NB Zie ook inv. nrs. 37.

2.2 Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 2.2.1 reglementering 2 Reglement, 1881, met wijziging, 1904 en een bijzonder reglement, 1921, 1938. 3 stukken 3

Stukken betreffende wijziging van het reglement, 1901-1902, 192, 1931937. 1 omslag

4

Circulaire van het bestuur aan de ingelanden houdende een omschrijving van verboden handelingen ten aanzien van waterschapswerken, z.j. [1938]. 1 stuk NB De verbodsbepalingen gaan verder dan de opsomming in art .8 van het bijzonder reglement 1938.

Inventaris

278

Kadastrale kaart van het waterschap, 1918. NB Schaal 1:2.500. NB Plano. NB Bijgewerkt tot en met 1943.

4 bladen

2.2.2 Bestuur en verkiezingen Proces-verbaal van de vergadering van ingelanden op 28 maart 1881 houdende de verkiezing van een bestuur, 1881. 1 stuk 7

Brief van G.S. houdende de procedure voor het ontslag van een ‘politiek niet betrouwbaar’ bestuurslid, 194. 1 stuk

2.2.3 Belastingheffing 8-9 Kadastrale legger van gronden, 1921-197. 8 9

2 delen

Artt. 1-39. Artt. 30-0.

10

Register van namen behorende bij de legger, 1921.

11

Kohier van de omslag, 1903/1904-190/1907, 1914/191.

1 deel katernen

2.2.4 Eigendommen NB Zie ook inv. nr. 40. 12

Akte van transport door mr. H.P. Wichers te Leek c.s. aan het waterschap de Zuidpolder van een vierde aandeel in de Grootegaster Hoofdvaart c.a. te Grootegast en Marum, 1881. 1 stuk

13

Onderhandse akten van verkoop door Ebeltje Ploegh weduwe S.A. de Vries te Doezum aan het waterschap van een gedeelte van het perceel kadastraal bekend gemeente Grootegast, sectie D, nr. 1.481, ten behoeve van de bouw van een stoomgemaal cum annexis; afstand van pacht van het bovengenoemde perceelsgedeelte door L. Hoeksema; en verkoop van de eigendom in beklemrechtelijke zin van hetzelfde door jhr. E.W. Alberda van Menkema aan Ebeltje Ploegh, 1881. 4 stukken NB De akte betreffende de weduwe Ploegh is in tweevoud aanwezig en is afkomstig van dhr. A. Wierenga.


279

14

Akte van scheiding tussen de gemeente Grootegast en het waterschap De Zuidpolder als compagnons of eigenaren van de Grootegaster Hoofdvaart c.a. voor ¾ en ¼, alsmede diverse percelen water, land, erf en opslagplaats, 1937; met akten van rectificatie, 1944 en 190. 3 stukken NB In de akte van rectificatie van 1960 is het waterschap Westerdeel-Langewold partij.

1

Verzoekschrift van het waterschapsbestuur aan de bewaarder der hypotheken en van het kadaster te Groningen om het perceel kadastraal bekend gemeente Grootegast, sectie E, nr. 2.1, staande ten name van J.L de Boer te Doezum, door verjaring ten name van het waterschap over te boeken, 194. 1 stuk

1

Akten van verpachting van het visrecht in het hoofdkanaal van het waterschap, 1942 en 194. 2 stukken NB De akte uit 1945 is afkomstig van dhr. A. Wierenga.

2.2.5 financiën NB Zie inv. nr. 39 voor ingezonden enquêteformulieren betreffende de statistiek der waterschapfinanciën. 17

Stukken betreffende geldleningen ten laste van het waterschap, 1881, 1883, 1892, 191. 4 stukken

18

Begrotingen, 1913/1914, 1917/1918-197/198.

1 pak

19

Rekeningen, 1912/1913, 1917/1918-198/199.

1 pak

20

Rekening der ontvangsten en uitgaven, 1882/1883-1894/189; kasboek, 1907/1908-1932/1933; grootboek, 1933/1934-198/199. 1 deel

21-28

Kasboeken, 1934/193-198198. 21 22 23 24 2 2 27 28

8 delen

1934/193. 193/193-1939/1940. 1940/1941-194/194. 194/1947-1948/1949. 1949/190-191/192. 192/193-19/19. 9/19-197/198. 198/199.

Inventaris

280

29

Akte van overeenkomst tussen het waterschap en J. Hazenberg, molenaar, lees: machinist, betreffende de terugbetaling door Hazenberg van sinds 1922 voor hem gedane stortingen in het Pensioenfonds, 1934. 1 stuk

2.2.6 Personeel 30 Instructie voor de secretaris-boekhouder, 1933. 31

1 stuk

Bestuursbesluit houdende de benoeming van A. Wierenga tot boekhouder (per 1 mei 1933). 1 stuk

2.2.7 Werken 32 Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot de bouw van een schutsluis in de Grootegastertocht, 1882. 1 stuk NB De begroting voor de bouwkosten is ook aangetroffen. De begroting is afkomstig van dhr. A. Wierenga. 33

Akte van overeenkomst tussen de waterschappen De Zuidpolder en Doezum en Opende betreffende de verrekening van door de Zuidpolder af te voeren water, dat over de Harkereed, de gemeenschappelijke grens, in dat waterschap loopt, 1937. 1 stuk

34

Stukken betreffende het verbeteren van een waterlossing door de Nederlandsche Heidemaatschappij, 1937/1938. 1 omslag

3

Brief van H. Boerema e.a., ingelanden van het waterschap, houdende verzoek tot verlaging van het maalpeil, zodat ook de lager gelegen landerijen kunnen worden gescheurd en ‘de cultuurtoestand van de bodem’ zo hoog mogelijk kan worden ‘opgevoerd’, 1942. 1 stuk

3

Schetsplan voor het in 197 gebouwde elektrisch gemaal in de ruilverkaveling Zuidpolder, 19. 1 stuk

2.2.8 varia 37 Presentielijsten, agenda’s, uitnodigingen en volwachten voor de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, z.j. en 1948-193. 1 omslag NB Zie ook inv. nr. 1. 38

Ingekomen correspondentie en minuten van uitgaande correspondentie betreffende het waterschap, 1949-193. 1 omslag


281

39

Statistiek der waterschapsfinanciën, 194-193.

1 omslag

40

Akte van het geven van in beheer van een zestal duikers ten Oosten en Westen van de Grootegastertocht door het waterschap Grootegast aan het wateschap De Zuidpolder, 1949. 1 stuk

41

Stukken betreffende het dwangbevel aangaande dhr. D.T. Postma te Lucaswolde inzake niet betaalde waterschapslaten, 191-192. 1 omslag

Inventaris

282

Archief van het waterschap De Zuidwending 1930-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1868, nr. 113 en Prov. blad 1902, nr. 3. Prov. blad 1868, nr. 113; Prov. blad 1902, nr. 3; Prov. blad 1916, nr. 51; Prov. blad 1951, nr. 11 en Prov. blad 1971, nr. 8. Prov. blad 1985, nr. 32. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Hoogkerk. 188 ha. (1868); 192 ha. (1916) en 211 ha. (1971). Watermolen en elektromotor in molen (1961). Molenpolder Zuidwending (de Zuidwendingerpolder, 1819).238 De percelen van de Ellertsveldermolenpolder dragen voor 1/3 bij in de kosten voor dit waterschap. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 121-122 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 16-17.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden In 1996 zijn van het Rijksarchief in Groningen de begrotingen 1918/1919-1963-196 en de rekeningen 1917/1918-1962/1963 ontvangen (inv. nrs. -5). De omvang van het archief van het waterschap De Zuidwending na bewerking is één archiefdoos.

238 Zie resoluties van G.S. d.d. 17 februari 1819, nr. 19 en 30 juni 1819, nr. 1. Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 16 in het Aduarderzijlvest, 1-15.


283

2 Inventaris 1


1 deel

2


1 stuk

3


4

Begrotingen, 1918/1919-199/190, 191/192-193/194.

1 pak

Rekeningen, 1917/1918-198/199, 190/191-192/193.

1 pak

Kasboek, 19-1983.

1 deel

7

Polissen van brandverzekering van de watermolen en het molenhuis, 1920, 1933, 190, en van stormschadeverzekering, 190. 4 stukken

8

Stukken betreffende verbetering van de watermolen c.a. en subsidiëring van de kosten, 190, 19-198. 1 omslag

9

Vergunning van het waterschap voor de NV Algemene Bouwmaterialen Industrie Abex te Hoogkerk tot het verplaatsen van een dam met duiker in de Aduarderdiepsterweg, 1971. 1 stuk

Inventaris

284

Archief van het waterschap De Zwakkenburger- en Ellersvelderpolder 1866-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Bemalingswerktuig Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 186, nr. 63.239 Prov. blad 1871, nr. 29. Prov. blad 1975, nr. 87. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Grijpskerk en Zuidhorn 100 ha. (186) en 108 ha. (1871). Watermolen (1865) en een windmotor (dieselmotor 1956; elektromotor 1967).240 Zwakkenburgerpolder241 en Ellersvelderpolder.242 Na het bombardement van het verlaat bij Gaarkeuken in oktober 19 is het waterschap overstroomd en is de watermolen beschadigd. Geertsema, Zeeweringen (Groningen 1898) 15-155 en -, Zeeweringen (Groningen 1910) 178-179.

1.2 vernietiging en verkrijging der archiefbescheiden De waterschapskaart, inv. nr. 2, is toegevoegd vanuit het archief van het waterschap Westerkwartier. De legger van gronden, inv. nr. , is toegevoegd vanuit het archief van het waterschap Vereeniging Grijpskerk. De omvang van het archief van het waterschap De Zwakkenburger- en Ellervelderpolder na bewerking is één archiefdoos. 239 Vereniging tot één waterschap van de gronden gelegen in de Zwakkenburgerpolder (N. Postema c.s., landgebruikers onder Niezijl, eigenaren van den Zwakkenburger watermolen, bemalende ongeveer 50 bunder land) en de Ellersvelderpolder (J.T. de Waard c.s., landgebruikers onder Noordhorn, eigenaren van den Ellersvelder watermolen, bemalende mede ongeveer 50 bunder). Resolutie van G.S. d.d. 9 december 186, nr. 3 houdende vergunning tot oprichting van een watermolen aan het Lutjediep voor N. Postema c.s. te Niezijl en J.T. de Waard c.s. te Noordhorn. 20 De watermolen is in 2003 verplaatst tot bij het Van Starkenborghkanaal. 21 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 8 in het Kommerzijlvest, 28-29. 22 Van Rijn en Bruinings, Beschrijving molenpolders Westerkwartier, nr. 9 in het Kommerzijlvest, 28-31.


28

2 Inventaris 1

Reglement voor het waterschap, 1871.

1 stuk

2


1 stuk

3


4

Legger van gronden voor het waterschap De Vereeniging, lees: De Zwakkenburger- en Ellersvelderpolders, 1871. 1 deel

Akte van geldlening ten laste van het waterschap, 199.

1 stuk

Begrotingen, 1918/1919-1970.

1 pak

7

Rekeningen, 1917/1918-199.

1 pak

8

Kasboek, 198-1971.

1 deel

9

Huurboekje houdende kwitanties van de betaling van vaste huur van de behuisde heemstede (het molenhuis), 1940-190. 1 deel

10

Instructie voor de molenaar, 19.

11

Polissen van verzekering voor brandschade van de watermolen en het molenhuis c.a., 18 en 198. 2 stukken

12

‘Beredeneerde’ nota’s van ‘Landustrie’ voorheen NV Algemene Machinehandel ‘Het Landbouwhuis’ te Sneek voor het plaatsen, huren en demonteren van een pompinstallatie ter bemaling van het waterschap na het bombarderen van de sluis te Gaarkeuken (en het overstromen van het waterschap) in november 1944, 194. 2 stukken

13

Schetstekening van de watermolen met ingebouwde dieselmotor, 19. 1 stuk

14

Vergunning van het waterschap voor de NV Waterleidingmaatschappij voor de provincie Groningen tot het leggen van een waterleidingbuis door de molensloot (en het maken van een aansluiting naar het molenhuis), 197. 1 stuk

1 stuk

Inventaris

28


287

Bijlagen

Bijlagen

288

Bijlage I Enige personele gegevens betreffende het waterschap Balmahuisterrijtje Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen van het waterschap Balmahuisterrijtje. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Balmahuisterrijtje. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorzitter 1957B. Penninga te Niezijl.23 1977 P.J. Tilma. Secretaris 1957J.A. Siccama 1960G.J.P. Schuiringa.2 derde lid 1961P.J. Tilma.

23 2

Nog in 1960 voorzitter. Nog in 1977 secretaris.


289

Bijlage II Overzicht van de notulen van de ingelandenvergadering van het waterschap De Besheerpolder betreffende de molenaarswoning Het onderstaande overzicht is samengesteld door A.L. Hempenius d.d. 9 oktober 1998. Voor de molen en voor het molenhuis is vanaf 1873 grondpacht betaald, namelijk Hfl. 6,- en Hfl. 12,-. Molenhuis: aan de erven Feddes 1873-1876; P. Kamminga 1877-1888; H. Buffinga 1889-1890; J. Hazenberg 1891-192; weduwe Hazenberg 1925; B.P. Hazenberg en fam. 1926-1965/1966. Het molenhuis is in 189 verbrand, en herbouwd. Molen: aan L. de Vries 1873-1888; H. Buffinga 1889-189; weduwe P. Rensma 18951920; B.P. Hazenberg en fam. 1921-1975. Op den duur zijn de bedragen, die aan dezelfde ingeland toekwamen, verwisseld. Mei 1925 V. F.A. Hazenberg vraagt, of het bestuur ook inlichtingen kan verstrekken over het betalen der grondlasten door J. Hazenberg van het molenhuis, waar laatstgenoemde geen eigendomsrecht derzelve heeft. Het bestuur zegt toe deze zaak te zullen onderzoeken. december 1925 F. Hazenberg (doet) de vraag, hoe het komt met de grondlasten van het molenhuis, waarover reeds eene vorige vergadering is gesproken. De voorzitter licht dit eenigsins toe, en meent dat ieder voor zichzelf moet toezien, welke lasten hij betaalt. K. Nieuwenhuis is bevreemd, dat er nu over de lasten wordt gesproken, wijl de vorige eigenaren dit niet hebben gedaan. Volgens ‘sprekers meening ontvangt men daarvoor de pachtsom. F. Hazenberg kan zich niet indenken, wel de lasten van een perseel te moeten betalen, en toch geen eigendomsrecht te bezitten van zoo’n perseel; blijft dan ook van meening dat de gestorte bedragen door het waterschap aan de betrokken persoon moet worden terugbetaald. 28 mei 1926 De heer K. Nieuwenhuis deelt mede dat door de weduwe Hazenberg geen waterschapslasten zijn betaald, om de reden dat zij van het waterschap geld meende te kunnen ontvangen. Beslooten wordt dat het bestuur een bespreking met genoemde familie zal houden.

Bijlage II

290

25 juni 1926 Hazenberg vraagt hoe het bestuur denkt over de grondlasten van het molenhuis. De voorzitter zegt een bespreking met de fam. Hazenberg gehad te hebben, en daar voorgesteld is om het volle bedrag door hun reeds betaald, weer door het bestuur terug te betalen. Spreker vindt dit onbillijk, hij zou wel genegen zijn om enkele jaren terug te betalen. Meerdere ingelanden verklaren zich niet te kunnen geven voor het voorstel van de fam. J. Hazenberg. Na noch eenige bespreking stelt de voorzitter voor om niets terug te betalen. In stemming wordt gebracht het verzoek fam. J. Hazenberg om terugbetaling van de door hun betaalde gelden alsvoren bedoeld. Tegen stemden alle aanwezige ingelanden met uitzondering F. Hazenberg, die voor stemt. 18 oktober 1926 Na deze bespreking van de genoemde kwestie meent de vergadering wel eenigsins de richting Hazenberg uit te moeten gaan, doch zal vooralsnoch het offisieel wordt vastgesteld, dat de voorzitter noch een onderhoud zal hebben met de griffie der prov. staten over deze zaak, en wordt deze machtiging verleend handelend op te treden. Door F. Hazenberg wordt nog aangedrongen de zaak te bespoedigen om zoo noodig tot uitbetaling over te gaan. 27 juli 1931 Ook is door de voorzitter geschreven naar de heer B. Hazenberg, burgemeester van IJsselmonde; door deze zijn enkele brieven teruggeschreven, die door de voorzitter op de vergadering zijn voorgelezen. 3 augustus 1951 De voorzitter deelt mede dat de woning van S. Wobbes (molenaar), die nu niet meer als ambtswoning door hem gebruikt kan worden, nu aan hem zal worden verhuurd voor een huurprijs van Hfl. 10,- per jaar. Verder werd besloten om de woning te verkopen. 4 juli 1952 De heer H. Solle vraagt of er geen huur is betaald door S. Wobbes. De boekhouder licht deze zaak toe; de heer S. Wobbes is niet genegen om huur te betalen, daar hij de woning heeft gekocht. Wel wil hij rente van de koopsom betalen en ook de grondpacht, daar de polder deze koop niet kan laten doorgaan daar volgens de notaris het huis staat ten name van de grondpacht-eigenaar de heer B. Hazenberg. De huur was bepaald op Hfl. 10,-.


291

14 juli 1953 Dan volgt bespreking art. 38 (van het algemeen reglement, KE), hetwelk handelt over het aangaan van een rechtsgeding, tegen de heer S. Wobbes, daar de woning aan Wobbes was verkocht, maar daarna is gebleken dat op het kadaster de woning staat ten name van B.P. Hazenberg en deze koop niet kan doorgaan, maar daar er een voorlopige koopacte is en de heer Wobbes tot heden nog niets geen huur heeft betaald, werd na lang nog hierover gesproken te hebben deze zaak weer gesteld in handen van het bestuur om te trachten deze zaak in orde te krijgen, hetzij een afkoopsom of dergelijk. 18 juni 1954 Dan volgt bespreking molenhuis. De heer Wobbes laat niets van zich horen, al sedert 1951 is door hem niets betaald, hoewel was afgesproken tot zoolang de koopacte niet klaar was de heer Wobbes Hfl. 2,- huur per week moest betalen. Wel zijn de heer Wobbes en de secretaris over koop geweest naar notaris Siccama, maar daar de koop niet kan doorgaan, meent het bestuur dat de heer Wobbes huur moet betalen. Ook moest deze koop door de Staten worden goedgekeurd. Het bestuur zal nog eens zien of het voorstel van Miedema nog iets is om de zaak weer in orde te krijgen; deze stelde namelijk voor dat Wobbes weer werkzaam kan zijn voor de polder. 26 augustus 1955 Dan komt aan de orde de molenaarswoning. Daar hierin geen verandering komt en de heer Wobbes achterwege blijft om huur te betalen, daar de woning toch niet kon worden geleverd, omdat de Staten hiervoor geen toestemming willen geven, en er door minnelijke schikking geen sprake is om het eens te worden, werd besloten om gezamenlijk eens naar notaris Siccama te gaan. Verder zou de secr. zich in verbinding stellen met onze advocaat mr. H.J. Buwalda te Groningen. 22 augustus 1956 Hierna vraagt de voorzitter of de secretaris al een bezoek gebracht heeft bij mr. H.J. Buwalda betreffende de molenaarswoning. Het antwoord van mr Buwalda was dat het een moeilijke geschiedenis is, die zoo maar een twee drie niet opgelost is, ‘ik heb in mijn loopbaan nog zooiets niet gehad’. Verder heeft de secretaris een onderhoud gehad met de heer Halbersma ook over deze kwestie; diens antwoord was, als de heer Wobbes een redelijk aanbod is gedaan, om op minnelijke schikking deze zaak weer in orde te krijgen; hetgeen inmiddels is geschied, maar de heer Wobbes wil nergens van weten dan de zaak voorleggen aan de rechtskundig adviseur der provincie om advies in deze zaak; hier zal door de secretaris over worden gesproken ten provinciehuize afdeeling Waterschappen.

Bijlage II

292

13 september 1957 Allereerst komt ter sprake de molenaarswoning. De voorzitter deelt mede dat Wobbes nu weer genegen is om de molen weer te bedienen tegen vergoeding van vrij wonen; op voorstel van het bestuur zou dan de achterstallige huur vereffend worden, daar Wobbes ook het huis aardig heeft verbeterd. De verkoop-kwestie zal door een bezoek te brengen aan notaris Siccama te Grijpskerk vernietigd worden, dan is ook deze kwestie weer in orde. Er is niemand op tegen om deze zaak alzoo te regelen. 7 november 1958 Dan komt de zaak-Wobbes nog even ter sprake. De voorzitter zal een schriftelijke bevestiging zien te krijgen van Wobbes dat de koop van het huis geen doorgang kan vinden wegens geen goedkeuring van de Staten. Wobbes is nu weer bedienaar van de molen en mag daarvoor vrij wonen. 23 oktober 1964 Hierna volgt bespreking molenaarswoning. De verkoop van de woning, welke voorlopig is gekocht door de heer Beuter, is in handen van notaris Kooi, die zal trachten contact te krijgen met de famili Hazenberg, om te trachten van hen de grondpacht groot Hfl. 12,- te kopen. De secretaris zal met notaris Kooi hierover nog eens spreken, opdat aan deze zaak eens een eind komt. 10 december 1965 Verder zal de secretaris de Staten verzoeken om het molenhuis te mogen afbreken; ook om bij B & W der gemeente Grijpskerk vragen om vergunning tot afbreken. Als dat alles in orde is, dan de heer Hazenberg vragen of het bestuur vrij kan van de grondpacht groot Hfl. 12,-, daar na afbraak het stukje grond weer bij het land kan worden gevoegd.


293

Bijlage III Transcriptie Archief Waterschap Fanerpolder, inv. nr. 51 De onderstaande transcriptie is van de hand van drs. A.L. Hempenius. De transcriptie behoort bij Wp NZV, Archief Fanerpolder, inv. nr. 51. Beschrijving 1 Brief van A.S. Leuringh te Leek aan G.K. Togtema, volmacht van de Faanderpolder, houdende mededeling van werken die hij heeft uitgevoerd om de afwatering van zijn land, buiten de Fanerpolder gelegen, te regelen, 182. 1 stuk Leek den 28 febr. 1852 De heeren Togtema en Stol. Op ued. aanzeggen alhoe[wel] onverpligt heb ik de pendammen in order gebragt op mijn land geheel en al buiten de polder van Faan, om u plaizier te doen heb ik dit niet willen laten; nu schrijft gij mij om het pompje weg te bergen dat ik in het land heb, hetwelk eveneens, het weinige water uit de wegsloot in mijn eigen slooten voert, geheel buiten de polder gelegen; ik begrijp niet hoe verstandige menschen het ooit in ‘t zin kunnen krijgen buiten de polder iemand zoo te bedreigen als tegen mij word gedaan. Ik zoude ued. aanraden binnen de kring der polder zoodanige schouwingen te doen als ued. betaamt, doch nimmer geheel en al buiten de polder in eens anders eigendom iemand de wetten te stellen. Als goed vriend zoude ik ued. in bedenking [willen geven] of mijn drup of wat water stil te laten lopen waar het laagst is, of buiten mijn land zoodanige dijken en dammen te leggen als ued. goed zult vinden om mijn water af te keeren. Ingeval ued. mijn dienst mogt nodig achten, namelijk om mijn land voortdurend tot een dijk en waarborg te gebruiken, dan ben ik niet ongenegen, op ued. verzoek een gunstig antwoord te geven, of ingeval mijne toegeeflijkheid jegens de polder van Faan wordt miskend, zal ik de pendammen laten uitgraven. Met achting ued. dienaar, (w.g.) A.S. Leuringh p.s. het zal mij zeer aangenaam zijn, als ik een enkele regel tot antwoord mag ontvangen. adressering Den heer G.K. Togtema, volmagt van de Faanderpolder te Bril bij Zuidhorn.

Bijlage III

294

Bijlage IV Enige personele gegevens betreffende het waterschap Hilmahuistermolenpolder Secretaris-boekhouder 1960-1986 P. Siegersma (23-07-1930- ) Molenaar 1927-1960 B. Wolters (27-02-1895- ). 1960-1963 G. Hamstra (13-09-1928- ). 196?G. Roorda. -197 S. Oostra. 197 J. Sikma. NB In 1976 is een volautomatische dieselmotor geplaatst.


29

Bijlage V Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Hoop en Verwachting De ondertaande gegevens zijn ontleend aan de notulen van de vergaderingen van het waterschap. Volgens de notulen vanaf 1882 tot 1899 waren de bestuursleden H.J. Rosema (tot 1890), S. Hoogeveen (tot 1893) en J. Bosma (tot 1899) secretaris-boekhouder; blijkens het handschrift van het notulenboek en het afscheid van de secr.-boekh. W. Bakker in 1920 was hij 2 jaar in dienst van het waterschap. voorzitter 1915-195

B. Tolsma.

Secretaris ontvanger / secretaris-boekhouder 1878-1920 W. Bakker. 1920- juli 199 F. Witte (26-03-188 -). Juli 199 juli 1969 E. Velting (08-06-1916 -). Juli 1969-1972/1973 O.J. Koster (Zuidhorn 08-10-1907 -). Bestuurslid 1911-1915

B. Tolsma.

Bode 1886-1933 April 1933-199

R. Hazenberg (11-09-1860 - april 1933). A. Pot (17-12-1891 - ).

Machinist - november 1892 November 1892-1938

G. Klamer. A. Kuipers (26-09-189 - mei/juni 1938).25

25 Heeft zestig jaar voor het waterschap gewerkt als stoker c.q. 2e machinist (benoemd d.d. 6 november 1879, zie notulen van de bestuursvergadering d.d. 5 november 1929, inv. nr. 6) en als machinist en bedienaar. Het bestuur heeft een passend opschrift op de achterkant van zijn grafzerk laten aanbrengen.

Bijlage V

29

Bedienaar electrisch gemaal (1939) 190-1973 J. Kuipers (21-05-1897 - ).26 Polderwerker 23-06-1953 -

J. Tjoelker (19-02-1926 - ).247

arbeider Juli 1960 -

J. Wegman (27-0-1935 - ).248

26 27 28

Zijn zoon A. Kuipers (1933-1998) was bij het waterschap Westerkwartier molenaar tot 1980. Was ook ruider bij het waterschap Westerkwartier. Medisch afgekeurd op 1 november 1988. Formeel vervroegd uitgetreden (vut) bij het waterschap Noorderzijlvest per 1 augustus 1995.


297

Bijlage VI Transcripties betreffende het waterschap De Kriegsman De ondertaande transscripties zijn van de hand van drs. A.L. Hempenius en dateren van 31 oktober en 3 november 2003. Beschrijving 13 Kwitantie van E. Pelinck te Zuidlaren voor de volmachten van de watermolen te Hoogemeeden genaamd De Kriegsman voor de betaling van Hfl. 7,- voor de aankoop van de eigendom in beklemrechtelijke zin van een gedeelte van het perceel kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie C, nr. 133, met recht om op dat perceel een (water)molen en een huis te bouwen, 1847, alsmede onderhandse akte van transport door Migchiel Themmen aan de volmachten enz. van 0.13.70 ha. vrij eigen grond, kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie C, nrs. 20 en 207 voor een som van Hfl. 220,-, met bepaling dat de kopers hert recht van vrije wagenrede over het land van de verkoper (en) naar de Heerweg krijgen, 1849. 2 stukken Transcriptie Linksboven in de marge: ingeslagen zegel van 25 ct. Ondergeteekende Migchiel Themmen, landbouwer te Hoogemeeden, bekent door dezen verkocht te hebben aan Jan Jakobs Schuiringa, Melle Harms Kuipers en Willem Antonius Boelens, landbouwers mede aldaar, in hunne qualiteit als volmagten van den watermolen genaamd Kriegsman, staande te Hoogemeeden, en welke volmagten door mede-onderteekening dezen koop accepteren: dertien roeden en zeventig ellen [= 0.13.70 ha] vrij eigen grond, gelegen te Hoogemeeden, gemeente Aduard, bekend bij het kadaster onder sectie C n°s 206 en 207, en zulks voor eene som van 220 guldens, te betalen in één termijn, bij de verteekening dezes. De koopers zullen het regt hebben en ten allen tijde behouden van eene vrijje wagenrede, vanaf gemelden verkochten grond tot den Heereweg, over het land van den verkoper, en wel westwaarts bijlangs den togt ten noorden, tot aan de gewone wagenrede en vervolgens langs deze tot den Heereweg, terwijl alle kosten, welke dezen verkoop ten gevolge mogten hebben, komen ten laste van de kopers in hunne qualiteit bovengemeld. Hoogemeeden, den 3 october 189. (w.g.) M. Themmen J.J. Schuiringa M.H. Kuipers W.A. Boelens

Bijlage VI

298

Geregistreerd een blad zonder renvoyen, te Zuidhorn den zesden november 189, deel 13, folio 28 recto, vak drie à zes; ontvangen voor regt acht gulden tachtig cents, makende met de 88 opcenten twaalf gulden vijftien cents. ƒ 220 % ƒ 8,80 De ontvanger a.i. 88 opc. - 3,35 (w.g.) Van Nouhuys ƒ 12,15 Overgeschreven ten kantore van hypotheken en het kadaster te Groningen den dertigsten july 1850 deel 102 n° 12, folio dertien en volgende, dagregister deel elf nummer 1507, ontvangen voor regt een gulden tien cents, voor verhooging van regt vierenveertig cents, voor zegels vijfentwintig en een halve cents, voor de opcenten achtenzestig cents en voor salaris vijftig cents. De bewaarder, (w.g.) Upmeijer. D 11/1507 30 july 1850 overs. D 102/12 f° 13-1 regt ƒ 1.10 /10 verh. -  zegel - 255 38 opc. - 68 sal. - 50 ƒ 2.975 Beschrijving 13 Kwitantie van E. Pelinck te Zuidlaren voor de volmachten van de watermolen te Hoogemeeden genaamd De Kriegsman voor de betaling van Hfl. 7,-voor de aankoop van de eigendom in beklemrechtelijke zin van een gedeelte van het perceel kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie C, nr. 133, met recht om op dat perceel een (water)molen en een huis te bouwen, 1847, alsmede onderhandse akte van transport door Migchiel Themmen aan de volmachten enz. van 0.13.70 ha. vrij eigen grond, kadastraal bekend gemeente Aduard, sectie C, nrs. 20 en 207 voor een som van Hfl. 220,-, met bepaling dat de kopers hert recht van vrije wagenrede over het land van de verkoper (en) naar de Heerweg krijgen, 1849. 2 stukken


299

Transcriptie I Exhibitum den 20 des zomermaands G. Keiser commissaris (in linker marge: Ingedrukt kleinzegel van 4 gulden; rechts en linksonder twee onleesbare namen; verder ‘de minute dezes is op een zegel van ƒ 39-12-:’) Mr Albert Pieter Driessen, regter der Jurisdictie van het Wester-Quartier, betuige met dezen openen gezegelden brieve, dat persoonlijk voor mij zijn gecompareerd Jan Sluiter en Jantien Harsema, ehelieden, dewelke bekennen stedevast te hebben verkogt, op- en overgedragen, zulks doende bij dezen, aan Harm Jacobs en Geeske Derks, ehelieden, welke mede compareerden en dezen koop accepterende, een behuising getekend n° 1 met alles wat aan dezelve aard-, spijker- en nagelvast word bevonden, met de tuin en appelhof daarbij behorende, zijnde de quitancie van de verponding hierbij geëxhibeert, zoo groot als deze in zijn einden en swetten is gelegen, alles staande en gelegen op de Horn, doende jaarlijks tot grondpacht de som ƒ 5,-, de eerste maart te verschijnen, dat ten laste van de koper komt, op Paaschen 1811 en zoo volgens, met alle derzelver lusten en lasten, die op dit verkogte sijn of gelegt mogten worden, gene uitgezondert, en zulks verkogt voor een som van ƒ 1210,-, verklarende de verkoper dit gehele koopschat ten vollen ontvangen te hebben, doende daarvoor sonder eenige reserve quiteren, stellende de verkoperen de koperen in het geruste posses en waren eigendom van het verkogte om het ten allen tijden te zullen hoeden en waren voor alle actiën en aanspraaken, die voor dato dezes koops daarover zijn geweest, met submissie als na regte. Tot vestenisse waarvan [ik] dezen nevens den secretaris dezer Jurisdictie hebbe vertekend en met mijn gewoon zegel be[krag]tigd te Zuidhorn in den jare 1810 den 17en bloeimaand. A.P. Driessen regter Op last van dezelve J.F. van Iddekinge secretaris. (Twee opgedrukte zegels, in zwarte en rode was, zijn afgevallen.)

Transcriptie II Wij ondergetekend[en] Harm Jacobs Hamming en Geeske Derks, ehelieden, woonagtig te Hogemeden, bekennen en verklaren door dezen te hebben verkogt aan Boele Jans Postema en Knelske Jans, ehelieden woonagtig te Oostwold, welke door medevertekeninge dezes bekennen te hebben gekogt der verkoperen behuizinge met alles wat daaraan aard-, spijker- en nagelvast word bevonden, met de beklemminge van het heem, waarop de behuizinge is staande, met geboomten en plantagiën op hetzelve, staande en gelegen aan de weg op de Hogemeden, getekent met nr. 1, doende tot grondpacht jaarlijks de somma [ƒ] 5-:-:, voorts met alle derzelver lusten en lasten, Bijlage VI

300

regten en geregtigheden, lasten en zwarigheden, die op hetzelve zijn of in het toekomstige daarop worden gelegt, invoegen als bij verkoperen is bezeten en verdedigt kan worden, om op den 12 maart de tuin en op den 12 mey 1818 de behuizinge door de koperen te worden aangevaart, en zulks voor eene somma van negenhonderdenvijftig gulden, zegge ƒ 950 gulden, om door de koperen te worden betaalt, als op den 12 mey 1818 bij de aanvaardi[n]g de somma honderd gulden en op den 12 mey 1819 het resteerende, de somma achthonderdenvijftig gulden, mits daarenboven door de koperen aan de verkoperen somma ƒ 50 gulden, den intrest na  per cento van een jaar moeten worden betaalt, blijvende het registratiegeld of landscontingent met den aankleve vandien half voor verkoperen en half voor den koperen om te worden betaalt. Voorts verklare ik, mede-ondergetekende Hilbrant Writzers Elema, woonagtig onder Zuidhorn, mij voor voorenstaande persoonen en koopschatspenningen in te laten als borge, en stelle nevens de koperen, gelijk ook de verkoperen voor de vreye leverantie van het verkogte ten onderpand ieder in solidum onse perzonen en goederen, alles onder verband als naar regten, en hebben tot vestenisse dezer, zo verkoperen als koperen, gelijk mede ook de borge, dezen op twee eensluidende met onze naamsondertekening bevestigd te Hogemeden den 31 jan. 1818. naamtekening der verkoperen Harm Jacobs Geeske Dirks

naamtekening der koperen X dit mark heeft Boele Jans Postema getrokken in persentie van P.D. van Looyen en F.J. Weerden. Knelske Jans.

naamtekening der borge Hilbrant Wristers Elema

achterop staat Binnenstaande eerste termijn ter somma honderd gulden aan ons ondergetekende ten vollen voldaan zijnde, zo strekken deze den koper Boele Jans Postema voor kwitantie. Hogemeden den 10 mei 1818. P.D. van Looyen in qualite voor den verkoper Harm Jakobs Hammeng. Binnenstaande rente ter somma zeventien gulden verschenen op mey 1800negentien ontvangen, Harm Jacobs Hammeng. Ontvangen van Boele Postema op mei 1820 de somma 3 guldens. Harm Jacobs


301

Op den 2 september 1820 ontfangen op conditie alsboven de somma 00 gulden tot nader verlikwadatie. Uit order van Harm Jacobs Hamming Gerrit B. Boekhoud (?) in qualite. Nog het restant kooppenningen ter somma van ƒ 20,- ten vollen voldaan zonder eenige reserve. Hogemeden den 28 september 1820. P.D. van Looyen in qualite voor H.J. Hammeng.

Transcriptie III Borderel van inschrijving. Hillebrand Wridsers Elema, landbouwer onder Zuidhorn, en de erfgenamen van nu wijlen Wridser Wridsers Elema, kiezende tot de executie dezes domicilie aan de behuizing n° 23 onder Zuidhorn, Verzoekende ten laste van Boele Jans Postema, van beroep timmerman, en Korneliske Jans, ehelieden, wonende op de Hoogemeden, Ten gevolge acte gepasseerd voor mr Frans Izaäk Abresch, openbaar notaris, residerende te Zuidhorn en getuigen, den vijfden october van het jaar eenduizendachthonderdentwintig, behoorlijk geregistreerd, tot zekerheid van een kapitaal groot achthonderdenvijftig guldens, rentende ’s jaars naar vier en een vierde procent, aflosbaar den twaalfden mei van elk jaar, na gedane opzage van drie maanden voor den verschijndag der intressen, alsmede tot zekerheid van twee jaren achterstallige interessen, het loopende, en der kosten in cas van executie, de inschrijving van hun regt van speciaal hypotheek op eene behuizing geteekend nummer veertien, met tuin en appelhof daarbij behoorende, alles staande en gelegen op den Horn onder de Hoogemeden, gemeente Aduard, aan voornoemde debiteuren toebehoorende; bij het kadaster dier gemeente bekend in sectie E, n° 169, 170 en 171. B.J. Kramer qlt. 7/76 29/7 folio 6 en 7 den 8 febr. 185. Ingeschreven ten kantore van hypotheken en kadaster te Groningen den achtsten february 185 in deel 29 nummer 7 folio zes en volgende, dagregister deel zeven nummer 76, ontvangen nevenstaande som van twee gulden en veertien centen. De Bewaarder, (onleesbaar). Regt ƒ -,85 38% -,32 ½ zegel -,6 ½ salaris -,0 ƒ 2,14. Bijlage VI

302

Bijlage VII Transcripties betreffende het waterschap De Lagemeeden De ondertaande transscripties zijn van de hand van drs. A.L. Hempenius en dateren van  en 5 november 2003. Beschrijving 2 Vergunning van de Landdrost in het Departement Groningen voor de volmachten van de Hoge en Lagemeden tot het maken van een tijdelijke richeling of kade van stro, aarde en mest op lage plaatsen van de trekweg ter wering van het hoge (buiten)water, 1809. 1 stuk

Transcriptie In de linker marge bovenaan Voor het Land. NOTA. De dagteekening en het nummer of de letter bij de aanhaling dezer naauwkeurig uit te drukken. N° 6 Groningen den 16 february 1809. De Landdrost in het Departement Groningen, Gelezen hebbende eene memorie van den overopziener Aardenburg, daarbij ter voldoening aan den mondelingen last van den Landdrost rapporterende nopens de defecten, welke aan den trekweg in het Westerkwartier door de aldaar plaats hebbenden hoogte van het water zijn veroorzaakt, en voorts aan de Landdrost voordragende om aan de volmagten van de Lege Meden op hun verzoek te accorderen het leggen van een stroo-, aarde- en mestricheling op alle plaatsen van den trekweg nevens hunne polders gelegen, welke door overstroming worden bedreigd, en dat aan dezelven tevens wierde gepermitteerd om eene spit grond uit de binnenglooying van den trekweg, waar dezelve eene breede aanlage heeft, uit te nemen; zoo nogthans, dat zulks bij lager water moet worden hersteld, terwijl hun ook het aanvoeren van mest en stroo enz. over den trekweg alsdan zoude behooren te worden toegestaan, met verdere informatie dat er geene schade van aanbelang aan den trekweg is veroorzaakt, en het water zedert den 13 reeds ½ voet was gevallen, doch dat het zeer dienstig zoude zijn, dat de aannemer der reparatiën van den trekweg in het Westerkwartier wierde gelast om de gespoelde gaten in denzelven zonder verwijl te doen herstellen;


303

Autoriseert de Landdrost voornoemd: 1mo [=primo] de volmagten van de Hoge en Lage Meden bij dezen om eene kade van mest en stroo op de plaatsen van den trekweg nevens hunne polders gelegen, welke door overstroming worden bedreigd, te leggen, om eene spit grond uit de binnenglooying van den trekweg, waar dezelve eene breede aanlage heeft, en geene grond anders uit hoofde der inundatie der landen te bekomen is, uit te nemen, en om de benodigde mest en stroo enz. tot het leggen der bedoelde kade over den trekweg te vervoeren, onder die bepaling echter, dat de trekweg, waarvan een spit grond is afgenomen, bij laag water wederom worde hersteld, en het een en ander onder toezigt van den overopziener Aardenburg worde geëffectueerd; gelast 2do [=secundo] etc. Uit last van den Landdrost voornoemd, (w.g.) M. Salverda In de marge: Coll. R.G.

Beschrijving 33 Besluit van de commissaris der provincie Groningen waarnemende de taak van G.S. houdende vaststelling van het peil, 1943, en briefwisseling tussen het waterschap en G.S. betreffende het peilbeheer, 1981. 1 omslag NB Transcriptie van een brief van het bestuur van het waterschap Lagemeeden aan G.S. (ongedateerd, maar ingekomen op de provinciale griffie op 7 maart 1980), die op een natte fotokopie, die meer en meer vervaagt, in het archief lag.

Transcriptie Geacht college, Ondergetekenden, bestuur van het waterschap Lagemeeden, dienen u hier van antwoord op een schrijven, wat u ontvangen heeft van een viertal ingelanden van het bovenvermeld waterschap. Punt 1. Deze ingelanden zijn van mening dat het waterpeil in de winter te hoog word aangehouden. Daar er al eens vaker moeilijkheden over geweest zijn, is het peil indertijd door de heer Alewijn van de Prov. Waterstaat vastgesteld. Nu kan het bij veel regenval wel eens een dag aan de hoge kant zijn, maar is gauw genoeg weer weg.

Bijlage VII

304

Dat het land bij veel regen wel eens drassig is, vooral de lagere gronden, zal aannemelijk zijn, maar van onderlopen is geen sprake. Punt 2. Dat er steeds op minimum aan stroom word gedraaid, d.w.z. als het hoogst noodzakelijk is, is zeer onjuist. Wel als het water overdag hoog is, maar niet alarmeerend, dat er dan nachts gedraaid word met goedkope stroom. Dat er bij normale regenval de gaten vol water staan, is een normale zaak, daar het gemaal het water niet van het land kan afmalen en de goten van de landerijen vaak in een zeer slechte staat zijn. Punt 3. Daar er afgelopen zomer door het bestuur naar gevraagd is aan twee van deze ingelanden: ‘Moeten die strijkdammen er ook nog in?’, is hierop geantwoord: ‘De waterstand is prima in orde, en maak dan direct maar geen verdere onkosten.’ Deze watergangen zijn in 1978 tweemaal geschoond en in 1979 de ondiepe plaatsen met de kraan uitgebaggerd. Daar waren ze best over tevreden, want het water ging nu sneller weg, en hadden ze geen last meer. Op de vergadering van de ingelanden op 5 februari 1980 is hier nogmaals over gesproken, maar toen waren deze heren niet aanwezig. Punt . Bij een storing in het gemaal is de waterstand een paar dagen extra hoog geweest; dat is juist. Dat het bestuur geen noodpomp heeft geplaatst, is dat het gemaal langer buiten werking was dan verwacht; was wegens het materiaal dat gebruikt moest worden, niet aanwezig was. Dat er maandags avond over getelefoneerd is over een noodpomp door een ingeland, en dat hij dinsdags om 11 uur weer klaar was, is daar geen werk van gemaakt. Want als er een noodpomp moest komen, moest de hele aansluiting nog klaar gemaakt worden, en dat zou minstens een dag duren. Dat er 1 ha voordroogkuil in het water stond, is beslist onjuist. Dat een varkenstal met 120 mestvarkens gedeeltelijk overstroomde, is ook geheel onjuist, want in maart 1979, toen de kanalen en de landerijen allemaal blank stonden, lagen deze varkens ook nog droog, hoe kunnen ze dan nu overstromen? Dat alle stalmest, die deze winter over het land was gebracht, verloren is gegaan, komt niet van te hoog water, maar van het hemelwater. Hopende hiermede u een juiste toelichting op uw brief te hebben gegeven. Het bestuur waterschap Lagemeeden (w.g.) A. Brouwer, R.P. Hofstede, en onleesbaar. Secretaris-boekhouder W. Horst, Hoendiep 39, Oostwold (W.K.)


30

Bijlage VIII Transcriptie Archief waterschap Noordwijkerpolder, inv. nr. 7 De ondertaande transscriptie is van de hand van drs. A.L. Hempenius. Beschrijving 7 Vergunning van het waterschap Westerkwartier voor het voorlopig bestuur van het waterschap Noordwijkerpolder tot het maken van een nieuwe watergang naar het Dwarsdiep, 1913. 1 stuk

Transcriptie Waterschap Westerkwartier No. 680 Bericht op schrijven van den 13 maart 1913. verz. 23 juni 1913.

Zuidhorn, 21 april 1913.

Het hoofdbestuur v/h waterschap Westerkwartier heeft heden goedgunstig beschikt op uw adres tot het maken van eene nieuwe watering naar het Dwarsdiep, waarvoor bestemd is de scheidingsloot tusschen de perceelen sectie G nrs. 1631, 1250, 1251, 178 eener- en de perceelen G nrs. 1631, 17, 176, 179 anderzijds, en zulks onder de navolgende voorwaarden: a. dat de sloot moet worden onderhouden op een bodemdiepte van 0.0 m beneden Wester-kwartierpeil, met een bodembreedte van 1 meter; b. dat in een tweetal dammen cement-ijzeren riolen moeten worden gelegd en onderhouden wijd binnenwerks 0.50 m in diameter; c. dat de vergunning voorloopig wordt verleend, terwijl dit definitief zal geschieden, wanneer en zoodra uw waterschap is opgericht onder goedkeuring van heeren gedeputeerde staten, waarna reglement door ons wordt ingewacht. Gecommitteerden uit het hoofdbestuur voornoemd, de voorzitter (w.g.) G.A. Talens de secretaris (w.g.) L. Koster [adressering:] Voorl. Bestuur Noordwijksterpolder

Bijlage VIII

30

NB De tekst is aangevuld naar de brief voorkomend in het register van uitgaande missives van het waterschap Westerkwartier. NB Voorwaarde c. suggereert de oprichting van het waterschap door G.S. Waterschappen kunnen echter alleen maar worden opgericht en gereglementeerd door provinciale staten. G.S. dragen zorg voor publicatie van het reglement in het provinciaal blad; gecommitteerden verzoeken toezending van een los exemplaar van het reglement, zodra het is gepubliceerd.


307

Bijlage IX Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Sebaldebuurstermolden Het onderstaande overzicht is van de hand van drs. A.L. Hempenius. ontvanger 1801-1811 pred. Nic. Westendorp 1811-181 Hotse Tonnis Sche(e)ringa Molenaars Eind 1801 - mei 1808 1808-181 181-1818 1818-1820 1820-1825 1825- 1859 november 1859 - maart 1895 Maart 1895 - 1953 1953-1965 1965-1970

Wijmer Garmts. Jan Hindriks (van der Gulden). Abel Onnes. Jan Hendriks Koning. Willem Derks Pera. B.P. Hovinga (- oktober 1859). W.B. Hovinga. J. van Esch (1865-1953). E. van Esch (Klazienaveen 1922 - ). Jan Jansen (1931- ).

Bijlage IX

308

Bijlage X Transcriptie betreffende archivalia van het waterschap De Sebaldebuurstermolden De ondertaande transcripties zijn van de hand van drs. A.L. Hempenius en dateren van november 1998. Beschrijving 4 Stukken betreffende de oprichting van een molenpolder te Sebaldeburen, 1801. 1 omslag Rekest van ingezetenen van Sebaldeburen aan het Hof van Justitie te Groningen om vooren tegenstanders van het zetten van een watermolen bijeen te roepen en door een raadsheer te doen horen, concept, 1801 (kort na 19 januari). 1 stuk

Transcriptie De ingezeten[en] van Zebaldaburen kum annekzis nefens enige lantgebrukers van ‘t kaspel Grotegast, de lander[i]jen z[i]jnde aldus gelegen, zig strekkende249 van ‘t zogenaamde Grotegastme[r] N[i]jdieep, dan oostwaart tot het zogenaamde Waldieep, ferders van de Jouwer tot noorwaart aan ‘t Zant. De mederheit der engelanden besloten hebbende om een watermolen te laten zetten op den 19 jannari, dog enige ingeze[tene]n, met namen de wedu[we] van Garremt Jakops, Harrem Jakops, de wedu[we] van Marten Gerrems, Freerk Jans, Dirk Jans, met welke w[i]j in onderscheiden rijzens in komferinsje z[i]jn geweest, welke tot nog toe ongenegen z[i]jnde de onwillige in de onderscheiden rijzen aangeprezenteert, zo z[i]j haar water konden of willende bergen, maar in geen[en] dele willende besluten. Dus finden w[i]j ons als genootz[aakt] ons te wenden tot den Hofe van Justitsie, daar de t[i]jt reets al ferre ferstreken is, aan den Hofe ferzoeken om de pert[i]j[en] zo spoedig als mogel[i]jk is in kom[m]isje te ferstaan. (met andere hand geschreven; namen van de onwilligen:) weduwe van Garmt Jacobs Harm Jacobs de weduwe van [M.] Gerems, Frerik Jans en Dirk Jans, op ‘t Westerzand onder Sibaldebuiren.

29 Begrenzing ongeveer: tussen het Grotegastmer nijediep (Grootegastertocht) en het Wolddiep; tussen Jouwer en het Zand, dit is het Westerzand.


309

(in dorso, met dezelfde tweede hand:) Volmagten zijn Jan Wobbes, Geuke Lubbes en Pieter Eentjes, Abel Jans, Jan Hotzes, tezamen als volmagten tot het zetten van een watermolen ten behoeve van de landen onder Sibaldebuuren en Grootegast.

Beschrijving 4 Stukken betreffende de oprichting van een molenpolder te Sebaldeburen, 1801. 1 omslag Attestatie van de wedman van het gericht van Westerdeel Langewold voor Geuke Libbes (Lubbes) en Jan Wobbes als volmachten tot het zetten van een nieuwe watermolen te Sebaldeburen betreffende het bezoeken van vooren tegenstanders van de totstandkoming van een molenpolder, 1801. 1 stuk

Transcriptie Ondergeschreven gerigtswedman van Westerdeel Langewolt attestere mits deezen te hebben geads[isteert] de gevolmagtigden wegens het binnendijken van de zoogenaamde polder onder Sebaldabuiren alsmeede tot het daarin stellen van een nieuwe watermoolen met anex daartoe behoorende, zijnde Geuwke Libbes, woonagtig tot Grotegaest en Jan Wobbes, woonagtig tot Sebaldabuiren, en bin met dezelven gekoomen op het Westerzand onder Sebaldabuiren, met een zeekeren contrackt tot toestemminge van het dijken en timmeren der voorzeide moolen ten huize van Pieter Eenties, verklaarde wel te willen teekenen het contrackt, als meede daar prezent Geert Eenties, hetzelve verklaarde; en toen komende ten huize van Derk Jans, de man en vrouw verklaarden als zijn land niet onder de moolen willende hebben, en onder een en ander reedencavelinge eindeling en ten laasten zeggende, dat hij vreesagtig was om de lasten vervolgens niet te kunnen betaalen; en bin met dezelven gekoomen ten huize van de weduw van Marten Gerbens, de vrouw ende meerderjaarige zoon verklaarden niet te willen met haar land onder de voorzeide moolen of haar land moste er al onder tot aan het trekdiep toe. Adidem ten huize van Harm Jacobs, de man verklaarde om van zijn land er niet onder de voorzeide moolen wilde hebben als wel bij de Matsloot af en anders bij het trekdiep af. En bin met dezelven thoen gekomen ten huize van de weduw van Garmt Jacobs, weigerende hetzelve contrackt om het te teekenen, en zeggende dat sij met haar nabuiren daar eens over wilde spreken en verders spreeken over de dingen, waarop sij eindeling seide als dat sij het noorder land er niet onder de polderdijk wilde hebben, maar seide: het suider land kan mij nog veel niet scheelen.

Bijlage X

310

Dit vooren- en bovenstaande geads[isteert] op dato den 19 januwary 1801, en hiertoe om attestatie verzogt, en hetwelk ik niet en konde weigeren, en hebbe deezen afgegeven na waarheit om te strekken na behooren. Afgegeven tot Grotegast, (w.g.) Albert T. Ploegh, wedman. in dorso: An den burger Geuke Libbes tot Grotegast per mem(orie)

Beschrijving 9 Inventaris / staat van boeken en andere stukken, uitmakende het archief van het polderbestuur en van de poldermolen te Sebaldeburen, de Eendracht genaamd, 1841. 1 stuk

Transcriptie Inventaris der boeken en stukken behoorende aan de administratie des polderbestuurs en van [de] poldermolen te Sebaldeburen, de Eendracht genaamd, opgemaakt en overgedragen door boekhoudende volmagt Hotze Tonnis Scheeringa, dewelke bij dezen voor zijne post bedankt en zijn ontslag gevraagd heeft. N°1 N°2 N°3

N° N°5 N°6 N°7

Een kasboek houdende ontvangst en uitgave der administratie. Een staatboek der administratie. Een register naar het kadastrale plan der rijksmeeting van het getal bunders enz. der respective landen behorende onder de poldermolen, van en met de namen der eigenaars of gebruikers. Twee kohieren van het 90 en 91 paai molenschot [180]. Drie aankomstbrieven of eerste grossen van het molenaarsland en van de molenberg en het molenaarshuis-stee.20 Een register van verhandelinge, reglementen en instructiën, contracten, meetings des polders, publiekatie, insinuaties enz. Een molenreglement (thans vigerend).

250 Van nr 5, drie aankomstbrieven, is alleen de notariële akte van 1815 betreffend de aankoop van tweee grazen land bij de molen bewaard. In het kasboek wordt in 1801 (vanaf 9 oktober) vermeld: nr. 25 aan Jan Wobbes voor het molenstee Hfl. 50,- (verzegeling); nr. 26 aan Berend Andries e.c. idem Hfl. 30,- (verzegeling). Nog: Kasboek, 27 februari 1832, voorlopig koopcontract voor ½ gras land van S.T. de Vries; ibidem 2 oktober 1832, aan mr. H.P. Wichers de helft der kosten van een acte wegens het voor de poldermolen gekocht stuk land van Sjoerd T. de Vries, Hfl. 7,-; ibidem 22 januari 1833, transportakte mr H.P. Wichers te Leek d.d. 16 april 1832, aankoop van 68 vierk. roeden en 30 ellen land van S.T. de Vries en vrouw, Hfl. 90,-.


311

N°8 N°9 N°10 N°11 N°12 N°13 N°1 N°15 N°16 N°17 N°18 N°19 N°20 N°21 N°22 N°23 N°2 N°25 N°26 N°27

Een register van de meeting des polders 1802. Een instructie van den molenaar B.P. Hovinga 1825. Een reglement van brandverzekering-maatschappij van gebouwen enz. en Adidem van windmolen[s] alleen voor de provintie Groningen benevens de acten van deelnemingen voor de molen en molenaarshuis. [1839]21 Een reglement op zegel met een daarbij behore[nde] verhandeling. Een besluit wegens uitwatering. [180] Een acte der ingelanden bij het verkiezen eener volmagt 180. Een idem de 30 december 1806. Ene verhandeling den 20 februari 1833. Idem idem den 1 febr. 1836 vermindering van het molema tracte.22 Idem toelage aan de volmagten den 16 maart 1836. Idem de polder in bunder te brengen den 2 maart 1837. Idem opcenten op de restant molengeld[en] de 31 maart 1838. Een acte tusschen de volmagten en eenige landgebruikers van provisionele lande voor vast opgenomen onder de molen den 5 february 1838. Een schouwcedulle 1837. Twee copiële berigten. Romelderij, bestekken, condigcedullen enz. Een kladregister der molengelden naar het bunder 1838. Contracten van onderscheiden aard. Een paket exemplaren quitantie van molengeld.

Ondergeteekende verklare bovenstaande materieel betrekkelijk de molenpolder te Sebaldeburen ontvangen te hebben van H.T. Scheeringa, waarbij dezelve de geheele administratie van gemelde poldermolen heeft overgedragen, weshalve wij bij dezen hem H.T. Scheeringa zonder eenige reserve dechargeren. Sebaldeburen den 22 mei 181. De volmagten van de watermolen te Sebaldeburen, (w.g.) J.A. Graslander B.J. van der Lei A.D. Pera

Aldus opgemaakt door mij ondergeteekende in qualiteit boekhoudende volmagt van de watermolen te Sebaldeburen den 10 april 181. (w.g.) H.T. Scheeringa (met andere hand:) Vorenstaande infentaris of lijst der bij de molenpolder van Sebaldeburen behorende stukken overgenoem met de in dezen uitgedrukte stukken.

Grootegast den 18de maart 186. (w.g.) L. van Klooster Overgenomen met de in dezen uitgedrukte stukken. Sebaldeburen den 29 mei 185. (w.g.) J. J. van Zanten Overgenomen met de in deze uitgedrukte stukken. Sebaldeburen den 31 maart 1860. (w.g.) W.P. Harkema

251 Betreffende de brandverzekering van de molen en het molenaarshuis: Blijkens het kasboek is het molenaarshuis op 13 november 1839 bij acte van deelneming ingeschreven bij de Onderlinge Brandwaarborgmaatschappij in de provincie Groningen; herbouwwaarde Hfl. 00,-; verkoopwaarde Hfl. 250,-. De molen is in december ingeschreven voor ¾ van de waarde ad Hfl. 3.000,-. 252 Molenaarstractement; van Hfl. 20,- op Hfl. 15,- per kwartaal.

Bijlage X

312

Toelichting Bij nader inzien zijn de meeste stukken van blijvend belang van deze inventaris wel bewaard gebleven. Dat verschillende nrs van voorbijgaand belang verloren zijn, is niet erg (nrs. , 9, 10, 11, 15, 17, 22, 23, 25 en 27). Opmerkelijk is het verlies van het register nr.6. Daarnaast wordt nog (als pakketje?) van contracten nr. 26 genoemd. Nr. 12 zou een door het Intermediair Bestuur of het Hof van Justitie goedgekeurd reglement kunnen zijn geweest. De bestekken, waarvan maar één (inv. nr. 6) nummer 2 draagt, horen mijn inziens bijeen. De inhoud van nr. 21 lijkt op een vergroting van de molenpolder te slaan. Blijkens optekening in het kasboek in 1838 gaat het echter om een verkleining van de polder.23 Dorsale nummeringen op stukken van vóór 182 (inv. nr. ): Attestatie van de wedman, 19 januari 1801 geen Rekest van ingezetenen aan het Hof v.J. 1801 geen Rekest v.d. volmachten aan idem, 1801 geen Contract van vereeniging 25-2-1801 nr. 26 Conventie volm. en Berend Andries wegens molen en huisstede 25--1801 geen Declaratie van mr. H.W. Hoving (23--1801) geen Rapport meting der landen 1802 nr. 8 Extract-handelingen 11-6-180, met uitvoering betr. aanwijzing van een Uitwatering (loopt uit op een rekest aan de drost der Jurisdictie, oktober 180) geen, nr. 13? Rekest aan de drost der Jurisdictie 22-10-180 geen Transportakte 1815 geen (moet nr. 5 zijn) Inventaris 18124 nr. 28 (inv.nr. 1) Handelingen oktober 1801 geen Handelingen 23 december 1803 geen Handelingen 15 november 180 nr. 1 Handelingen 20 februari 1833 (molen in brandverz.) nr. 16 Handelingen 16 maart. 1836 (toelage volm.) nr. 18 Handelingen 2 maart. 1837 (kad. legger) nr. 19 Handelingen 31 maart. 1838 (restant molengeld, inv. nrs. 32, 3, 6-7 en 9-50) nr. 20

253 1838 Uitgave 3 april: Aan J. Wilkens deurwaarder bij de regtbank van eerste aanleg te Groningen kosten terzake eener opzage aan Jantje Garmts weduwe Pieter Eentjes Harkema wegens het eindigen van het genot van hare landen onder de watermolen, welke zij tot dusverre provisioneel volgens contract van de 25 january 180 genoten heeft, van stonden aan heeft opgehouden blijkens exploit van 13 february 1838. Hfl. 8,87 1/2. 25 Formaat en watermerk zijn ongelijk.


313

Bestek oude diep 1801 (38) Bestek dam 1801 (inv. nr. 6) Bestek ophogen Zand.weg 1805 (inv. nr. 9) Bestekken 1823, 1827, 1832, 183 (inv. nr. 50) 2 nieuwe molenroeden, 182 (inv. nr. 32) Bestek rietdekken watermolen 182 (inv. nr. 3)

nr. 2 geen geen geen geen geen

Nog enige gegevens uit het kasboek, inv. nr. 23: Het molengeld wordt naar behoefte uitgeschreven. Het gaat steeds om hetzelfde bedrag, wat het bijhouden van een kohier vergemakkelijkt. Het eerste paai, uitgeschreven voor 1 juni 1802, is berekend over 1223 gr. (+ 2 1/2 agtendelen), en bracht naar een omslag van 5 stuiver per gras 306--3 op (iets teveel). Het tweede paai, over 1198 (!) gemeten en 25 ongemeten grazen, bracht eveneens 306--3 op (ook iets te veel); 5e paai, 180, 306-7-; 7e paai, 1805, 303-17-; 10e paai, 1806, t./m. 29e paai, 1812, 306-17-. Vanaf 1813, wanneer blijkbaar al met S.T. de Vries is afgesproken 2 grazen te kopen, is de opbrengst van een paai 10 stuiver minder, nl. 306-7-; in het tientallige stelsel vanaf 1825 is dat Hfl. 306,36 1/2. Vanaf paai nr. 86 (1838) is het molengeld gelijk aan de opbrengst van ƒ 0,50 per bunder. Vóórin het kasboek vanaf 188 staat: ‘Het molengeld in 2 gelijke paayen over een vol jaar bedraagt ƒ 510,76’, dit is 2x Hfl. 0,50/ha. Afkoop watermolentje van de Grootegaster boeren: (1801 vanaf 9 oktober) nr. 36: Aan de Gastmer boeren in afbetaling van de onkosten wegens hun molentje gemaakt, Hfl. 23- :-6. nr. 65: Aan de Gastmer boeren in afbetaling wegens het zetten van hun molentje, Hfl. 23- :-6. 1803, nr. 25: Aan de Gastmer boeren in afkorting der onkosten wegens hun molentje, Hfl. 6- 1-6. 180, nr. 15: Aan de Gastmer boeren in finale afbetaling, Hfl. 23-17-:. Samen Hfl. 116- 0-2.

Bijlage X

314

Bijlage XI Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Verbetering De ondertaande gegevens zijn verzameld gedurende de bewerking van het archief door drs. A.L. Hempenius. 25 april 1807: de drie afgegane volmachten G. Oterdoom, L. Nouta en Jan H. Tol blijven als assistenten continueren. Boekhouder (1789) - 1803 1803-1805 1805-1806 1806-1808 1808-182

Izaäk van Delden. Fokke Geerts. Goedhart Oterdoom. Lourens Ellens. Tonnis van Duinen Jzn.

Secretaris-boekhouder 182-1870 1870-1872 1872-1876 1876-1900 1900-1909 1909- 1912 1912-196 196-1961 1961 - 31-12-197

Joh. Buiring. Mr. C.C. Geertsema. J. van Elmpt. L.H. van Hemmen. A.G. Roos. H.A. van Hemmen ( - 1912). G.W. Keizer. D. van der Veen. E. Groothoff (17-03-1912 – 09-02-1975).2

Machinist-werkman (1955) – 1 november 196 L. Doornbosch (10-061909- ). Bedienaar gemaal -

255

Jan Pijpstra (08-01-1920 - )

Wachtgelder bij het waterschap Westerkwartier.


31

Bijlage XII Transcripties betreffende het waterschap De Verbetering De ondertaande transcripties zijn van de hand van drs. A.L. Hempenius en dateren van maart 200. Beschrijving 1 Stukken betreffende de ontpoldering van 183 ha in de gemeente Groningen, 19-193, 19 (1980, 1981). 1 omslag

Transcriptie OVEREENKOMST Onderwerp: ontpoldering gem. Groningen (ged.) De gemeente Groningen, vertegenwoordigd zijnde door de burgemeester en het waterschap “Westerkwartier”, vertegenwoordigd zijnde door het hoofdbestuur, Verklaren te zijn overeengekomen, behoudens goedkeuring van het College van gedeputeerde staten der provincie Groningen, Het gebied, zoals is aangegeven op de kaart behorende bij de desbetreffende besluiten van de gemeente Groningen en het waterschap “Westerkwartier”, totaal groot ± 209 ha., te onttrekken aan de invloedssfeer van het waterschap “Westerkwartier” onder de navolgende voorwaarden: Voor het onttrekken aan de invloedssfeer van het waterschap betaalt de gemeente Groningen een afkoopsom van ƒ 27.887,3 (waarin begrepen een bedrag van ƒ 5.63,3 , dat het waterschap “Westerkwartier” aan het waterschap “Electra” moet betalen voor het bemalen van dat waterschapsgebied) overeenkomstig de berekeningen in de besluiten genoemd. In het te ontpolderen gebied neemt de gemeente Groningen de taak van het waterschap ten aanzien van de waterbeheersing volledig over en kan het waterschap “Westerkwartier” hierop geen enkele invloed meer uitoefenen. In het gebied verzorgt de gemeente Groningen de volledige afwatering en kan het waterschap “Westerkwartier” hiervoor niet meer aansprakelijk worden gesteld. Het waterschap “Westerkwartier” zal zorgdragen voor wijziging van het bijzonder reglement voor het waterschap “Westerkwartier”, waarin de nieuwe grens van het waterschap zal worden omschreven. Bijlage XII

31

Aldus overeengekomen en getekend te: Groningen d.d. 8 mei 1963 Zuidhorn d.d. 19 febr. 1963. Gemeente Groningen: , burgemeester

Het Hoofdbestuur van het waterschap ‘Westerkwartier’: w.g. Gaaikema , voorzitter w.g. Venema , secretaris

Beschrijving 29 Akte van transport door P.A. Oosterhof en Jan Hansens aan de volmachten van de belanghebbende ingelanden ten zuiden van het trekdiep onder Hoogkerk (en Groningen) van 1 ½ grazen land onder Hoogkerk ten zuiden van de Avondsloot ten behoeve van de bouw van een watermolen, 1800; hierbij: bekendmaking van de volmachten om een huis ‘op koude grond’ te bouwen, alsmede kwitantie van de ontvanger voor de betaling van de 0ste penning van de koopprijs van het land, 1800. 3 stukken

Transcriptie Opschrift los omslag: Verzegelinge en quitantie van den ontvanger benevens colleckte [ce]dul van Hoogkerk weegens aankoop van 1 ½ grasen land, daar de molen op staat, van Pieter A. Oosterhoff en Jan Hanssen, 1800. Transcriptie van de verzegeling: Rudolf Hendrik Koning, juris utriusque doctor, richter van Hoogkerk, betuige dat persoonlijk voor mij zijn gecompareerd Pieter A. Oosterhof en Jan Hansens, welke bekenden en beleeden te hebben verkogt en overgedragen aan Izaäk van Delden, Jan H. Smit, Jan Geerts, Jacob Eleveld, Barteld Harms Staal en Abraham Alberts, tezamen aangestelde en gequalificeerde volmagten der geïnteresseerde ingelanden tot het bouwen van eene commune watermolen en de directie daartoe behorende ten zuiden van het Trekdiep onder Hoogkerk, welke mede compareerden en dezen koop accepteerden, den eigendom van een en een half gras vrij land, gelegen in een stuk van negen grasen in naam (?) onder Hoogkerk, zoo thans is afgemeten en afgebakend, hebbende tot naaste zwetten: ten noorden den Avondsloot, ten oosten de weduwe Ties Hansen, ten zuiden en westen de verkoperen, zullende de scheidsloot alleen op kosten der koperen q.q. moeten worden gegraven, welke daarvoor ook de aarde alleen aan


317

hunne zijde zullen behouden, voorts met lusten en lasten, regten, servituten en zwarigheden naar proportie der grasen, invoegen door verkoperen kan worden verdeedigd; en is hierbij geconditioneerd dat op der verkoperen hieraan zwettende land nooit eene behuizinge of eenige plantagie zal mogen worden gebouwd of geplantt, waardoor aan de vrije wind voor de watermolen, zoo de koperen q.q. op dit hun aangekogte gedenken te bouwen, te eeniger tijd eenige hinder zoude kunnen worden toegebragt; en zulks alzoo verkogt voor eene somma van driehondert car.guldens, zegge ƒ 300-“-“, welke penningen de verkoperen verklaarden van de koperen q.q. ten vollen te hebben ontfangen, doende daarvoor zonder reserve quiteeren, stellende de koperen in het geruste posses van het verkogte, belovende hetzelve te zullen hoeden en waaren voor alle actie en aanspraak, zoo voor dato dezes koops daarover mogte zijn geweest, stellende daarvoor ten onderpande alle hebbende en verkrijgende goederen, met submissie aan alle hoge en lage gerichten en derzelver parate reale executie, onder renunciatie van alle dezen strijdige exceptiën; in oirconde der waarheid heb ik richter opgemeld dezen eigenhandig vertekend en met mijn gewoon zegul bekragtigd op den 19 may 1800. (w.g.) R.H. Koning richter Met het half afgebroken zegel en contrazegel van de richter in groene was. Twee losse stukjes papier met de volgende tekst: Den 23 april 1800 Izak van Delden te Groningen en consorten maken ten Collecte te Hoogkerk bekent om te willen timmeren een huis op koude grond. (kleine afdruk in zwarte inkt van het wapen van de provincie) S. Rotgerts Coll. Ontvangen van J. van Delden en consorten ’t provinciale contingent wegens 1 ½ gras onder Hoogkerk gekogt van Pieter A. Oosterhof voor de somma van ƒ 300-:-: , waarvan de provincie wegens de vrijwillige verkooping volgens staatsresolutie van den 1 januarii 1793 competeert de 50ste penning bedragende ƒ6:Clerq salaris ƒ 12 Actum Groningen den 3 september 1800. f 6 – 12 -. (w.g.) H.J. ….. ontf.

Bijlage XII

318

Beschrijving 4 Onderhandse akte van overeenkomst van ingelanden om de maren gezamenlijk tweemaal per jaar schoon te maken, te ruiden of te hoeken, 1803. 1 stuk

Transcriptie Wij ondergeschreven alle medepligtigen tot het schoonhouden, ruyden of hoeken der maaren, behoorende onder onse molen ten zuiden het trekdiep buiten Apoort, Bekennen en verklaaren bij dezen ons onderling te hebben verbonden om dezelve maaren, eenieder voor zijn andeel, pand of panden, tweemaal des jaars schoonmaken, ruiden of hoeken, zooals bevonde(n) zal worden te behooren, door de volmagten in der tijd te beoordeelen, en wel de eerste maal tegens St. Jan Middesomer [24 juni], en de twede maal tegens herfst, Roonder Markt [eind september], als wanneer telkens door de volmagten, in der tijd over de watermolen zuidzijde [van het Hoendiep] cum annexis fungeren[de], de schouwing daarover zal geschieden, zullende de nalatige vervallen in de breuke van 24 stuivers, minder of meerder na bevind van saaken en omstandigheden, door de volmagten te beoordelen en zulks ten voordeel der algemeene kassa van gemelde watermolen, welke breuke de volmagten van de gecondemneerde door de weddeman of iemand anders zullen kunnen doen ophalen, en bij weigering of vertraging bij pandhaaling te innen, zullende all de daarover aan te wendene kosten en loopgelden door de gecondemneerden worden betaald; Alles onder verband onser persoonen en goederen, met submissie als naar regten. Actum Groningen den 31 may 1803. Dus getekend op de andere zijde: (w.g.) Jan H. Smit en 37 anderen.


319

Bijlage XIII Enige personele gegevens betreffende het waterschap De Vereeniging Het onderstaande overzicht is samengesteld door drs. A.L. Hempenius. Secretaris 1871-189 1895-1905 1910-1922

P. Dijksterhuis. K.P. Feringa, buiten het bestuur: 1905-1910. J.D. Wiersma.

Secretaris-boekhouder 1922-1932 1932-1933 (1932)1933-1966 1966-1977

J. Feitsma Pz. K. Rispens. P.G. van der Wal (189- ). E. Hazenberg (1922- )

Bode 1871-1897? 1897?-1899? 1899?-192

R. Noordhoff. Ploeg. E. Poppema.

Sluiswachter (1876)-188 188-1887 1887-1890 1891-190?

R.J. van der Mei. R.B. Sijbesma. J. Frik. D. Visser.

Molenaar / Machinist-bode (190?)-19 J. Machiels. 19-1966 S. van der Weide (1901- ). 1966-1978 J.J. Vervat (1932- ).

Bijlage XIII

320

Bijlage XIV Enige personele gegevens betreffende het waterschap Vredewold Het onderstaande overzicht is samengesteld door drs. A.L. Hempenius. Secretaris-boekhouders (1918)-1920 P. Westerbeek. 1920-1932 W. ter Veer. 1932-1956 W. Stückwisch. 1956-1958 Van der Molen. 1958-1965 H. Haan Wzn. ( -1965). 1965-197 P.W. Goldhoorn. Molenaar / machinisten (192)-1957 Js. van Esch. 1957-197 H. van Esch.


321

Lijsten

Lijsten

322

Lijst van gebruikte afkortingen art./ artt. blz. d.d. G.S. ha. inv. K.B. km. nr. / nrs. Prov. blad resp. RHC DA RHC GA Wp NZV

artikel / artikelen bladzijde de dato Gedeputeerde Staten hectare inventaris Koninklijk Besluit kilometer nummer / nummers Provinciaal blad van de provincie Groningen respectievelijk Regionaal Historisch Centrum Drents Archief Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven waterschap Noorderzijlvest


323

Lijst van geraadpleegde archivalia regionaal Historisch Centrum drents archief te assen Archief NV Ontginningsmaatschappij De Drie Provinciën (1924) 191-198, archief van de Ontginningsmaatschappij De Vereenigde Groninger Gemeenten.2 regionaal Historisch Centrum Groninger archieven te Groningen Archief ambtenaren van de waterstaat, 1802-1849.27 Achief Familie Polman Gruys 149-1878.28 Archief Gedeputeerde Staten van Groningen 1814-1942.29 Archief Gewestelijke besturen in Groningen 1798-1814 (181), Archief van de prefectuur van het departement Westereems, 1814-1813.20 Archief der Staten van Stad en Lande, 194-1798.21 Streekarchivariaat Noordoost-friesland te dokkum Archief waterschap De Twee Provinciën, 1918-1970.22 Waterschap Noorderzijlvest te Groningen Archief Besheerpolder (1871) 1872-198. Archief waterschap De Dijken 190-1974. Archief waterschap Doezum en Opende 181-1987. Archief waterschap Eelderwolderpolder (191) 1917-198. Archief waterschap Electra (189) 1913-194 (1998). Archief waterschap De Fanerpolder (1807) 1881-1973. Archief waterschap Fransumerpolder (1930) 193-197. Archief waterschap Grootegast (192) 1930-1987. Archief waterschap De Hoop en Verwachting 1882-1973. Archief waterschap De Jonge Held (1828) 189-197. Archief waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl (111) 1911-1989 (199). Archief waterschap De Kriegsman (1810) 189-1970. Archief waterschap De Lagemeeden (1809) 187-198. Archief waterschap Matsloot-Roderwolde 1933-1984. Archief waterschap De Martinuspolder 1917-1922.

256 257 258 259 260 261 262

Toegangsnr. RHC DA: 18. Toegangsnr. RHC GA: 77. Toegangsnr. RHC GA: 566. Toegangsnr. RHC GA: 1.099. Toegangsnr. RHC GA: 3. Toegangsnr. RHC GA: 1. Toegangsnr. Historisch Informatiecentrum Noordoost Fryslân: 368.

Lijsten

324

Archief waterschap Noordwijkerpolder 1913-198. Archief waterschap Oude Riet 191-1980. Archief waterschap Oude Ruigzandsterpolder (1794) 1919-1987. Archief waterschap De Tolberterpetten (1929) 1949-1978. Archief waterschap De Verbetering (1798) 1872-1978. Archief waterschap De Wemerpolder (197) 198-197. Archief waterschap Westerdeel Langewold 198-1987. Archief waterschap De Westerhornerpolder (1813) 189-1977. Archief waterschap Westerkwartier (183) 183-1994 (199). Archief waterschap De Zuidpolder 1881-198 (199).


32

Lijst van geraadpleegde literatuur Beckeringh, T., Kaart of Land Tafereel der Provincie van Groningen en Ommelanden (Groningen 1784). Engbers K.A.M. en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de wegwaterschappen liggende in de gebieden van de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier (1611) 1853-1995. Laurentius Archief & Geschiedenis XII. Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VII (Groningen 2010). Flier, G. van der, Inventaris van verdwenen molens en C.W.M. Inglot, Inventaris van de archieven van ‘de Hollandsche molen’, vereniging tot behoud van molens in Nederland te Amsterdam (1921) 1923-1973 (1983). Publicatiereeks Stichting Molen Documentatie I (Amsterdam 197). Geertsema, C.C., De zeeweringen, waterschappen en polders in de provincie Groningen (Groningen 1898). -, De zeeweringen, waterschappen en polders in de provincie Groningen (Groningen 1910). Hempenius, A.L., Verzamelinventaris van de archieven van de waterschappen liggend in het gebied van het waterschap Noordenveld. Laurentius Archief & Geschiedenis X en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest V (Groningen 2009). -, Verzamelinventaris van de archieven van De Vereeniging c.q. Bond van Groninger Kustwaterschappen (1916) 1923-1970 (1986) en de Groninger Waterschapsbond (1922) 19251999. Laurentius Archief & Geschiedenis VIII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest III (Groningen 2009). Hoek, S. van der, Polderliefde. Een kleine liefde van het land en mensen in het Grootegaster Westerkwartier (Groningen 1988) Holtman, M.A., Meten en wegen in Groningen (Uithuizen 198). Leest, A. van der en M.A. Caspers, Grote Historische topografische atlas. Groningen, ca. 19001930 (Tilburg 200). Lijst van voor vernietiging/bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden van waterschappen van na 193, Staatscourant 1993, nr. 9 d.d. 8 april 1993 Notulen van het verhandelde in de vergaderingen der Staten van Groningen van het jaar 1857 (Groningen 1901). Rijn, K. van en C. Bruinings, Beschrijving van de molenpolders in het Westerkwartier der provincie Groningen, en de daardoor uitwaterende in de provincie Drenthe (Groningen 182). Veen Czn., B. van der, Groninger Molenboek (Groningen 1981). Verslag van G.S. aan de Staten over 18 (Groningen 187). Wet Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd, Staatsblad 192, nr. 37. Winter, P.J. van, De lijsten van hoogstaangeslagenen in het departement van de Westereems. Werken uitgegeven door de Vereniging Het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief XII en XIII (’s-Gravenhage 191-19).

Lijsten

32


327

Inleiding

Verschenen in de reeks Laurentius Archief & Geschiedenis: I

II

III IV V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

Engbers, K.A.M., Inventaris van het archief van het Sint Anthony Gasthuis te Bolsward 1592-2005. Laurentius Archief & Geschiedenis I (Groningen 200)* en 2 e herz. druk (Groningen 2010). -, Inventaris van het tekeningenarchief van de Provinciale Planologische Dienst in Friesland, 1946-1986 (1992). Laurentius Archief & Geschiedenis II en Archiefinventaris XVII (Groningen en Leeuwarden 2008) en 2 e herz. druk (Groningen 2010). -, Plaatsingslijst van het archief van het Old Burger Weeshuis te Leeuwarden 1867-1999. Laurentius Archief & Geschiedenis III (Groningen 2008).* -, Plaatsingslijst van het archief van het Projectbureau Blauwe Stad, (1994) 1997-2003 (2008). Laurentius Archief & Geschiedenis IV (Groningen 2009).* -, Inventaris van het archief van de Stuurgroep Waddenprovincies te Leeuwarden (1974) 1976-2007. Laurentius Archief & Geschiedenis V en Archiefinventaris XVIII (Groningen 2009). Hempenius, A.L., Inventaris van het archief van het waterschap Hunsingo (1823) 1856-1955 (1991). Laurentius Archief & Geschiedenis VI en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest I (Groningen 2009). -, Inventaris van het archief van het waterschap Electra (1896) 1913-1994 (1998). Laurentius Archief & Geschiedenis VII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest II (Groningen 2009). -, Verzamelinventaris van de archieven van De Vereeniging c.q. Bond van Groninger Kustwaterschappen (1916) 1923-1970 (1986) en de Groninger Waterschapsbond (1922) 1925-1999. Laurentius Archief & Geschiedenis VIII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest III (Groningen 2009). -, Inventaris van het archief van het waterschap Noordenveld (1948) 1956-1994 (2007). Laurentius Archief & Geschiedenis IX en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest IV (Groningen 2009). -, Verzamelinventaris van de archieven van de waterschappen liggend in het gebied van het waterschap Noordenveld: Roderwolde (1853) 1863-1934; Leutingewolde (1856) 18661967; De Zuidermaden 1914-1967; De Weehorst (1916) 1917-1967; De Matsloot 19261934; De Peizer- en Eeldermaden 1928-1984 (1986); Matsloot-Roderwolde 1933-1984 en De Kooipolder. Laurentius Archief & Geschiedenis X en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest V (Groningen 2009). Engbers, K.A.M. en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pompolders, die in het kerngebied van het waterschap Hunsingo hebben bestaan (1790) 1862-1972 (1991). Laurentius Archief & Geschiedenis XI en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VI (Groningen 2010).

XII

XIII

XIV

XV

XVI

XVII

Engbers, K.A.M. en Hempenius, A.L., Verzamelinventaris van de archieven van de wegwaterschappen liggende in de gebieden van de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier (1611) 1853-1995. Laurentius Archief & Geschiedenis XII. Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VII (Groningen 2010). - en -, Inventaris van het archief van het waterschap Westerkwartier (1810) 1863-1994 (2005). Laurentius Archief & Geschiedenis XIII. Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VIII (Groningen 2010). Engbers, K.A.M., Inventaris van het archief van de Gemeenschappelijke Regeling Regionale Brandweer Drenthe (1992) 1994-2008 (2009). Laurentius Archief & Geschiedenis XIV (Groningen 2011). -, Inventaris van het tekeningen- en kaartenarchief van de Provinciale Waterstaatsdienst van Friesland (1801) 1876-1986 (1997). Laurentius Archief & Geschiedenis XV en Archiefinventaris XIX (Groningen 2011). -, Inventaris van het tekeningen- en kaartenarchief van de Provinciale dienst tot verbetering van de Friesche Kanalen (1818) 1935-1969 (1982). Laurentius Archief & Geschiedenis XVI en Archiefinventaris XX (Groningen 2011). - en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pomppolders, die in het kerngebied van het waterschap Westerkwartier hebben bestaan (1790) 1824-1987 (1991). Laurentius Archief & Geschiedenis XVII. Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest IX (Groningen 2010).

* Niet gepubliceerd.

Verzamelinventaris van de archieven

van de bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pomppolders, die in het kerngebied van het waterschap Westerkwartier hebben bestaan (1790) 1824-1987

ISBN: 978-94-90279-17-2 ISSN: 1877-9263 1878-8874

archief & geschiedenis Verzamelinventaris

Recommend Documents