archief & geschiedenis Verzamelinventaris van de archieven

archief & geschiedenis

Verzamelinventaris van de archieven van de wegwaterschappen liggend in de gebieden van de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier (1611) 1853-1995

drs. K.A.M. Engbers MA drs. A.L. Hempenius

Deze uitgave is tot stand gekomen bij de bewerking van de archieven van de wegwaterschappen inliggende in de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier in de periode 2009-2010. De bewerking is uitgevoerd door het bedrijf Laurentius Archief & Geschiedenis te Groningen. Grafische verzorging: Drukwerk: Bindwerk: Omslagillustraties voorzijde:

Sagittarius Graphic Design te Groningen. Waterschap Noorderzijlvest. Provincie Fryslân. Liber magistratus Daventriensis in quo scribentur concordata magistratus et comunitatis: Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek Deventer, Inventaris van het archief der stad Deventer, 1e afdeling (tot 1591), inv. nr. MA 2b, fol. 25v., 28 augustus 1566. Omslagillustraties achterzijde: 1. Getijdenboek, Parijs?, 1490-1500: Koninklijke (v.l.n.r.) Bibliotheek te ‘s-Gravenhage, 76 F 14, fol. 116v. 2. Getijdenboek, Zuidelijk Holland en Utrecht, 1440-1460 en 1490-1500: Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 133 E 17, fol. 174r. 3. Getijdenboek, Delft, 1460-1480: Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 135 E 18, fol. 108r. 4. Getijdenboek van ‘Catharina van Aragon’, Zuidelijke Nederlanden, illustrator: Willem Vrelant, ca. 1460: Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 76 F 7, fol. 55r. 5. Gebedenboek, Maastricht - Convent van Maagdendriesch, ca. 1500 (1500-1600): Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage, 134 C 53, fol. 1r.

CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage: Engbers, Karel Albertus Maria Hempenius, A.L. Verzamelinventaris van de archieven van de wegwaterschappen liggend in de gebieden van Hunsingo en Westerkwartier (1611) 1853-1995 - Bibliografie Groningen: Laurentius Archief & Geschiedenis: Laurentius Archief & Geschiedenis XII Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VII ISBN: 978-94-90279-11-0 ISSN: 1877-9263 ISSN: 1878-8874

Copyright © 2010: K.A.M. Engbers, Laurentius Archief & Geschiedenis Laurentius Archief & Geschiedenis XII Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt in welke vorm en/of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de rechthebbende.



drs. K.A.M. Engbers MA en drs. A.L. Hempenius

Laurentius Archief & Geschiedenis Waterschap Noorderzijlvest Groningen 2010

Laurentius Archief & Geschiedenis XII Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VII

Deze uitgave is tot stand gekomen bij de bewerking van het archieven van de wegwaterschappen inliggend in de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier in 20092010. De bewerking is uitgevoerd door het bedrijf Laurentius Archief & Geschiedenis te Groningen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt in welke vorm en/of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de rechthebbende.

Copyright © 2010: K.A.M. Engbers, Laurentius Archief & Geschiedenis Laurentius Archief & Geschiedenis XIV

Wegwaterschappen

5

Woord vooraf De nu voor u liggende inventaris is de zevende in een nieuwe reeks archieftoegangen van het waterschap Noorderzijlvest. Mijn voorganger, drs. A.L. Hempenius, waterschapsarchivaris bij het waterschap Noorderzijlvest, heeft in zijn lange carrière bij het waterschap Noorderzijlvest en diens rechtsvoorgangers tal van archieven geïnventariseerd. Wegens omstandigheden zijn deze toegangen op de archieven nooit gepubliceerd. Ondergetekende is van mening dat een goed archiefbeheer staat en valt met het beschikbaar stellen van je beheerde informatiebronnen. Als archivaris dien je je archieven te beheren maar ook beschikbaar stellen aan de onderzoekers. Door de archieven toegankelijk te maken kan een groot publiek er kennis van nemen. Het uitgeven van archieftoegangen is dan slechts de eerste stap. Met de komst van de nieuwe reeks Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest is hier een start mee gemaakt. De klassieke archiefinventaris van de wegwaterschappen inliggend in de waterschappen Hunsingo en is het zevende deel in de nieuwe reeks. De nu voor u liggende inventaris is grotendeels van de hand van drs. A.L. Hempenius en deels van de hand van ondergetekende. Het merendeel van de beschrijving der stukken en de (historische) inleiding zijn van zijn hand. Ondergetekende heeft een relatief klein aantal archiefstukken beschreven en het geheel geplaatst in een standaard archiefschema. Daar deze verzamelinventaris en de bijlagen niet eerder zijn gepubliceerd vergde het verzamelen van de gegevens relatief veel werk. Ondergetekende is eigenaar bij Laurentius Archief & Geschiedenis te Groningen. Laurentius Archief & Geschiedenis is door het waterschap Noorderzijlvest ingeschakeld om de taken van zijn voorganger, waterschapsarchivaris, drs. A.L. Hempenius, voort te zetten.

Groningen, H. Walburga 2010.

drs. K.A.M. Engbers MA Laurentius Archief & Geschiedenis Waarnemend waterschapsarchivaris waterschap Noorderzijlvest

Woord vooraf

6

Wegwaterschappen

7

Inhoudsopgave Woord vooraf

5

InleIdIng

17

I

17 17 18 18 19 19 19 20

II

III IV

V

Wegwaterschappen in Hunsingo I.1 Algemene gegevens I.2 Classificatie I.3 Enige gegevens betreffende afzonderlijke waterschappen Wegwaterschappen in Westerkwartier II.1 Algemene gegevens II.2 Classificatie II.3 Enige gegevens betreffende afzonderlijke waterschappen II. Overzicht van de wegen brugwaterschappen in de provincie Groningen Geschiedenis van het archief III.1 Verwerving van de archieven Verantwoording van de inventarisatie IV.1 Algemeen IV.2 Vernietiging van archiefbescheiden Aanwijzingen voor de gebruiker V.1 Onderzoek doen in het archief V.2 Citeerwijze

23 25 25 26 26 26 27 27 28

verzamelInventarIs van de archIeven van de WegWaterschappen lIggend In de gebIeden van de Waterschappen hunsIngo en WesterkWartIer (1611) 1853-1995 29 archief van het waterschap aalsum-de nieuwe eewer 1920-1926 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historsiche gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

31 31 31 31 32 32

archief van het waterschap albertsweg 1934-1995 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

33 33 33 33 3 Inhoudsopgave

8

archief van het waterschap bruiningsweg 1916-1982 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

36 36 36 36 37

archief van het waterschap de carolieweg (1917) 1928-1947 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

38 38 38 38 39

archief van het waterschap de derde bellingeweersterweg (1871) 1930-1995 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 1. Vernietiging van archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Notulen 2.2 Reglementering en opheffing 2.3 Belastingheffing 2. Eigendommen 2.5 Financieel beheer 2.6 Werken

40 0 0 0 1 2 2 2 2 3 3 3

archief van het waterschap ellerhuizerwegen (1872) 1922-1967 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

45 5 5 5 5 6

archief van het waterschap hekkumerweg 1933-1964 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historsiche gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

47 7 7 7 7 8

Wegwaterschappen

9

archief van het waterschap de hoornsche dijk (1926) 1930-1972 (1976) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Vernietiging van de archiefbescheiden 1. Aanwijzingen voor de gebruiker 2 Inventaris 2.1 Notulen en correspondentie 2.2 Oprichting, reglementering, opheffing en archief 2.3 Belastingheffing 2. Financieel beheer 2.5 Secretaris, tolgaarder en beheer van de weg

49 9 9 9 51 51 52 52 52 53 53 53

archief van het waterschap Jonkersweg 1918-1930 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Vernietiging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

55 55 55 55 55

archief van het waterschap de kerspellasten van visvliet en pieterzijl (1611) 1911-1989 (1996) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Notulen, ingekomen en uitgaande stukken 2.2 Reglementering, opheffing en archief 2.3 Bestuur 2. Belastingheffing 2.5 Financiën 2.6 Personeel 2.7 Werken 2.8 Toevallig gedeponeerde stukken

56 56 56 56 57 57 57 58 59 60 60 62 63 6

archief waterschap het langpad 1923-1943 (1949) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

66 66 66 66 66

Inhoudsopgave

10

archief waterschap lauwerzijl-electra (1920) 1921-1924 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

67 67 67 67 68

archief waterschap lindsterlaan-keuningswijk (1932) 1935-1975 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 2 Inventaris

70 70 70 70 71

archief waterschap meedenerlaan (1924) 1925-1980 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

72 72 72 72 72 73

archief waterschap menneweersterweg 1932-1988 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

74 7 7 7 7 75

archief waterschap de mieden 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens

76 76 76

archief waterschap munsterweg en netlaan (1924) 1925-1983 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Notulen 2.2 Oprichting, reglementering, opheffing en bestuur 2.3 Belastingheffing 2. Financieel beheer 2.5 Werken 2.6 Aanhangsel

77 77 77 77 78 78 78 78 78 79 79 80

Wegwaterschappen

11

archief waterschap de noorderweg (1927) 1930-1959 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 2 Inventaris

81 81 81 81 82

archief waterschap oude dijk 1913-1992 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 1. Vernietiging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

83 83 83 83 85 85 85

archief waterschap de paddepoel 1906-1995 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 1. Vernietiging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

87 87 87 87 88 88 89

archief waterschap pebosch 1928-1945 (1949) 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 2 Inventaris

91 91 91 92

archief waterschap de roode weg langs de oude ae 1929-1964 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

93 93 93 93 9

archief waterschap schilligehamsterweg (1866) 1920-1995 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 1. Vernietiging van archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Stukken van algemene aard 2.2 Stukken van bijzondere aard

95 95 95 95 97 97 98 98 98 Inhoudsopgave

12

2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.

Reglementering en opheffing Belastingheffing Financiën Werken

98 98 98 99

archief waterschap toppinga’s weg 1915-1985 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

100 100 100 100 100

archief waterschap de toptil (1877) 1932-1999 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

101 101 101 101 102

archief waterschap de vennen grintweg 1923-1966 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

103 103 103 103 103 10

archief waterschap verbindingsweg twee provinciën 1926-1961 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

106 106 106 106 106 107

archief waterschap verharde wegen eenrum-lutke saaxum-saaxumhuizen (1867) 1926-1973 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

108 108 108 108 110 111

Wegwaterschappen

13

archief waterschap verharde weg kaakhorn-provinciale opweg den andel 1927-1952 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

112 112 112 112 113 113

archief waterschap de vier Wegen (1913) 1919-1962 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 1. Vernietiging van de archiefbescheiden 2 Inventaris 2.1 Notulen en correspondentie 2.2 Oprichting, reglementering en opheffing 2.3 Belastingheffing 2. Eigendommen 2.5 Financieel beheer 2.6 Werken

114 11 11 11 115 115 115 115 117 117 117 118 118

archief waterschap vliedorpsterweg 1938-1971 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

119 119 119 119 120

archief waterschap voslaan (1881) 1921-1995 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

121 121 121 121 122 123

archief waterschap Wiersumsweg 1921-1964 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

124 12 12 12 125

Inhoudsopgave

1

archief waterschap Winsummerweg 1915 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 2 Inventaris

126 126 126 127 127

archief waterschap de zwarte Weg (1930) 1931-1977 1 Inleiding 1.1 Kerngegevens 1.2 Enige historische gegevens 1.3 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

128 128 128 128 128 129

archief onderhoudsplichtigen van de bovenrijg(st)erweg te thesinge 1853-1962

130

archief onderhoudsplichtigen van de kloosterweg te Warffum 1912-1970 1 Inleiding 1.1 Enige historische gegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

131 131 131 132 133

archief onderhoudsplichtigen van een gedeelte van de lageweg te thesinge 1869-1989 1 Inleiding 1.1 Enige historische gegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

134 13 13 13 13

archief onderhoudsplichtigen van de sintelwel vanaf allersmatil tot het schippershuis van de noordpolderhoofdweg in de gemeente baflo 1919-1966 1 Inleiding 1.1 Enige historsiche gegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

136 136 136 136 136

archief onderhoudsplichtigen van de zeeburgsweg en de zeeburgstil 1926-1988 1 Inleiding 1.1 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

137 137 137 137

Wegwaterschappen

15

archief de vereniging de grootegastertochtweg 1932-1962 1 Inleiding 1.1 Enige historische gegevens 1.2 Verkrijging van de archiefbescheiden 2 Inventaris

138 138 138 138 139

bIJlagen I Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Aslsumde Nieuwe Eewer II Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap De Derde Bellingeweersterweg III Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Ellerhuizenwegen IV Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Hekkumerweg V Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap De Hoornsche Dijk VI Enige aantekeningen en transcripties inzake het waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl VII Transcripties passage Dijkboek van Visvliet VIII Overzicht van bestuursleden van het waterschap Oude Dijk IX Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Munsterweg en Netlaan X Overzicht van bestuursleden en overige personeelsleden van het waterschap De Paddepoel XI Overzicht van de bestuursleden van het waterschap Schilligehamsterweg XII Overzicht van de bestuursleden van het waterschap De Vennen Grintweg XIII Overzicht van de bestuursleden van het waterschap Verharde wegen Eenrum-Lutke Saaxum-Saaxumhuizen XIV Overzicht van de bestuursleden van het waterschap De Vier Wegen XV Overzicht van de bestuursleden van het waterschap Voslaan XVI Overzicht van de bestuursleden van het waterschap De Zwarte weg XVII Transcripties archief onderhoudsplichtingen Bovenrijg(st)erweg XVIII Overzicht van de bestuursleden van de Onderhoudsplichtigen van de Kloosterweg XIX Overzicht van de bestuursleden van de Onderhoudsplichtigen van de sintelweg Allersmatil-Schippershuis

141 13 1 15 16 17 18 161 168 169 171 173 17 175 176 178 179 180 190 191

Inhoudsopgave

16

lIJsten Lijst van gebruikte afkortingen Lijst van geraadpleegde archivalia Lijst van geraadpleegde literatuur

Wegwaterschappen

193 19 195 196

17

I Wegwaterschappen in hunsingo I.1 algemene gegevens et merendeel van de in de provincie Groningen bestaan hebbende waterschappen is belast geweest met taken, die direct met de afvoer van overtollig water, beheer en onderhoud van kanalen en strijd tegen (zout) water te maken hadden. Na 1900 hebben provinciale staten tientallen waterschappen opgericht en gereglementeerd met het doel de in het reglement omschreven bijzondere werken uit te voeren of te bekostigen. De zogenoemde wegwaterschappen vormen het grootste contingent van deze categorie waterschappen. Het oudste wegwaterschap is de Paddepoel, dat tot taak had de Paddepoelsterweg van Groningen naar Wierumerschouw te onderhouden; het is in 1906 opgericht en gereglementeerd en pas in 1995 opgeheven. De twingste-eeuwse wegwaterschappen zijn deels voortgekomen uit al bestaande verenigingen van onderhoudsplichtigen van wegen, deels in de twingste eeuw opgericht en gereeglemebnteerd door het provinciaal bestsuur. Opgericht met een specifieke taak (aanleg, beheer en/of onderhoud van wegen) zijn sommioge wegwaterschappen direct na de uitvoering van hun opdracht opgeheven. Het wegwaterschap Aalsum-De Nieuwe Eewer is hier een voorbeeld van. Nadat de verbindingsweg tussen De Marne en Westerkwartier via de werken van het waterschap Electra is aangelgd wordt deze opgeheven. Andere hebben hun taak nog tientallen jaren vervuld. Waar wegwaterschappen doodlopende wegen hebben verbonden met andere wegen (waterschap Ellerhuizerwegen) of hun wegen in ruilverkavelingen konden inbrengen (waterschappen De Vennen Grintweg of De Zwarte Weg), zijn die wegen probleemloos overgedragen aan de gemeenten of zijn ze opgeheven. De overeenkomsten in taak en doel hebben de wegwaterschappen niet gebracht tot bundeling van krachten op enigerlei terrein. Slechts een enkel wegwaterschap is lid geworden van de Groninger Kustwaterschapsbond, die zich de belangebehartiging van alle waterschappen ten doel stelde.1 In de jaren zestig van de twintigste eeuw heeft de Groninger Waterschapsbond pogingen ondernomen de Rijkssubsidie voor kwartaire wegen, die voor een deel door de (weg)waterschappen werden onderhouden, verhoogd te krijgen.2

H

1 Het archief van de Bond van Groninger Kustwaterschappen is te raadplegen bij het waterschap Noorderzijlvest (Wp NZV). De toegang op het archief is: A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van De Vereeniging c.q. Bond van Groninger Kustwaterschappen (1916) 1923-1970 (1986) en de Groninger Waterschapsbond (1922) 1925-1999 (Groningen 2009). 2 Wp NZV, Archief Groninger Waterschapsbond 1925-1999, inv. nr. 127.

Inventaris

18

Door het teruglopen van de Rijksuitkeringen en het steeds duurder worden van het wegenonderhoud dreigen de wegwaterschappen financieel te bezwijken. Het vervoer over de weg, dat vroeger met paardentractie voor een constante belasting zorgde, is na de Tweede Wereldoorlog veel zwaarder geworden, waardoor wegdek en ondergrond van de meestal slecht gefundeerde wegen het loodje leggen. Daarnaast is het voor de verschillende kleine wegwaterschappen moeilijk voldoende bestuursleden te vinden.

I.2 classificatie In tegenstelling tot de grote waterschappen in de provincie Groningen komt onder andere bij de wegwaterschappen classificatie voor. Dit is de toedeling der gronden in klassen naar gelang van het gebruik en de belasting van de weg. Tot welke problemen clasificatie kan leiden is te zien bij het waterschap Munsterweg en Netlaan, dat tot 1974 een verdeling naar tien klassen kende. Verfijning tot een verschil in melkland en weideland van één perceel kon leiden tot eindeloze discussies in de ingelandenvergadering.3

I.3 enige gegevens betreffende afzonderlijke waterschappen Het waterschap Polderopwegen is in 1977 samen met de zogenoemde Noordoostelijke Kustpolders opgeheven. De historische verbondenheid met de waterschappen Eemspolder, Emmapolder en de Oostpolder Uithuizermmeden, de grootte van het omslagplichtige gebied en de grote lengte van de wegen stempelt dat dit waterschap tot een buitenbeentje on der wegwaterschappen. Het archief van het waterschap Polderopwegen zal samen met de archieven van de Noordoostelijke Kustpolders worden beschreven in een klassieke archiefinventaris betreffende de ‘Kust’waterschappen in Hunsingo en het waterschap Reitdiep. In augustus 1983 bestonden er binnen het waterschap Hunsingo nog veertien wegwaterschappen, zijnde: Albertsweg (1934); Bruiningsweg (1916) De Derde Bellingeweersterweg (1930); Hekkumerweg (1923); Meedenerlaan (1933). Menneweersterweg (1932); De Paddepoel (1929); De Roode weg langs de Oude AE (1929); Schilligehamsterweg (1929); Toppinga’s weg (1956); De Toptil (1932); Vliedorpster-

3 Zie Wp NZV, Archief Waterschap Munsterweg en Netlaam (1924) 1925-1983, inv. nr. 1. 4 De archieven van de Eemspolder, Emmapolder en de Oostpolder Uithuizermeeden zijn reeds bewerkt en beschreven in een archiefinventaris. Deze is echter nog niet gepubliceerd, maar de archieven zijn wel te raadplegen bij het waterschap Noorderzijlvest.

Wegwaterschappen

19

weg (1938); Voslaan (1921) en Wiersumsweg (1921). Aan deze lijst kan feitelijk nog het waterschap Linthorst-Homanpolder worden toegevoegd, dat enkel een betonweg in de polder beheert.

II Wegwaterschappen in Westerkwartier II.1 algemene gegevens Het merendeel van de in de provincie Groningen bestaan hebbende waterschappen is belast geweest met taken, die direct met de afvoer van overtollig water, beheer en onderhoud van kanalen en strijd tegen (zout) water te maken hadden. Na 1900 hebben provinciale staten tientallen waterschappen opgericht en gereglementeerd met het doel de in het reglement omschreven bijzondere werken uit te voeren of te bekostigen. De zogenoemde wegwaterschappen vormen het grootste contingent van deze categorie waterschappen. Het oudste wegwaterschap is de Paddepoel, dat tot taak had de Paddepoelsterweg van Groningen naar Wierumerschouw te onderhouden; het is in 1906 opgericht en gereglementeerd en pas in 1995 opgeheven. Binnen het gebied van het waterschap Westerkwartier (1864-1994) hebben de volgende dertien wegwaterschappen bestaan: Aalsum-de Nieuwe Eewer, De Carolieweg, De Hoornsche Dijk, Jonkersweg, Het Langpad, Lauwerzijl-Electra, LindsterlaanKeuningswijk, De Mieden (interprovinciaal), De Noorderweg, Oudedijk, Pebosch, Verbindingsweg Twee Provinciën, en De Vier Wegen. Het merendeel van deze waterschappen heeft na de uitvoering van de voorgeschreven werken gedurende een reeks van jaren alleen tot taak gehad omslagen te innen ten behoeve van de aflossing en de rentebetaling van de voor de uitgevoerde werken aangegane geldlening(en); deze waterschappen werden in de jaren ’80 en ’90 van de twintigste eeuw onverbloemd als ‘aflossingswaterschappen’ in de provinciale almanakken vermeld.

II.2 classificatie Bij de waterschappen met een waterstaatkundige taak kwam in beginsel geen ongelijkheid voor in het systeem van de heffing van lasten. In de (nog) niet door provinciale staten gereglementeerde molenpolders was het algemeen gebruikelijk dat hooggelegen percelen, die niet gebaat zouden zijn door de bemaling, gehele of gedeeltelijke vrijdom van lasten hadden. Bij de ‘verheffing’ van de polders tot water-

Inventaris

20

schappen of bij een latere herziening van het reglement is in de regel een streep gezet door deze vrijdom met een beroep op de beslissingsvrijheid van de staten als provinciale wetgever. Niettemin zijn hier en daar bepalingen in reglementen blijven bestaan, die bepaalde percelen bevoordeelden. Dit kwam voor in de waterschappen de Kriegsman ten aanzien van het zogenoemde ‘kwartjesland’, dat ook na de verhoging van de omslag een kwartje per hectare (in plaats van een kwart van de omslag) is blijven bijdragen, en de Vereeniging (te Grijpskerk), waar tot 1948 van groenland de helft van de lasten van bouwland is betaald. Bij de wegwaterschappen was classificatie van gronden en de daaruit voortvloeiende gedifferentieerde heffing van waterschapslasten bon ton; van de hier genoemde waterschappen heeft alleen in het waterschap Oudedijk geen classificatie bestaan. De indeling van het omslagplichtige gebied in klassen vond haar grond in het belang van de eigendommen van de ingelanden bij de waterschapswerken. De uitwerking betrof de noodzakelijke vaststelling van de verschillende tarieven. Voor beide onderdelen waren besluiten van de ingelanden en goedkeuring van gedeputeerde staten (G.S.) nodig; gelet op de tijd van de afhandeling van bezwaren en beroepen kon deze administratieve procedure de uitvoering van de voorgeschreven werken danig in gevaar brengen. De vaststelling van de waterschapsomslagen vergde naar gelang van de vlaktemaat van het waterschap en de vermenigvuldiging van getallen meer of minder inspanning van de secretarissen-boekhouders. Bij het waterschap de Hoornsche Dijk, waar aanvankelijk geen classificatie was ingevoerd, is na verbetering van de weg in de jaren 1963/1964-1967/1968 een omslag naar een vast plus een variabel tarief geheven, met een naheffing op dezelfde grondslag in 1969. In het waterschap Aalsum-de Nieuwe Eewer was een bijzondere verdeling van lasten voorgeschreven, die de secretaris-boekhouder noopte tot het doornemen van de kadastergegevens van het gehele oppervlak van de deelnemende gemeenten. In lijn met de voorgeschreven verdeling van de lasten per gemeente moesten de gevonden kadastrale huurwaarden met uiteenlopende factoren worden vermenigvuldigd om de gewenste bijdragen te verkrijgen: een secuur en tijdrovend werkje in een tijd zonder telmachines en computers.

II.3 enige gegevens betreffende afzonderlijke waterschappen De waterschappen Lindsterlaan-Keuningswijk (1935-1975), De Noorderweg (19301975) en Verbindingsweg Twee Provinciën (1926-1975) zijn op initiatief van de provinciale griffie gezamenlijk opgeheven, nadat reeds geruime tijd geen begrotingen en rekeningen meer waren ontvangen. Van de besturen van de waterschappen waren eind 1972 nog bekend W. Oosterhuis te Tolbert voor de Noorderweg en mr. G.W. Haas te Oosterwolde als waarnemend voorzitter van Verbindingsweg Twee Provinciën; de

Wegwaterschappen

21

laatste secretaris-penningmeester van de drie waterschappen, Jan Venema, eigenaar van een administratiekantoor te Tolbert, was in 1971 overleden. Met het oog op de toestand van de administratie van de waterschappen hebben G.S. het waterschap Westerkwartier bij brief van 21 november 1972 voorgesteld eventuele bezittingen, schulden, rechten en verplichtingen van de waterschappen over te nemen en mee te werken aan hun opheffing. In 1974 heeft Westerkwartier een bedrag van Hfl. 302,09 betreffende pensioenpremie en opgelopen rente ten laste van het waterschap Verbindingsweg Twee Provinciën betaald; of ook een declaratie van kosten van mr. Haas is voldaan, is uit de stukken betreffende de opheffing niet op te maken. De drie waterschappen zijn officieel opgeheven in 1975 (Prov. blad, 1975 nr. 33, uitgegeven 11 april 1975), onder bepaling, dat de archieven van de waterschappen zullen worden overgedragen aan […] het waterschap Westerkwartier. Uit niets blijkt dat door de weduwe van J. Venema archivalia van de drie waterschappen aan Westerkwartier zijn overgedragen; in de rekening over 1975 is evenmin een batig of nadelig saldo van de waterschappen verantwoord. De in deze inventaris beschreven archiefstukken zijn afkomstig van het waterschap Westerkwartier, de provinciale griffie c.q. het Rijksarchief, en het archief van de provinciale waterstaat. De overige archiefstukken zoals notulen van vergaderingen, besluiten van G.S. tot vaststelling van de classificatie, kasboeken, legger van gronden en de waterschapskaarten zijn vermoedelijk verloren gegaan. Ondanks het ontbreken van de hiervoor opgesomde archiefstukken is toch wel redelijk te reconstrueren hoe de waterschappen de bij bijzonder reglement voorgeschreven taken hebben uitgevoerd en tot een goed einde hebben gebracht. Uit de stukken die afkomstig zijn van provinciale waterstaat blijkt dat de waterschappen Lindsterlaan-Keuningswijk en de Noorderweg een voorgeschiedenis van tenminste drie jaar hebben gehad, waarin onder andere de classificatie van gronden en daarmee de heffing van de omslag is voorbereid. Deze lange aanloop heeft de Noorderweg niet gebaat: de classificatie is pas in 1934 of 1935 definitief vastgesteld. Bij Lindsterlaan-Keuningswijk is het opgedragen werk reeds in 1934 en 1935 uitgevoerd en zijn de subsidies van de gemeente Marum, de provincie Groningen en het Rijk redelijk vlot ontvangen; de weg is waarschijnlijk in 1937 aan de gemeente Marum overgedragen. De overgebleven geldlening, oorspronkelijk Hfl. 40.000,- groot, is na enige conversies naar een lager rentepercentage waarschijnlijk in 1967 geheel afgelost. De Noorderweg is in 1930/1931 aangelegd en daarna overgedragen aan de gemeente Leek. De aangegane geldlening ad Hfl. 41.500,- is in 1961 afgelost. De Verbindingsweg Twee Provinciën is kort na de oprichting van het waterschap aangelegd. De geldlening, in 1938 na conversie verkleind tot een bedrag van Hfl. 33.500,- is in 1968 of 1969 afgelost.

Inventaris

22

Na de aflossing van de respectieve geldleningen is de administratie blijkbaar tot stilstand gekomen, waarna de overgebleven kasgelden hoogstwaarschijnlijk als vergoeding voor het werk van de secretaris-penningmeester zijn opgesoupeerd. Het waterschap de Noorderweg omvatte onder andere het gebied van het latere waterschap de Tolberterpetten en de molenpoldertjes ten westen van de Traansterwijk. J. Venema is in 1935 opgetreden als waarnemend secretaris van de Noorderweg; vanaf 1937 is hij secretaris-penningmeester van de drie waterschappen geweest. De waterschappen Aalsum-de Nieuwe Eewer (1920-1926) en Lauwerzijl-Electra (1921-1924) zijn op initiatief van belanghebbenden bij het aanleggen van doorgaande wegverbindingen vanaf Oldehove en Lauwerzijl naar de Marne langs en over de werken van het waterschap Electra te Lammerburen in het leven geroepen. Na de uitvoering van de werken en het bijeenbrengen van de benodigde gelden zijn de tot stand gebrachte wegen overgedragen aan de gemeenten en het waterschap Electra. Het archief van het waterschap Aalsum-de Nieuwe Eewer is geheel compleet overgedragen aan het Rijksarchief en vandaar overgebracht naar het waterschap Westerkwartier. Het archief van het waterschap Lauwerzijl-Electra is waarschijnlijk rechtstreeks bij Westerkwartier gedeponeerd. Door het waterschap de Carolieweg (1928-1947) zijn de Caroliezandweg en de Hofkampslaan (thans: Halbe Wiersemaweg) verhard. In het boekjaar 1944/1945 is de geldlening, die nog ruim Hfl. 33.000,- groot was, na de inning van een zeer grote omslag afgelost. De beschreven gedeelten van de archieven van de waterschappen Jonkersweg (1913-1930) en het Langpad (1921-1943 [1949]) zijn afkomstig van het Rijksarchief in de provincie Groningen. Vermoedelijk liggen andere stukken bij de gemeente Marum of Leek of zijn deze verloren gegaan. Het archief van het waterschap Pebosch (1928-1945 [1949]) is in hoofdzaak bij het waterschap Westerkwartier terechtgekomen; een deel van het archief berust bij de gemeente Grootegast. Het archief van het waterschap Oude Dijk (1913-1995) is in 1997 van de laatste voorzitter ontvangen. De opmaat tot de opheffing van dit waterschap, dat tot taak had de kleiweg vanaf de (oude) Rijksstraatweg te Visvliet tot de Friese grens te verharden en te onderhouden, verliest zich aanvankelijk in schimmigheid; onderhandelingen met de gemeente Grijpskerk over de overdracht van de weg en de hoogte van de te betalen afkoopsom zijn enige malen op niets uitgelopen. Na 1972 is er bij tijd en wijle een administratie gevoerd en zijn, wanneer dat nodig was, omslagen vastgesteld en geheven. Uiteindelijk is de weg op 1 januari 1993 ingevolge de Wet herverdeling wegenbeheer om niet overgedragen aan de gemeenten Zuidhorn en Grootegast en is het waterschap samen met acht waterschappen in Hunsingo per 1 januari 1995 opgeheven. Het waterschap De Mieden was in 1922 opgericht om een subsidie te verlenen aan de gemeente Achtkarspelen voor de aanleg van twee wegen. In 1930 is het een interprovinciaal waterschap geworden door het opnemen van enige percelen in de gemeente Grootegast. De omslagplichtige vlaktemaat bedroeg toen 808 ha.; Wegwaterschappen

23

de classificatie van gronden is gehandhaafd. Het waterschap was in 1930 al belast met de betaling der renten en de aflossing van de destijds aangegane geldlening. Ingevolge de opheffing van het waterschap in 1970 is het archief overgedragen aan het Friese waterschap Lits en Lauwers.

II.4 overzicht van de wegen brugwaterschappen in de provincie groningen Op basis van Gereglementeerde golven van W.J. De Vries kunnen we het aantal Groninger wegen brug waterschappen reconstrueren.5 We komen op een totaal van 65 wegen brugwaterschappen als we De Vries volgen. Waterschap Aalsum - De Nieuwe Eewer Albertsweg Amsweersterweg Beetserweg Boerenklap Brug Eendracht Brug Kabeling 5 Brug Veenkade Bruining’s weg De Carolieweg De Derde Bellingeweersterweg De Eekwerderdraaibrug Ellerhuizerwegen Garreweersterweg Geerland Harpel Hekkumerweg De Hoornsche dijk Jipsingboertange Jonkersweg Jukwerderweg Kanaalweg De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl Het Langpad

periode 1920-1926 193-1995 1938-1985 1937-1968 1935-19 196-1990 1937-1967 1928-1968 1916-1987 1928-197 1930-1995 1912-1988 1922-1967 1926-1985 1951-1985 191-1965 1933-1995 1930-1972 1923-1937 1913-1930 191-1927 1922-196

locatie * * ◊ ◊ ◊ ◊ ◊ ◊ * * * ◊ * ◊ ◊ ◊ * * ◊ * ◊ ◊

1911-1989 1921-199

* *

5 W.J. de Vries, Gereglementeerde golven. De hervorming van het Groningse waterschapsbestel na de grondwet van 1848 en de reglementering van dit nieuwe bestel tot de waterschapswet van 1992 (Groningen 1999)

Inventaris

2

Waterschap Lauwerzijl-Electra Lindsterlaan-Keuningswijk Meedenerlaan Menneweersterweg De Mieden Molenwijksterdraaibrug Munsterweg en Netlaan Nooit Gedacht De Noorderweg Oude Dijk De Paddepoel Pebosch Polderopwegen De Roode Weg en langs de Oude AE Roomsche Wijk De Sarabrug Schaalbergerweg Schilligehamsterweg Sintelweg Nummer Dertien De Tenposterdraaibrug Toppinga’s weg De Toptil Veenweg De Vennen Grintweg Verbindingsweg Twee Provinciën Verharde wegen Eenrum-Lutke Saaxum-Saaxumhuizen Verharde wegen van Oostelijk Haren Verharde weg KaakhornProvinciale Opweg den Andel Verharde weg LuddeweerAfwateringskanaal

periode 1921-192 1935-1975 1925-1985 1932-1988 1930-1970 1929-1987 1925-1983 1932-1987 1930-1975 1913-1995 1906-1995 1928-195 1956-1977

locatie * * * * *6 ◊ * ◊ * * * * *7

1929-1995 1937-1955 1927-1985 1927-196 1920-1995 195-1968 1910-1958 1915-1986 1932-1995 192-1968 1923-1977 1926-1975

* ◊ ◊ ◊ * ◊ ? * * ◊ * *

1926-1973

*

1915-197

◊

1927-1952

*

1919-198

◊

6 Ligt voor 95% in Friesland. 7 Het waterschap Polderopwegen is een kustwaterschap en om deze reden tel ik (Hempenius, KE) het waterschap niet mee. De inventaris van het archief van het waterschap Polderopwegen 1956-1976 is nog niet gepubliceeerd. Het archief is wel toegankelijk via een inventaris welke bij het waterschap Noorderzijlvest is te raadplegen. Het archief van het waterschap wordt ook aldaar bewaard.

Wegwaterschappen

25

Waterschap Verharde weg TripscompagnieOostkant De Vier Wegen Vlagtwedde-WollinghuizenJipsinghuizen Vliedorpsterweg Voormalig Boerschap Vlagtwedde Voslaan De Vrede Wiersumsweg Winsummerweg De Wirdummerdraaibrug Zuidermade De Zwarte Weg

periode

locatie

1922-1935 1919-1962

? *

1922-1953 1938-1986 192-1926 1921-1995 1927-1968 1921-1987 1915-1918 1912-1960 1912-1981 1931-1977

◊ * ◊ * ? * * ? ◊ *

In de tabel is met een asterix (*) aangegeven welke archieven berusten bij het waterschap Noorderzijlvest en die archieven die berusten bij het waterschap Hunze en Aa’s zijn aangegeven met een ◊. Het waterschap Noorderzijlvest beheerd in het totaal 41 archieven van wegen brugwaterschappen. Waterschap Hunze en Aa’s beheert naar mijn informatie minimaal 27 archieven van wegen brugwaterschappen. Het verschil kan worden verklaard in het simpele gegeven dat beide waterschappen interprovinciaal van aard zijn en de beheersgebieden liggen in de provincie Fryslân, Groningen en Drenthe.

III geschiedenis van het archief III.1 verwerving van de archieven Gedurende een jaar of dertig hebben de Staten bij de opheffing van bijzondere waterschappen onvoldoende acht geslagen op de bestemming van het archief. Bij de opheffing van de waterschappen Aalsum-de Nieuwe Eewer, de Carolieweg, Jonkersweg, het Langpad, Lauwerzijl-Electra en Pebosch, die tussen 1924 en 1947 zijn opgeheven, is niet voorgeschreven bij welke instantie het archief moest worden ingeleverd. Dat van Aalsum-De Nieuwe Eewer is afkomstig van het Rijksarchief in de provincie Groningen, het archief van Lauwerzijl-Electra is tegelijk met het archief van de Ruigezandster-

Inventaris

26

polder bij het waterschap Westerkwartier gedeponeerd. Het archief van het waterschap Pebosch is verdeeld over de gemeente Grootegast en het waterschap Noorderzijlvest. Bij Noorderzijlvest berusten stukken van de Carolieweg, Jonkersweg en het Langpad, die afkomstig zijn uit verschillende archieven. Het archief van de Hoornsche Dijk is in 1995 door de gemeente Haren in eigendom aan het waterschap Noorderzijlvest overgedragen; het waterschap Westerkwartier heeft actief bemoeienis gehad met de aanleg en het onderhoud van de weg, die op zijn oostelijke waterkering lag. Het archief van het waterschap de Mieden (1922-1970) is bij de opheffing aan het waterschap Lits en Lauwers overgedragen. Het archief van de Oude Dijk is in 1997 van de laatste voorzitter overgenomen, dat van de Vier Wegen in bruikleen ontvangen van de gemeente Marum.

Iv verantwoording van de inventarisatie Iv.1 algemeen De archieven ven de hierna beschreven wegwaterschappen zijn, in overeenstemming met de eenvoudige inrichting (geen andere eigendommen dan wegen en geen vast personeel) niet omvangrijk. Het archief van het wegwaterschap Ellerhuizerwegen is zeer onvolledig. De materiële verzorging van het archief van het wegwaterschap Munsterweg en Netlaan liet te wensen over. De archieftrommel waarin de archiefbescheiden zaten was van binnen en van buiten verroest. Uit alle archiefbescheiden zijn de metalen voorwerpen en plastics verwijderd.

Iv.2 vernietiging van de archiefbescheiden Het archief van het waterschap Aalsum-De Nieuwe Eewer is in z’n geheel bewaard en geïnventariseerd; hierin is geen verandering aangebracht. Bij de bewerking van de overige archieven zijn onbelangrijke ingekomen en uitgaande brieven, stukken betreffende kasgeldleningen, spaarbankboekjes, financiële bijlagen en kohieren van de omslag (meestal) vernietigd. Deze gegevens zijn bij de afzonderlijke inventarissen vermeld. De selectie ter vernietiging heeft plaats gevonden middels de vernietigingslijst van de waterschappen.8 8 Lijst van voor vernietiging/bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden van waterschappen van na 1935, Staatscourant 1993, nr. 69 d.d. 8 april 1993.

Wegwaterschappen

27

Na bewerking zijn alle archieven verpakt in zuurvrije omslagen en archiefdozen. De totale omvang bedraagt: 5,875 meter standaard archiefdozen en één groot formaat archiefdoos.

v aanwijzingen voor de gebruiker v.1 onderzoek doen in het archief Een belangrijk deel van de archieven van de (weg)waterschappen bestaat uit de series begrotingen en rekeningen, die ieder jaar in tweevoud naar de provincie werden gezonden. Vanaf 1918/1919 was één exemplaar van ieder in de depots van het provinciehuis bewaard. Nadat in 1976 en 1977 door de provinciale griffie de dubbelen van deze series van opgeheven waterschappen aan de boezemwaterschappen waren overgedragen, is in 1996 dezelfde actie ondernomen door het Rijksarchief. De begrotingen en rekeningen van de waterschappen de Carolieweg, Jonkersweg, het Langpad, Lauwerzijl-Electra en Oudedijk zijn met de dubbelen aangevuld. Wanneer in een archief de correspondentie, notulen of financiële boekhouding verloren zijn geraakt, kan met behulp van de begrotingen en de rekeningen doorgaans nauwkeurig worden vastgesteld wanneer de werken zijn uitgevoerd en de daaruit voortvloeiende verplichtingen tot een einde zijn gebracht. Het doen van onderzoek in het archieven van de wegwaterschappen is mogelijk met deze klassieke archiefinventaris. Deze klassieke archiefinventaris is aangevuld met een serie bijlagen welke gebruikt kunnen worden ter raadpleging c.q. verduidelijking van de archiefbescheiden. Indien mogelijk zijn er binnen de inventaris onderlinge verwijzingen naar stukken gemaakt. Verwijzingen naar andere archieven zijn indien mogelijk ook gemaakt. De toevoeging van NB’s beoogt aanvullende informatie te geven, die in het betreffende inventarisnummer meestal niet aanwezig is. De gebruiker wordt er voorts op geattendeerd dat, waar naar provinciale bladen wordt verwezen, deze gemakkelijk kunnen worden geraadpleegd in de verzameling Provinciale Bladen van de provincies Drenthe c.q. Groningen, die aanwezig is in de bibliotheek van het waterschap.

Inventaris

28

v.2 citeerwijze Bij het citeren in annotaties en een verantwoording dient deze archiefinventaris en de beschreven archivalia de eerste maal volledig en zonder afkortingen vermeld te worden. Daarna kan worden volstaan met een verkorte annotatie. De toegang op de archieven van de wegwaterschappen, zijnde deze archiefinventaris, kan op de volgende manier worden geciteerd: Engbers, K.A.M. en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de wegwaterschappen in de gebieden van de waterschappen Hunsingo enWesterkwartier. Laurentius Archief & Geschiedenis XII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VII (Groningen 2010). Bij een volgende verwijzing naar een deelinventaris kan gebruik worden gemaakt van een verkorte verwijzing, zijnde: Engbers en Hempenius, Inventaris archief waterschap xy, xx.9 De archiefonderzoeker kan de afzonderlijke archiefbescheiden uit de archieven van de wegwaterschappen binnen de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier op de volgende manier citeren in zijn/haar onderzoek: Waterschap Noorderzijlvest, Archief xy, inventaris nummer xx.10 Bij een volgende verwijzing kan gebruik worden gemaakt van een verkorte verwijzing, zijnde: Wp Noorderzijlvest, Archief xy, inv. nr. xx. 11

9 10 11

Wegwaterschappen

De ‘xy’ staat voor naam en periode van het geraadpleegde archief. .De ‘xx’ staat voor een bladzijdenummer. De ‘xy’ staat voor naam en periode van het geraadpleegde archief De ‘xx’ staat voor een inventarisnummer Idem.

29


Inventaris

30

Wegwaterschappen

31

Archief van het waterschap Aalsum-de Nieuwe Eewer 1920-1926 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie

Prov. blad 1920, nr. 5. Prov. blad 1920, nr. 5 en [Prov. blad 1920, nr. 21]. Prov. blad 1926, nr. 49 en [Prov. blad 1926, nr. 69]. Gemeenten Ulrum, Leens, Oldehove en Grijpskerk. Gebied van de vier gemeenten. (de verzekering van) de aanleg en het onderhoud van een kunstweg van Aalsum naar de Nieuwe Eewer. Omslag van gebouwde en ongebouwde eigendommen, met een pseudo-classificatie betreffende het aandeel van de eigendommen per gemeente (zie de toelichting bij het ontwerpreglement).

1.2 enige historsiche gegevens De weg c.a. is in 1922/1923 met subsidie van het Ministerie van Waterstaat en de provincie Groningen aangelegd. De weg is per 1 mei 1925 tegen betaling van een afkoopsom van Hfl. 30.400,- in eigendom, beheer en onderhoud overgedragen aan het waterschap Electra. Deze overdracht is geformaliseerd bij akte van transport d.d. 26 januari 1926.12 In Bijlage I is een overzicht opgenomen van de bestuurssamenstelling.

12 Zie Wp NZV, Archief waterschap Electra (1896) 1913-1994 (1998), inv. nr. 55. Het archief van het waterschap Electra is toegankelijk middels: A.L. Hempemius, Inventaris van het archief van het waterschap Electra (1896) 1913-1994 (1998) (Groningen 2009). Zie: Ibidem, 32.

Inventaris

32

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief van het waterschap Aalsum-De Nieuwe Eewer is afkomstig van het Rijksarchief in de provincie Groningen. Het was reeds geïnventariseerd. Aan de indeling is niets veranderd. De omvang van het archief van het waterschap Aalsum-De Nieuwe Eeuwer na bewerking is vier archiefdozen.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergadering van eigenaren van in de gemeenten Oldehove, Leens, Ulrum en Grijpskerk gelegen gebouwde en ongebouwde eigendommen op 28 april 1919, en van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden van het waterschap Aalsum-de Nieuwe Eewer, 1920-1926. 1 deel

2

Ingekomen stukken, 1919-1926.

1 omslag

3

Uitgaande stukken, 1921-1926.

1 omslag

Legger der gebouwde en ongebouwde eigendommen in de gemeenten Ulrum, Leens, Oldehove en Grijpskerk, 1920. delen

5

Begrotingen, 1922/1923-1926/1927.

6

Kohieren van de omslag tot vinding der behoeften van het waterschap, 1922/1923-1925/1926. 1 pak

7

Verzamelkohier van de omslag, 1922/1923-1925/1926.

1 deel

8

Rekeningen, met de bijlagen, 1922/1923-1926/1927.

1 pak

9

Akte van transport door het waterschap Aalsum-de Nieuwe Eewer aan het waterschap Electra van de eigendom, het beheer en het onderhoud van de kunstweg van Aalsum naar de Nieuwe Eewer met de in die weg gelegen twee bruggen, coupures of noodwaterkeringen in de oude Reitdiepsdijken, rioolbuizen en dammen c.a., 1926. 1 stuk NB De aankomsttitels van de weg berusten in het archief van het waterschap Electra.

Wegwaterschappen

1 omslag

33

Archief van het waterschap Albertsweg 1934-1995 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak

Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1934, nr. 49. Prov. blad 1934, nr. 49. Prov. blad 1995, nr. 21. Geen. Gemeente Bedum. 156 ha. Het onderhouden en eventueel verharden van de Albertsweg en een zijtak, alsmede het verwerven van de eigendom van beide wegen. Ja. Art. 5: vrijdom van lasten wordt verleend aan 63 percelen, samen 71 ha., zolang ten dienste van deze percelen geen gebruik wordt gemaakt van de wegen. Het archief is overgebracht naar de gemeente Bedum.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden Na de bewerking is gebleken dat het archief van het waterschap Albertsweg nagenoeg volledig (wat betreft de te bewaren stukken) is overgedragen aan de gemeente Bedum. De belangrijkste stukken van een dergelijke organisatie zijn: bijzonder reglement; stukken betreffende de opheffing; notulen; kasboek; legger van gronden; waterschapskaart; stukken betreffende de classificatie van gronden; begrotingen en rekeningen. Deze zijn allen aanwezig. Niet aanwezig zijn afschriften van de akten waarbij de ondergrond van de wegen is aangekocht; de akten waren verleden in 1936 (notulen/kasboek). De staat van de archiefstukken is uitstekend. Ondanks de droge berging van de stukken is roest blijkbaar niet te vermijden: verschillende zwaar-aangetaste paperclips en nietjes, zelfs in stukken van maar enige jaren oud, zijn direct verwijderd.

Inventaris

3

Het archief van het waterschap Albertsweg is in drie porties door het waterschap Hunsingo c.q. het waterschap Noorderzijlvest verworven. In 1992 zijn de Begrotingen en rekeningen, 1935-1963 van het Rijksarchief in de provincie Groningen ontvangen.13 De begrotingen en rekeningen uit de periode 1952-1986 en de bijlagen bij de rekeningen vanaf 1963 zijn verkregen van dhr. K.J. Bakker, administrateur van de Albertsweg, op 5 oktober 1992. Op 24 oktober 1995 heb ik (Hempenius, KE) van de gemeente Bedum, na ondertekening van de overeenkomst van bruikleen betreffende de archiefbescheiden van de wegwaterschappen Albertsweg, Roode weg en langs de Oude AE, en Ellerhuizerwegen, het bij haar liggende gedeelte van het archief van het voormalige waterschap Albertsweg in ontvangst genomen.1 Vernietigd zijn door mijn voorganger, drs. A.L. Hempenius: Kohier van de omslag, 1936, 1962, 1966/1967-1986; Bankafschriften en bijlagen, 1963-1994; afschriften van het ontwerpbijzonder reglement d.d. 15 april 1933; kennisgevingen uitkering onderhoud wegen, 1961-1966; stukken betreffende een aansprakelijkheids- en een rechtsbijstandsverzekering, 1985-1991; stukken betreffende legger van de gemeente Bedum, 1985 en 1987 en stukken betreffende de bijwerking van de legger van gronden. De omvang van het archief na bewerking is ca. anderhalve archiefdoos.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van belanghebbenden, 1932-193, en van de ingelanden en het bestuur, 1936-199. 1 deel

2

Bijzonder reglement, 193. 1 stuk NB Dit bijzonder reglement is toegevoegd uit het archief van het waterschap Hunsingo.

3

Kadastrale kaart, 1953. NB De schaal is: 1:2.500.

Besluit van G.S. houdende dat schriftelijk gemachtigden van stembevoegde ingelanden tot bestuurslid van het waterschap verkiesbaar zijn (Prov. blad Groningen 1936, nr. 29), 1936 (1961). 1 stuk

5

Kadastrale legger van gronden, 1952.

1 stuk

1 deel

13 Het betreft hier begrotingen en rekeningen die in de jaren aan de provinciale griffie ter kennisneming zijn ingezonden. Eventuele dubbelen zijn vernietigd. 14 Het betreft hier inv. nrs. 1, 3 t/m 6, 10, 12 en 13.

Wegwaterschappen

35

6

Stukken betreffende de classificatie van de gronden, 1935, 1973-197, 19811982 (1987). 1 omslag NB Hierbij twee staten van de eigendomsverhouding tot 1989 en per 1 januari 1989 in verband met de omslagheffing. In 1989 is omslag betaald van 100 h.

7

Begrotingen, 1936/1937-199.

1 pak

8

Rekeningen, 1935/1936-199.

1 pak

9

Kasboek, 1933-199.

1 deel

10

Vergunning van het waterschap Albertsweg voor het waterschap Hunsingo tot het leggen van een nieuwe duiker op het aansluitpunt van de Albertsweg op de Stadsweg, 1982. 1 stuk

11

Verordening op de heffing en invordering van een belasting wegens het gebruik der wegen bij het waterschap in beheer en onderhoud, 1937, 1951, en keur of politieverordening tot strafbaarstelling van overtreding van de voorschriften van de verordening, 1952. 3 stukken

12

Stukken betreffende pogingen tot verbetering van de Albertsweg in ruilverkavelingsverband, mede met het oog op het vervoer van melk, 1972-197, 1980, 198, 1989. 1 omslag NB De weg is in de ruilverkaveling Sauwerd in 1991 gereconstrueerd, waarna de gemeente Bedum het onderhoud heeft overgenomen.

13

Stukken betreffende de overdracht van de eigendom en het beheer van de Albertsweg met zijtak aan de gemeente Bedum in verband met de Wet Herverdeling Wegenbeheer, alsmede de opheffing van het waterschap, 1991-1995. 1 pak

Inventaris

36

Archief van het waterschap Bruiningsweg 1916-1982 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1916, nr. 17. Prov. blad 1916, nr. 17. Prov. blad 1987, nr. 31. Geen. De weg is in eigendom door de gemeente Winsum overgenomen. Gemeente Uithuizermeeden (1979: Hefshuizen). 135 ha. Het onderhoud van een kunstweg vanaf de Greedeweg tot de Middendijk en van twee duikers. Nee. Art. 6: De aanvoer der wegmaterialen vanaf het naastbijzijnde spoorwegstation of haven komt ten laste van de eigenaren van in dit artikel beschreven kadastrale percelen. Het archief is overgebracht naar het archief naar waterschap Hunsingo.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is op 6 februari 1987 overgenomen van de secretaris D.A. Bruining van den Berg. Met de begrotingen en rekeningen vanaf 1918/19, die in 1992 zijn overgenomen van het Rijksarchief in de provincie Groningen, zijn de inv. nrs. 5 en 6 aangevuld. De omvang van het archief is ca. één archiefdoos.

Wegwaterschappen

37

2 Inventaris

1

Notulen van de vergaderingen van de ingelanden, 1963-1982.

1 deel

2

Bijzonder reglement, 1916.

1 stuk

3

Kadastrale kaart van het waterschap, 1970 en z.j. (ca. 1985).

Stukken betreffende de overdracht van de weg aan de gemeente Hefshuizen, de vaststelling en de betaling van de afkoopsom en de opheffing van het waterschap, 197, 1978-1987. 1 omslag NB Volgens het opheffingsbesluit heeft het waterschap Hunsingo drie jaar een extra omslag over de gronden geheven ter betaling van de rente- en aflossingsverplichtingen.

5

Begrotingen, 1918/1919-1962/1963, 1965 en 1966, 1972, 197, 1976-1978. 1 pak

6

Rekeningen, 1918/1919-1978.

1 pak

7

Kasboek, 1955/1956-1972.

1 deel

2 stukken

Inventaris

38

Archief van het waterschap De Carolieweg (1917) 1928-1947 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak

Classificatie

Prov. blad 1928, nr. 52. Prov. blad 1928, nr. 52. Prov. blad 1947, nr. 40. Geen. Gemeenten Leek en Marum. 350 ha. Het aanleggen, verbreden en verharden van een weg vanaf de gemeentelijke kunstweg langs het Leeksterhoofddiep, geheel of gedeeltelijk op het tracé van de bestaande Caroliezandweg, tot aan de zgn. Meinema’s laan, en vanaf de voornoemde weg, geheel of gedeeltelijk langs de bestaande zgn. Hofkampslaan tot de provinciale weg Poffert-Friesche Palen ten oosten van Niebert [thans: Halbe Wiersemaweg].15 Het archief van het waterschap De Carolieweg is overgebracht naar de gemeente Leek. Ja.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden In 2004 is een deel van het archief van het waterschap Carolieweg bij de gemeente Leek teruggevonden na bemiddeling van de provinciale inspecteur der archieven drs. J. Dijkstra. De inv. nrs. 3 en 4, die op 12 augustus 1977 door de provinciale archiefinspectie uit de archieven ten provinciehuize liggende aan de gemeente Leek zijn

15

Wegwaterschappen

Op de ontwerp-tekeningen heeft de laatste weg de naam Hofkamps reed.

39

gegeven, zijn ingevolge overeenkomst van bruikleen (1995) tussen het waterschap Noorderzijlvest en de gemeente Leek op 7 september 2004 aan het genoemde waterschap overgedragen.

2 Inventaris 1

Bijzonder reglement, 1928, en provinciaal blad houdende het besluit van provinciale staten tot opheffing van het waterschap, 197. 2 stukken NB Afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier.

2

Ontwerp-tekeningen van het tracé van de wegen, de vlaktemaat van het waterschap en de gronden van de eigenaren, die bezwaar hebben aangetekend, 1917, en ca. 1920. 3 stukken NB De eerste tekening is afkomstig van de Provinciale Waterstaat Groningen. NB Afkomstig uit het archief van het waterschap Westerkwartier.

3

Begrotingen, 1937/1938-195/196.

1 omslag

Rekeningen, 1936/1937-195/196 (197).

1 omslag

Inventaris

0

Archief van het waterschap De Derde Bellingeweersterweg (1871) 1930-1995 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsvoorganger Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1930, nr. 69. Prov. blad 1930, nr. 69 en Prov. blad 1981, nr. 36. Prov. blad 1995, nr. 21. Vereniging van belanghebbenden van de Derde Bellingeweersterlaan (1871). Geen. Gemeenten Winsum, Adorp en Bedum. 147 ha. Het onderhouden en zonodig verharden van de Derde Bellingeweersterweg. Ja; drie omslagklassen, in de verhouding 4 : 2 : 1. De weg lag in de gemeente Winsum, de landerijen van de grootste ingeland, de familie Brands, lagen deels in de gemeente Winsum, deels in Adorp en Bedum (over het Wetsingermaar en de Oude AE). Het archief van het waterschap is overgebracht naar de gemeente Winsum.

1.2 enige historische gegevens In 1871 is de weg voor gezamenlijke rekening van belanghebbenden bepuind; vóór de bepuining hebben de landeigenaren zich schriftelijk verbonden de kosten van één en ander te bestrijden door de betaling van de persoonlijk toegezegde bedragen en voorts naar rato van hun landbezit (omslag). In de onderhandse overeenkomst d.d. 25 mei 1871 wordt genoemd een aanvrage om een bijdrage van de gemeente Winsum in het wegonderhoud; inderdaad worden in het kasboek van 1872 tot 1877 bedragen van

Wegwaterschappen

1

Hfl. 50,- van de gemeente verantwoord. Tot leden van de commissie tot de bepuining zijn benoemd mr J. Schepel, burgemeester van Winsum, J. van Weerden, raadslid, en de ‘aandeelhouders’ K. Kruizinga en H. Timmer. De Vereniging (van onderhoudsplichtigen van) de Derde Bellingeweersterweg is dus in 1871 opgericht; in 1886 is een nadere verdeling van de bijdrage in de onderhoudskosten, met 94 ‘aandelen’, gemaakt. Het oudste kasboekje begint in 1872 en het staatje van inkomsten uit de verpachting van grasgewas eveneens. In het reglement van de vereniging van 1920 is de trits belang-betalingzeggenschap overeenkomstig de afspraak van 1886 gerelateerd aan het aantal ‘aandelen’ per eigenaar. Het waterschap De Derde Bellingeweersterweg, gelegen onder de gemeenten Winsum, Adorp en Bedum, is opgericht en gereglementeerd in 1930.16 De gronden hebben een vlaktemaat van omstreeks 147 ha. (art. 2). Taak van het waterschap: het onderhoud en zonodig de verharding van de weg. (art. 4) Voor de omslagheffing zal een classificatie der gronden worden gemaakt. (artt. 5-7). Blijkens het besluit tot classificatie is de kadastrale oppervlakte van het waterschap 147.67.23 ha. en is de belastbare grootte 142.44.08 ha.; er zijn drie klassen, die in de verhouding 4 : 2 : 1 bijdragen. Er zijn acht ingelanden in 1931. In 1961 is besloten de kleilaan ten laste van de gebruikers te verharden; het onderhoud is daarna ook bij de gebruikers gebleven. In verband met de vrijdom van waterschapslasten van één perceel is het reglement in 1981 gewijzigd.17 Een plan voor een structurele verbetering van de weg in december 1974 is niet uitgevoerd. Tot en met 1992 is de weg onderhouden met grint, gebroken asfalt, gebroken puin en mijnslag en steenslag. De weg is in 1993 in het kader van de ruilverkaveling Sauwerd gereconstrueerd. Het waterschap is per 1 januari 1995 opgeheven.18 De weg is in eigendom door de gemeente Winsum overgenomen. In Bijlage II is een overzicht opgenomen van de bestuurssamenstelling.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het grootste deel van onderstaande archiefbescheiden is op 11 en 15 januari en maart 1996 aan het waterschap Noorderzijlvest overgedragen door de heer J. de Haan, Winsumermeeden 5, 9951 TH Winsum. Op 20 juni 2005 zijn van de heer J.J. Kooistra te Winsum nog diverse stukken ontvangen.19 16 17 18 19

Prov. blad 1930, nr. 69. Prov. blad 1981, nr. 36. Prov. blad 1995, nr. 21. Hoofdstraat W 57, 9951 AB Winsum.

Inventaris

2

Bij het waterschap Noorderzijlvest waren reeds de volgende archiefbescheiden aanwezig: Bijzonder reglement 1930; begrotingen 1931/1932-1963/1964 en de rekeningen 1930/1931-1962/1963, 1968 (aanwinst 1992, van het Rijksarchief overgenomen; hiermee zijn enige hiaten opgevuld).

1.4 vernietiging van de archiefbescheiden Mijn voorganger, drs. A.L. Hempenius, heeft de volgende archiefbescheiden vernietigd gedurende zijn bewerking van het archief: Diverse vernietigbare en het waterschap niet regarderende ingekomen stukken van de provinciale griffie en enige andere afzenders, ca. 1937-1980; Bijlagen bij de rekening (nota’s), 1950-1992; bankafschriften, 1958-1995; Wegenreglement der provincie Groningen, 1965; Nota Prioriteitstelling verbetering plattelandswegen. Uitgave van de prov. Groningen, 1982 en Voorontwerp Landinrichtingsplan voor de ruilverkaveling Sauwerd, 1986. De omvang van het archief na de bewerking is ca. anderhalve archiefdoos.

2 Inventaris 2.1 notulen 1

Notulen van de vergaderingen van onderhoudsplichtigen van de Derde Bellingeweersterweg, 1922-1929. 1 katern

2

Notulen van de vergaderingen van onderhoudsplichtigen, vanaf 1930 ingelanden van het - waterschap De Derde Bellingeweersterweg, 1929-1987 en 1990 (los blad) ; aan keerzijde: presentielijsten, 196-1987, 1990. 1 deel

2.2 reglementering en opheffing 3

Reglement van de vereniging (van onderhoudsplichtigen van) De Derde Bellingeweersterweg, 1920. 1 stuk

Bijzonder reglement, 1930, en reglementswijziging, 1981.

Wegwaterschappen

2 stukken

3

5

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, mede in verband met de uitvoering van de Wet Sanering Wegenbeheer, later: Wet Herverdeling Wegenbeheer, en de overdracht van de eigendom van de weg aan de gemeente Winsum, 1990-1995. 1 pak

2.3 belastingheffing 6

Uittreksels van de perceelsgewijze kadastrale legger, en verzamelstaat van de eigendommen van de ingelanden, 1929. 1 omslag

7

Stukken betreffende de indeling der gronden in klassen (classificatie), 1930-1931. 1 omslag

2.4 eigendommen 8

Akte van transport door de gemeente Winsum aan het waterschap van de eigendom van de Derde Bellingeweersterlaan, 1931. 1 stuk

9

Onderhandse akte van transport door het waterschap aan de provincie Groningen van een klein gedeelte van de weg, 193. 1 stuk

2.5 financieel beheer 10

Begrotingen, 1931/1932-1987.

1 pak

11

Rekeningen, 1930/1931-1986.

1 pak

12-15

Kasboeken van onderhoudsplichtigen, later het waterschap, 1872-1887, 1896/1997-1916/1917 (grotendeels met potlood geschreven), 1917/18195/55, 195/55-199. delen 12 13 1 15

1872-1887. 1896/1897-1916/1917. 1917/1918-195/1955. 195/1955-199.

Inventaris

16

Staat van opbrengsten uit de verhuur van het grasgewas langs de weg, 18721929. 1 stuk

2.6 Werken 17

Onderhandse akten van overeenkomst tussen de landeigenaren om voor gezamenlijke rekening de Derde Bellingeweersterlaan vanaf de straatweg tot aan de uitrede van A. Kruizinga te bepuinen en te onderhouden, 1871, 1886. 2 stukken NB Met ‘de molenpolder’ (1871) wordt het waterschap de Winsumer- en Bellingeweersterpolder bedoeld.

18

Bestek en voorwaarden voor het bepuinen van de Derde Bellingeweersterweg, met de inschrijvingsbiljetten, 1871. 1 omslag

19

Ingekomen stukken betreffende de verordening op de heffing en invordering van een belasting wegens het gebruik der wegen bij het waterschap in beheer en onderhoud (= de gemeenschappelijke heffing van weggeld van paardentractie) en van de keur of politieverordening tot strafbaarstelling van overtreding van de voorschriften van de verordening, 1929/1930. 1 omslag NB De verordening en de keur zijn niet bewaard.

20

Kostenraming, tekening en offerte voor het maken van een betonverharding over de Derde Bellingeweersterlaan, 197. 1 stuk

21

Kennisgeving van het Kadaster inzake herziening van de belastbare opbrengst der ongebouwde eigenommen van dhr. K.R. Brands e.a. te Bellingeweer, 1889. 1 stuk NB Het betreft de percelen, kadastraal bekend gemeente Winsum, sectie D, inv. nr. 258, 263, 267, 273, 275 t/m 281, 303 t/m 306, 313, 315 en 543.

Wegwaterschappen

5

Archief van het waterschap Ellerhuizerwegen (1872) 1922-1967 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsvoorganger Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1922, nr. 58. Prov. blad 1922, nr. 58. Prov. blad 1967, nr. 25. Onderhoudsplichtigen van de Ellerhuisterweg (18721922). Gemeente Bedum. Gemeente Bedum. 525 ha. (1872) en 582 ha. (1922). Het onderhoud van de Reidlandsterweg, de Ellerhuizerkleiweg en het Ellerhuizervoetpad. Ja. Classificatie vanaf 1877; geen administratie meer na 1954; vanaf 1963 geen bestuur meer. Het archief diende over gedragen te worden aan de gemeente Bedum, dit is echter niet gebeurd. Er is op 16 juni 1977 door H.M. Wiersma een klein gedeelte overgedragen aan het waterschap Hunsingo.

1.2 enige historische gegevens In Bijlage III is een overzicht opgenomen van de bestuurssamenstelling.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Een archieffragment is op 16 juni 1977 door H.M. Wiersema (voorzitter tot 1963) aan het waterschap Hunsingo in bewaring gegeven. Het archief is in 1995 aan het waterschap Noorderzijlvest overgedragen. De omvang van het archief is ca. 5 cm.

Inventaris

6

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van de onderhoudsplichtigen, 1898-1913. 1 cahier

2

Notulen van de vergaderingen van belanghebbenden respectievelijk ingelanden, 1920-195. 1 deel

3

Bijzonder reglement, 1922; brief van de voorzitter en de secretaris van het waterschap aan G.S. houdende verzoek het waterschap op te heffen, 195, en provinciaal blad 1967, nr. 25 houdende het besluit van de staten tot opheffing, 1967, 1922, 195 en 1967. 3 stukken

Voorwaarden van verpachting van het grasgewas van de Ellerhuizer grinden kleiwegen, 1909. 1 stuk

5

Akte van ontslag uit de beklemming van het verlengde van de Ellerhuizerweg c.a. tussen J.J. en A. Stolwijk, beklemde meiers, en M. Luitjens te Groningen, eigenaar in beklemrechtelijke zin van een boerenplaats onder Bedum, 1926. 1 stuk

6

Kasboek van de commissie voor de begrinding van de Ellerhuisterweg, sinds 1922 van het waterschap Ellerhuizerwegen, 1872-1955. 1 deel (folio)

Wegwaterschappen

7

Archief van het waterschap Hekkumerweg 1933-1964 1 Inleiding 1.1

kerngegevens

Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsvoorganger Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1933, nr. 61. Prov. blad 1933, nr. 61. Prov. blad 1995, nr. 21. Onderhoudsplichtigen van ?. Gemeente Adorp. 201 ha. Het onderhoud en het zo nodig verbeteren van de Hekkumerweg. Ja. Het archief is overgedragen aan de gemeente Winsum.

1.2 enige historsiche gegevens In Bijlage IV is een overzicht opgenomen van de bestuursleden van het waterschap Hekkumerweg.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 van het Rijksarchief Groningen overgenomen.

Inventaris

8

2 Inventaris 1


2

Begrotingen, 1933/193-1963/196.

1 omslag

3

Rekeningen, 1933/193-1963/196.

1 omslag

Wegwaterschappen

1 stuk

9

Archief van het waterschap De Hoornsche Dijk (1926) 1930-1972 (1976) 1 Inleiding 1.1

kerngegevens

Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1930, nr. 25. Prov. blad 1930, nr. 25 en Prov. blad 1965, nr. 33. Prov. blad 1972, nr. 101. Gemeenten Haren en Groningen. 281 ha. Het verbreden en verhogen van de kruin van de oude Hoornsche of Neerwoldsche dijk vanaf de Meerweg tot het perceel kadastraal bekend gemeente Groningen, sectie O, nr. 86, en het daarop aanleggen en onderhouden van een verharde weg c.a.; het aanleggen en onderhouden van een verharde weg op de percelen kadastraal bekend gemeente Groningen, sectie O, nrs. 86, 97, 84, 82 en 80 tot de kunstweg Groningen-Eelde. Ja (1965); vast en variabel tarief. Het archief is op 9 november 1995 in eigendom verworven van de gemeente Haren.

1.2 enige historische gegevens De plannen van het waterschap De Hoornsche Dijk tot het aanleggen van een weg over de oude dijk zijn na de toezegging van Westerkwartier van een subsidie ad Hfl. 10.000,met bijkomende voorwaarden gewijzigd. Het zuidelijke eind van de dijk moest namelijk worden verhoogd, waardoor de kosten van wegaanleg aanmerkelijk zouden toenemen. In 1931 is dan ook besloten tot de uitvoering van een ander plan, bestaande in het verlagen van een deel van de oude dijk en het aanbrengen van een verharding daarop, en tevens in het aanvullen en verhogen van de dijk langs het Noord-Willemskanaal en het vervolg van De Hoornsche Dijk ten noorden van de brug, en het daarop

Inventaris

50

aanleggen van een verharde weg. Westerkwartier stemde hiermee in, maar verlaagde de subsidie tot Hfl. 8.500,-; in 1933 is het waterschap Westerkwartier vergroot met vier tussenliggende percelen en is de dijk langs het Noord-Willemskanaal de waterschapsgrens (van Westerkwartier) geworden. De aansluiting van de weg over de dijk op de kunstweg Groningen-Paterswolde was aanvankelijk gedacht op het tracé van de Onlandse dijk, maar is noordelijker komen te liggen en wel ten zuiden van de boerderij Corpus den Hoorn, in de gemeente Groningen. De gemeente Groningen heeft vergunning verleend tot het maken van de aansluiting onder uitdrukkelijke vermelding dat de weg eerlang door stadsuitbreiding zou moeten verdwijnen. De aanleg van de weg heeft in 1932/1933 plaatsgevonden met rijkssubsidie in het kader van de werkverschaffing, onder beheer van de Heidemij. Als adviseur van het bestuur trad K. Siekman Azn. op. De weg is op 31 mei 1933 feestelijk in gebruik gesteld. Op een verzoek van het waterschap aan de gemeente Haren om de weg in onderhoud over te nemen is tot grote teleurstelling in de raadsvergadering van 17 november 1933 afwijzend beschikt. In 1933 en 1934 is het bestuur danig op de proef gesteld door onderlinge verwikkelingen. De secretaris-boekhouder H. van der Wal, die ambtenaar ter secretarie van Haren was, heeft zich in augustus 1934 teruggetrokken, het bestuur is in december 1934 afgetreden. Met een nieuw bestuur, en vanaf februari 1938 opnieuw H. van der Wal als secretaris-boekhouder (tot aan de opheffing), heeft het waterschap zijn bestaan vervolgd. Onder leiding van de deskundige secretaris heeft het waterschap alle problemen het hoofd kunnen bieden. Het perceel kadastraal bekend gemeente Groningen, sectie O, nr. 190 (met aansluiting op de Paterswoldseweg) is in 1952 onteigend, en perceel kadastraal bekend gemeente Groningen, sectie O, nr. 86 is in 1957 aan de gemeente Groningen verkocht, zodat daarmee de verbinding met de Paterswoldseweg is vervallen. In de ingelandenvergadering van 14 juni 1961 is besloten in te stemmen met de door Grontmij ontwikkelde plannen tot verbetering van de weg met subsidie van het rijk en de beide gemeenten, waarbij het waterschap na aankoop van de eigendom van de weg van de ingelanden de weg om niet aan de beide gemeenten zal overdragen. Ten behoeve van de nog bestaande schuld en de voor het waterschap berekende kosten is besloten alles in vijf jaar af te lossen. Vanaf 1963/1964-1967/1968, met een naheffing in 1969 is de omslag naar een classificatie, bestaande uit een vast tarief en een variabel tarief, ingevorderd. De classificatie, ontworpen door de secretaris, is in 1965 in het bijzonder reglement opgenomen. Na de verbetering van De Hoornsche Dijk in 1961/1962 heeft het waterschap de ondergrond van de weg van ingelanden aangekocht, waarna de gehele weg in 1970 aan de gemeenten Haren en Groningen in eigendom enz. is overgedragen. Het

Wegwaterschappen

51

waterschap is in 1972 opgeheven; het overgebleven kassaldo is in 1976 door de gewezen secretaris-boekhouder aan de ingelanden gerestitueerd. In Bijlage V is een overzicht opgenomen betreffende de bestuursleden van het waterschap De Hoornsche Dijk.

1.3 vernietiging der archiefbescheiden De volgende archiefbescheiden zijn vernietigd. Het archief is ontroest en de correspondentie is uitgedund in november 1995; Stukken betreffende kasgeldleningen en rekening-courant, 1930, 1953-1968; Diverse financiële bijlagen, 1930-1962, 1 omslag en Kohier van de omslag, 1930/1931-1969, 1 pak. De omvang van het archief na bewerking bedraagt drie archiefdozen.

1.4 aanwijzingen voor de gebruiker In de serie Ingekomen stukken van het archief van het waterschap Westerkwartier komen verspreid tal van stukken voor betreffende het onderhoud van de dijk als weg.20 Op 1 oktober 1924 richt het bestuur (E. van der Woude en A. Vrieling) van de Vereeniging tot instandhouden van het voetpad op de Hoornschedijk (opgericht in 1893), gemeente Haren, zich tot het bestuur van het waterschap om meer subsidie te ontvangen. Ook nog Ingekomen brief van hetzelfde bestuur d.d. 11 november 1924: Het gaat om het onderhoud van de dijk als voetpad vanaf het huis van A. Vrieling tot de Meerweg, ter lengte van 2.350 meter. Bij besluit van het hoofdbestuur van 5 december 1924 is tot wederopzegging een subsidie van ten hoogste Hfl. 50,- per jaar aan de Vereeniging toegezegd. In een ingekomen stuk d.d. 21 februari 1927 aan G.S. van het voorlopig bestuur van een op te richten wegwaterschap De Hoornsche Dijk (H. van der Veen, voorzitter en A. Lok, secretaris). Zie Waterschap Noorderzijlvest, Archief waterschap Westerkwartier 1863-1994, inv. nrs. 727, 846 en 847, onderhoud De Hoornsche Dijk.

20

Zie Wp NZV, Archief waterschap Westerkwartier (1836) 1863-1994 (1995), inv. nrs. 77-108.

Inventaris

52

2 Inventaris 2.1

notulen en correspondentie

1-2

Notulen van de vergaderingen van belanghebbenden en de commissie uit de belanghebbenden in de oprichting van het waterschap, 1926-1930. 2 cahiers 1 2

3-

Origineel. Afschrift.

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1930-1953. 2 delen 3

1930-1933. 1933-1953.

5

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 195, 1955; agenda’s voor de vergaderingen en presentielijsten, 1926-1971. 1 omslag

6-7

Ingekomen en uitgaande stukken, 1930-1971. 6 7

2 pakken

1930-1935. 1936-1971.

2.2 oprichting, reglementering, opheffing en archief 8

Stukken van de Commissie uit belanghebbenden en het voorlopig bestuur van het op te richten wegwaterschap De Hoornsche Dijk betreffende de oprichting en de reglementering, 1926, 1927, 1929. 1 omslag

9

Bijzonder reglement, 1930, en stukken betreffende de wijziging van het reglement, 1961-1965. 1 omslag

10

Kadastrale kaart van het waterschap, 1930. NB Schaal 1:2500.

Wegwaterschappen

2 stukken

53

11

Provinciaal blad 1972, nr. 23 houdende het besluit van provinciale staten tot opheffing van het waterschap, 1972. 1 stuk

12

Brief van de gewezen secretaris aan de gemeente Haren houdende aanbieding van het archief van het waterschap, z.j. [1976] 1 stuk NB De in de bijlage vermelde notulen 1956-1969 ontbreken.


Uittreksels uit de perceelsgewijze kadastrale leggers van de gemeenten Groningen en Haren ten behoeve van het waterschap in oprichting, 1927. 1 omslag NB De vlaktemaat is 240 ha.

1

Kadastrale legger van gronden, met verzamellegger, 1930.

2 cahiers

15


1 omslag


Begrotingen, 1929/1930-1971.

1 pak

17

Rekeningen, 1929/1930-1970.

1 pak

18

Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1930-193; kasboek, 193-1972 (1976). 1 pak

19

Toelichting op de begroting en de rekening, besluiten tot wijziging der begroting, en besluiten tot heffing van de omslag, 1929/1930-1971. 1 omslag

2.5 secretaris, tolgaarder en beheer van de weg 20

Stukken betreffende benoeming en ontslag van H. van der Wal te Haren als secretaris-boekhouder, 1930, 196, 1965. stukken

Inventaris

5

21

Stukken betreffende de aanstelling van een tolgaarder, 1938, en de verpachting van het innen van het tolgeld ten behoeve van het onderhoud van de weg, 1939-1956. 1 omslag NB Er is tolgeld geïnd vanaf 1934/1935; zie: Toelichting op de begrotingen en de rekeningen.

22

Stukken betreffende de verbetering van de weg, 1953-1956, 1961. 1 omslag

23

Stukken betreffende de afsluiting van de weg voor motorrijtuigen op meer dan twee wielen, 1962-1963. 1 omslag

Wegwaterschappen

55

Archief van het waterschap Jonkersweg 1918-1930 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak

Classificatie

Prov. blad 1913, nr. 64. Prov. blad 1913, nr. 64 en Prov. blad 1916, nr. 52. Prov. blad 1930, nr. 78. Gemeenten Marum en Leek. 790 ha. Betaling van 25% in de kosten van de door de gemeenten Marum en Leek voorgenomen aanleg van een kunstweg vanaf de kunstweg Marum-de Wilp over het Jonkersverlaat tot de kunstweg Leek-Zevenhuizen. Ja; vijf omslagklassen.

1.2 vernietiging van de archiefbescheiden De begrotingen en rekeningen alsmede de ontwerpen van de omslag zijn in 1996 overgenomen van het Rijksarchief in de provincie Groningen.

2 Inventaris 1

Provinciaal blad houdende het besluit van provinciale staten tot opheffing van het waterschap, 1930. 1 stuk

2

Begrotingen, 1918/1919-1929/1930. 1 omslag NB Met uitzondering van het laatste dienstjaar sluiten de begrotingen met batige saldi.

3

Rekeningen, 1917/1918-1928/1929.

1 omslag

Ontwerp van de omslag, 1918/1919-1928/1929.

1 omslag Inventaris

56

Archief van het waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl (1611) 1911-1989 (1996) 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Rechtsvoorganger(s) Taken

Bijzonderheden Literatuur

Prov. blad 1911, nr. 21. Prov. blad 1911, nr. 21. Prov. blad 1989, nr. 23. Gemeenten Grijpskerk en Grootegast. 701 ha. (1.890 pondenmaten). Dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster & dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl. Het onderhoud van de klapbrug te Pieterzijl. Een jaarlijkse bijdrage van Hfl. 114,- in het traktement van de hervormde predikant te Visvliet. Een jaarlijkse bijdrage van Hfl. 99,50 in het traktement van de koster. Het archief is naar de gemeente Grijpskerk vervoerd. C.C. Geertsema, De zeeweringen, waterschappen en polders in de provincie Groningen (Groningen 1910) 118.

1.2 enige historische gegevens Volgens uitgaande brief van het Buurrecht van Visvliet en Pieterzijl nr. 2, d.d. 19-071888, aan G.S. Groningen, is in 1840 het onderhoud van de halve Tjerxbrug aan het Rijk en van de vaart aan de provincie Friesland gekomen. Het predikantstractement en dat van de koster is al heel lang bepaald op Hfl. 114,- respectievelijk Hfl. 99,50.21

21

Wegwaterschappen

Zie inv. nr. 1.

57

Tot de verplichtingen van de eigenaren der landen van de heerlijkheid en erfgrietenij Visvliet, groot (1834:) 1889, vanaf ca. 1860 1890 pondematen, behoort het onderhoud van de klapbrug te Pieterzijl. Ingelanden hebben in 1656 al bezwaar gemaakt tegen de betaling van omslag. In 1798 maakten de doopsgezinden bezwaar. Bij besluit van G.S. Groningen d.d. 7 november 1837 nr. 7 zijn onwilligen aangemaand de lasten te betalen (nog eens in 1845). In Bijlage VI zijn een aantal historische aantekeningen opgenomen. Een samenvattend overzicht betreffende het waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl is te vinden in de voordracht van G.S. Groningen tot opheffing van het waterschap, 1988.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Een deel van de archiefbescheiden zijn overgenomen van het Rijksarchief in de provincie Groningen. Een ander deel van de archiefbescheiden zijn in bruikleen ontvangen van de gemeente Zuidhorn d.d. 13 november 1996. De omvang van het archief is ruim zes archiefdozen.

2 Inventaris 2.1 notulen, ingekomen en uitgaande stukken 1

Minuten van uitgaande stukken van het dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl en van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster, 182-1873. 1 deel NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

2

Verzameldeel, 1873-1877, 1888-1909 en 1911-1980. 1 deel NB In het deel zit aan een zijde: Minuten van uitgaande stukken van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster en het dijken buurrecht (dijken buurrechterschap) van Visvliet en Pieterzijl, 1873-1877. Opschrift: 2 Uitgaande stukken van het Dijk- en Buurregt te Visvliet en Pieterzijl. Aan keerzijde: minuten van uitgaande stukken van het buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, 1888-1909; en notulen van de vergaderingen van ingelanden van het waterschap de Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl, 19111980. 1 deel Inventaris

58

3

Notulen van de vergaderingen van ingelanden van het waterschap, 19811983. 3 stukken

Provinciale bladen van Friesland voor het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster, 1831-188. 1 omslag

5

Provinciale bladen van Groningen voor het dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, 1851-1882. 1 omslag

6

Ingekomen missives en brieven en (minuten van) uitgaande stukken van het dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, 1810-188. 1 omslag

7-8

Ingekomen missives en brieven en minuten van uitgaande stukken van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster, 1827-188. 2 pakken 7 8

1827-1876. 1877-188.

2.2 reglementering, opheffing en archief 9

‘Dijkboek van Visvliet’ houdende: 1. Reglement voor de zijlvesten en opzichters van de zeedijken van Burum en het karspel Visvliet, 1611, met aanvulling, 165; aanvullend reglement, 1629; beide vastgesteld door G.S. van Friesland; kopie (165) van kopie, 1780; 2. Dijkrol (legger van onderhoudsplichtigen) van de nieuwe dijk van Gerkesklooster, de oude dijk van Gerkesklooster en de dijk bij de zijl, 1780-1807. 3. Dijkrol, als boven, 1786-1808. . (achterin:) Reglement voor het dijkgeregt van Visvliet (blz. 117 uit het Reglement van H.K.H. prinses Anna, 1755); afschrift 1780. 1 deel NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen. NB Zie Bijlage VII voor een transcriptie sub 1.

10

Uitnodiging van de boekhouder aan zes ingelanden ‘ter bespreking van de Karspellasten Visvliet en Pieterzijl’ op 27 december te Visvliet, 188. 1 stuk

11

Voorstel van G.S. aan de Staten van Friesland tot opheffing van de betrekkingen tussen het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster en het dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, alsmede Ontwerp-besluit van de Staten van de provincies Friesland en Groningen terzake, 1885. 2 stukken

Wegwaterschappen

59

NB Afgerond bij gemeenschappelijk besluit van de Staten van Friesland en Groningen van 10 en 11 november 1885. 12

Reglement voor het waterschap de Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl, 1911. 1 stuk

13

Kadastrale kaart van het waterschap, 1958. NB Schaal 1:2500. NB Toegevoegd uit het archief van het waterschap Westerkwartier.

1

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, daarin begrepen de afkoop van de jaarlijkse bijdragen in het traktement van de predikant en de koster van de Hervormde gemeente te Visvliet, (197, 1975) 1983, 198, 1988, 1989. 1 omslag

15

Verklaring van S. Wiersma en J. Hellinga Meles, dijken buurrechters van het kerspel Visvliet en Pieterzijl, van de overneming van de administratie uit handen van de weduwe van K. Hellinga, 187. 1 stuk NB Vermeld worden een trommel met papieren en stukken behorende tot het archief, waaronder vier inschrijvingen op het Grootboek Nederlandse Werkelijke schuld ad Hfl. 3.900,- ten name van de klapbrug te Pieterzijl; het administratieboek van de klapbrug en dat van de zeedijk.

16

Verklaring van de rijksarchivaris in Groningen van inbewaringneming van vier oude financiële registers en de kaart van het buurrecht van Visvliet en Pieterzijl van het bestuur van het waterschap, 1958, en plaatsingslijsten van de in het Rijksarchief en bij de gemeente Zuidhorn berustende archiefstukken van het waterschap, 1996. 3 stukken NB De stukken zijn in maart 1997 en november 1996 overgedragen c.q. in bewaring gegeven aan het waterschap Noorderzijlvest.

3 bladen

2.3 bestuur 17

Staten van bestuursleden van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster, 1852-188. 1 omslag

18

Koninklijk Besluit houdende de benoeming van W.L. Kuipers en B. Stiksma als gecommitteerden van Gerkesklooster (‘waterschap Visvliet-Gerkesklooster’), 1883. 1 stuk

Inventaris

60

NB Blijkens de staat van bestuursleden van 1884 zijn de benoemden lid van provinciale staten van Friesland respectievelijk secretaris van de gemeente Achtkarspelen. 19

Stukken betreffende de vervulling van vacatures in het bestuur van het dijken buurrecht respectievelijk het buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, 1857-1909. 1 omslag

20

Staten van stemgerechtigde ingelanden van het waterschap, ca. 1915 en 193. 2 stukken


Uittreksels van de perceelsgewijze kadastrale legger van de gemeenten Grijpskerk en Grootegast, 1910. 1 omslag

22


1 deel

23

Kadastrale legger van gronden, ca. 1970.

1 pak

2.5 financiën 2

Begrotingen, 1918/1919-1971, 1973-1977, 1980, 1981, 198.

1 pak

25

Rekeningen, 1917/1918-1970, 1972-1976, 1979-1982.

1 pak

26

‘Staatboek der karspellasten van Visvliet en Pieterzijl’, register van inkomsten en uitgaven, 1836/1837-1881/1882. 1 deel NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

27

Kasboek van het (dijken) buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, 1882/18831910/1911, het conceptkasboek van het waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pietrzijl, 191/1915-192/1925 en het kasboek van het waterschap de Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl, 1911/1912-1982. 2 delen

28

‘Register [= kohier, KE] van de kerspellasten van Visvliet & Pieterzijl’, 1831866. 1 deel NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

Wegwaterschappen

61

29

Kladkohier van de kerspellasten, 1861, 1862, 1868-188. 1 omslag NB Gedeeltelijk geschreven op de achterkant van kennisgevingen van de dijken buurrechterschap van Visvliet en Pieterzijl betreffende de betaling van de kerspellasten. NB Achterin het kohier van 1869 het besluit van het bestuur van het waterschap De Oude Ley van 29 mei 1873 houdende benoeming van Johannes Postema te Visvliet tot molenaar en bode van dat waterschap. NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

30

Kohier (‘register der kerspellasten’) van het dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, 1867-1911. 1 deel NB De grondslag voor de aanslagen is de pondemaat. NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

31

Kohier (‘Contra-register’) van de kerspellasten van het dijken buurrecht, 1876-1910, en van het waterschap, 1915-1922/1923. 1 deel NB De grondslag voor de aanslagen is de pondemaat (1876-1910), daarna de hectare. NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

32

Vonnis van de arrondissementsrechtbank te Groningen houdende veroordeling van H.H. Buining in de betaling van de omslag van het (dijken) buurrecht van Visvliet en Pieterzijl ten behoeve van de uitkering van een vaste som aan predikant en koster van de Hervormde gemeente te Visvliet, 1887. Hierbij: Briefwisseling tussen H.H. Buining c.s. te Pieterzijl, het dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, en de kerkvoogdij van de Hervormde gemeente te Visvliet over de rekening en de begroting alsmede de (niet-) betaling van dijklasten door Gerkesklooster aan het dijken buurrecht, 1885, en een uittreksel uit de Conditiën waarop de heerlijkheid en erfgrietenije Visvliet verkocht zullen worden (8 december 1637). Afschriften. 3 stukken

33

Staat van uitgaven ten laste van de zeedijk van Visvliet en Gerkesklooster over de jaren 1857-1876, alsmede berekening (nota) van de kosten (27%) die Gerkesklooster schuldig is aan Visvliet over de jaren 1877-1883, 188. 2 stukken

3

Kwitanties (bijlagen bij de rekening) voor het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster, 1855, 1856, 1867-1870, 1872-1880, 1882. 1 omslag NB Kwitantie 1877 nr. 2 is een nota voor afschriften van diverse oude stukken uit het provinciaal archief van Friesland betreffende de dijkplichtigheid van Visvliet en Gerkesklooster met betrekking tot een deel van de dijk van Nieuwkruisland, ruim 2.000 m. (zie de correspondentie in inv. nrs. 7 en 8). Inventaris

62

35

Resolutie van G.S. van Groningen houdende afschrift van de vergunning (concessie) van de koning om ten behoeve van het karspel Visvliet en Pieterzijl klapgeld te heffen voor het ophalen van de klapbrug te Pieterzijl, 1833. 1 stuk

36

Koninklijke besluiten houdende concessie tot heffing van doorvaartrechten aan de klapbrug te Pieterzijl, 1922, 1926. 2 stukken NB Bij het eerste besluit is het K.B. van 20 september 1833 nr. 6 ingetrokken.

37

‘Klapboek’: register van uitgaven en ontvangsten voor de klapbrug te Pieterzijl, 183-1910. 1 deel NB Overgenomen van het Rijksarchief Groningen. NB De materiële staat van het klapboek is kwetsbaar.

38

Aantekenboekje der Spaarbank te Groningen voor S. Wiersma, buurrechter van Visvliet en Pieterzijl, voor de klapbrug, 1890-192. 1 deel

39

Publicatie van de dijken buurrechters van Visvliet en Pieterzijl betreffende de verpachting van het klapwippen van de ophaalbrug te Pieterzijl, 1877. 1 stuk

0

Besluit van G.S. van Groningen houdende goedkeuring voor het buurrecht van Visvliet en Pieterzijl tot het verkleinen van de inschrijving in het grootboek der Nederlandse schuld ten name van de klapbrug te Pieterzijl, 1888. Hierbij: nota’s van de betaalmeester L.U. Rengers te Groningen voor de inkoop en verkoop van inschrijvingen Werkelijke schuld 2 ½ % voor de volmachten van de klapbrug, 1851, 1859. 3 stukken

1

Brief van de gemeente Grijpskerk houdende aanbod de klapbrug te Pieterzijl tegen een afkoopsom voor het onderhoud van Hfl. 6.360,- van het waterschap over te nemen, 1913. 1 stuk

2.6 personeel 2

Besluit van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster houdende de aanstelling van Jan Rieuwerts Kerkstra te Munnikezijl als opzichter van de zeewering, 1876. 1 stuk

3

Instructie voor de klapwipper te Pieterzijl, 1920.

Wegwaterschappen

1 stuk

63

Polis voor wettelijke aansprakelijkheidsverzekering bij het onderhoud en het bedienen van de klapbrug te Pieterzijl, 1955, 1968, 198. 1 stuk

2.7 Werken 5

Politieverordeningen op het gebruik der zeedijken van het waterschap Zeedijken Contributie Kollumerland en Nieuwkruisland, 1878. 2 stukken

6

Begrotingen van kosten voor het onderhoud van de zeedijk ten laste van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster, 1831-1881. 1 omslag

7

Bestekken voor het onderhoud van de zeedijk bij Munnikezijl in de grietenij Kollumerland en Nieuw-Kruisland ten laste van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster, 1831-1859. 1 omslag

8

Verklaring van B. Rispens, landbouwer te Munnikezijl, dat hij alle schade, die door het keetvolk of polderwerkers bij de indijking (dit is de afsluiting van het Reitdiep) van Nittershoek tot Zoutkamp aan de zeewering van de dijkscontributie Visvliet en Gerkesklooster wordt veroorzaakt, zal herstellen of vergoeden, 1875. 1 stuk

9

Bestekken en voorwaarden voor het verhogen van de zeedijk van het waterschap Zeedijken Contributie Kollumerland en Nieuwkruisland ten westen van de grenspaal van het waterschap Visvliet-Gerkesklooster en het verhogen en verzwaren van de zeewering van de binnenkruinlijn van de afsluitdijk van het Reitdiep tot de grens van het waterschap Kollumerland c.a. (ca. 125 m.) ten laste van het waterschap Visvliet-Gerkesklooster; met inschrijvingsbiljetten voor het tweede werk, 1878. 1 omslag

50

Vergunning van het dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster voor de gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland tot het verlagen van de voormalige zeedijk, nu slaperdijk, tot Nittershoek, te verlagen en daarop een grindweg aan te leggen, 1883. 1 stuk

51

Kostenbegrotingen en staatje van inschrijvers voor het herstel van de val- of klapbrug te Pieterzijl, 1862. 3 stukken

52

Stukken betreffende het vernieuwen van een walhoofd en de aanbrug alsmede de gehele vernieuwing van de klapbrug, 1925/1926, 1935/1936. 1 omslag Inventaris

6

53

Stukken betreffende het beheer van de ophaalbrug, het vaststellen van een afkoopsom voor de vervanging en het onderhoud, en de vernieuwing van de brug (door de gemeente Grijpskerk), 1970-1987. 1 omslag NB De brug is in 1985 geheel vernieuwd.

2.8 toevallig gedeponeerde stukken 5

Verlofpas van de commanderend officier van de achtste afdeling Infanterie van de Nationale Militie te Coevorden voor Anne Klaazens Dijkstra, fusilier in de derde compagnie van genoemde afdeling, om zich naar Niehove te begeven, 1822. 1 stuk NB A.K. Dijkstra (Niehove 1799- Groningen 1827), zoon van Klaas Arends en Grietje Cornelis Pannekoek. Het stuk is gebruikt als omslag van stukken betreffende de zeedijk bij Munnikezijl en resoluties van G.S. van Groningen.

55

Verklaring van aanneming van de bouw van een nieuw huis voor de weduwe (Hellinga) Meijer te Visvliet door D. Kooi, timmerman te Zuidhorn, voor de som van Hfl. 5.969,-, ca., 1870. 1 stuk NB Opdrachtgeefster was Heilina Bennema, weduwe van Klaas Hellinga Meijer († 23 juni 1857) dijken buurrechter van Visvliet en Pieterzijl 1838-1857.

56

Akte van transport door A. Bieruma weduwe J. Fruitier te Groningen aan Thomas Wijbets, huisman op het Nieuwkruisland van vier pondematen greidland onder Burum, 1771. 1 stuk NB Vermoedelijk afkomstig uit de boedel van K. Hellinga, dijken buurrechter van Visvliet en Pieterzijl 1854-1874; vergelijk het stuk betreffende het collatierecht van Visvliet.

57

Extract uit het register der heerlijkheden en gerechtigheden in het Westerkwartier houdende een overzicht van de gerechtigden tot de collatie van Visvliet vanaf circa 1750, 185. 1 stuk NB Registratieboek van heerlijke rechten in Westerkwartier: Zie RHC Groninger Archieven, Archief Hoge Justitiekamer en andere gewestelijke instellingen 1444-1811, inv. nr. 2.573.22

22 RHC Groninger Archieven (RHC GA), Archief Hoge Justitiekamer en andere gewestelijke instellingen 1444-1811. Toegangsnummer: 136.

Wegwaterschappen

65

NB Vermoedelijk afkomstig uit de boedel van K. Hellinga, dijken buurrechter van Visvliet en Pieterzijl 1854-1874, die in 1854 het collatierecht van mr. J.A. Fruitier, vallende op een plaats van 50 pondemaat te Visvliet, overgenomen heeft. NB Met zegel. -

Uittreksels uit het kadastrale plan van de gemeenten Grijpskerk, secties F, G en H, en Grootegast, secties A en I [‘waterschapskaart 1909/1910’], 1892. 5 bladen (in koker) NB Schaal: 1:2.500. NB De aanschaf van de kaarten en de bus is geleden in de rekening van de klapbrug. NB Deze uittreksels zijn niet aangetroffen.

Inventaris

66

Archief waterschap Het Langpad 1923-1943 (1949) 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak

Classificatie

Prov. blad 1921, nr. 27. Prov. blad 1921, nr. 27. Prov. blad 1943, nr. 42 en Prov. blad 1949, nr. 24. Gemeente Marum. 80 ha. Betaling van 75% der voor rekening van de gemeente Marum blijvende aanlegkosten van een verharde weg ‘het Langpad’ langs de noorden westzijde van de Wilpsterhoofdvaart vanaf de kunstweg De Wilp-Marum tot de provinciale grens, en zo nodig de aankoop van grond. Ja; vijf omslagklassen.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden De begrotingen en rekeningen zijn in 1996 overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

2 Inventaris 1

Provinciaal blad houdende het besluit van provinciale staten tot opheffing van het waterschap, (193) 199. 1 stuk

2

Begrotingen, 1925/1926-192/193.

1 omslag

3

Rekeningen, 1923/192-192/193.

1 omslag

Wegwaterschappen

67

Archief waterschap Lauwerzijl-Electra (1920) 1921-1924 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1921, nr. 26. Prov. blad 1921, nr. 26. Prov. blad 1924, nr. 44. Gemeente Oldehove. 730 ha. De aanleg van een kunstweg van Lauwerzijl tot de werken van Electra; het onderhoud van de kunstweg tot de overdracht van de weg aan de gemeente Oldehove. Ja. Bij besluit van G.S. d.d. 21 april 1921 (Prov. blad 1921, nr. 42) is bepaald dat schriftelijk gemachtigden van stembevoegde ingelanden tot bestuursleden benoembaar zijn.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is deels gevonden in het archief van de Ruigezandsterpolder en deels verkregen van het Rijksarchief Groningen (begrotingen, 1922/1923-1923/1924 en de rekeningen, 1921/1922-1923/1924). De omvang van het archief bedraagt een halve archiefdoos.

Inventaris

68

2 Inventaris 1

Stukken betreffende de oprichting van het waterschap, 1919-1921; bijzonder reglement, 1921, en Provinciaal Blad nr. van 192, houdende het besluit van provinciale staten tot opheffing van het waterschap, 192. 1 omslag

2

Stukken betreffende de indeling van de gronden in klassen ten behoeve van de omslag (classificatie), 1921-1922. 1 omslag

3

Besluit van G.S. houdende goedkeuring tot het aangaan van een geldlening ten behoeve van de uitvoering van werken, 1921. 1 stuk NB De lening is in 1923 afgelost.

Begrotingen, 1921/1922-1923/192.

3 stukken

5

Rekeningen, 1921/1922-1923/192.

3 stukken

6

Kasboek, februari 1921-april 1923.

7

Bijlagen bij de rekening, 1921-1923. 1 omslag NB Bewaard wegens ontbreken van een notulenboek en het kasboek na april 1923.

8

Situatietekening van de kunstweg, ca. 1920. NB Schaal 1:2500, getekend door K. Siekman Azn. NB De tekening is d.d. 13-08-2009 niet aangetroffen.

9

Brief van het bestuur van het waterschap Electra houdende toezegging van een subsidie ad Hfl. 10.000,- voor de aanleg van de weg naar Lauwerzijl, 1920. 1 stuk

10

Stukken betreffende de aankoop van de benodigde grond voor de aanleg van de weg, 1920-1922. 1 omslag NB De akte is op 24 januari 1922 verleden.

11

Stukken betreffende de levering van bazaltslag, 1921, en het vervangen van gebroken betonbuizen, 1921, 1923. 1 omslag

Wegwaterschappen

1 katern

1 blad plano

69

12

Voorwaarden voor het leveren en planten van 510 iepen langs een gedeelte van de weg, 1922. 1 stuk

13

Brief van het bestuur van het waterschap aan G.S. houdende mededeling dat de overdracht van de weg aan de gemeente Oldehove op 30 augustus zal plaatsvinden, 1923. 1 stuk

Inventaris

70

Archief waterschap Lindsterlaan-Keuningswijk (1932) 1935-1975 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1935, nr. 48. Prov. blad 1935, nrs. 48 en 51. Prov. blad 1975, nr. 33. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Marum. 502 ha. Het aanleggen, verbreden, ophogen en verharden van de weg vanaf de provinciale kunstweg te Marum, gedeeltelijk langs de zogenoemde Lindsterlaan tot de brug over de Jonkersvaart en vervolgens vanaf de kunstweg naar De Wilp tot de kunstweg Zevenhuizen-Siegerswoude. Ja, 5 omslagklassen. De weg is in 1934/1935 met subsidie onder regie van de Heidemij aangelegd. In 1936 is een annuïteitslening ad Hfl. 40.000,gesloten. Na de betaling van de laatste subsidies van het Rijk, de provincie en de gemeente Marum in 1941 is een lening gesloten ad Hfl. 24.500,-. In 1953 was er nog een schuld van Hfl. 15.000,met een aflossing van Hfl. 1.000,- per jaar.

1.2 enige historische gegevens Volgens de begrotingen en de rekeningen fungeerden als: voorzitter 1935-1948 (1951) B. Jansma. 1951-1952 K. van der Ploeg. secretaris-penningmeester 1935-1937 K. van der Ploeg. 1937-1971 Jan Venema ( - 1971).

Wegwaterschappen

71

2 Inventaris 1


1 stuk

2

Stukken betreffende de opheffing van het waterschappen LindsterlaanKeuningswijk, de Noorderweg en Verbindingsweg Twee Provinciën, 19721975. 1 omslag

3

Ontwerp-tekeningen van het tracé van de weg, de vlaktemaat van het waterschap en de verdeling in omslagklassen (classificatie), 1932-1937. 5 stukken NB Afkomstig van Provinciale Waterstaat Groningen.

Begrotingen, 1937/1938-1952/1953.

1 omslag

5

Rekeningen, 193-1951/1952.

1 omslag

Inventaris

72

Archief waterschap Meedenerlaan (1924) 1925-1980 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1925, nr. 33. Prov. blad 1925, nr. 33 en Prov. blad 1937, nr. 20. Prov. blad 1985, nr. 50. Gemeente Winsum. (1925) 82 ha.; (1937) 85 ha. Het onderhoud van de zogenoemde Meedenerlaan. Ja. De Meedenerlaan is eigenlijk de Eerste Bellingeweersterweg. Archief naar de gemeente Winsum.

1.2 enige historische gegevens De financiele administratie werd in 1962/1963 gedaan door het Accountant- en administratiekantoor Blakema en Smit, gevestigd aan de C.F. van Sijzamastraat 12 te Winsum.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 van het Rijksarchief Groningen overgenomen. In 1988 zijn van Provinciale Waterstaat Groningen diverse stukken ontvangen (inv. nrs. 2-4).

Wegwaterschappen

73

2 Inventaris 1

Bijzonder reglement en reglementswijziging, 1925, 1937.

1 omslag

2

Kaartjes van het waterschap in oprichting, 192, 1925, en kadastrale kaart van het waterschap, 1958. 3 stukken NB Afkomstig van Provinciale Waterstaat Groningen. NB Schaal van de kaart 1:2500.

3

Akte van transport door het waterschap aan de gemeente Winsum van de eigendom van de Meedenerlaan, 1985 (fotokopie), en Provinciaal Blad nr. 50 houdende het besluit van provinciale staten tot opheffing van het waterschap, 1985. 2 stukken NB De kopie van de akte is afkomstig van Provinciale Waterstaat Groningen.

Staat van de geclassificeerde gronden, 1926 (fotokopie), en waterschapskaart met aantekening van de classificatie der percelen, ca. 1980. 2 stukken NB Afkomstig van Provinciale Waterstaat Groningen.

5

Begrotingen, 1925/1926-195/1955, 1959/1960-1963/196.

1 pak

6

Rekeningen, 1925/1926-1962/1963.

1 pak

Inventaris

7

Archief waterschap Menneweersterweg 1932-1988 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1932, nr. 59. Prov. blad 1932, nr. 59. Prov. blad 1988, nr. 21. Gemeente Ulrum. 164 ha. Het onderhoud van de verharde Menneweersterweg. Ja, twee klassen, met de verhoudingscijfers 11:7. Tot 1944 was H.J. Rijtma voorzitter; daarna schijnt het waterschap voornamelijk ‘gerund’ te zijn door de familie Van Hoorn. Archief naar waterschap Hunsingo.

1.2 enige historische gegevens Bestuursleden: D.S. Werkman, voorzitter (1967-) en in 1981 ook secretaris tot opheffing en H.D. van Hoorn, secretaris-boekhouder (1967)-ca.1980.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De Provinciale bladen zijn gevonden in het archief van het waterschap Hunsingo. De series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 van het Rijksarchief Groningen overgenomen.

Wegwaterschappen

75

2 Inventaris 1

Bijzonder reglement, 1932, en Provinciaal blad nr. 21 houdende het statenbesluit tot opheffing van het waterschap, 1988. 2 stukken

2

Begrotingen, 193/1935-1963/196.

1 omslag

3

Rekeningen, 193/1935-1962/1963.

1 omslag

Inventaris

76

Archief waterschap De Mieden 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Wegwaterschappen

Prov. blad Friesland 1922. Prov. blad Friesland, nr. 22; Prov. blad Friesland 1937, nr. 22; Prov. blad Friesland 1942, nr. 37 en Prov. blad Friesland 1949, nr. 93. Prov. blad Friesland 1970, nr. 120. Waterschap Lits en Lauwers. Gemeenten Achtkarspelen en (1930) Grootegast. 1930: 808 ha. en 1942: 810 ha. 1922: Aanleg van een kunstweg van Surhuizum langs de Zuiderhooiweg naar Stroobos, met een zijtak langs de Rijslaan c.a. en 1930: aflossing van de geldlening in maximaal veertig jaar. Ja. Interprovinciaal vanaf 1930, door vergroting met ca. 17 ha. in het waterschap Lauwers (Grootegast). Publicatie van Prov. blad Friesland 1949, nr. 93 samen met wijziging van het bijzonder reglement voor het waterschap de Twee Provinciën. Geen archiefstukken bij het waterschap Noorderzijlvest.

77

Archief waterschap Munsterweg en Netlaan (1924) 1925-1983 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering

Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1925, nr. 11. Prov. blad 1925, nr. 11; Prov. blad 1931, nr. 59; Prov. blad 1936, nr. 52; Prov. blad 1937, nr. 39; Prov. blad 1944, nr. 4 (Prov. blad 1949, nr. 45); Prov. blad 1955, nr. 70; Prov. blad 1960, nr. 28 en Prov. blad 1962, nr. 133. Prov. blad 1983, nr. 17. Gemeente Winsum. 1925: 167 ha. en 1962: 129 ha. Het onderhouden van een klein gedeelte van de Munsterweg en van de Netlaan; vanaf 1962: het onderhouden van de Netlaan. Ja. Vanaf 1962 heet het waterschap Netlaan. Archief naar gemeente Winsum op 15 november 1982. Ingevolge een overeenkomst van inbewaringgeving tussen de gemeente Winsum en het waterschap Hunsingo op 19 augustus 1983 overgedragen aan het waterschap Hunsingo.

1.2 enige historische gegevens In Bijlage IX is een overzicht opgenomen van de bestuurssamenstelling.

Inventaris

78

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De omvang van het archief bedraagt twee archiefdozen.

2 Inventaris 2.1 notulen 1

Notulen van de vergaderingen van de ingelanden, 192-1980.

1 deel

2.2 oprichting, reglementering, opheffing en bestuur 2

Stukken betreffende oprichting, reglementering en opheffing van het waterschap Munsterweg en Netlaan c.q. Netlaan, 192-1962, 1983. 1 omslag

3

Kadastrale kaart van het waterschap Munsterweg en Netlaan, 1952. 1 stuk NB Schaal 1:2500. NB Aanwinst uit 1988 en afkomstig van de Provinciale Waterstaat Groningen.

Kadastrale kaart van het waterschap Netlaan, 1963. NB Schaal 1:2500.

5

Besluit van G.S. houdende dat pachters (zoons van verpachters) tot bestuurslid van het waterschap verkiesbaar zijn (Prov. blad 1961, nr. 32), 1961. 1 stuk

1 stuk



7

Stukken betreffende vaststelling en wijziging van de classificatie der gronden en daarmee samenhangende wijzigingen van het bijzonder reglement, 1926-1979. 1 omslag

Wegwaterschappen

1 deel

79

8

Kohier van de omslag over de dienstjaren 1925/1926-1927/1928. stukken


Stukken betreffende geldleningen ten laste van het waterschap, 1925-1939. 1 omslag

10

Begrotingen van het waterschap Munsterweg en Netlaan, 1925/19261962/1963. 1 omslag

11

Begrotingen van het waterschap Netlaan, 1963/196-1980.

12

Rekeningen van het waterschap Munsterweg en Netlaan, 1925/19261961/1962. 1 omslag

13

Rekeningen van het waterschap Netlaan, 1962/1963-1975, 1977-1979. 1 omslag

1

Kasboek, 1925/1926-1982.

1 omslag

1 deel

2.5 Werken 15

Reglement op het toezicht der wegen, 1928, en Wegenreglement der provincie Groningen, 1965. 2 stukken

16

Stukken betreffende de aanwijzing door G.S. van de Munsterweg (gedeelte) en de Netlaan als B-weg, 1955-1957. 1 omslag NB Het besluit is ingetrokken op 5 april 1957.

17

Verordening op de heffing en invordering van een belasting wegens het gebruik der wegen (= weggeldheffing van paardentractie), alsmede keur of politieverordening tot strafbaarstelling van overtreding van de voorschriften van de verordening, 1928-1951. 1 omslag

18

Stukken betreffende de overdracht van beheer en onderhoud van de Munsterweg (gedeelte) aan de gemeente Winsum, (195) 1958-1959. 1 omslag

Inventaris

80

19

Stukken betreffende de overdracht van de Netlaan aan de gemeente Winsum, 197-1983. 1 omslag

20

Stukken betreffende de voorbereiding tot en de uitvoering van de reconstructie van de Netlaan, 1976-1982. 1 pak

2.6 aanhangsel 21

Stukken betreffende oppositie van ingelanden tegen het bestuursbeleid van het waterschap Hunsingo inzake de afrasteringplicht langs kanalen en hoofdwatergangen, 1950-1952. 1 omslag NB Het comité van actie stond onder leiding van H.D. van Weerden, secretaris-boekhouder van het waterschap Munsterweg en Netlaan. NB Zie Wp NZV, Archief waterschap Hunsingo (1823) 1856-1955 (1991), inv. nr. 648.23

23 A.L. Hempenius, Inventaris van het archief van het waterschap Hunsingo (1823) 1856-1955 (1991) (Groningen 2009).

Wegwaterschappen

81

Archief waterschap De Noorderweg (1927) 1930-1959 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1930, nr. 75. Prov. blad 1930, nr. 75. Prov. blad 1975, nr. 33. Waterschap Westerkwartier. Gemeente Leek. 884 ha. Het aanleggen, verharden, ophogen en verbreden van de weg vanaf de kunstweg Oldekerk-Niebert bij Boerakker, gedeeltelijk langs een bestaande zandweg en de zogenoemde Potaardelaan tot de kunstweg Midwolde-Enumatil. Ja, zes omslagklassen, vastgesteld 1934 of 1935. In 1957 nog een schuld ad Hfl. 9.500,-; jaarlijkse aflossing Hfl. 2.000,-.

1.2 enige historische gegevens Volgens de begrotingen en de rekeningen fungeerden als: voorzitter 1931-1956: S. Sikkema. secretaris-penningmeester 1931-1934: E. Dijkstra. 1935-1937: W. Oosterhuis. 1937-1971: Jan Venema ( -1971).

Inventaris

82

2 Inventaris 1


2


3

Ontwerp-tekeningen van het tracé van de weg, de vlaktemaat van het waterschap en de verdeling in omslagklassen, 1927, 1932/193. 2 stukken NB Afkomstig van Provinciale Waterstaat Groningen.

Begrotingen, 1931/1932-1956/1957.

1 omslag

5

Rekeningen, 1930/1931-1955/1956.

1 omslag

Wegwaterschappen

1 stuk 3 stukken

83

Archief waterschap Oude Dijk 1913-1992 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolgers Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie

Prov. blad 1913, nr. 63. Prov. blad 1913, nr. 63. Prov. blad 1995, nr. 21. Gemeenten Zuidhorn en Grootegast. Gemeente Grijpskerk (vanaf 1990: Zuidhorn en Grootegast). 52 ha. Verharding en onderhoud van de kleiweg ‘de Oude Dijk’ vanaf de Rijksstraatweg te Visvliet tot aan de grens van Friesland c.a. Nee.

1.2 enige historische gegevens Het waterschap Oude Dijk, gelegen in de gemeente Grijpskerk, is in 1913 opgericht en gereglementeerd (Prov. blad 1913, nr. 63). Tot het waterschap behoorden 43 percelen kadastraal bekend Gemeente Grijpskerk, sectie G, tezamen ruim 51 ha. Volgens de legger van gronden waren er 17 ingelanden. Op algemene kosten worden ingevolge art. 3 gedragen de verharding van de kleiweg genaamd ‘de Oude Dijk’ vanaf de Rijksstraatweg te Visvliet tot aan de Friese grens, alsmede het onderhoud van genoemd weggedeelte. Blijkens het rapport van M. Koopmans van 1981 omvatte het beheer een gedeelte weg, lang 1235 meter, begrind, en een gedeelte onverharde weg ter lengte van 273,5 meter. De ondergrond van de weg was eigendom van enige ingelanden. De notulen en de gegevens in het kasboek en de begrotingen en rekeningen geven een vertrouwd beeld van het jaarlijks verharden van de weg met sintels, gritafval, gebroken puin en soortgelijke materialen, die alleen tijdelijk soelaas brengen. In 1913/1914 is 650 m3 puin aangekocht; met drie achtereenvolgende omslagen van Hfl. 10,- per ha. zijn de nota’s betaald en de aangegane geldlening van Hlf. 800,- (!) afgelost. Daarna is de omslag gedurende een halve eeuw op één uitzondering na bepaald op Hfl. 1,25 tot 5,- gulden per ha.

Inventaris

8

In verband met de verharding van het verlengde van de weg in de gemeente Achtkarspelen door die gemeente is in 1919 geprobeerd de weg van de particuliere eigenaren aan te kopen en (na extra-verharding?) vervolgens aan de gemeente Grijpskerk over te dragen. In 1962 luidt het bestuur de noodklok: het onderhoud van de weg wordt een te grote last voor het waterschap; door zwaar verkeer voor de N.A.M. BV en ander doorgaand verkeer wordt de weg kapot gereden. Bedragen van een afkoopsom van Hfl. 200,- per hectare ineens en een omslag van Hfl. 25,- gedurende vijftig jaar worden genoemd, maar de gemeente Grijpskerk staat niet te dringen. In de buitengewone vergadering van ingelanden op 15 april 1964, waar negen ingelanden aanwezig of vertegenwoordigd zijn, is als gast aanwezig R.J. Clevering te Eenrum (zwager van de voorzitter K.H. Meijer, echtgenoot van ingeland T.F. CleveringMeijer, en Statenlid). Na diens uiteenzetting over de financiële gevolgen van een overdracht van de weg aan de gemeente wordt met overgrote meerderheid besloten de weg over te dragen. De gemeente ziet er geen brood in en zo loopt deze poging weer op niets uit. In 1972 wordt nog gezinspeeld op ‘de’ ruilverkaveling, ‘wat ook wel van de baan zal zijn, zodat alles op losse schroeven komt te staan.’ Het waterschapswerk komt daarna zo goed als tot stilstand; pas in 1981 vindt weer een ingelandenvergadering plaats. Aangezien er de laatste jaren ook geen omslag is geheven, wordt de omslag bepaald op Hfl. 25,-; voor 1982 wordt de omslag bepaald op Hfl. 100,- (en voor de volgende jaren op Hfl. 50,- ; in 1983 is echter Hfl. 25,-/ha. geïnd). De berekening van M. Koopmans inzake het herstel van de weg en de betaling van een afkoopsom voor het onderhoud na opheffing van het waterschap (dertig jaar Hfl. 102,33 per ha.) wordt in de notulen cynisch verwoord met ‘Dit geld kan worden geleend van Westerkwartier zodat we over 30 jaar Hfl. 102,33 per ha. moeten opbrengen, wat dan ook wel van (de) baan zal zijn, zodat alles op losse schroeven komt te staan’. Inderdaad is er niets van terecht gekomen, ondanks de Nota prioriteitstelling verbetering plattelandswegen (1982) en het vooruitzicht op de ruilverkaveling ‘Westerhorn’, die in 1993 echter is afgestemd. Vergaderd althans genotuleerd wordt er van 1983 tot 1990 niet meer. In 1991 en 1992 wordt gesproken over de overdracht van het beheer van de weg aan de gemeente Zuidhorn* als rechtsopvolger van Grijpskerk; Zuidhorn vraagt volgens de notulen van 25 november 1992 aanvankelijk Hfl. 13.000,-, later Hfl. 10.000,-. Het bestuur wordt gemachtigd tot overeenstemming met de gemeente te komen. Volgens de voorbereidingsstukken tot de opheffing van dit waterschap en acht waterschappen in Hunsingo (zie: waterschap Derde Bellingeweersterweg) is de weg in 1993 om niet aan de gemeenten overgedragen. Het waterschap is per 1 januari 1995 opgeheven.

Wegwaterschappen

85

Bij de herindeling van de gemeenten in 1990 is het gebied van Visvliet tot aan de spoorweg gebied van de gemeente Zuidhorn geworden; het laatste stukje van de Oude Dijk, namelijk het pootje naar de Friese grens, ten zuiden van de spoorweg, is bij de gemeente Grootegast gekomen. Begin maart 1997 heeft drs. A.L. Hempenius met de laatste secretaris, T.K.H. Meijer, Westenesscherstraat 68, 7814 TA Emmen, gesproken. Hij heeft geen stukken betreffende de opheffing van het waterschap; omdat de ondergrond van de weg aan particulieren behoort is de opheffing min of meer geruisloos uitgevoerd. Op 14 maart 1997 heeft drs. A.L. Hempenius met de heer S. Oostra te Buitenpost gesproken; hij beaamde de woorden van de heer Meijer. Er is in de jaren ‘80 van de twintigste eeuw een poging ondernomen om het waterschap op te heffen met rijkssubsidie (afkoopsom voor het onderhoud te dragen door: 1/3 Rijk, 1/3 gemeente, 1/3 waterschap), maar door onwil van de gemeente Grijpskerk is de zaak niet afgehandeld. Zie Bijlage VIII voor een overzicht van de bestuursleden van het waterschap Oude Dijk.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is op 23 januari 1997 in bewaring gegeven door M. Douma, Sarabos 13, 9873 TH Gerkesklooster. De begrotingen en rekeningen tot 1963/1964 zijn in 1996 van het Rijksarchief Groningen ontvangen.

1.4 vernietiging van de archiefbescheiden Vernietigd zijn: ingekomen stukken van diverse aard alsmede een klein aantal financiële bijlagen, 1975, 1976, 1985-1988. De omvang van het archief na bewerking is één archiefdoos.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1913-1972, 1981, 1982, 1991, 1992. 1 deel

2

Reglement voor het waterschap, 1913.

1 stuk

Inventaris

86

3

Schetskaart van het waterschap, ca. 1913. NB Schaal 1:2500.

1 stuk


1 deel

5

Begrotingen, 1918/1919-1963/196, 1972, 1973.

1 pak

6

Rekeningen, 1917/1918-1963/196, 1966/1967, 1971, 1972.

1 pak

7-8

Kasboeken, 191/1915-1972. 7 8

2 delen

191/1915-1960/1961. 1961/1962-1972.

9

Rekeningen, 1967/1968-1972, 1981-1983; begrotingen, 1968-1973; kohier van de omslag, 1968-1976, 1981, 1982. 1 omslag

10

Brieven aan de gemeente Grijpskerk en het provinciaal bestuur betreffende de toestand van de weg, 1962. 3 stukken

11

Rapport betreffende de verbetering van de Oude Dijk en de financiële consequenties bij opheffing van het waterschap, 1981. 1 stuk NB Het stuk is opgesteld door M. Koopmans, hoofd van het 2e district (Gaarkeuken) van de afdeling Beheer van Provinciale Waterstaat Groningen.

12

Brief van G.S. houdende antwoord op een verzoek van het waterschap de Oude Dijk aan te wijzen als fietspad, 1982. 1 stuk

13

Nota prioriteitstelling verbetering plattelandswegen in de provincie Groningen, 1982. 1 stuk

1

Brief van de hoofdingenieur-direkteur voor Landinrichting, Grond- en Bosbeheer in de provincie Groningen houdende uitnodiging voor de installatie van de voorbereidingscom-missie voor de ruilverkaveling ‘Westerhorn’, 1983. 1 stuk NB De ruilverkaveling is in 1993 afgestemd.

Wegwaterschappen

87

Archief waterschap De Paddepoel 1906-1995 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Literatuur

Prov. blad 1906, nr. 79. Prov. blad 1906, nr. 79 en Prov. blad 1929, nr. 27. Prov. blad 1995, nr. 21. Gemeenten Adorp, Noorddijk en Groningen. 535 ha. (exclusief de Paddepoelsterweg) en 543 ha. (1929). Het onderhoud van de Paddepoelsterweg. Nee. Volgens inv. nr. 2 is de Paddepoelsterweg in 1866 met subsidie van de provincie Groningen van een stenen middenstrook voorzien. De Paddepoel was het eerste wegwaterschap in Groningen. Archief naar gemeente Winsum. Geertsema, Zeeweringen en waterschappen (Groningen 1910) 263.

1.2 enige historische gegevens De ingelandenvergaderingen zijn altijd zeer slecht bezocht. In 1984 wordt voor het eerst melding gemaakt van een mogelijk afstoten van de weg, in het kader van de uit te voeren ruilverkaveling Sauwerd; gesproken wordt van kosten ad Hfl. 1.595,- per ha. 1985: De weg ten noorden van het Van Starkenborghkanaal kan in de ruilverkaveling Sauwerd worden betrokken. 1986: Op aandrang van G.S. hebben gesprekken met de gemeente Groningen plaatsgevonden. Er worden grote bedragen gevergd voor achterstallig onderhoud en een afkoopsom.

Inventaris

88

1987: Besloten tot het aangaan van een geldlening tot een maximum van Hfl. 130.000,- en de weg over te dragen aan de gemeenten Groningen en Adorp. Gemeente Groningen ontvangt: 1. Noorderbegraafplaats - Plataanlaan: wegvak is zonder overleg door de gemeente gesaneerd, de gemeente gedraagt zich als onderhoudsplichtige: overdracht om niet; 2. weggedeelte Crematorium-Van Starkenborghkanaal, ca. 1.600 m.; de weg is door de gemeente tot voet/fietspad verklaard. Moet door het waterschap worden opgeknapt voor ca. Hfl. 70.000,- en 3. weg Van Starkenborghkanaal-grens gemeente Adorp, ca. 650 m.; quartaire weg (50% kosten van onderhoud voor het Rijk). De gemeente Adorp ontvangt: eveneens quartaire weg; afkoopsom Hfl. 47.428,04 + achterstallig onderhoud Hfl. 17.500,-, samen Hfl. 64.928,04; eind 1988 door het waterschap voldaan.Berekening afkoopsommen, achterstallig onderhoud en groot onderhoud voet/fietspad komt uit op ongeveer Hfl. 180.000,- voor het waterschap. In de notulen wordt het waterschap Hunsingo als (mogelijke) rechtsopvolger2 vermeld. 1989: De weg in de gemeente Adorp is in 1989 overgedragen aan de gemeente Adorp. Nu de Wet Sanering Wegen vermoedelijk in 1992 zal gaan gelden, is het waterschap van plan de overdracht van de weg in de gemeente Groningen uit te stellen, omdat er dan geen afkoopsom hoeft te worden betaald. 1993: de weg is hersteld, de gemeente Groningen zal per 1 januari 1994 het onderhoud overnemen. Het bestuur zal zich inspannen om het gekweekte tegoed vóór de opheffing aan de ingelanden terug te (mogen) betalen. Zie Bijlage X voor een overzicht van de bestuursleden en overige personeelsleden van het waterschap De Paddepoel.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is in juni 1996 en op 20 januari 1999 ontvangen van de oud-secretaris/ penningmeester mr. H.E. Eigenberg. In 1992 zijn de begrotingen en rekeningen vanaf 1917/1918-1981 verworven van het Rijksarchief Groningen.

1.4 vernietiging van de archiefbescheiden Vernietigd zijn: correspondentie 1932-ca. 1950, voornamelijk betreffende de levering van teer en -emulsie, en zeer veel circulaires; kohier 1932/33-1944/45; een zeer grote hoeveelheid losse stukken, nagenoeg geheel bestaande uit circulaires van de Unie van

24

Wegwaterschappen

Lees: afwikkelaar van de te sluiten geldlening.

89

Waterschappen vanaf 1983, en bankafschriften vanaf 1971 en een losbladige legger van gronden, deels fotokopie van de voorgaande legger, en met tal van aantekeningen, ca. 1970/1980. De omvang van het archief na bewerking is twee archiefdozen.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van de ingelanden en het bestuur, december. 1906 - november 1993. 1 deel NB Ingeplakt de teksten van de goedgekeurde keur of politieverordening tot strafbaarstelling van overtreding van de voorschriften van de verordening op de heffing en invordering van een belasting wegens het gebruik der wegen bij het waterschap in beheer en onderhoud, 1929, 1940, 1951, en van de verordening op de heffing en invordering van een belasting wegens het gebruik der wegen bij het waterschap in beheer en onderhoud, 1934, 1940, 1945, 1951, 1954.

2

Briefwisseling met diverse personen en instanties, 1930-1971.

3


-5

Kadastrale kaart van het waterschap, 1925, 1961. NB Schaal 1:2500. 5

1925. 1931.

1 omslag 1 stuk

1 stuk en 2 bladen

1 stuk 2 bladen

6

Verzamelstaat van de uittreksels van de kadastrale legger van landerijen in het op te richten waterschap De Paddepoel, 1906. 2 stukken NB De stukken zijn geschreven en gedrukt.

7-8

Kadastrale legger van gronden, 1919, 191. 7 8

9

2 delen

1919. 191.

Begrotingen, 1907/1908-1981.

1 pak

Inventaris

90

10

Rekeningen, 1906/1907-191/1915, 1916/1917-1967/1968, 1969-1980. 1 pak

11

Begrotingen en rekeningen, 1981-199.

12-1

Kasboek, 192/1925-1932/1933; 1973-1978; 1979-199. 12 13 1

1 omslag 3 delen

192/1925-1932-1933. 1973-1978. 1979-199.

15

Kwitantie voor de aankoop van een wandelstok (voor de oud-wegwerker J. Vledder), 197. 1 stuk

16

Vergunning van het waterschap voor de gemeente Groningen tot het leggen van een elektriciteitskabel langs de Paddepoelsterweg, 197. 1 stuk

17

Vergunning van de provincie Groningen tot het lossen van materialen over de noordelijke dijk van het Van Starkenborghkanaal ten behoeve van het onderhoud van de Paddepoelsterweg, 1939. 1 stuk

18

Verordening op de heffing en invordering van een belasting wegens het gebruik der wegen bij het waterschap in beheer en onderhoud, 1933; mededeling van G.S. aan de staten betreffende de voorgestelde beëindiging van de heffing van het gemeenschappelijk ‘paardenweggeld’ in 190, 1939; en brief van het waterschap aan G.S. houdende bezwaar tegen beëindiging van de heffing, 195. 3 stukken NB Zie inv. nr. 1.

19

Provinciale nota prioriteitstelling verbetering plattelandswegen, 1982, 198. 2 stukken

20

Stukken betreffende de overdracht van het beheer en onderhoud van de weg aan de gemeenten Adorp en Groningen in verband met de voorbereiding van de ruilverkaveling Sauwerd en de Wet Herverdeling Wegenbeheer, alsmede de opheffing van het waterschap, 1983-1995. 1 pak

Wegwaterschappen

91

Archief waterschap Pebosch 1928-1945 (1949) 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1928, nr. 16. Prov. blad 1928, nr. 16. Prov. blad 1945, nr. 1 en Prov. blad 1949, nr. 26. (Gemeente Grootegast). Gemeente Grootegast. 387 ha. Het aanleggen, verbreden, ophogen en verharden van de weg door Pebosch. Ja. De weg is in 1930 overgedragen aan de gemeenten Grootegast en Achtkarspelen. De geldlening is in 1944 afgelost. Het opheffingsbesluit van 1949 is niet woordelijk gelijk aan dat van 1945. Een deel van het archief berust bij de gemeente Grootegast. NB Inv. nrs. 9-10 zijn afkomstig van dhr. A. Wierenga te Groningen die bij het overlijden van zijn vader J. Wierenga, administratiekantoor Wierenga, de zolder heeft opgeruimd. Ontvangen d.d. 6 november 2009.

Inventaris

92

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1928-19. 1 deel

2

Bijzonder reglement, 1928, en stukken betreffende de opheffing van het waterschap, 193-195 (199). 1 omslag

3

Begrotingen, 1937/1938-193/19.

1 omslag

Rekeningen, 1936/1937-193/19.

1 omslag

5-6

Kasboek, 1925/1926, 1929-19; 1932/1933-193/19. 1 deel en 1 cahier 5 6

1925/1926, 1929-19. 1932/1933-193/19.

1 deel 1 cahier

7

Kohier van de omslag, 193/1935-193/19.

8

Brief van de burgemeester van de gemeente Grootegast houdende mededeling van de ontvangst van de kadastrale plans, de legger der gronden, correspondentie en het besluit tot indeling in klassen van de gronden in het waterschap, 195. 1 stuk

9

Correspondentie inzake de pensioenrechten van dhr. A Wieringa, boekhouder van het waterschap sinds 1 juni 1932, 1951. stukken

10

Ingekomen en uitgaande correspondentie betreffende het waterschap, 19291930. 1 omslag

Wegwaterschappen

1 omslag

93

Archief waterschap De Roode weg langs de Oude AE 1929-1964

1 Inleiding

1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak

Classificatie Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 1929, nr. 28. Prov. blad 1929, nr. 28; Prov. blad 1930, nr. 28; Prov. blad 1931, nr. 60 en Prov. blad 1948, nr. 80. Prov. blad 1995, nr. 21. Gemeenten Bedum en Winsum. 153 ha. (1953); 168 ha. (1930) en 171 ha. (1931). Het verbeteren en onderhouden van de zogenoemde Boschweg en de weg aan de westzijde van de Oude AE en de jaarlijkse betaling van een vaste vergoeding aan de eigenares van vier percelen in de gemeente Bedum, die als weg worden gebruikt. Ja; vijf klassen, in de verhouding 4:5:7:10:20. Onderhoudsplichtigen van ?. Archief naar gemeente Winsum.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden De series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 van het Rijksarchief Groningen overgenomen.

Inventaris

9

2 Inventaris 1


2

Begrotingen, 1929/1930-1963/196.

1 omslag

3

Rekeningen, 1929/1930-1963/196.

1 omslag

Wegwaterschappen

1 stuk

95

Archief waterschap Schilligehamsterweg (1866) 1920-1995 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 1920, nr. 49. Prov. blad 1920, nr. 49 en Prov. blad 1929, nr. 29. Prov. blad 1995, nr. 21. Gemeente Winsum. 277 ha. (1920) en 266 ha. (1929). Het onderhoud van de Schilligehamsterweg met zijtak. Nee. Participanten van de Schilligehamsterweg vanaf 1866. Archief naar gemeente Winsum.

1.2 enige historische gegevens De reeds bestaande kleiweg naar Schilligeham is in 1866 en 1867 door en voor rekening van belanghebbenden of participanten begrind. Volgens het oude kasboek beliepen de kosten van het begrinden en bijkomende werkzaamheden een bedrag van Hfl 7.691,-. Aangezien het bedrag niet meer wordt vermeld, moet worden aangenomen dat de participanten de kosten onderling hebben verdeeld. Midden november 1866 hebben de participanten, toen negen personen, een en ander vastgelegd in een akte, ‘convenant’ genoemd, die verleden is voor jhr. mr. J.W.F.J. du Peijrou van Breugel, destijds notaris te Winsum. In 1869 besloeg het omslagplichtig gebied van de participanten ruim 234 ha. In 1876 en 1878 is het gebied met drie resp. 35 ha. uitgebreid; daarna zijn blijkens het administratieboek nog kleine wijzigingen doorgevoerd.

Inventaris

96

In de eerste jaren hebben participanten subsidie van de gemeente Winsum genoten. Daarna zijn de kosten van het onderhoud voor een deel goedgemaakt door de inkomsten uit de verpachting van grasgewas; wanneer een tekort ontstond, betaalden belanghebbenden een bijdrage. Toen de oorspronkelijke oprichters allen waren overleden, hebben belanghebbenden op 10 februari 1917 besloten een waterschap op te richten ‘met het oog op onderhoudskosten, om meer vastigheid (te hebben) en moeijelijkheden te voorkomen’. Onder leiding van notaris jhr. mr. C. de Ranitz is een reglement ontworpen en zijn de noodzakelijke stappen ondernomen voor de totstandkoming van een waterschap. Het bijzonder reglement is op 14 oktober 1920 in het Provinciaal blad opgenomen. Bij de oprichting van het waterschap was de vlaktemaat 277 ha.; deze is in 1929 verkleind tot 266 ha. Over het invoeren van een classificatie van gronden in verband met het gebruik van de weg door de ingelanden, die bij de wegwaterschappen in Groningen heel gebruikelijk was, is verschillende malen gesproken, maar steeds is hier met verwijzing naar de kosten van berekening en inning van afgezien. Hoewel de laatste jaren vóór de oprichting van het waterschap veel grint op de weg is verwerkt, is de hoeveelheid aangevoerd grint in 1920-1922 en vanaf 1922/1923 bazaltslag nog aanzienlijk toegenomen; in 1932/1933 is er voor het eerst sprake van het (asfal)teren van de weg. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de kosten van het wegonderhoud en daarmee de omslagen voor de ingelanden steeds verder opgelopen. In 1987 heeft het waterschap nog ca. Hfl. 40.000,- voor noodherstel van de weg uitgegeven. De weg is in 1991 in de ruilverkaveling Sauwerd grondig verbeterd; de gemeente Winsum heeft daarna beheer en onderhoud van de weg overgenomen. W. Sijbolts, de eerste secretaris-boekhouder van het waterschap, had geen notulen gemaakt van de vanaf 1921 plaatsgevonden hebbende vergaderingen. Dit viel pas op toen notaris De Ranitz in 1928 te hulp werd geroepen in verband met een vernieuwing van het bijzonder reglement. In plaats van Sijbolts werd de 73-jarige D.R. Snoekeveld, gehuwd met de ingeland W. van Weerden, secretaris-boekhouder. Afgezien van enige te jong overleden leden is het bestuur na verloop van tijd een college van bejaarde ingelanden geworden. Na het aftreden van B.J. Trouw in 1986 is jhr. ir. C. de Ranitz voorzitter geworden, die de ondankbare taak kreeg het waterschap weer op de rails te brengen en vervolgens ten grave te dragen. Van 1988 tot 1990 heeft hij ook het secretariaat waargenomen, waarna in de ingelandenvergadering van 1990 een nieuwe secretaris-boekhouder is gekozen. Het laatste bestuur heeft het waterschap langs vele klippen als de ruilverkaveling Sauwerd, de sanering van het wegenbeheer en de overdracht van de eigendom van de weg aan de gemeente Winsum klaar gemaakt voor de opheffing, die in 1995 is afgerond.

Wegwaterschappen

97

Het archief, dat volgens het opheffingsbesluit (Prov. blad 1995, nr. 21) aan de gemeente Winsum moest worden overgedragen, is in december 2007 toegevoegd aan het fonds van archieven van wegwaterschappen bij het waterschap Noorderzijlvest. Het overgebleven batig saldo is ten goede gekomen aan de ‘buurtschap Schilligehamsterweg’. In Bijlage XI is een overzicht opgenomen van de bestuursleden van het waterschap Schilligehamsterweg.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De rekening van de participanten, 1919/1920 en de series begrotingen (1920/1921, 1921/1922, 1923/1924-1963/1964) en rekeningen (1920/1921, 1922/19231963/1964), afkomstig van de provinciale griffie, zijn in 1992 van het Rijksarchief Groningen overgenomen. Op 20 december 2007 heb ik (Hempenius, KE) het archief van ir. C. de Ranitz, geborgen in twee bananendozen, overgenomen. In 1989/1990 heeft De Ranitz geprobeerd een onderzoek betreffende de archieven van wegwaterschappen te laten doen, maar daarvan is niets gekomen. In overleg met de provinciale archiefinspecteur is (in principe) besloten dat het archief niet aan de gemeente Winsum, maar aan het waterschap Hunsingo zal worden overgedragen. Dit laatste is nogmaals in de notulen van de laatste vergadering van de ingelanden opgetekend (zie inv. nr. 3).

1.4 vernietiging van archiefbescheiden Bij de bewerking van het archief zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: Banken giroafschriften, ca. 1986-1995; statistische gegevens, 1975-1994; diverse financiële stukken, 1986-1995; bijlagen bij de rekening, 1964-1995 en zeer veel dubbelen en kopieën van correspondentie.25 Samen ca. 25 cm. Na de bewerking omvat het archief twee archiefdozen.

25 De berging van de correspondentie van de laatste vijftien jaar van het waterschap in verschillende ordners met zeer veel fotokopieën en dubbelen heeft de omvang van het archief, die in 1992 een strekkende meter zou zijn, buiten proporties opgeblazen.

Inventaris

98

2 Inventaris 2.1 stukken van algemene aard 1-3

Notulen van de vergaderingen van belanghebbenden resp. de ingelanden, 1918-1919, 1920-199. 2 delen en 1 omslag 1 2 3

1918-1919, 1920, 1928-1978. 1979-1987. 1987-199.

Ingekomen en minuten van uitgaande stukken, 1935, 1966-1995. NB Uitgaande brief d.d. 2 juni 1993: Met foto’s, zie apart fotoarchief.

1 pak

2.2 stukken van bijzondere aard 2.2.1 reglementering en opheffing 5 Bijzonder reglement, 1920 (fotokopie), 1929.

2 stukken

6


7

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap, daarin begrepen de bewaring van het archief, en de overdracht van de eigendom van de weg aan de gemeente Winsum, 1987-1995. 1 omslag

2.2.2 belastingheffing 8 Kadastrale legger van gronden, ca. 1918. 9

1 deel

Verzamelleggers van gronden, z.j. [192], 1988-199, alsmede stemlijsten, 190. 1 omslag

2.2.3 financiën 10-11 Begrotingen, 1920/1921-1993. 10 11

Wegwaterschappen

1 stuk

1920/1921-1951/1952. 1952/1953-1993.

2 omslagen

99

12-13

Rekeningen, 1919/1920-199/1995. 12 13

2 omslagen

1919/1920-1951/1952. 1952/1953-199/1995.

1

Kohieren of ontwerpen van de te heffen omslagen, 1920/1921, 1928/19291988. 1 omslag NB Vergelijk de briefwisseling betreffemde het archief / de opheffing van het waterschap, 1988-1992 (1994), zie inv. nr. 3.

15

Administratieboek van de participanten van de grintweg in Schilligeham, 1866-1909. 1 deel

16

Administratieboek van de participanten van de kunstweg naar Schilligeham, 1910-1920, en kas- en bankboek van het waterschap Schilligehamsterweg, 1920-1987. 1 deel

17

Kas- en bankboek, 1987-199 (1995).

1 omslag

2.2.4 Werken 18 ‘Convenant over de Schilligehamsterweg’ of akte van overeenkomst van belanghebbenden tot het aanleggen van een kunstweg, het aankopen en te naam stellen van de gezamenlijke participanten van de Schilligehamsterkunstweg van de benodigde gronden, alsmede het onderhouden van de weg, 1866. (ongedateerd afschrift) 1 stuk 19

Stukken betreffende de overdracht van eigendom, beheer en onderhoud van de weg vanaf de begraafplaats tot het oude diepje (160 m.), 1976-1982. 1 omslag

20

Briefwisseling van het waterschap met de voorbereidings- en de landinrichtingscommissie van de ruilverkaveling Sauwerd en andere partijen betreffende de reconstructie van de weg, (1975) 1980-1991. 1 omslag

Inventaris

100

Archief waterschap Toppinga’s weg 1915-1985 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Rechtsvoorganger

Prov. blad 1915, 1. Prov. blad 1915, nr. 41 en Prov. blad 1956, nr. 80. Prov. blad 1986, nr. 11. Gemeente Uithuizermeeden (1979: Hefshuizen). 220 ha. (1915) en 225 ha. (1956). Het onderhoud van een kunstweg vanaf de Greedeweg tot de Middendijk, alsmede twee duikers in de weg. Ja, vanaf 1956. Onderhoudsplichtigen van ?.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden De series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

2 Inventaris 1

Bijzonder reglement, 1915, 1956, 1985. 1 omslag NB Met een kopie van een koopakte van de aankoop van de Toppinga’s weg te Oudschip door de gemeente Hefshuizen, verkoper: dhr. A.C. van Hoorn, landbouwer te Uithuizermeeden. Opgemaakt door mr. H. van der Veen, notaris ter standplaats gemeente Hefshuizen d.d. 18 april 1985.

2

Begrotingen, 1918/1919-1922/1923, 192/1925-1963/196.

1 pak

3

Rekeningen, 1917/1918-1921/1922, 1923/192-1963/196.

1 pak

Wegwaterschappen

101

Archief waterschap De Toptil (1877) 1932-1999 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak

Classificatie Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 1932, nr. 55. Prov. blad 1932, nr. 55. Prov. blad 1995, nr. 21. Gemeente Middelstum, vanaf 1990 de gemeente Loppersum. 98 ha. Het onderhoud van de vaste brug, genaamd Toptil, over het Boterdiep; de verharde weg tot de boerderij ‘Oldenoord’; het verharden van een landweg vanaf de vorige weg en twee hoofdwatergangen en een duiker. Nee. Oonderhoudsplichtigen van de Toptil. Art. 4: Ten behoeve van het onderhoud van de brug is op 20 mei 1816 een overeenkomst gesloten tussen het Rijk en vier onderhoudsplichtigen.26 Archief naar de gemeente Loppersum, dat in 2009 in het geheel is geincorporeerrd in het archief van het waterschap dat reeds berustte bij het waterschap Noorderzijlvest.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden De series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 overgenomen van het Rijksarchief Groningen. Op 22 september 2009 heeft de gemeente Leppersum een gedeelte van het archief van het wegwaterschap Pebosch in bruikleen gegeen aan het waterschap Noorderzijlvest. Het betreft hier de inv. nrs. 5-9. De stukken zijn begin november 2009 ontvangen en geplaatst bij de overige archiefbescheiden van het wegwaterschap.

26 Wp NZV, Archief van het Winsumer- en Schaphalsterzijlvest (1337) 1408-1856, inv. nr. 256, Schepperij Ewsum (blz. 449) en Toppingstil (blz. 483).

Inventaris

102

2 Inventaris 1

Bijzonder reglement, 1932. NB Zie ook inv. nr. 8.

2

Bestek en voorwaarden voor het maken van een vaste brug genaamd ‘Topstil’, 1931. 1 stuk NB Afkomstig uit het archief waterschap Hunsingo. NB Zie inv. nr. 7.

3

Begrotingen, 1932/1933-1959/1960, 1961/1962-1963/196.

1 omslag

Rekeningen, 1932/1933-1962/1963.

1 omslag

5-6

Notulen en staten van ontvangsten en uitgaven, 1887-199. 1 deel en 1 omslag NB Deze archiefbescheiden zijn afkomstig van de gemeente Loppersum. Het betreft hier Archieven gemeente Loppersum 1990-1999, resp. inv. nrs. 749 en 750. 5 6

1 stuk

Notulen en staten van ontvangsten en uitgaven, 1887-1991. 1 deel Staten van ontvangsten en uitgaven, 1972-199. 1 omslag

7

Stukken betreffende de bouw van een vaste brug genaamd ‘Toptil’ over het Boterdiep, 1931. 1 omslag NB Bestaande uit een Bestek en Voorwaarden en een vijftal bouwtekeningen. NB Deze archiefbescheiden zijn afkomstig van de gemeente Loppersum. Het betreft hier Archieven gemeente Loppersum 1990-1999, inv. nr. 751. NB Zie inv. nr. 2.

8

Bijzonder reglement, 1932. 1 deel NB Deze archiefbescheiden zijn afkomstig van de gemeente Loppersum. Het betreft hier Archieven gemeente Loppersum 1990-1999, inv. nr. 752. NB Zie ook inv. nr. 1.

9

Stukken betreffende de opheffing van het wegwaterschap, 1995. 1 omslag NB Deze archiefbescheiden zijn afkomstig van de gemeente Loppersum. Het betreft hier Archieven gemeente Loppersum 1990-1999, inv. nr. 753.

Wegwaterschappen

103

Archief waterschap De Vennen Grintweg 1923-1966 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 1923, nr. 41. Prov. blad 1923, nr. 41. Prov. blad 1977, nr. 44. Gemeente Baflo. 259 ha. Het onderhoud van de zogenoemde Vennenweg en twee wegen zonder naam, alle in de kadastrale gemeente Baflo, sectie D. Ja. Onderhoudsplichtigen van de Vennenweg. De weg is sinds 1874 geheel door de gebruikers onderhouden. De weg is geheel gereconstrueerd. Archief naar het waterschap Hunsingo op 21 december 1976.

1.2 enige historische gegevens In Bijlage XII is een overzicht opgenomen van de bestuursleden van het waterschap De Vennen Grintweg.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is in december 1976 overgedragen aan het waterschap Hunsingo. De series begrotingen en rekeningen zijn aangevuld met stukken afkomstig van de provinciale griffie, 1979. De omvang van het archief is één archiefdoos.

Inventaris

10

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1923-1965.

2

Bijzonder reglement, 1923, en stukken betreffende de oprichting van het waterschap, 1921-1923. 1 omslag

3

Verzamelstaat van kadastrale percelen van het op te richten waterschap, z.j. [1921]. 1 katern


1 deel

5

Register van perceelnummers, 1952.

1 deel

6

Besluit van G.S. houdende goedkeuring van de classificatie van gronden, 1925. 1 stuk

7

Leggers van gronden, met aanwijzing van de verdeling in klassen, ca. 1926, 1937, 197. 3 cahiers

8

Begrotingen, 192/1925, 1926/1927-1966/1967.

1 pak

9

Rekeningen, 192/1925-1965/1966.

1 pak

10

Kasboek van de onderhoudsplichtigen en het waterschap, 187/18751969/1970. 1 deel NB 1874/1875-1936/1937 overgeschreven uit het oude boek.

11

Stukken betreffende de toekenning door de gemeente Baflo van een jaarlijks subsidie aan de onderhoudsplichtigen van de Vennenster- of Tinallingermeedsterweg, later het waterschap de Vennen Grintweg, 1922, 1939-1965. 1 omslag

12

Wegenreglement der provincie Groningen, 1965.

Wegwaterschappen

1 deel

1 stuk

105

13

Verordening op de weggeldheffing, 195, 1951, en keur tot strafbaarstelling van overtreding van de verordening, 1929, 1951. 1 omslag

1

Briefwisseling tussen het waterschap en het provinciaal bestuur betreffende de toestand van de weg (vuil) en het niet-opnemen van het perceel kadastraal bekend gemeente Baflo, sectie D, nr. 650 in het waterschap, 1927/1928. 1 omslag

Inventaris

106

Archief waterschap Verbindingsweg Twee Provinciën 1926-1961 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1926, 58. Prov. blad 1926, nr. 58. Prov. blad 1975, nr. 33. Waterschap Westerkwartier. Gemeenten Leek en Marum. 601 ha. De betaling van 40% van de kosten van aanleg van de kunstweg c.a. vanaf Kibbelhoogen bij de brug over de Haspelwijk, westwaarts over het landgoed ‘Bremen’, tot de provinciale grens, in aansluiting met een aan te leggen kunstweg vanaf die grens tot beoosten Siegerswoude. Ja; vijf omslagklassen. In 1961 was er nog een schuld ad Hfl. 8.650,-; jaarlijkse aflossing Hfl. 1.200,-.

1.2 enige historische gegevens Volgens de begrotingen en de rekeningen fungeerden als: voorzitter 1938-1960 J.K. Egberts. secretaris-penningmeester 19(38)-†1971. Jan Venema ( -1971).

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De omvang van het archief bedraagt een halve archiefdoos. Wegwaterschappen

107

2 Inventaris 1


1 stuk

2

Begrotingen, 1938/1939-1960/1961.

1 omslag

3

Rekeningen, 1937/1938-1959/1960.

1 omslag

Inventaris

108

Archief waterschap Verharde wegen Eenrum-Lutke Saaxum-Saaxumhuizen (1867) 1926-1973 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1926, nr. 51. Prov. blad 1926, nr. 51 en Prov. blad 1932, nr. 9. Prov. blad 1973, nr. 30. Gemeenten Baflo, Eenrum en Winsum. 356 ha. Het verbreden, ophogen en verharden van de weg van Lutke Saaxum naar Saaxumhuizen; het gedeeltelijk aanleggen, verharden, ophogen en verbreden van de Handerweg en het oostwaarts verlengde ervan; het zo nodig aankopen van grond; en het onderhouden van de wegen na de verharding. Ja. Het archief is overgegaan naar de gemeente Baflo.

1.2 enige historische gegevens Op 3 februari 1992 heeft de gemeente Winsum als rechtsopvolger van de gemeente Baflo het archief van het waterschap Verharde wegen Eenrum-Lutke Saaxum-Saaxumhuizen in bruikleen aan het waterschap Hunsingo, vanaf 1995 het waterschap Noorderzijlvest, gegeven. Het archief bestond uit: een notulenboek, 1926-1948; een eenvoudige waterschapskaart; leggers van gronden, 1926 en 1927; begrotingen, rekeningen en kohieren van de omslag vanaf 1948. De kohieren zijn bij gebreke van besluiten betreffende een classificatie-indeling en de tarievenstructuur in de inventaris opgenomen; in de begrotingen en rekeningen is niet te vinden, hoe de boekhouder de omslag becijferde. De berekening van de

Wegwaterschappen

109

omslagen moet de boekhouder heel veel tijd en moeite hebben gekost; geen wonder, dat zijn jaarlijkse vergoeding beetje bij beetje omhoog is gegaan. Blijkens een kennisgeving d.d. 16 juli 1867 van de burgemeester van Baflo, J. Doornbosch, aan de voorzitter van het waterschap Hunsingo is de verharding, lees: begrinding van de weg van Lutke Saaksum naar Saaksumhuizen in dat jaar door de gemeente Baflo uitgevoerd.27 Daarbij is tegelijk de weg over de Hander doorgetrokken tot aan de Oosterweg te Eenrum. Deze weg, de zogenoemde Handerweg, komt niet voor op de kaartjes van de gemeenten Baflo en Eenrum in de Gemeente-atlas van Nederland van 1867.28 Wel komt daarop voor de Lageweg, die, komende uit Eenrum, vlak voor het gehucht Lutke Saaksum de Saaksumhuizertocht kruiste; deze weg is in 1867 doodlopend gemaakt. Hunsingo heeft in 1866/1867 het (hulp)kanaal Baflo-Mensingeweer met bijkomende werken aangelegd.29 Bij het ontwerpen van het bestek en de toelichting daarop had de deskundige van het waterschap, W.K. Dusseldorp, voorgesteld het eind van de Lageweg iets naar het noorden te verleggen (met uitrit op de weg Lutke Saaksum-Saaksumhuizen), waardoor het waterschap een brug over het nieuwe kanaal kon uitsparen. Inderdaad is er geen brug gebouwd, maar de weg is evenmin omgelegd, zodat er niet meer een vaste verbinding tussen Lutke Saaksum en Eenrum was. De bouw van enige vaste bruggen over het kanaal Baflo-Mensingeweer is met een apart bestek uitgevoerd in 1867. De houten brug te Lutke Saaksum is in 1983 door het waterschap Hunsingo vernieuwd. Toen een commissie van belanghebbenden er in 1925 niet in slaagde voldoende gelden bijeen te brengen om beide wegen opnieuw te verharden en te verbreden, is het waterschap Verharde wegen Eenrum enz. in 1926 opgericht met de bedoeling het beoogde werk uit te voeren en de rente en aflossing van de te sluiten geldlening over een lange tijd te spreiden. Uit vrees voor (te) hoge kosten is er enige jaren harde oppositie gevoerd tegen het bestuur, waarbij zelfs in twee buitengewone ingelandenvergaderingen met meerderheid is besloten het waterschap weer op te heffen. De classificatiecommissie, die zich onafhankelijk van het bestuur opstelde, ging rustig voort met het ontwerpen van een zeer ingewikkelde omslagregeling, en wist niet van wijken. G.S. wensten evenmin mee te werken aan de opheffing van het waterschap. Dank zij de uitgebreide verslaglegging van de secretaris is goed na te gaan hoe het er toe ging in de vergaderingen van ingelanden en in die van het bestuur. In de buitengewone ingelandenvergadering op 26 juni 1928 werd door één van de ingelanden zelfs de naam van mr. C. de Ranitz, die bij de oprichting van het waterschap als adviseur van het bestuur en als voorzitter van de vergadering was opgetreden, door het slijk gehaald: ‘De heer

27 Zie inv. nr. 12. 28 J. Kuyper, Gemeente-atlas van Nederland. Naar officiële bronnen bewerkt. Deel IX Groningen (Leeuwarden z.j. [1867]). 29 T. Veenstra en A.L. Hempenius, Hunsingo 1856-1994 (Onderdendam 1994) 154 (Werken reglement. Categorie II, nr. 6).

Inventaris

110

M.D. Stol zegt, dat mr. de Ranitz misleidend is opgetreden als adviseur, maar niet als adviseur voor schurken en spitsboeven’.30 Het laatste deel van de zin is in de vergadering d.d. 12 september 1928 doorgehaald. In dezelfde vergadering is de voorzitter, die te kennen had gegeven niet meer achter de plannen te staan, na een reeks stemmingen opnieuw als bestuurslid gekozen. In de daaropvolgende bestuursvergadering werd hij door de overige bestuursleden opnieuw als voorzitter verkozen. Het bestuur bleef onderling echter hopeloos verdeeld, zodat mr. De Ranitz op 6 april 1929 maar weer te hulp was geroepen om de vergadering van het bestuur met de classificatiecommissie voor te zitten.31 De classificatiecommissie heeft de aankoop en eventuele onteigening van gronden voorbereid en tot een einde gebracht. Ondanks de verdeeldheid in het bestuur is op 11 september 1929 aanbesteding gehouden. Vooraf waren door de ontwerpers van het bestek, de gemeente-architecten van Baflo en Eenrum, nog enige wijzigingen in het bestek gemaakt, waardoor de begroting op Hfl. 38.617,75 uitkwam. Laagste inschrijver was K. Snitjer te Eenrum met een bedrag van Hfl. 37.551, aan wie het werk op 14 oktober 1929 is gegund. Het werk is in 1929/1930 met subsidie van de provincie uitgevoerd. De overdracht van de wegen aan de gemeenten Eenrum en Baflo is nog een aangelegenheid van lange adem geworden, aangezien beide gemeentebesturen niet stonden te dringen. De weg in Baflo is op 4 april 1931 onder bijbetaling van Hfl. 250,-, de weg in de gemeente Eenrum op 28 mei 1931 (ondertekening van de notariële akte) onder bijbetaling van Hfl. 150,- aan de gemeenten overgedragen. In de jaren 1929/1930 en 1930/1931 is een omslag geheven van ruim Hfl. 3.500,-. De in 1929 aangegane geldlening ad Hfl. 43.000,- voor de aankoop van grond en de kosten van het bestek is in 1968 afgelost. De opheffing van het waterschap is waarschijnlijk nog vertraagd door de ruilverkaveling Saaxumhuizen; na de toewijzing van de openbare wegen aan de gemeenten (besluit van G.S. d.d. 14 maart 1972) is het waterschap in 1973 opgeheven. In Bijlage XII is een overzicht opgenomen van de bestuursleden van het waterschap.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is op 3 februari 1992 ontvangen van de gemeente Winsum (voorheen Baflo). Een exemplaar van het bijzonder reglement en de reglementswijziging zijn toegevoegd uit de verzameling reglementen van het waterschap Hunsingo. De omvang van het archief bedraagt één archiefdoos.

30 31

Wegwaterschappen

Zie inv. nr. 1. Ibidem

111

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1926-198. 1 deel

2

Bijzonder reglement, 1926, reglementswijziging, 1932, en opheffing, 1973. 3 stukken

3

Tekening ‘waterschapskaart’, 1926. NB Schaal: 1:2500.

1 stuk

Kadastrale legger der gronden, 1926.

1 deel

5

Verzamellegger en naamregister, 1926.

1 stuk

6

Verzamellegger met opgave van de classificatie van de percelen, 1927. 1 stuk

7

Kohier van de omslag, 198/199-196/1965, 1966/1967-1968.

1 omslag

8

Begrotingen, 198/199-196/1965, 1968.

1 omslag

9

Rekeningen, 197/198-1963/196, 1967/1968, 1968.

1 omslag

10

Briefwisseling met G.S. over de financiële verantwoording, 1952/1953, 1970. 3 stukken

11

Circulaire aan de ingelanden betreffende de betaling van de laatste omslag in verband met de voorgenomen opheffing van het waterschap, z.j. [1968]. 1 stuk

12

Brief gericht aan het waterschap Hunsingo van de burgermeester van de gemeente Baflo inzake de openstelling voor het prubliek van de weg van Lutke Saaksum naar Saaxumhuizen en Eenrum, 1867. 1 omslag

Inventaris

112

Archief waterschap Verharde weg Kaakhorn-Provinciale opweg Den Andel 1927-1952 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1927, nr. 111. Prov. blad 1952, nr. 86. Gemeenten Eenrum en Baflo. 536 ha. Aanleggen, verbreden, ophogen en verharden van de Noordpolderweg vanaf Kaakhorn tot de provinciale kunstweg naar Den Andel. Maken van een dijksdoorgraving met noodkering in de oude provinciale zeedijk c.a. Ja; vijf klassen, met de verhoudingscijfers 30 : 20 : 11 : 3 : 1. De weg is in 1928 en 1929 verhard en is daarna in onderhoud overgedragen aan het waterschap Noordpolder. Sindsdien was een waterschap een ‘aflossingswaterschap’. Onderaan de rekening over 1947/1948 is aangetekend dat alles is vereffend, en dat het waterschap kan worden opgeheven. Archief naar waterschap Noordpolder.

1.2 enige historische gegevens Blijkens stukken in het archief van het waterschap Noordpolder betreffende het onderhoud van de polderhoofdweg c.a. zijn door belanghebbenden vanaf december 1923 serieuze pogingen in het werk gesteld de Noordpolderopweg te Westernieland, ook genoemd Schaapweg, en de kleiweg vanaf die weg tot de Ariontil te verharden. Vanaf 1926 is M.A. Polman op de Addengaheerdt te Westernieland de drijvende kracht achter het op te richten waterschap ‘Verharde weg Arion’s til-Kaakhorn’. Vanaf

Wegwaterschappen

113

1927 wordt gesproken van het op te richten waterschap ‘Verharde weg KaakhornProvinciale Opweg den Andel’. Op 17 september 1928 deelt de secretaris van het waterschap, P. Ritzema, mee dat de verharding van de weg c.a. gereed is. De enige voorzitter van het waterschap is dhr. M.A. Polman. Het waterschap heeft een tweetal secretarissen gehad: P. Ritzema (1928-1938) en P. Woddema (1938-1948 (1952).

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De series begrotingen en rekeningen zijn in 1976 overgenomen van de provinciale griffie.

2 Inventaris 1

Bijzonder reglement, 1927, en Provinciaal blad nr. 86 houdende het statenbesluit tot opheffing van het waterschap, 1952. 2 stukken

2

Begrotingen, 1928/1929-197/198.

1 omslag

3

Rekeningen, 1928/1929-197/198.

1 omslag

Inventaris

11

Archief waterschap De Vier Wegen (1913) 1919-1962

1 Inleiding

1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Prov. blad 1919, nr. 30. Prov. blad 1919, nr. 30, Prov. blad 1920, nr. 16, Prov. blad 1922, nr. 48, Prov. blad 1931, nr. 22. Prov. blad 1962, nr. 129. Gemeenten Marum en Grootegast. 1.304 ha. (1919), 1.379 (1920) en 1.530 ha. (1931). Het aanleggen, verbreden, ophogen, verharden en onderhouden van de Kolonieweg, de Zethuizerweg, de Postdijk en de Trimunterweg; idem (192032/1931) de Openderweg en de Zuiderweg te Opende. Ja; zes omslagklassen. Archief naar de gemeente Marum.

1.2 enige historische gegevens De eerste wegen zijn in 1923 aangelegd met subsidies van de ministeries van Binnenlandsche Zaken en Landbouw respectievelijk van Arbeid, Handel en Nijverheid, respectievelijk Waterstaat, de provincie Groningen en de gemeenten Marum en Grootegast. Het werk was voor Hfl. 105.900,- aangenomen door H. Bos te Groningen. De boekhouding van het werk is waarschijnlijk gevoerd door A.H. van der Helm te Drachten, die kassier-boekhouder van de Vereeniging Landkolonisatie en Inwendige Zending te ’s-Gravenhage was, en die in 1923/1924 als boekhouder van het waterschap (als vervanger van ds J.A. Visscher) voorkomt. In 1925, 1927 en 1951 zijn andere wegen verhard. De wegen zijn overgedragen aan de gemeenten Grootegast en Marum, zodat het waterschap vanaf 1927 geen andere taken had dan de lening af te lossen. 32

Wegwaterschappen

Inwerkingtreding: Prov. blad 1922, nr. 48.

115

Zie Bijlage XIV voor een overzicht van de bestuursleden van het waterschap De Vier Wegen.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is door de gemeente Marum op 23 januari 1997 aan het waterschap Noorderzijlvest in bruikleen gegeven. Het was op 14 oktober 1965 in drie zogenoemde ‘schoenen’dozen door de gewezen secretaris-boekhouder F. Wiekel aan de gemeente overgedragen. De omvang van het archief is ruim drie archiefdozen.

1.4 vernietiging der archiefbescheiden Gedurende de bewerking van het archief zijn de volgende archiefbescheiden vernietigd: Giro-afschriften 1934-1961; voorschotboekje, 1927-1929; spaarbankboekjes; Stukken betrefffende kasgeldleningen, 1951-1959; Weekstaten van gewerkte uren, 1927/1928; Register van couponbelasting, 1941-1943 en een Kohier van de omslag, 1924/1925-1959/1960.

2 Inventaris 2.1 notulen en correspondentie 1-

Notulen van de vergaderingen van het voorlopig bestuur en de belanghebbenden, 1917-1922, en het bestuur en de ingelanden, 1922-1961. delen 1 2 3

5

5 maart 1917 - 1 juni 192. 21 juli 192 - 1 augustus 1935. 30 oktober 1935 - 2 augustus 19. 28 maart 195 - 6 december 1961.

Presentielijsten van de vergaderingen van het bestuur en de ingelanden, 1917, 1918, 1922-1961. 1 omslag

Inventaris

116

6

Ingekomen en minuten van uitgaande stukken, (1913) 1919-1955. 1 pak NB De minuten zijn gedeeltelijk op briefpapier en andere stukken van de vereniging ‘de Nederlandsche Landkolonisatie en Inwendige Zending, gevestigd te ‘s-Gravenhage, [statuten] goedgekeurd bij KB d.d. 4 december 1909 geschreven.33 Deze vereniging was eigenaar van o.a. een langgerekt perceel heide ten zuiden van Opende; (directeur-) secretaris was J.A. Visscher, Nederlands Hervormde predikant te Drachten. NB Blijkens de legger van gronden van het waterschap Doezum en Opende, aangelegd 1914, was de Vereeniging Landkolonisatie en Inwendige Zending te ’s-Gravenhage in 1914 eigenaar van elf percelen te Opende, met o.a. kerk en erf, huis, fabriek en woning, samen groot 114 ha. (art. 779). Volgens art. 961 begon de eigendom bij 113 ha., en is in 1916, 1917, 1920, 1921, 1925 en later bij gedeelten daaruit verkocht, zodat in art. 1599 nog 18 ha. over is, staande ten name van de Ver. Het Hoogeland, Chr. Ver. tot Stichting en Instandhouding van arbeidskoloniën te Arnhem. (alles is verkocht in 1949). NB In 1911 zijn diverse perceelsgedeelten van verschillende eigenaren onteigend ten behoeve van de aanleg van de spoorweg van Drachten naar Groningen. NB Akte d.d. 7 augustus 1911 voor G. Kingma, notaris te Leek, aankoop van 0.18.00 ha. van ds. Jacob Lion de Heer, Nederlands Hervormde Predikant te Rotterdam, vertegenwoordigd door Adriaan Hendrik Tiemens, technisch ambtenaar van de Vereeniging Landkolonisatie en Inwendige Zending wonende te Drachten.34 NB Waterschap Doezum en Opende, legger 1914, art. 793, 14 percelen te Opende, 27 ha. (bouwland), eigenaar J.L. de Heer, later: de Stichting Broederschap des Gemeenen Levens te Groningen. NB Akte d.d. 8 september 1911 voor G. Kingma, notaris te Leek, aankoop van 0.90.00 ha. van de Vereeniging Landkolonisatie en Inwendige Zending, vertegenwoordigd door A.H. Tiemens, technisch ambtenaar van de vereniging.35 De gronden waren door de Vereeniging Landkolonisatie en Inwendige Zending aangekocht bij onderhandse akte d.d. 4 juni 1910. A.H. Tiemens is gemachtigde van jhr. mr. Godfried Carel von Weiler, administrateur bij het Departement van Financiën te ’s-Gravenhage, en Johannes Antonie Visscher, Nederlandsch Hervormd predikant, buiten dienst, te ’s-Gravenhage, als voorzitter en secretaris der Vereeniging Landkolonisatie en Inwendige Zending.

33 Met de ondertitel: Arbeid op de z.g. arme Friesche, Groninger en Drentsche heide. (1921). 34 RHC Groninger Archieven, Notarissen te Leek (standplaats 19) 1824-1925, inv. nr. inv. nr. 147b (archief van notaris mr. G. Kingma, bewaring Groningen deel 787, nr. 122). 35 RHC GA, Notarissen te Leek 1824-1925, inv. nr. 147b (archief van notaris mr. G. Kingma, bewaring Groningen deel 789, nr. 17).

Wegwaterschappen

117

2.2 oprichting, reglementering en opheffing 7

Onderhandse akte van overeenkomst van grondeigenaren en belanghebbenden bij de totstandkoming van kunstwegen vanaf Marum over Zethuis naar Blaasaf, en van Zethuis naar de school te Zuid-Opende met een verbinding vanaf de mandenmakerij naar de Haar, om mede te werken aan de oprichting van een waterschap, en indien het waterschap niet tot stand komt, de kosten voor hun rekening te nemen, 1917. 1 stuk

8

Bijzonder reglement, 1919, 1920, 1922, 1931.

9

Stukken betreffende de afdoening van het financieel beheer en de opheffing van het waterschap, 1959-1962. 1 omslag

1 omslag



11

Verzamelleggers van gronden, 1922.

12-13

Kadastrale legger van gronden, 1931. 12 13

1 deel 2 cahiers 2 delen

Art. 1-390. Art. 390-561.

1

Naamlijst bij de legger, 1931.

1 deel

15

Percelenregister bij de legger, 1953.

1 deel

16

Stukken betreffende de classificatie der gronden, 192-1953.

1 omslag

2.4 eigendommen 17

Akten van transport door E. Idsingh te Niebert en J. Renkema te Noordwijk aan het waterschap van gedeelten van percelen in de gemeente Marum, die reeds deel uitmaken van de aangelegde grintweg van Marum-West naar Opende, 192, 1926. 2 stukken

Inventaris

118


Stukken betreffende geldleningen ten laste van het waterschap, 1923-1931. 1 omslag

19

Begrotingen, 1923/192-1958/1959.

1 pak

20

Rekeningen, 1923/192-1958/1959.

1 pak

21

Bijlagen bij de rekening, 1917-1929.

1 omslag

22

Kasboek van het voorlopig bestuur, 1918-1923.

1 omslag

23

Grootboek van inkomsten en uitgaven, 1923-193/19. NB Buitenformaat.

1 deel

2

Verzamelkasboek, 1923/192.

1 deel

25

Tabellarisch kasboek, 1923-1961. NB Buitenformaat.

1 deel

2.6 Werken 26

Bestekken voor de aanleg van kunstwegen langs de Zethuizerweg, de Kolonieweg, de Postdijk en de Trimunterweg, 1918; een kunstbaan op de Postdijk, 1927 en het aanbrengen van een verharding op de weg PostdijkTrimunt-Opende, 1951. 1 omslag

27

Raming van kosten voor het aanleggen van de Zethuizerweg, de Kolonieweg, de Openderweg en de Zuiderweg, 1922. 1 stuk

28

Vergunning van de provincie Groningen voor het waterschap tot het maken van een verbinding van de Postdijk te Marum met de provinciale weg Poffert-Friesche Palen, 1928. 1 stuk

Wegwaterschappen

119

Archief waterschap Vliedorpsterweg 1938-1971 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1938, nr. 65. Prov. blad 1938, nr. 65. Prov. blad 1986, nr. 50. Gemeente Ulrum. 310 ha. Het onderhoud van drie verharde wegen. Ja; uitsluitend t.b.v. de derde weg. Reglement art. 5: gescheiden financieel beheer van de drie wegen. Archief naar de gemeente Ulrum.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden Inv. nr. 1 is aangevuld uit de verzameling reglementen van het waterschap Hunsingo, de series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 overgenomen van het Rijksarchief Groningen. De legger van gronden is in 2005 ontvangen van de provinciale griffie; het rapport van de ruilverkaveling is gevonden in het archief van het waterschap Reitdiep. Het eigenlijke archief van het waterschap is indertijd niet naar de gemeente Ulrum overgebracht. De omvang van het archief bedraagt 8 cm.

Inventaris

120

2 Inventaris 1


1 stuk

2


1 deel

3

Begrotingen voor het onderhoud van de in art. sub A, B en C genoemde wegen, 1939/190-1963/196, 1971. 1 pak

Rekeningen van het onderhoud van de in art. sub A, B en C genoemde wegen, 1938/1939 (A), 1939/190-1963/196, 1970. 1 pak

5

Rapport ex art. 3 (wegen en waterlopen) van de Centrale Cultuurtechnische Commissie voor de ruilverkaveling De Marne, 1971. 1 stuk

Wegwaterschappen

121

Archief waterschap Voslaan (1881) 1921-1995 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 1921, nr. 28. Prov. blad 1921, nr. 28. Prov. blad 1995, nr. 21. Gemeente Winsum. 84 ha. Het onderhoud van de Voslaan. Ja. Onderhoudsplichtigen van de Voslaan. Archief naar de gemeente Winsum.

1.2 enige historische gegevens De Voslaan is, van Noord naar Zuid gerekend, de tweede weg vanaf de Winsumerweg naar de Bellingeweerstermeeden. Waarom er een hiaat in de administratie van de secretaris voorkomt van 1965 tot 1988 was de heer Jeuken niet bekend. Volgens de notulen van 15 februari 1988 is er ‘door omstandigheden’ een tijdlang geen vergadering van ingelanden geweest. H. Vos, die vanaf 1937 secretaris-boekhouder was, is dat tot ca. 1975 gebleven. Daarna is J. Moes secretaris-boekhouder geweest tot 1988. Het voorzitterschap is tussen 1965 en 1988 vermoedelijk als volgt gewisseld: - 1966: A.W. Biewenga; 1967-1971: W.A. Bruins; 1971-1981: Tj.F. Biewenga en 1981-1993: G.J. Elsinga.36 Uit het notulenboek blijkt dat er bijna altijd alleen maar bestuursleden ter vergadering kwamen. Vanaf 1940 is het voorzitterschap in feite een gedeelde verantwoordelijkheid van H. Bruins te Winsum en A.W. Biewenga te Garsthuizen geweest; wanneer de laatste ter vergadering kwam, leidde hij de vergadering en ondertekende hij de stukken als voorzitter. Deze praktijk is tot omstreeks 1970 vervolgd, daarna viel het 36

Gegevens gedeeltelijk ontleend aan provinciale almanakken.

Inventaris

122

derde lid uit en regelden de voorzitter en de secretaris de weinige waterschapszaken onderling: de secretaris te Winsum zorgde voor het onderhoud van de weg en de inning van de omslag, de niet in Winsum wonende voorzitter keek de kas na en ondertekende de noodzakelijke stukken.37 Hoewel de uitgaven voor de aankoop van steenslag en de te innen omslag vanaf 1975 stevig zijn opgelopen, zijn de zaken, ook na het aantreden van G.J. Elsinga als voorzitter, op dezelfde voet voortgezet. De kans op een fundamentele verbetering van de Voslaan in het kader van de ruilverkaveling Sauwerd is de aanleiding geweest het waterschap in 1988 te doen ‘herleven’. Na de verharding van de weg in 1992/1993 kwam de opheffing van het waterschap in het kader van de Wet Herverdeling Wegenbeheer aan de orde; de afwerking heeft haar beslag gekregen in 1993 (-1995). Uit het kasboek blijkt dat het waterschap in 1943 een gedeelte van de weg voor Hfl. 1,- heeft aangekocht; vanaf 1944/1945 worden daarvoor dan ook waterschapslasten aan Hunsingo betaald.38 Daarnaast blijkt uit het kasboek dat het waterschap van 1929/1930 tot 1965/1966 uitkeringen uit de gemeenschappelijke weggeldheffing heeft ontvangen. Daarvoor is een Verordening op de heffing en invordering van een belasting wegens het gebruik der wegen bij het waterschap Voslaan (uitgave 2 april 1929: port voor zes verordeningen Hfl. 0,15), alsmede een Keur of politieverordening tot strafbaarstelling van overtreding van de voorschriften van de Verordening alsvoren (uitgave 2 september 1929: voor postzegels keur en politieverord(en)ing en map Hfl. 1,95) ontworpen (en door G.S. goedgekeurd).39 In Bijlage XV is een overzicht opgenomen van de bestuursleden van het waterschap Voslaan.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is op 16 oktober 1995 en 1 november 1995 door de laatste secretaris van het waterschap, de heer H.J.W. Jeuken, in bewaring gegeven. In 1992 heeft het waterschap Hunsingo van het Rijksarchief Groningen de oude series begrotingen en rekeningen overgenomen. De omvang van het archief bedraagt 8 cm en een deel (buitenformaat).

37 38 39

Wegwaterschappen

Mededeling van de heer Tj.F. Biewenga te Glimmen. Zie inv. nr. 8. Ibidem.

123

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van onderhoudsplichtigen en ingelanden van het waterschap, 1918-196, 1988-1993. 1 deel

2

Presentielijsten van de vergaderingen, 1918-196, 1988-1993.

1 deel

3


1 stuk

Stukken betreffende de opheffing van het waterschap c.a., 1991-1995. 1 omslag

5

Besluit van G.S. houdende dat toeziende curatoren van onder curatele gestelde ingelanden tot bestuurslid verkiesbaar zijn (Prov. blad 195, nr. 62), 195. 1 stuk

6

Begrotingen, 1921/1922-1963/196, 1975-1985.

1 pak

7

Rekeningen, 1923/192-1963/196, 197-198.

1 pak

8

Register van ontvangsten en uitgaven van Onderhoudsplichtigen van de Voslaan, 1881-1920; idem van het waterschap Voslaan, 1921-198. 1 deel NB Buitenformaat.

9

Rekening-courant / journaal / begroting, 1990-1992(93). stukken NB Na de betonverharding van de weg in het kader van de ruilverkaveling Sauwerd in 1992/1993 en de verwachte overdracht van het onderhoud van de weg aan de gemeente Winsum (in 1994 gerealiseerd) resteerden alleen nog enkele ‘vaste lasten’. Het benodigde bedrag is zonder toepassing van classificatie door de ingelanden opgebracht.

Inventaris

12

Archief waterschap Wiersumsweg 1921-1964 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Rechtsvoorganger Bijzonderheden

Prov. blad 1921, nr. 25. Prov. blad 1921, nr. 25; Prov. blad 1926, nr. 17 en Prov. blad 1966, nr. 122. Prov. blad 1987, nr. 5. Gemeenten Hefshuizen, vanaf 1975: Uithuizermeeden en vanaf 1990: Eemsmond. (1921) 172 ha; (1926) 245 ha. Het onderhouden en het zo nodig verbeteren van de kunstweg van de Greedeweg tot de Middendijk, alsmede van twee duikers. Nee. Onderhoudsplichtigen van ?. Vanaf 1966 een ‘aflossingswaterschap’: betaling van Hfl. 50.000,in dertig jaarlijkse termijnen (versneld afgelost). Het archief is in 1989 door Jac. van Veen overgedragen aan de gemeente Hefshuizen. Archief naar gemeente Hefshuizen.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden De waterschapskaart is in 1988 ontvangen van Provinciale Waterstaat Groningen. De series begrotingen en rekeningen zijn in 1992 overgenomen van het Rijksarchief Groningen.

Wegwaterschappen

125

2 Inventaris 1

Kadastrale kaart van het waterschap, 1956. NB Schaal: 1: 5000.

1 stuk

2

Begrotingen, 1921/1922-1950/1951, 1953/195-1963/196.

1 pak

3

Rekeningen, 1921/1922-199/1950, 1952/1953-1963/196.

1 pak

Inventaris

126

Archief waterschap Winsummerweg 1915 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak


Wegwaterschappen

Prov. blad 1915, nr. 37. Prov. blad 1915, nr. 37 en inwerkingtreding 1 november 1915 (Prov. blad, 1915, nr. 51). Prov. blad 1918, nr. 21. Gemeenten Groningen, Noorddijk, Adorp en Winsum. ca. 3000 ha. De verstrekking van twee geldelijke bijdragen aan de provincie Groningen, waarvan de eene ad Hfl. 62.500,- bestemd is ter bekostiging van hetgeen nodig is om den straatweg van Groningen over Adorp naar Winsum ter beschikking van de Provincie te stellen en hem in geheel voldoenden staat van onderhoud te brengen, en waarvan de andere ad Hfl. 60.000,- zal strekken als kapitaal ter goedmaking der kosten van onderhoud van gemelden weg, het een en ander onder aftrek der door het Rijk en de Provincie in de kosten van verbetering en door de gemeenten Groningen, Adorp en Winsum en zoo mogelijk andere belanghebbenden, in de kosten van verbetering en onderhoud te verleenen subsidiën. Ja. Reglement 1915, art. 8: Voordat het waterschap de genoemde bedragen heeft geleend, heeft iedere eigenaar het recht zijn aandeel in de lasten af te kopen door storting van een kapitaal ineens. In het opheffingsbesluit is geen bepaling opgenomen betreffende de bestemming van het archief. In het provinciaal archief ontbreekt de band van oktober 1917 met de voordracht terzake van G.S. aan Provinciale Staten.

127

1.2 enige historische gegevens Van het archief is één deel bewaard gebleven; in verzamelingen van waterschapsreglementen op het provinciehuis is het bijzonder reglement gevonden. Gelet op de korte tijd van bestaan van het waterschap moet aangenomen worden dat de gevorderde som in 1916/17 is opgebracht en betaald. Zie ook: RHC GA, Archief van aandeelhouders en commissarissen van de straatweg van Winsum naar Groningen, 1839-1916.

2 Inventaris 1

Bijzonder reglement voor het waterschap, 1915.

1 stuk

2

Alfabetische naamsindex op de legger van gronden, z.j. [1915]. NB In bewaring gegeven door de gemeente Winsum, 1993.

1 deel

Inventaris

128

Archief waterschap De Zwarte weg (1930) 1931-1977 1 Inleiding 1.1 kerngegevens Oprichting Reglementering Opheffing Rechtsopvolger Ligging Vlaktemaat Taak Classificatie Bijzonderheden

Prov. blad 1931, nr. 63. Prov. blad 1931, nr. 63. Prov. blad 1977, nr. 44. Gemeenten Baflo en Warffum. 176 ha. Het onderhoud en het verharden van de Zwarte Weg en het verwerven van de eigendom van de weg. Ja. De weg is geheel gereconstrueerd. Archief naar het waterschap Hunsingo op 18 januari 1977.

1.2 enige historische gegevens In Bijlage XVI is een overzicht opgenomen van de bestuursleden van het waterschap De Zwarte weg.

1.3 verkrijging van de archiefbescheiden De series begrotingen en rekeningen zijn aangevuld met stukken afkomstig van de provinciale griffie, 1979. De omvang van het archief bedraagt een halve archiefdoos.

Wegwaterschappen

129

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van ingelanden, 1930-1968.

1 deel

2

Bijzonder reglement, 1931; stukken betreffende de oprichting, 1930, en de opheffing van het waterschap, 1963, 1976, 1977. 1 omslag

3

Stukken betreffende de classificatie van gronden, 1932/1933 (19). 1 omslag

Schuldbekentenis voor een geldlening ad Hfl. 00,- van het waterschap Het Noorden, 1966. 1 stuk NB Afgelost in 1968.

5

Begrotingen, 1933/193-1960/1961, 1962/1963-1967/1968.

1 omslag

6

Rekeningen, 1930/1931-1966/1967.

1 omslag

7

Kasboek, 1930-1969, 1977.

8

Verordening op de weggeldheffing, 195, en keur tot strafbaarstelling van overtreding van de verordening, 193, 195. 3 stukken

1 deel

Inventaris

130

Archief onderhoudsplichtigen van de Bovenrijg(st)erweg te Thesinge 1853-1962 Bij de definitieve archivering c.q. bewerking in het najaar van 2009 is gebleken dat de de inv. nrs. 1-3 niet zijn aangetroffen. Zie Bijlage XVII voor een transcripties van enige akten in bezit van J.R. Klimp, Bovenrijg(st)erweg 12, 9797 TD Thesinge. 1

Onderhandse akte van overeenkomst tussen Geert Hindriks Swierenga, Hindrik Jans Swierenga en Nicolaas Gerrits Schutter, landbouwers op de Bovenrijge onder Garmerwolde, betreffende het maken en onderhouden van een uitweg van hun boerderijen naar de openbare weg, waarbij een recht van uitweg als erfdienstbaarheid ten laste van hun boerderijen wordt gevestigd, 1853. 1 stuk

2

Akte van vestiging van een erfdienstbaarheid tussen R.K. Wigboldus en consorten ten behoeve van hun boerderijen gelegen onder Ten Boer (grosse voor E.H. Dijk), 1860. 1 stuk

3

Samenvatting van een notariële akte van 30 juli 1891 betreffende het transport van 12 are grond te Bovenrijge aan Hendrik Jans Swierenga te Garmerwolde ten behoeve van een reeds aangelegde grintweg met bermen en halve sloten aan weerskanten, lopende van de zogenoemde Bovenrijgstergrintweg naar de grintweg van Thesinge naar St. Annen, 1891. 1 stuk

Aantekeningen uit het Journaal van ontvangsten en uitgaven, 1902/19031961/1962. 1 stuk NB Bestaande uit het gehele journaal in kopie. NB Buitenformaat.

5

Kaart tonende de ligging van de Bovenrijg(st)erweg ingetekend door drs. A.L. Hempenius, z.j. 1 stuk

Wegwaterschappen

131

Archief onderhoudsplichtigen van de Kloosterweg te Warffum 1912-1970 1 Inleiding 1.1 enige historische gegevens Volgens een aantekening op een blaadje los voorin het notulenboek heeft de gemeente Warffum in 1894 subsidie gegeven aan E. de Boer voor het besintelen van de Kloosterweg ter lengte van ongeveer 1.00 m¹.0 In maart of april 1907 heeft de gemeente Warffum een subsidie toegestaan van Hfl. 0,30 per meter, over een lengte van 1.770 m¹, tot een bedrag van Hfl. 531,-. Er is dan sprake van dat de weg als een buurtweg moet worden beschouwd, hoewel de weg aan beide einden op een publieke weg uitkomt. Verharding van de weg is gewenst voor een geregeld school- en kerkbezoek. In de notulen van 1953 staat echter dat in 1907 Hfl. 1.051,80 van de gemeente was ontvangen.1 In 1919 en 1920 zijn gesprekken gevoerd met de gemeente Warffum over het overdragen van het onderhoud aan de gemeente; bij besluit d.d. 26 augustus 1924 heeft de gemeenteraad echter afwijzend op het voorstel van de onderhoudsplichtigen gereageerd.2 In 1928 hebben de onderhoudsplichtigen opnieuw geprobeerd het onderhoud over te dragen; de gemeente werd bereid gevonden een jaarlijkse subsidie van Hfl. 80,- te verlenen.3 Deze poging had te maken met de toeneming van gemotoriseerd vervoer, waarvan de slecht gefundeerde wegen de kwalijke gevolgen ondervonden. Bij besluit van G.S. d.d. 17 oktober 1929 nr. 15, 1e afd. is op verzoek van W.H. Willemsen en S. Schattenburg namens de onderhoudsplichtigen van het met sintels verharde gedeelte van de Kloosterweg ‘van den afweg naar het station aan de spoorlijn Sauwerd-Roodeschool tot de Bieuwketil’ gesloten te verklaren voor motorrijtuigen en aanhangwagens, waarvan het gewicht met inbegrip van de lading een maximum van 2.500 kg. overschrijdt. Volgens de notulen hadden de onderhoudsplichtigen een beperking van de aslast tot 1.000 kg gevraagd.5 Drie laar later is het besluit ‘in verband 40 41 42 43 44 45

Zie inv. nr. 1. Ibidem. Ibidem. Ibidem. Prov. blad 1929, nr. 87. Zie inv. nr. 1.

Inventaris

132

met den toestand waarin dit wegsgedeelte verkeert’ ingetrokken.6 Tussen 1929 en 1933 zijn echter geen bijzondere uitgaven voor het onderhoud gedaan! In 1953 gloorde er hoop de weg na een grote verbetering met een afkoopsom van ca. Hfl. 250/ha/30 jaar aan de gemeente te kunnen overdragen; daarvan is mede door de slechte financiële positie van de gemeente niets gekomen. Vanaf 1965 is er sprake van overdracht in het kader van de ruilverkaveling Delt Oude Weer; op de dag van de laatst genotuleerde vergadering, 9 april 1970, was de weg nog niet verbeterd.7 Kort daarna schijnt de weg te zijn verhard en gedeeltelijk verlegd. Van tijd tot tijd wordt in de notulen wel gesproken van een contract; in 1970 is het ‘reglement’ voorgelezen; de vijf eigenaren hebben vermoedelijk in 1907 een verbandschrift of onderlinge overeenkomst getekend. De weg is nagenoeg ieder jaar voorzien van sintels, na 1958 ook wel van steenslakken; er was een opslagplaats bij de Bieuwketil. Zoals gebruikelijk bij wegbeheerders is tientallen jaren lang de opbrengst van het grasgewas langs de weg een welkome bron van inkomsten geweest. In 1912 wordt een opbrengst van Hfl. 125,- verwacht, en een uitgave voor onderhoud van Hfl. 350,-. De opbrengst van het grasgewas loopt na 1912 snel terug (bijvoorbeeld 1930/1931: Hfl. 10.-). De omslag is steeds van 221 ½ ha. geheven. Zie Bijlage XVIII voor een overzicht van de bestuusplichtigen van de Kloosterweg te Warffum.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is in 1989 door het waterschap Hunsingo van R. Veltman te Warffum ontvangen. De omvang van het archief bedraagt een halve archiefdoos.

46 47

Wegwaterschappen

Besluit van G.S. d.d 1 september 1932, nr. 4, 1e afd., Prov. blad 1932, nr. 53. Zie inv. nr. 1.

133

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen van onderhoudsplichtigen, 1912-1970. 1 deel

2

Presentielijsten van de vergaderingen, 1912-1970. 1 zakboekje NB Wel bewaren bij gebrek aan een legger van gronden c.q. eigenaren.

3

Ingekomen en uitgaande stukken, 1938, 195-1969.

Schetstekening van de Kloosterweg tussen de Biefketil en Warffum, z.j. 1 stuk NB Het betreft hier een calque.

5

Stukken betreffende een bezwaarschrift van T. Musschenga, secretaris van de onderhoudsplichtigen bij de raad van beroep voor de directe belastingen te Groningen tegen een aanslag van de gemeente Warffum in de straatbelasting, 199-1951. 1 omslag NB Het beroep is ongegrond verklaard.

1 omslag

Inventaris

13

Archief onderhoudsplichtigen van een gedeelte van de Lageweg te Thesinge 1869-1989 1 Inleiding 1.1 enige historische gegevens De weg, dat wil zeggen 825 m.¹ van de Lageweg, vanaf de afslag naar Thesinge in noordwestelijke richting tot bij de derde boerderij strekkend, is in 1869 bepuind of begrind. Een drietal landbouwers heeft de weg sindsdien, met een kleine jaarlijkse subsidie van de gemeente Ten Boer, onderhouden.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden De stukken zijn in 1990 in bewaring gegeven door de heer J. Jansen te Thesinge. De omvang van het archief bedraagt. 1 cm.

2 Inventaris 1

Onderhandse akte van overeenkomst van twintig belanghebbenden tot betaling van a. de door 17 hunner aangeboden sommen, en b. bijdragen naar bundertal in de kosten van begrinding (en onderhoud) van een gedeelte van de Lageweg ten westen van Thesinge, mei/juni 1869. 1 stuk

2

Brief van de gemeente Ten Boer aan S.T. Bolhuis c.s. te Thesinge en Garmerwolde houdende toezegging jaarlijks Hfl. 20,- subsidie te verlenen in het onderhoud van het bepuinde gedeelte van de Lageweg (ca. 825 m.), 1869. 1 stuk

Wegwaterschappen

135

3

Akte van overeenkomst tussen vijf landbouwers te Garmerwolde en Thesinge betreffende het onderhoud van 825 m. van de Lageweg door S.T. Bolhuis, S.H. Dijk en T.H. Dolfijn en hun rechtsopvolgers, 1870. 1 stuk NB Getypt afschrift van de grosse van een akte verleden voor mr J.C.V. Wichers, notaris te Loppersum, op 16 juli 1870.

Kasboek van ontvangsten en uitgaven, 1879-1989.

1 deel

Inventaris

136

Archief onderhoudsplichtigen van de Sintelwel vanaf Allersmatil tot het Schippershuis van de Noordpolderhoofdweg in de gemeente Baflo 1919-1966 1 Inleiding 1.1 enige historsiche gegevens In Bijlage XIX treft u een staat aan met de bestuursleden.

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden Het archief is in augustus 1977 in bewaring gegeven door de heer J. Clevering te Den Andel, zijnde de laatste secretaris. De omvang van het archief bedraagt 1 cm.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergaderingen, 1921-1966.

2

Besluit van de raad der gemeente Baflo tot toekenning van een subsidie voor het onderhoud van de weg, 1919. 1 stuk

3

Akte van overeenkomst tussen het waterschap Noordpolder en de onderhoudsplichtigen betreffende de sintelverharding en het onderhoud van de weg, 1921. 1 stuk

Rekening van de verharding van de weg; met de bijlagen, 1921.

5

Akte van overeenkomst tussen het waterschap Noordpolder en de onderhoudsplichtigen betreffende de overdracht van beheer en onderhoud van de weg aan de Noordpolder, 1965. 1 stuk

Wegwaterschappen

1 cahier

1 omslag

137

Archief onderhoudsplichtigen van de Zeeburgsweg en de Zeeburgstil 1926-1988 1 Inleiding 1.1 verkrijging van de archiefbescheiden Op 24 september 1996 van de heer S.G. Wiersema te Den Andel ontvangen: Kopie akte onderhoud Zeeburgsweg, oktober 1926; Kasboek, 1929-1975, 1976-1996; Notulenboek, 1938-1986 (1988) en Kasboekje Zeeburgstil, 1940-1983.

2 Inventaris 1

Notulen van de vergadering van Zeeburgsweg, 1939-1986. 1 deel. NB Voorin in het notulenboek zit een “lijst van aftreden’ der bestuursleden.

2-3

Kasboeken van de Zeeburgsweg, 1929-1985. 2 3

2 delen

1929-1975. 1976-1985.

Kasboek van de Zeeburgtil, 190-1983.

1 deel

5

Ingekomen facturen en bankafschriften. 1967-1988.

6

Kopie van een notariële akte inzake het onderhoud van de Zeeburgsweg, 1926. 1 stuk NB De originele akte is opgesteld te Winsum d.d. 17 november 1926, dit afschrift is opgesteld door notaris B. Keyzer te Warfum d.d. 16 augustus 1927.

1 omslag

Inventaris

138

Archief De Vereniging De Grootegastertochtweg 1932-1962 1 Inleiding 1.1 enige historische gegevens De Vereniging De Grootegastertochtweg is geen waterschap pur sang. Het is expliciet een vereniging en geen waterschap. De vereniging heeft een sintelweg aangelegd langs het Grooteggasterdiep tot aan het Casper Roblesdiep te Grootegast in de jaren vóór 1946. De exacte aanlegdatum van de sintelweg is onbekend. De vereniging is opgericht door de eigenaren die gebruikt maakten van de aan te leggen c.q. de aangelegde weg. De exacte data van oprichting en opheffing zijn onbekend. Op 16 maart 1932 is een lening van Hfl. 1.500,- opgenomen door dhr. S. Banga te Lutjegast (zie inv. nr. 8). Deze lening diende in jaarlijkse termijn van Hfl. 150,- met een rentevoet van 4 % te worden afgelost. Het is zeer aannemelijk dat dit bedrag is gebruikt om de sintelweg aan te leggen. Echter geen van de genoemde namen in het voorschotboekje komen overeen met de aanwezigen van de eerst overgeleverde vergadering d.d. 25 mei 1944 (zie inv. nr. 1). In 1946 krijgt de Vereniging De Grootegastertochtweg teostemming van de gemeente Grootegast om een dam te leggen in het Casper Roblesdiep. De reden hiervoor is dat de sintelweg niet meer voor het vervoer geschikt is (zie inv. nr. 1).

1.2 verkrijging van de archiefbescheiden Op 6 november 2009 kwam dhr. A. Wieringea te Groningen bij het waterschap Noorderzijlvest een drietal mandarijnenkistjes afleveren met daarin diverse archivalia. De stukken behoorden toe aan zijn vader en zijn grootvader. Beiden waren boekhouder van diverse waterschappen.

Wegwaterschappen

139

2 Inventaris 1

Agenda’s, uitnodigingen, presentielijsten en volmachten voor de vergaderingen van de ingelanden van de vereniging, 19-1962. 1 omslag

2

Ingekomen correspondentie en minuten van uitgaande correspondentie betreffende de Vereniging, z.j. en 19-1960. 1 omslag

3

Kohier van de omslag tot vinding der behoeftenn van de Vereniging, 191950 en 1953-195. 1 omslag

Begrotingen van de Vereniging, 196-1950. NB De begroting van 1949 is tweemaal aangetroffen.

5

Rekening en verantwoording van de Vereniging, 195, 1951-1961.

1omslag

1 omslag 6

Bijlagen bij de rekeningen, 192-1955.

1 omslag

7

Aanslagbiljetten van de Vereniging, 192-1961/1952.

1 omslag

8

Voorschotboekje betreffende een lening van Hfl. 1.500,- voor S. Bangma te Lutjegast, 1932-191. 1 deel

Inventaris

10

Wegwaterschappen

11

Bijlagen

Bijlagen

12

Wegwaterschappen

13

Bijlage I Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Aslsum-de Nieuwe Eewer Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen van het waterschap Aalsum-de Nieuwe Eewer. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Aalsum-de Nieuwe Eewer. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopig bestuur (1919-1920) Voorzitter C. Doornbos, te Zuurdijk. Secretaris H.J. Eikema, te Oldehove (burgemeester van Oldehove). Derde lid J. Diekhuis, te Niekerk. K. Blink, te Ruigezand (1919). bestuur vanaf 20 december 1920 1920 C. van Hoorn Tz, te Vierhuizen, voorzitter. 1926 J.J. Bos, te Zuurdijk, secretaris-boekhouder vanaf 1 mei 1926. K. Blink, te De Waarden. 1920-1926 G. Reinkingh, secretaris-boekhouder tot 1 mei 1926.

Bijlage I

1

Bijlage II Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap De Derde Bellingeweersterweg Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen en van het waterschap De Derde Bellingeweersterweg. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap De Derde Bellingeweersterweg. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopig bestuur 1929 Voorzitter Secretaris-boekhouder Lid

Korn Bouwman. A. Wester Azn. H. Brands.

definitief bestuur Voorzitter 1930-1932 Korn. Bouwman. 1931-193 H. Brands. 1933-1958 A. Wester (vertrokken). 1958-1968 H. Brands. Secretaris-boekhouder 1930-1931 A. Wester. 193-190 Korn. Bouwman. 190-193 H. Brands. 193-1958 Korn. Bouwman. 1958-1961 A.H. Wester (vertrokken). 1961-196 J. de Haan. 196-1976 P. de Vries. 1976-1985 J.K. Brands. 1985-1995 J. de Haan.

Wegwaterschappen

1968-1983 1990-1995 1983-1990

J. de Haan. K.K. Bouwman. P. de Vries ( -ca. 1990).

Lid 1930-1931 1931-1933 1932-1935 1935-1950 1950-1958 1958-1972 1972-1978 1978-1990 1990-1995

H. Brands. S.K. Dolfin ( -1933). E. van Marum. G.E. Dolfin. H. Brands. G.E. Dolfin. A. Boersema. K.K. Bouwman. K.P. Bouwman.

15

Bijlage III Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Ellerhuizenwegen Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen en van het waterschap Ellerhuizerwegen. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Ellerhuizerwegen. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorzitter 1898-1907 1907-1912

S. Wiersma. J. Oudman.

1920-1932 1932-195

E. Datema. J. Bolt ( - 1960).

secretaris 1873-1878 1878-188 188-1888 1888-1898

J.A. Veldman. M. Bakker. J. van de Riet. S. Wiersma.

1898-1907 1907-1911 1920-192 192-195

A.J. Veldman. R. van de Riet Jzn. K. Haverkamp. S.M. Wiersma ( -1961).

bestuursleden 1932-195

J.R. Nienhuis.

commissieleden 1873-188 1873-1877 1873-1877 1877-1898 1877-188 188-1907 188-1889 1889-189

J.A. Veldman G.S. Wiersma. H. Haverkamp. J. van de Riet. M. Bakker. S. Wiersma. G. Lanting. H. Haverkamp.

189-1895 1895-1907 1898-1912 1907-1911 1907-1920 (?) 1912-1920 (?) 1912-1920 (?)

J.A. Veldman. A.J. Veldman. J. Oudman. R. van de Riet Jzn. E. Datema. R. van de Riet. S.M. Wiersma.

Bijlage III

16

Bijlage IV Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Hekkumerweg Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen en van het waterschap Hekkumerweg. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Hekkumerweg. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorzitter (1933)-193 193-196 196-ca. 1983 Ca. 1983-opheffing?

J. van Weerden. M. Blauwwiekel. D.L. Wibbens. J.A. Veldman.

secretaris (1933) -1939

M.E. Veldman.

penningmeester (1933)-1939?

K. de Boer.

secretaris-boekhouder 1939-ca. 1977 J.P.C. Tichelaar. ca. 1977-ca. 1983 J.A. Veldman, secretaris-boekhouder. ca. 1983- opheffing? H. Huinder.

Wegwaterschappen

17

Bijlage V Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap De Hoornsche Dijk Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen en van het waterschap De Hoornsche Dijk. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap De Hoornsche Dijk. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopig bestuur Commissie uit de belanghebbende: 3 april 1926: H. van der Veen, voorzitter; Lok, secretaris; E. van der Woude, penningmeester, J. Westerhof en B. Havinga. 3 oktober 1926: De commissie wordt voorlopig bestuur van het op te richten Wegwaterschap Verharde wegen Hoornsche Dijk. Aangevuld met mr. D. Boerema, burgemeester van Haren. 6 mei 1929: A. Vrieling i.p.v. J. Westerhof. bestuur waterschap de hoornsche dijk Voorzitter 16-0-1930 - 1933 H. van der Veen. Juli-oktober 1933 A. Lok. 1933 - december 193 D. van der Veen. 193-1952 J. Bos. 1952-1962 R. Oldenziel (- 1962). 1962-1972 H. Vrieling. Secretaris-boekhouder 16-0-1930 - december 193 30-05-1930 - 21-08-193 193-1938 12-02-1938 - 1972 Lid 16-0-1930 - 1936 193-1952 1936-1955 1952-1962

R. Oldenziel. H. van der Wal(1900- ). S. Swaving. H. van der Wal.

A. Vrieling. R. Oldenziel (- 1962). R. Havinga. H. Vrieling.

1955-1962 1962-1972 1962-1972

D. van der Veen (- 1962). J. Oldenziel. H. van der Veen.

Bijlage V

18

Bijlage VI Enige aantekeningen en transcripties inzake het waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl De onderstaande historsiche gegevens en transpcripties zijn letterlijk overgenomen van een bestand van drs. A.L. Hempemius. Ondergetekende heeft geprobeerd om de zaken zoveel mogelijk van een (historische) context te voorzien onderhoud klapbrug te pieterzijl ‘Den 3 mei [1834, KE] ontvangen van de provincie Vriesland de zomma 1.080,- guldens voor het meerdere onderhoud van de ophaalbrug te Pieterzijl, welke in den jare 1833 van een vaste brug in een ophaalbrug is vernieuwd, en door de dijksgecommitteerden van Visvliet en Pieterzijl in de maand october 1833 met de provincie Vriesland over de vergroting van den gemelde brug een accoord tot wederzijds genoegen is getroffen’.8 In het kasboek van de kerspellasten komen nog twee onderhoudsposten voor: 1° de balk of hoogholt ten oosten van Visvliet; rekest 30-9-1842 aan G.S. om de balk weg te nemen9; na een verklaring van ingelanden afstand te doen van het gebruik van de balk, is de balk opgeruimd (kosten daarvan vermeld in het kasboek van de klap!); 2° het verzorgen van klok en uurwerk van de kerk te Visvliet; aan de schrijver (boekh.) J.M. Smith wordt jaarlijks Hfl. 5,25 voor ‘klokkesmeer’ betaald. Op de rekendag van 1863 is besloten het onderhoud over te laten aan het gemeentebestuur van Grijpskerk.50 Ingelanden gerkesklooster Uit vergelijking van enige ongelijksoortige gegevens heb ik (Hempenius, KE) kunnen afleiden dat de ingelanden van Gerkesklooster en de uit hun midden gekozen dijksgecommitteerden dijkplichtig zijn voor land onder Gerkesklooster in Friesland gelegen. Het kerspel Visvliet en Pieterzijl telt in 1834 46 ingelanden. In de uitgaande brief nr. 106 d.d. 30 oktober 1857 aan de Commissaris der Koning in Friesland is vermeld dat het kerspel Visvliet en Pieterzijl 1.889 pondematen met dijkslasten bezwaard telt, en Gerkesklooster 976 pondematen (in procenten omgerekend zou dit zijn: 66/34; de verdeling van de dijkslast sinds 1809 houdt dus geen verband met de omslagplichtige oppervlakte, temeer niet omdat in dezelfde brief wordt gesteld dat te Gerkesklooster omslagplichtige gronden uitgevallen zijn). In 1868 wordt voor Gerkesklooster opgegeven: 987 pondenmaat.51

48 Kasboek van het (dijken) buurrecht van Visvliet en Pieterzijl, 1882/1893-1910/1911, zie Wp NZV, Archief De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl (1611) 1911-1989 (1996), inv. nr. 27. Het geld is besteed aan certificaten c.q. inschrijvingen Grootboek Nationale schuld (2,5 %) met een totaalbedrag van Hfl. 1.073,79. 49 Dit is een uitgaande brief nr. 1 d.d. september 1842. Zie Wp NZV, Archief De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl 1911-1989, inv. nr. 6. 50 Wp NZV, Archief De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl 1911-1989, inv. nr. 28. 51 Ibidem, inv. nr. 1.

Wegwaterschappen

19

In de bijlage bij het uitgaande stuk nr. 263 worden de ingelanden van Gerkesklooster opgesomd.52 Zie voorts uitgaande brieven nrs. 202, 235 en 279, en de correspondentie betreffende de reglementering in 1868/1869, afgeblazen in 1870. Een rekeningboek van het dijksbestuur van (Visvliet en) Gerkesklooster, dat een of meer malen in de correspondentie wordt genoemd (begonnen 1809) behoort niet tot het huidige archief; mede daardoor is het niet mogelijk een volledige lijst van dijksgecommitteerden van Gerkesklooster op te stellen. Dankzij de bewaard gebleven registers van uitgaande stukken, de correspondentie en de wel overgedragen kasboeken is het verlies niet onoverkomelijk voor de kennis van het dijksbestuur. dijkrollen, inv. nr. 9 Nieuwe dijk: nr. 3, Oude dijk: nr. 44 Dijk bij de zijl: nr. 12

1807 overgeboekt op de (Groninger) snikkevaarders (e.c.). 1807 op de Groninger trekschippers (e.c.). 1807 op de Groninger snikkevaarders.

onderhoudsplichtigen met achternamen(1780): Nieuwe dijk nr. 13 Johannes Hellinga & de heer van Feringa (1786 vrouw van Feringa). Nieuwe dijk nr. 37,46 Johannes Hellinga. Oude dijk nr. 4 Johannes Hellinga & de heer van Feringa (1786 vrouw van Feringa). Oude dijk nr. 27, 35 Johannes Hellinga. Dijk bij de zijl nr .2 Johannes Hellinga & de heer van Feringa (1786 vrouw van Feringa) vanaf 1781/1795 komt Claas Hellinga meermalen voor.53 Optelling van de lengten van de dijkvakken in 1780 geeft de volgende bedragen:5 De panden in de nieuwe dijk hebben een gezamenlijke lengte van 280 roeden 11 voeten 10 2/3 duimen; die in de oude dijk 160 roeden 7 voeten 5 1/2 duimen; die in de dijk bij de zijl 49 roeden 11 voeten 6 duimen. De totale lengte van de dijkvakken bedraagt 491 roeden 6 voeten 10 duimen. Dit is aanzienlijk meer dan de 450 roeden, die in 1809 zijn verzwaard.

52 Idem. Vergelijk: uitgaande brief nr. 377 d.d. juni 1877 aan G.S. Groningen, waar vermeld worden twaalf plaatsen, die vroeger het Corpus of de Conventslanden van Gerkesklooster hebben uitgemaakt, maar die sinds lang in kleine percelen opgedeeld zijn. 53 Zie P.J. van Winter, De lijsten der hoogstaangeslagenen in het departement Westereems II (’s-Gravenhage 1955). 590: Klaas Hellinga 1754-1826. 1813 adjoint du maire, later schout en burgemeester van Grijpskerk. Had veel land. Een van de dochters is gehuwd met Herman Meijer te Visvliet (Ibidem II, 592), 1774-1841; zoon van dit echtpaar was Klaas Hellinga Meijer. 54 1 roede = 12 voeten en 1 voet = 12 duimen.

Bijlage VI

150

Vergelijking van de dijkrollen van 1780 en 1786, met mutaties tot ca. 1810, leert dat een groot deel van de onderhoudsplichtigen voorkomt met panden dijk in alle drie dijken. Op de rol van de nieuwe dijk (en de oude dijk) worden de volgende plaatsen genoemd: Freerk Geerts plaats, Teeke Pieters plaats, Jannes Pieters plaats, Jurjen Geerts verdeling, Jurjen Joestens plaats (in veertien stukken verdeeld, 31 pondematen vermeld in 5 van de 14 stukken; samen te onderhouden 11 roeden 6 voeten 6 duimen van de nieuwe dijk; Jan Martens plaats, Geert Wygers plaats, en Coene Jans plaats verdeeld (omvattende ruim 40 pondemaat); in de rol van de beide andere dijken komt nog voor: Hylke Wijbes plaats. Jurjen Joestens plaats (nieuwe dijk nrs. 21 - 33) en Coene Jans plaats (nieuwe dijk nr. 46, zeven stukken) zijn het sterkst verdeeld. dijkgraaf en de boerrigters/gecommiteerden Over de dijkgraaf en de boerrigters/gecommitteerden is het volgende op te merken: Derk Cornelis, dijkgraaf in 1780 en 1786, komt tot het laatst in de dijkrollen voor. Julle Jilders (1780) is in 1783 overleden. Fokke Hylkes (1780) is in 1786 overleden. Pieter Uitjes (1786) is in 1803 overleden. Claas Hellinga (1786) is, zie boven, in 1826 overleden.55 Naast Klaas Hellinga, die op verschillende nummers van de dijkrollen voorkomt, komen op de dijkrol van 1786 (nieuwe dijk) alle bij Van Winter, Hoogstaangeslagenen II te Visvliet vermelde hoogstaangeslagenen voor, namelijk Hindrik Johannes (Zuidersma) nr. 20; Rocher Repkes (Zijlstra) nr. 49; en de doopsgezinde boeren Hidzer Tjerks (Hamstra) nr. 43; Jacob Rienders (Zetsma) nr. 44; Rentje Tewes (Heemstra) nr. 45; Hindrik Derks (Hamming) nrs. 48 & 51; Harm Jacobs (van Weerden) nr. 50; Jacob Jans (de Boer) nr. 55. En onder Lutkegast nog A. Deknatel nr. 36, doopsgezind.56 boekhouder Vanaf mogelijk al 1835, maar zeker vanaf 1840 (kasboek van de klap, 1839, 1853, 1855, 1863, 1865, 1868, nota’s wegens schrijfloon; kasboek van de karspellasten vanaf 1835: schrijfloon, ophalen van de karspellasten enz.; doen van rekening aangetekend vanaf 1840) tot zijn dood was Jan Molanus Smith, hoofdonderwijzer en koster te Visvliet, boekhouder van de Kerspellasten.57 55 Van Winter, Hoogstaangeslagenen II, 614 te Noordhorn voor Pieter Uitjes (Uildersma), 1754-1813; niet onmogelijk is dat hij eerst onder Visvliet heeft geboerd, en in 1803 metterwoon naar Noordhorn is teruggekeerd. 56 In de uitgaande brief van het dijksbestuur aan G.S. Friesland d.d. 4 oktober 1844 is vermeld dat vijf oude(re) ingelanden, onder aanvoering van Rocher Repkes Zijlstra (oud 92 jaar), een vergeefse reis naar Kollum hebben gemaakt om inzage te nemen van stukken betreffende de slatting van de Lauwers; de reisgenoten hebben verklaard niets te weten van aan hen toegeschreven onderhoudsplicht ten opzichte van de Lauwers. Zie Wp NZV, Archief De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl 1911-1989, inv. nr. 1. 57 Jan (Molanus) Smith (Oldehove 2 december 1805 - Visvliet 3 december 1885, zie Kasboek, uitgaven 1885!) gehuwd Sappemeer 29 mei 1829 met Antje Harms Waterman (Zuidbroek - ), dochter van Harm Waterman, onderwijzer, en Liefke Olthof; zoon van Jan Molanus Smith, onderwijzer, en Martje Jans Abbrink.

Wegwaterschappen

151

De buurrechters ‘van de heerlijkheid en erfgrietenij Visvliet en Pieterzijl’ hebben op 20 oktober 1887 als boekhouder benoemd Abel Haan (1839 - Vislvliet 25 maart 1916), hoofd der school en koster te Visvliet. Van 1916 tot 1918 was T. Bos schrijver van het waterschap en koster. Opvolger vanaf 1918: Jan Esman (1865 – Groningen 9 januari 1923), hoofd der school en koster te Visvliet. aantekeningen betreffende de ontvlechting van visvliet & gerkesklooster respectivelijk visvliet & pieterzijl Volgens het gemeenschappelijk besluit van 10/11 november 1885 zou het archief in ‘t bezit van de gecommitteerden uit Gerkesklooster aan Gerkesklooster blijven behoren, hoewel in de missive van G.S. wordt voorgesteld geen afzonderlijk waterschap Gerkesklooster te reglementeren. G.S. zouden proberen het onderhoud van het overblijvend stukje zeedijk aan het waterschapsbestuur van Kollumerland c.a. over te doen. Blijkens het kaartje bij de Inventaris van het archief van het waterschap Zeedijken Contributie Kollumerland en Nieuwkruisland heeft de provincie Friesland het onderhoud op zich genomen.58 De Inleiding op bovengenoemde inventaris vat de geschiedenis van VisvlietGerkesklooster als volgt samen: ‘De heerlijkheid Visvliet werd in 1637 verkocht aan de provincie Groningen, maar de onderhoudsverplichting ten aanzien van een gedeelte van de zeedijk van Kollumerland en Nieuwkruisland bleef bestaan. In 1718, toen de dijken van Kollumerland en Nieuwkruisland ‘gemeen’ werden gemaakt, weigerden Visvliet en Gerkesklooster hieraan mee te werken. Ze beriepen zich op hun vanouds zelfstandige status. Visvliet-Gerkesklooster vormde sinds die tijd een eigen waterschap. Wel moest het een deel van de zeedijk van Kollumerland en Nieuwkruisland blijven onderhouden. Dit dijkgedeelte bestond uit vele kleine stukken. In 1864 vond een ruil van dijkvakken plaats, zodanig dat Visvliet-Gerkesklooster een aaneengesloten dijkgedeelte kreeg te onderhouden. Hiervan bleef na 1877, toen het Reitdiep werd afgedamd, overigens nog slechts een klein deel als zeewering over. In 1885 werd het waterschap opgeheven, waarna de provincie het Friese takenpakket van het waterschap overnam’.59 Dit is niet geheel juist. Visvliet-Gerkesklooster is al veel langer dan vanaf 1718 een ‘dijkscontributie’. De ruiling van dijkvakken in 1864 kon plaats vinden na de afschaffing van de dijksflorenen (ingevoerd in 1718; Prov. blad Friesland 1864, nr. 13). Vislvliet en Gerkesklooster kreeg ruim 2.000 m (aaneensluitend) zeedijk toegewezen, waarvan in 1877 125 m. zeedijk overbleef. De provincie Friesland heeft in 1885 het dijkgedeelte in onderhoud overgenomen.60

58 Inventaris van het archief van het waterschap Zeedijken Contributie Kollumerland en Nieuwkruisland 1668-1961 (ca. 1669). Opgenomen in H. de Raad en A. Augustijn, Zee- en IJsselmeerwerende waterschappen in Friesland. Verzamelinventaris van gedeponeerde archieven van het waterschap Fryslân [ca. 1619] – 1979 (1980) (Leeuwarden 1992) 40. 59 Idem, 41. 60 Zie K.A. Rienks en G.L. Walther, Binnendijken en slieperdiken in Fryslân (Bolsward 1954) 72-74.

Bijlage VI

152

In de omslag ‘(Concepten van) uitg. stukken van de dijksgecommitteerden van Gerkesklooster aan G.S. betreffende de weigerachtigheid van ingelanden in de kosten van het dijkbeheer bij te dragen, 1861, 1865. 1 omslag’ wordt de misstand van het nietbetalen van ingelanden van Gerkesklooster aan de kaak gesteld. Daarbij ligt een briefje van C. Reeling aan de voorzitter van het dijksbestuur met namen van enige onwilligen. Reeling was van 1859 tot 1861 dijksgecommitteerde. (vergelijk 1877) correspondentiegericht aan of verzonden door dijksbestuur van visvliet en gerkesklooster: Brief van G.S. Friesland d.d. 6 juni 1864 n° 45 aan het Dijksbestuur van het waterschap Visvliet en Gerkesklooster: ‘Volgens art. 1 van het Reglement voor het dijksbestuur van Kollumerland en Nieuwkruisland [Prov. blad Friesland 1853, nr 19, KE], bedraagt de lengte van de zeeweringen tusschen Munnekezijlen en het stek ten zuiden der pyramide nabij de Nieuwezijlen 9977 Ned. el.61 Volgens art. 2 komen van die 9977 el ten laste van Kollumerland en Nieuwkruisland 7953,29 en ten laste van Visvliet en Gerkesklooster 2023,71 el. Dit cijfer sluit niet geheel met de opgave der lengte, voorkomende in de stukken van het archief van Visvliet en Gerkesklooster, volgens welke naar een meting, op 13 january 1810 hebbende plaats gehad, het aandeel van Visvliet en Gerkesklooster, of, om juister te spreken, de som der perken van Visvliet en Gerkesklooster zoude bedragen 450 roede, of, herleid in Ned. maat, 1800 el. Wat van het verschil in die meting nu ook moge zijn, zeker is het, dat op het terrein zelf in de afmeting der perken, door palen aangewezen, geen verschil bestaan heeft of thans bestaat. Het is u bekend dat die perken elkander afwisselen, zoodat nu eens een perceel van Kollumerland en Nieuwkruisland, dan weder een perceel van Visvliet en Gerkesklooster zich voordoet. Wij zullen niet behoeven te betoogen dat dit niet wenschelijk is en dat, ter geschikter tijd, die perken aanéén te doen sluiten in het belang eener ordelijke administratie zoude zijn te achten. Dien geschikten tijd achten wij nu aangebroken, nu èn het reglement van Kollumerland en Nieuwkruisland, in verband met het reglement tot afschaffing van het floreenstelsel (Prov. blad n° 13 van 1864), zal moeten worden herzien, èn een regtsgeldig reglement voor Visvliet en Gerkesklooster in het leven zal worden geroepen. Wij hebben de eer u te verzoeken met elkander in overleg te treden omtrent de vraag: of het niet nuttig zoude zijn eene ruiling tusschen uwe waterschappen aan te gaan, zoodat Kollumerland en Nieuwkruisland zich belaste met de zeewering van het stek ten zuiden der pyramide nabij de Nieuwezijlen tot op 7953,29 Ned. el, en van Visvliet en Gerkesklooster van daar tot aan de Munnekezijlen. Nog wenschelijker zouden wij eene opheffing van het waterschap Visvliet en Gerkesklooster achten, in dien zin, dat alle panden dijk, thans bij Visvliet en Gerkesklooster in onderhoud, werden overge-

61

Wegwaterschappen

Dit is 9.977 m.

153

dragen aan en gebragt onder de contributie Kollumerland en Nieuw-kruisland. De uniforme leest, waarop naar onze wetgevende beginselen de waterschapsreglementen moeten geschoeid zijn, maakt het bestaan van kleine waterschappen uiterst omslagtig en kostbaar. Wij meenen dat de jaarlijksche uitgaven van Visvliet en Gerkesklooster op Hfl. 50,- als middencijfer kunnen worden gesteld; met een nieuw reglement zullen alligt de kosten van beheer dezelfde hoogte bereiken, zoodat de bijdragen der ingelanden waarschijnlijk zullen worden verdubbeld. Dit bezwaar zoude kunnen worden opgeheven, wanneer de ingelanden van Visvliet en Gerkesklooster konden goedvinden jaarlijks aan Kollumerland en Nieuw-kruisland eene vaste subsidie te verleenen, of liever nog ineens eene afkoopsom te storten, hetgeen, de geringheid dezer som in verhouding tot den omvang der contributie in aanmerking genomen, zeer wel uitvoerbaar schijnt. Als grondslag van zoodanige afkoopsom zoude kunnen strekken het gemiddeld bedrag van de uitgaven over de laatste tien jaren. Wij nemen de vrijheid u te verzoeken de in dit schrijven ontwikkelde denkbeelden wel te willen overwegen, u metelkander daarover te willen verstaan en daaromtrent het gevoelen van uwe ingelanden te willen inwinnen. Aangenaam zoude het ons zijn dat de heer dijkgraaf van Kollumerland en Nieuwkruisland in dezen het initiatief en de leiding dezer onderhandelingen op zich neme. Gij zult ons wel van het gevolg, aan dezen brief gegeven, willen onderrigten. De G.S. van Friesland, (w.g.) Van Panhuys, vz; A.v.d. Laan, griffier.’ Uitgaande brief brief van het dijken buurrecht van Visvliet en Pieterzijl nr. 262 d.d. 4-7-1868, aan de burgemeester van Grijpskerk: Er zijn verschillende bezwaren gerezen tegen het bij de kastelein D. Kits ter inzage liggende ontwerp-reglement voor het waterschap Visvliet en Gerkesklooster. ‘Deze dijk [= de ruim 2000 el zeedijk bij Muntjezijl in Friesland] nu is het eenige, wat ons aan Gerkesklooster bindt, en de wanwilligheid dáár bij sommige ingelanden ondervonden, waarbij onderscheidene perceelen te zoek geraakten, komt ons alleen als oorzaak voor, dat men op eene nieuwe ordening is bedacht geworden. Vóór het jaar 1809 had ieder ingeland zijn eigen pand of panden, door paaltjes volgens register aangewezen, te onderhouden. Maar omdat de zeewering toen wegens verzwaring en verhooging enorme kosten vorderde, die sommige krachten te boven gingen, heeft men die panden afgeschaft en voor gemeenschappelijke rekening naar de maatstaf bovengenoemd onder het dijksbestuur genomen.’ Ingekomen brief van G.S. Friesland d.d. 23 juli 1870 nr. 8: Mededeling dat inzake de totstandbrenging van een reglement op het bestuur van het waterschap Visvliet en Gerkesklooster besloten is ‘in te trekken het besluit der Staten dezer provincie van den 9 november 1869 n° 19, waarbij een reglement voor het waterschap Visvliet en Gerkesklooster is vastgesteld.’

Bijlage VI

15

Uitgaande brief nr. 317 d.d. 8-5-1873 aan dijksgecommitteerden van Gerkesklooster: Op niet mis te verstane wijze worden de dijksgecommitteerden aangemaand het quotum van Gerkesklooster over 1873 onverwijld aan Visvliet te voldoen. Uitgaande brief nr. 376 aan G.S. Friesland d.d. 13 april 1877: Verzoek van het Dijksbestuur om kopieën uit het Charterboek ‘van alle de stukken welke op hunne dijksconterbuttje mogten betrekking hebben.’ Ingekomen resolutie van G.S. d.d. 24 mei 1877 nr. 67: Op 13 april j.l. zijn namens het Dijksbestuur van Visvliet en Gerkesklooster de heren Wiersma en Melis in hun vergadering gecompareerd. Besloten dat het dijksbestuur de verzwaring van de zeedijk, begroot op Hfl. 4.000,-, moet uitvoeren; G.S. geven geen uitzicht op een subsidie van 75%. Door het dijksbestuur wordt gewerkt aan een adres aan de Staten: Ingekomen briefje van R.J. Zuidema, gecommitteerde van Gerkesklooster, aan S. Wiersma, d.d. 31 mei 1877: Hij kan zich vinden in het ontwerp: ‘Eenige letteren bij de terugzending der stukken. Wij vinden het door u opgemaakte stuk ter opstuuring aan de Staten zeer goed; het geheele beheer zoowel als de inning der gelden wordt daarin duidelijk uitgedrukt. Ook het adres [lees: advies] kunnen wij ons heel goed mede vereenigen, omdat dit ook naar ons inzien de eenige weg is om uit den verwarden toestand te worden gered. De aanstipping van het adres van den heer Reeling vinden wij mooi, doch voor het tegenwoordige minder dienstig, daar de oude vriend ons in de opspooring der te belasten perceelen nog al van dienst kan zijn’.62 Ingekomen briefje van R.J. Zuidema, aan S. Wiersma, d.d. 9 juni 1877: A. van der Wal en R.J. Z. zijn heden niet te Munnikezijl verschenen, omdat zij zich ontslagen achten resp. afstand doen als gecommitteerde van Gerkesklooster; Van der Wal trad in april af, beiden willen ze zich niet meer inlaten met de verwarde boedel, en ze hebben geen zin de veranderingen, ‘die natuurlijk niet tot aller genoegen zullen uitloopen’, tot stand te brengen. ‘De bij ons ingekomen gelden zullen wij u ter hand stellen’. Bij briefje van 19 september 1872, 4e afdeling statistiek, n° 315, had de Commissaris der Koninig verzocht hem mede te delen of Rindert Jans Zuidema en Rendert Harms de Vries, die als dijksgecommitteerden in 1870 en 1871 hadden moeten aftreden, herkozen waren en nog in functie waren.

62 C. Reeling te Stroobos (1859-1861 dijksgecommitteerde van Gerkesklooster) had een klacht over de verwarde toestand bij G.S. ingediend.

Wegwaterschappen

155

Uitgaande brief nr. 377, van juni 1877, aan G.S. Friesland: Uitleg van de inrichting van het dijksbestuur van Visvliet en Pieterzijl: 4. In Visvliet worden de landerijen van de voorm. heerlijkheid pondemaat pondemaat gelijk aangeslagen; het dijksbestuur heeft een register in duplo met de namen van eigenaren en gebruikers. De belaste landen van Gerkesklooster waren vroeger 12 boerderijen of gesloten boerenplaatsen, die samen een Corps uitmaakten, vandaar de naam Corpsdijk, die ook pm pm gelijk betaalden. ‘Maar door verkoop van boerderijen bij stukken of perceelen zijn die landen aan diverse koopers overgegaan. Nu werd wel bij verkoop bepaald dat de kooper van een perceel, gewoonlijk digt bij huis, al de dijklasten moest kwijten, maar dan ook het regt had om van de koopers der andere perceelen per pondemaat ieders verschuldigde in te beuren. Maar daar nu de koopers van sommige perceelen weleens veraf woonden, en de omslag gewoonlijk slechts eenige centen per pondemaat bedroeg, dán achtte men dáár, wijl het de moeite niet waard was, den aanslag maar uit eigen zak te betalen dan op te halen. Alzoo hebben er zich gevallen voorgedaan dat de eigenaar van een perceel nooit dijklasten heeft gekweten, waardoor de meening: “ik heb vrij land” ontstond. De gecommitteerden hebben hier vroeger kennelijk niet genoegzaam gewaakt. Verkoopers en notaris hadden onzes inziens om willekeurig te handelen geen regt; immers ieder is voor zijn bezit, evenals te Visvliet, aansprakelijk.’ 5. Advies aan G.S.: Twee gecommitteerden van Gerkesklooster te doen kiezen, met een zittingstijd van tenminste 6 jaar; hen op te dragen een kadastrale legger op te maken ‘van al de landerijen onder Gerkesklooster, die vroeger onder de Corps- of Conventsperceelen-landen begrepen waren.’ Uitgaande brief nr. 380 aan G.S. (na 21 juni 1877): In het jaar 1810 is in gemeenschappelijk overleg tussen de ingelanden van Visvliet en Gerkesklooster vastgelegd dat de dijk in onderhoud bij het dijksbestuur ‘in één perceel gebragt’ zou worden, waarbij van de 450 roeden ten laste van Visvliet 330 en van Gerkesklooster 120 roeden werden genomen (= 73% en 27%).63 Nu Gerkesklooster zich ‘ten eenen geheel aan onderhoud en admninistratie’ onttrekt en ook de door Visvliet voorgeschoten kosten van de stormschade van vorig jaar nog niet heeft terugbetaald, stelt het dijksbestuur gedeputeerden voor de dijksadministratie ‘als vanouds’ gescheiden te voeren, ‘want om langer de dijk voor Gerkesklooster te onderhouden, daartoe gevoelen wij ons niet verplicht.’

63 In één perceel wil hier zeggen ‘gemeen gemaakt’; de ruiling van onderhoudsvakken zeedijk heeft in of na 1864 plaats gevonden; vergelijk brief hierboven van G.S. d.d. 6 juni 1864 n° 45.

Bijlage VI

156

Ingekomen resolutie van G.S. Friesland d.d. 10 augustus 1877, nr. 11: Toezending van afschriften van de volgende stukken: 1° Consent aan de abt van Gerkesklooster c.s. tot bedijking van de Uterlanden bij Kollumerdijk 26-4-1529. Charterboek II 556 (aanwezig); 1a. Accoord tussen de abt van Gerkesklooster, de abt van Aduard, heer Johannes Recamp, en Grattye van Kamminga over de Nieuwlanden. 2-6-1530. Chtb. II 568. (aanwezig); 2° Conditiën en voorwaarden waarop het Nieuwe Bildt, de heerlijkheid en erfgrietenij Visvliet enz. zullen verkocht worden (artt. XI en XII), 8-12-1637. Chtb. V, 441 (niet aanwezig); 3° Arbitrament van den Hove van den 27 september 1718. (niet aanwezig); 4° Extract uit het Dijkboek van de grietenie Collumerland en Nieuwkruisland n° 2, betreffende de dijken van Visvliet en Gerkesklooster (niet aanwezig); 5° Missive aan de Staten van Stad en Lande wegens de verplichting van die van ‘t karspel Visvliet tot het opmaken en onderhouden van een gedeelte dijk op het territoir van deze provincie liggende. 10-8-1720 (aanwezig); 6° Conventie over het onderhoud van de zeedijk in Collumerland ten laste van die van Visvliet. 7-7-1724 (aanwezig). Ad 1a: De abt van Gerkesklooster zal van het oosteinde van de oude dijk van Collum af, naar en over de Grutze, zoveel dijk nemen en onderhouden als hij in verhouding tot de pondematen heeft binnengedijkt. De dijk is onderworpen aan de keur van dijkgraaf en bijzitters van Kollumerland. Ad 5°: Verzoek van de staten van Friesland aan die van Groningen om de ingelanden van Visvliet, onderhoudsplichtigen van dijkgedeelten van Kollumerland, voor te schrijven hun deel aan de Contributie Zeedijken K. & NK. te betalen; de dijk is in 1718 gemeen gemaakt, waardoor er een omslag voor het onderhoud wordt geheven. Visvliet is nooit in gebreke gebleven betr. het onderhoud, maar wil niet meedoen met de gemeenmaking. Ad 6°: Overeenkomst tussen de colleges van G.S. van Friesland en Groningen om de verschillende dijkvakken van Visvliet te meten en tot één dijkvak vanaf het pand van Visvliet te maken. [blijkbaar niet uitgevoerd] Ingekomen resolutie van G.S. d.d. 6 september 1877 n° 34, toezending van een afschrift van de Ordonnantie en Instructie van 1611. Achterop de resolutie staat: ‘ Deze instructie wordt om het duidelijke schrift door ons terug verzocht. S. Wiersma.’ Extract uit het boek van geregistreerde stukken beroerende de dijckagiën, opgravinge van vaerten ende andersins van 1603-1614, berustende in het Provinciaal Archief van Friesland. Uitgaande brief nr. 391 d.d. 15 december 1877, aan G.S.: In 1809 is de dijk verzwaard en verhoogd voor een som van Hfl. 4.875,-; er zijn geen uitgaven gedaan voor vergoeding van aardhaling.

Wegwaterschappen

157

In de jaren 1879-1881 is er in de correspondentie enige malen sprake van het door het dijksbestuur niet kunnen leveren van bepaalde gegevens omdat het archief voor de duur van het proces tegen de familie Van Limburg Stirum bij de advocaat mr. Bloembergen ligt. Bij uitspraak van het gerechtshof te Leeuwarden d.d. 30 november 1881 is het proces ten voordele van het dijksbestuur geëindigd. Uitgaande brief aan G.S. 14 juni 1882: ‘Verder heeft het dijksbestuur de eer uedel college mede te deelen dat op de jaarlijkse rekendag gehouden te Visvliet den 10 juny 1882 de vraag werd gedaan of de ingelanden van Visvliet en Pieterzijl dan ten allen tijde voor het onwillige Gerkesklooster het 27/100 deel der onderhoudskosten van den dijk moesten betalen. Waarop door het dijksbestuur werd geantwoord dat een lid der G.S. hen mondeling had verzekerd dat die zaak door g.s. zou worden in orde gebragt, maar liefst na afloop van het proces met de heer Van Stirum. Overwegende dat genoemd proces reeds sinds february 1882 is afgeloopen, nemen wij de vrijheid uedel college te verzoeken ons te willen berigten hoe het dijksbestuur in deze handelen moet, want de zaak wordt zoo onhoudbaar.’ Uitgaande brief aan G.S. d.d. 30 januari 1883: Opnieuw komt bij de inzending van financiële gegevens de onwilligheid van Gerkesklooster ter tafel: ‘Sinds 1877 heeft Visvliet altoos voorgeschoten en wel in 1877 20,50 1/2. 1878 26,32 1/2. 1879 9,87. 1880 14,17 1/2. 1881 11,61 + 82,48 1/2 (27/100 voor Gerklooster). Om deze gelden terug te ontvangen en om de verwarde zaak van Gerkesklooster (geheel in Friesland gelegen), hebben wij ons meermalen tot uedel college gewend...’. Voorstellen aan G.S.: de provincie betaalt de voorgeschoten gelden van Gerkesklooster aan Visvliet en er worden twee gecommitteerden in Gerkesklooster benoemd, die aan het bestuur en de administratie deelnemen. Uitgaand briefje aan R. Zuidema en A. van der Wal d.d. 4 maart 1883: Uitnodiging om op donderdag te compareren ten huize van de oud-onderwijzer Smith alhier, ‘teneinde groote moeite en kosten te voorkomen, die wij ons door nalatigheid zullen berokkenen, maar gij vooral.’

Bijlage VI

158

Uitgaande brief aan G.S. d.d. 16 april 1883: G.S. Friesland hebben op 22 februari 1883 n° 48 besloten de door Visvliet voorgeschoten gelden niet te vergoeden. Visvliet vraagt zich af of de dijk (voor het deel van Gerkesklooster) dan maar niet moet worden onderhouden; het voelt niets voor een reglementering, omdat dan de kosten van de administratie weer op Visvliet worden afgewenteld: ‘[Onze] bezwaren zijn nog van denzelfden aard als in onze missives van den 6 july 1868 n° 263 en van den 15 april 1869 n° 273 vermeld zijn.’ Uitgaande brief aan G.S. d.d. 16 april 1883: Ten gevolge van de resolutie van G.S. d.d. 22 februari 1883 n° 49 wordt het dijksbestuur van Visvliet belast met de benoeming van twee gecommitteerden van Gerkesklooster. Visvliet is het daarmee niet eens: ‘Gerkesklooster is geen onderdeel van Visvliet, maar heeft zijn eigene administratie, benoemt zijne eigene committeerden, regelt zelf zijne belasting, en heeft met Visvliet niets noodig dan het onderhoud van de zeedijk vanaf de provincie Groningen tot de grens van de zeedijk van Kollumerland voor 27/100 deel en de daarover gehouden administratie.’ Visvliet heeft met de oude gecommitteerden R.J. Zuidema en A. van der Wal gesproken; dezen hebben toegezegd hun ingelanden te zullen raadplegen. Nu de ingelanden te kennen hebben gegeven dat ze niets met de zaak te maken willen hebben, kan Visvliet niet méér doen. Uitgaande brief aan G.S. d.d. 26 april 1883: Bij resolutie van G.S. d.d. 20 april 1883 n° 17 is besloten dat de voorzitter van het dijksbestuur van Visvliet de ingelanden van Gerkesklooster moet oproepen. De voorzitter zal de oproeping zo spoedig mogelijk doen. Uitgaande brief aan G.S. d.d. 22 mei 1883: De oproep is op 11 en 18 mei in de Leeuwarder Courant geplaatst. Op de geannonceerde bijeenkomst te Stroobos is niemand gecompareerd. Uitgaande brief aan G.S. d.d. 12 juni 1883: Op de jaarlijkse rekendag op 9 juni 1883 heeft een ingeland verklaard van een lid van g.s. van Friesland te hebben gehoord dat G.S. hun handen van de zaak aftrekken. Voorstellen aan G.S. : 1° de provincie Friesland betaalt de achterstallige gelden (+ Hfl. 6,93 van 1882) van Gerkes-klooster; 2° bij niet-regelen van de zaak vóór 1 november 1883 staakt Visvliet het dijksonderhoud. Daarna hebben G.S. zelf maatregelen genomen; bij K.B. d.d. 24 juli 1883 nr. 90 zijn als gecommitteerden van Gerkesklooster benoemd Willem Leenderts Kuipers (koopman

Wegwaterschappen

159

te Stroobos en lid provinciale staten van Friesland) en Bonne Stiksma (secr. van Achtkarspelen, te Buitenpost); (toevoegingen aangevuld uit uitgaande brief d.d. 8 november 1883). Circulaire van G.S. Friesland d.d. 20 december 1883: Vraag naar de aanwezigheid van noodmaterialen voor de zeewering naar aanleiding van de stormschade van 12 december 1883. Uitgaande. brief aan G.S. d.d. 31 december 1883: Er is totaal geen noodmateriaal aanwezig. Uitgaande brief aan J. van Loon, lid G.S. Friesland d.d. 14 juli 1884: Op de veetentoonstelling te Leeuwarden heeft S. Wiersma met Van Loon gesproken en gezegd nog enig geduld te zullen hebben. Het geduld is op, nu een deel van de ingelanden van Visvliet weigert de omslag te betalen, zolang de zaak met Gerkesklooster niet is opgelost. Wiersma verzoekt om een onderhoud. Ingekomen brief van J. van Loon, lid G.S. d.d. 11 september 1884: Uitnodiging voor een samenkomst op 17 september te Buitenpost ‘ter bespreking van de aangelegenheid van uw waterschap.’ Groot placaat- en charterboek van Vriesland V, 440-44364 Extract uit de Conditiën waarop het Nieuwe Bildt en de heerlijkheid en erfgrietenij van Visvliet zullen worden verkocht, 8 december 1637: art. 26: Dat de copers van de landen gelegen tot Visvliet pondemate pondemate gelijck sullen dragen het tractement van de predicant tot 350 caroliguldens alsmede onderholden Pieterssijl ende halve Tjerxbrugge, met de vaert deur deselve lopende, en voorts onderholden de kercke en schole naer older gewoonte, gelijck de copers van de veenen, sampt sand en soden, sullen onderholden de vaerten, wijcken en verlaeten. art. 11: Dat de coper op de respective partijen landen, van welcken hij coper geraeckt te blijven, sal hoeden ende dragen alsulcke lasten van huisinghe, floreen, taux, dijcken, palen, dammen ende andersins, reed ende drifte, niet uytgesondert, (schoon ‘tselve bij yegelijck percheel niet mochte uytgedruckt sijn) als op de tegenwoordige landen sijn; welverstaende nochtans dat expresselijck de copers reserveert wort het landschapsrecht tegen die meyers, hen praedecesseurs ofte derselver erfgenamen, indien bevonden mochte worden eenige landen door conniventie, versuymenisse ofte wille van vorige bruyckers met eenige lasten door ‘t verloop van tijde ende andersins

64 G.F. baron thoe Schwartzemberg en Hohenlansberg, Groot placaat en charterboek van Friesland V (Leeuwarden 1793).

Bijlage VI

160

beswaert te sijn in eeniger maniere, ‘tsij directe ofte indirecte; in welcken gevalle die heeren vercopers die respective copers, sonder haer edelemogende costen, nochtans de behulpelijcke hant sullen bieden. NB In het vonnis van de arrondissementsrechtbank te Groningen van 24 juni 1887 (tegen H.H. Buining) wordt gesproken van een jaarlijks te betalen bedrag voor de predikant van Hfl. 114,- en voor de koster van de Hervormde gemeente van Hfl. 99,50. NB Volgens de voordracht van G.S. aan provinciale staten van Groningen tot opheffing van het wp De Kerspellasten van Visvliet c.a. (Commissie waterstaatszaken, 12 juli 1988, nr. 11.890, afd. WPZ, nr. 38/1988) was al in 1764 de bijdrage voor de predikant teruggebracht tot Hfl. 114,-, en zijn de verplichtingen tot onderhoud van de halve Gerkesbrug in 1840, bij de aanleg van de Rijksstraatweg, en van de vaart ‘inmiddels’ door de provincie Friesland overgenomen.

Wegwaterschappen

161

Bijlage VII Transcripties passage Dijkboek van Visvliet De onderstaande transcripties behoort bij inv. nr. 9, zijnde het ‘Dijkboek van Visvliet’. van het archief het waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl (1611) 19111989 (1986). De onderstaande transcriptie is van de hand van drs. A.L. Hempenius. copia copia(e) Ordinantie en instructie bij de edele heeren gedeputeerde staten beraamt en gemaakt waarna de gecommitteerde zijlvesten en opzigters van de zeedijken van Boerum en ‘t caspel Visvliet cum cociis65 in der tijd zijnde hen voortaan zullen reguleeren. Ten 1. Die gecommitteerden zijlvesten wert geordonneert en mitsdezen belast alle jaren te houden drie schouwdagen, daarvan de eerste gehouden zal worden op den 15 april, en de anderen in ‘t laaste van de maaymaant, en de laaste visitatie ofte schouwdagh zal wezen en gehouden worden op den 1 september, ten ware die anvallende noot meer visitatiedagen vereischen. 2. Des dat die zijlvesten acht dagen tevoren elken schouwdag de ingesetenen in de kerken ofte door ommelopen van hun bode tevoren zal vercondight worden ten einde eeniegelijk hem ten voorschreven dage op zijnen dijk ofte anparten dijks vinde en de verantwoorde en wat parzeelen van dijken bevonden worden noodigh gereepareert, verswaart en noodigh versoodt te worden, zullen alzulken hun dijk opmaken na den thoon als zij gecommitteerde zijlvesten eenider den thoon66 zullen zetten en anwijzen. 3. Item dat degene die bij de voorschreven gecommitteerde zijlvesten verklaart zullen worden breukbaar, de zullen ook bij dezelve zijlvesten worden gecondemneert in behoorlijke boeten en breuken, te weten van ider roede voor de eerste maal in een oort67 golts, die ander reize in een halve goltgulden en de laaste reize ofte derde schouwdagh in een goltgulden. In margyne stont: ‘t Derde artykel verandert: van ider perseel zoo groot en klein het magh weezen niet meer mogte genieten als voor een reis 7 stuiver, 2 reis 14 stuiver, 3 reis 28 stuiver alsvoren. art. 4. Item zullen de gecommitteerde zijlvesten na older gewoonte na verloop van de voorschreven drie schoudagen de ongemaakte dijk, reparatie en verhoginge ofte verswaringe behoevende, tot dobbele costen ophoeven68 en doen maken tot laste van den ongehoorzamen.

66 thoon = profiel. Uit: Beekman, Het Dijk- en waterschapsrecht in Nederland vóór 1795, 1558. 67 oord = een kwart, meestal 1/4 stuiver; hier een kwart florijn of goudgulden, deze zijn alleen in Friesland geslagen. Uit: H.E. van Gelder, De Nederlandse munten (Utrecht 1980) 235. 68 Lees: oproepen.

Bijlage VII

162

art. 5. Dat de voorschreven zijlvesten een ider dijkgenoot zullen hebben te mandeeren eenige putten, dobben ofte griften te graven binnen spatie van twee roeden buiten an de dijk omme eerde tot reparatie van de dijk behoevende daaruit te halen ofte doen halen; dan dat eeniegelijk des van noden hebbende, gehouden zal wezen buiten de twee roeden van de dijk te zoeken, en zoo iemants tegen verbodt die eerde nader als twee roeden van de dijk vergraaft ofte wegh haalt, zal op ider roede verbeuren een goudtgulden voor de eerst reize, de twede reize twee goudtguldens, en daarna bij arbitrale correctie van de heren gedeputeerde staten. art. 6. Item zullen de gecommitteerde zijlvesten met aller diligentie anhouden en de ingesetenen compelleeren dat de zeedijken van hun quartieren verhoogt, verswaart en ‘t einde van de voedt met twee roedens afleggens verbriet en nyws versoodt mogte worden, ofte dat tenminsten de leegste parken dijks69 in ‘t verswaren [en] verhogen soo goedt gemaakt zullen worden als de hoogste en swaarste parken bevonden worden, en dat eenider de zoden en eerde neffens zijn dijk zal halen. art. 7. Dat de zijlvesten alle degene die hekken ofte clesjen70 op de dijk staan hebben omme haar buitenlandt te bevredigen op ider zijde van haar clesje die dijk gehouden zullen wezen te onderhouden de briete van een halve roede, en alle jaren met eerde een voet hooge te verhogen en te overzoden zoo binnen als buiten, en de oprellen mede te onderhouden en te verhogen ten reguarde en ter contemplatie, dat zij, die voorschreven parken en oprellen met hun peerden en beesten ontstukken jagen71, bij poena telkens op ider halve roede en oprellen72 van die na advenant te verbeuren twee goudguldens. art. 8. Item zullen de gecommitteerde voorschreven na den eersten 8beis [lees: octobris] dengenen die in zijne dijken gaten van wagen heeft ofte degene die de wagengaten toebehoort te manderen om zooveel zoden bijzijden van ‘t wagengat te brengen, dat in tijdt van noot ofte tempeesten alzulke wagengatten met zoden gevullet zouden mogen worden, bij poena te verbeuren telkens twee goltguldens. art. 9. De voorschreven zijlvoogden zullen hun beneerstigen dat op de ancomstige nieuwe inhuiringe met overroepinge van de commissarissen van deze collegie en ontfanger werde geprocedeert tot hermakinge van een nieuw dijkboek, alzoo ‘t oude dijkboek op vele plaatsen incorrect is.73

69 park dijks = dijkvak. Uit: Beekman, Het Dijk- en waterschapsrecht in Nederland vóór 1795, 508. 70 clesje(n) = kleezjehikke = vast afsluitingshek op dijk of dam. Uit: J.W. Zantema, Frysk Wurdboek. FryskNederlânsk. Hândwurdboek fan ‘e Fryske taal (Leeuwarden 1984). 71 ontstukken jagen: Frisisme. 72 oprellen = opritten. Uit: Beekman, Het Dijk- en waterschapsrecht in Nederland, 1252. 73 Het oude dijkboek, op vele plaatsen incorrect, moet worden vernieuwd.

Wegwaterschappen

163

art. 10. De voorschreven zijlvesten werden bij dezen mede geautorizeert omme te houden goede opzigt op de Lantschapszijl genaamt Monikezijl7, ten einde dat de flotdeuren nogte de ebbedeuren van de doorvarende schippers en torferiers75 comende van Seruisterveen [lees: Surhuisterveen] en elders niet te brooken nog geramponeert werden, dezelvige perzonen te noteeren omme an ons ofte onzen ontfanger zoo dikmaal daaran schade geschiet, ofte mondelijk, ofte schriftelijk te adverteeren, en zullen alzulke voor de eerste maal boven de gedane schade voor breuke betalen ses caroligulden, voor de twede maal dubbelt zoo veel, en voor de derdemaal bij arbitrale correctie. art. 11. Item zullen de gecommitteerde zijlvesten de voorschreven breuken mogen doen innen dorch den deurwaarder van den quartier, mits dat defalianten eerst door des ontfangers looper gesommeert sullen worden omme binnen 10 dagen te komen betalen bij poena van execuitie; en dat boven deze drie voorschreven gecommitteerden zijlvesten voor den opzicht van de zijl als anderzints jaarlijks tot een vereeringe na hun exigentie van diensten zal gepasseert worden in conformiteit als de zijlvesten op vorige jaren genoten en vereert zijn van de gedeputeerde staten voorschreven. art. 12. Die gecommitteerde zijlvesten worden mitsdezen gelastet dat zoo geringe [toevoegen: mankementen optreden] an die voorschreven zijl, hetzij dat die mogte worden bijlopigh ofte onderlopigh, zulks onzen ontfanger mede te adverteeren, en zoo an de zeedijken door stormwinden eenige merkelijke schade en gaten in de dijk mogten inbreeken, dat zij zulks [toevoegen: onzen] ontfanger voor de eerste schoudagh gehouden zullen wezen an te melden, ten einde dezelve intijds an onzen collegie moge voordragen en dat de gedeputeerde in der tijdt zijnde op zijn verzoek iemaant uit het collegie neffens hem ontfanger tot behulpe van onze zijlvesten als commissarissen moge deputteeren, omme telkens en zoo dikmaal den noodt eischen zal in ‘t beramen van den thoon ofte vernywinge van een nyw dijkboek gesecondeert en geassisteert zullen mogen worden. In margine stont: 12(de) artykel verandert: dat die dijkgraaf nu niet geholden zal zijn om eenigh versoek te doen an die heren ofte ontfanger omme op de dijk te komen, maar met behelp van de gecommitteerden dat zij de thoon meteenander zullen verhogen of verswaren na gelegentheid van tijdt, en zoo het dan mugte vereischen. Aldus gedaan en gerezolveert van de ingesetenen van Boerum en het Oosternywlandt, waarna deze nywe dijkgraaf hem zal hebben te reguleeren. Oirconde onze gewoonlijke onderteekeninge den 21 may 1645. Onderstont: Liuwe Mennes, Pieter Jacobs, Cornelles Harmens, Jan Mennes, Evert Eekes, Liewe Mennes. 74 De Lantschapszijl genaamt Monikezijl: onderhoud en toezicht voor rekening van de provincie Friesland; uitgaven in de provinciale rekening. 75 torferiers = verveners. Niet genoemd in N. Bakker, e.a., red., Woordenboek der Nederlandsche Taal (Leiden 1993).

Bijlage VII

16

art. 13. Na inhouden van dewelke artykulen de ee(r)zame Wouter Arys wegen dorp Boerum en ‘t Oosternieuwlant en Pieter Reins wegen het caspel Visvliet, de meyers van Gerxclooster en Serhuisterdijk verordineerde zijlvesten zullen hebben te reguleeren, belastende de ingesetenen van die voorschreven quartieren hun na het inhouden deses te reguleeren, en dat zij gehouden zullen wezen die voorschreven zijlvesten te obedieeren en te gehoorzamen. Aldus geraampt en gearresteert bij de gedeputeerde staten van Vrieslandt op huiden binnen Leuwarden dezen 28 februarii anno 1611. Die prinsipale dezen op pampier geschreven was geondertekent: J. Andringa vidit. Nog lager stonde: ter ordinantie der gedeputeerde staten van Vrieslandt en geteekent A. Aizema met enige streeken. Collatio accordat den 11 february 1654. was verteekent Ph. Solbach secretarius. Volgt naarder instruitie76 van ‘t dijkregt. An de edelmoogende heeren de gedeputeerde staten van Vrieslandt. Vertoont met behoorlijke reverentie Wolter Aris dijkgraaf van Boerum en Jelke Jacobs gecommiteerde van ‘t caspel Visvliet, hoe dat verscheiden malen questiën zijn gereezen tusschen Pieter Reins, dijkgraaf en zijlvest tot Visvliet en Gerxklooster, ter eenere met de gemeene ingeseten aldaar en deze suppliant(en) voorschreven qltee [lees: in qualite] met de gemeente tot Boerum ter andere zijde, alsook tusschen de suppliant Wolter Aris en Pieter Reins, dijkgraaven respectyvelijken, strekkende tot groote nadeel van dezelve gemeene ingesetenen en mede tot grote moite en verdriet van uedelmoogende, deze navolgende artykulen en poincten voor te dragen. art. 1. Vooreerst dat de voorschreven dijkgraaven gehouden zullen [toevoegen: zijn] naar older gewoonte met maalkander te schouwen gelijk het voormaals is gedaan, zonder dat een allenigh schoudagh mag holden zonder last van de ander. art. 2. Dat alzoo in voorgaande artykulen en beraminge dezen angaande gemaakt en bij uedel-moogende geapprobeert mede gecondisioneert is dat degene dewelke bij den anderen schoudagh zijn dijkagiën na behooren gemaakt heeft, gene breuken schuldigh zal wezen te betalen, dog bij gebreeke vandien zal men sigh moeten reguleeren na voorgaande artykulen ofte het derde vandien, des dat de eerste schoudagh vrij zal wezen van breuken. art. 3. Dat de voorschreven ingesetenen van beide caspelen geholden zullen wezen één uit elks caspel te committeeren, twee volmagten, dewelke geholden zullen wezen metten dijkgraafven schouwinge te holden en goede opzigt te neemen dat niemant worde verongelijkt. art. 4. Dat voorschreven gecommitteerde mede gelastet worden om eenider onder zijn clokslagh met haar dijkgraaf goede opzigt te neemen op waterlossingen, tillen,

76

Wegwaterschappen

Lees: instructie.

165

vonders, weegen, paden, straten en steegen, alwaar een ider toe geregtigt is, soodat de dijkgraven niet alleen zullen mogen doen sonder toelatinge van haar gecommitteerden iemant te breuken. art. 5. En of iemant van de ingesetenen mogte wezen, de in breuken bevonden worde en onwilligh was om toe betalen, vermeende enig regt daartegen te hebben nopen de onschult, zoo zullen de dijkgraven geholden wezen omme de defailianten te laten dagen voor de gecommitteerden, dewelke geholden zullen weezen om een sitdagh te holden en partiën te verstaan, en disponeeren na luit die artykulen voormaals bij uedelmoogende gemaakt, voor welke sententie ofte dispositie de gecommitteerde zullen genieten van ider partie ses stuivers, en wie de sententie verlegt ofte gecondemneert wort, zal zodanigh sententiegelt betalen, zonder dat de gecommitteerde meer zullen genieten. art. 6. Dat alle degene die bij de gecommitteerde worden gecondemneert, en onwilligh blijft te betaalen, zullen de zijlvesten dezelve mogen realijk executeeren deur de deurwaarder van het quartier zonder wijder approbatie van de edelmoogende heren gedeputeerde staten te verzoeken. art. 7. Ende zoo daar iemant mogte verdagvaart ofte gedaagt wezen en niet comppareerde, dezelve zal verbeuren voor de eerste reize 14 stuivers, ten tweeden maal 28 stuivers voor den gecommitteerden en zijlvesten, en met de darde accusatie bij poena van verstek. art. 8. Bijaldien ook eenige quaestie mogte vallen tusschen voorschreven zijlvesten ofte tusschen beide voorschreven caspelen, hetwelke de gecommitteerde niet konnen slijten ofte overeen-brengen, zal daartoe versogt worden commissaris uit de edelmoogende heren gedeputeerden met overroepinge van den ontfanger Aysma, welke partijen zullen verstaan en vereenigen, des dat hetzelve geschiede tot costen van partiën. art. 9. Eintlijken, nadien bij de edelmoogende heren gedeputeerden en den overledenen ontfanger naar gedane rapport goedt en bequaam is bevonden dat eenider bekende palen bij zijn anpart dijk hebbende, daaraf in de oude voorgaande artykelen niet is verhaalt ofte gesprooken, wat ider ingeseten(en) van elke paal zoude verbreuken, wort hyrmede gecondisioneert en verhaalt dat de ingesetenen op de eerste schoudagh vrij zullen wezen van breuken, dogh de anderde schoudagh van ider paal ontbrekende betalen zeven stuivers, en de derde schoudagh van ider paal 14 stuivers, bij gebreeke van zulks zullen de dijkgraven geholden wezen die ontbrekende palen op dobbelde costen van de defalianten te laten slaan. art. 10. Tot welken einde en welstandt van de voorschreven ingesetenen alsook prinsipalijk tot ontlastinge van uedelmoogende de voorschreven artykulen zijn beraamt en ingestelt, versoekende mijn edelmoogende heren gelieven uit oorzaak dies dezelve te approbeeren en voor goedt te kennen, hetwelke doende den 21 januarii 1629, zegge 1629.

Bijlage VII

166

art. 11. De post: wort hyrbij gedaan van de gecommitteerden dat eenider verbeuren zal dewelke suimagtigh zinnen en komen niet op voorschreven dagh en tijdt op den dijk als daar schouwinge geholden wort, of iemant van haar huisgezin of een schriftelijke procuratie, dezelve zal verbeuren een oort golts. Aldus gedaan op den 20 april 1629. Stont in fronte: De heren Swartzenborgh en Vierzen worden gecommitteert partiën voor haar te roepen, dezelve te verstaan en haar naarder op dezen te informeeren. Daaraf raport doen om zulks etcetera den 21 januarii 1629 na noen. Ter ordinantie der heren gedeputeerde staaten van Vrieslandt. L. Beyma Daaronder stont: Daaronder stont: Gehoort het rapport van de commissarissen, approbeeren deze artykulen, des dat nogtans die breuken zullen komen tot profijt van die dijkgraven naar older gewoonte, den 23 januarii 1629. Ter ordinantie der heren gedeputeerden staten van Vrieslandt. L. Beyma Stont in front in fine: Collatio accordat den 11 februarii 1654. en was verteekent Ph. Solbach secretarius. Nieuwe dijkboek ende pertinentes(?) uit het olde opgestelde en gemaakt en de nieuwe namen te boek gebragt ter ordinantie van de edele Derk Cornellis tegenswoordige dijkgrave en boerrigten Julle Jilders en Fokke Hylkes als gecommitteerden in den jare 1780 in den maant april. de nieuwedijk Gerksclooster 55 percelen de oldedijk Gerksclooster 48 percelen de dijk bij de zijl 16 percelen Opnyws verbetert en met de namen van dezen tijdt te boek gebragt op order van de dijkgrave en gekommitteerde voorgemelt door mij ondergesch(r)even in den jare onzes Heren 1780. B.H. v. Sellingh (?) 1780, schoolmeester te Visvliet. [Van Winter, Hoogstaangeslagenen II, 603: Harm Berends (Selling) te Niehove, geb. Visvliet 1744, overl. 1818, zoon van Berend Harms en Anna Okkes.] Nieuwe overteken van alle vorengemelte dijkporselen soo en op wiens namen het tegens-woordig te boek staat, ter ordenansie van Derk Cornelis tegenswoordege dijkgrave en boerrigter, Pieter Uitjes en Claas Hellinga als gecommitteerden, in den jare 1786 in de maant meert. volgt: nieuwe dijk, olde dijk, dijk bij de zijl Einde. Wegwaterschappen

167

Aldus opneuws verbetert en in plaatse van de oude de neuwe namen te boek gebragt door order van vorengenoemde dijkgraaff in den jare 1786 in de maant meert. W. Doekes. Achterin, met de hand van de kopiïst van 1780: Copia uit ‘t dijken zijlvestersreglement van hare koninglijke hoogheid van ‘t jaar 1755, uit bladzijde van 117: Reglement voor het dijkgeregt van Visvliet. Het dijkgeregt uit een dijkgraaf en twe gecommitteerden van Visvliet, die ad vitam worden aangestelt, bestaande, benefvens nog uit twee gecommitteerden van Gerkesklooster, die jaarlijks gekoren worden, zal blijven bij zijne oude uzantiën, zig egter wat het doen van schouwenge en invorderen van breuken aangaat, reguleerende na de generale wet die(n)- aangaande vastgestelt.

Bijlage VII

168

Bijlage VIII Overzicht van bestuursleden van het waterschap Oude Dijk Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen en van het waterschap Oude Dijk. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld d.d. 7 februari 1997. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Oude Dijk. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorzitter 1913-1930 1930-1935 1935-1950 1950-1971 1971-ca. 1975 1981-1991 1992-(199

T Meijer. R.L. Sikkema. P. Radema. K.H. Meijer. Th. van der Laan. S. Oostra. M. Douma.

secretaris-penningmeester 1913-192/1925 J. Sikkens. 1925-197/198 D.R. Sikkens. 198-1981 P. Sikkens. 1968-1981 E. Radema. 1981-(1991/) J. Komrij. 1992-(199) T.K.H. Meijer. derde lid 1913-1926 1926-1930 1930-1935 1935-1950 1950-1971 1971-1981 1981-1991 1991-(199)

Wegwaterschappen

K. Radema. R.L. Sikkema. P. Radema. K.H. Meijer. Th. v.d. Laan. S. Oostra. E. Radema. D. Bijlsma.

169

Bijlage IX Overzicht van bestuurs- en personeelsleden waterschap Munsterweg en Netlaan Het onderstaande geeft een overzicht van de bestuursleden en secretarissen en van het waterschap Munsterweg en Netlaan. Het overzicht is door drs. A.L. Hempenius samengesteld. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Munsterweg en Netlaan. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. 22 januari 1924: Mr. C. de Ranitz, tegelijk voorzitter op verzoek. voorlopig bestuur T. van Weerden, M. van Weerden en A. Smit. bestuursverkiezing 6 april 1925 (ongeldig) T. van Weerden, S. Aldert en T. van Weerden. voorzitter 192-1925 1925-1933 1933-190 190-19 195-1962 1962-1968 1968-1978 1978-1982

Mr. C. de Ranitz.77 S. Alderts.78 A. Smit. B. Wibbens. H.K.J. Timmer ( -1962). P. Homan. J. Knol.79 A. van den Akker.

secretairs-boekhouder 192-1925 R. Enter.80 1925-1950 T. van Weerden.81 1950-196 H.D. van Weerden ( -196). 196-1970 J.D. Wibbens. 1970-1982 Ho. Wolters.

77 Van 22 januari 1924 tot en met 28 april 1925 voorzitter op verzoek. Was tevens ook adviseur. 78 Gekozen tijdens bestuursverkiezing d.d. 28 april 1925. 79 Vertrokken. Knol zou worden opgevolgd door de burgermeester van Winsum, H.C. Klemans, als bestuurslid in 1978. Is in 1978 gekozen als lid en voorzitter maar heeft nooit als zodanig gefunctioneerd. 80 Van 22 janauri 1924 tot en met 28 april 1925. 81 Gekozen tijdens bestuursverkiezing d.d. 28 april 1925.

Bijlage IX

170

leden 1925-1933 1933-190 190-19 19-195 195-196 196-1966 1968-1978

82

Wegwaterschappen

Vertrokken.

A. Smit. B. Wibbens. R.P. Brons. H.K.J. Timmer. J.D. Wibbens. M. van den Akker.82 A. van den Akker.

171

Bijlage X Overzicht van bestuursleden en overige personeelsleden van het waterschap De Paddepoel Het onderstaande overzicht is van de hand van drs. A.L. Hempemius. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap De Paddepoel. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopige commissie Voorzitter mr. R.P. Dorhout Mees (december 1906 geen ingeland meer). voorzitter 1906-1918 1918-1929 1929-1936/1937 1937-19/195 apr. 195-1986 1986-1995

M. Luitjens (geen ingeland meer). E. de Grave. H.S. Meihuizen ( -1936/1937). M.K. Boon (te Hoogezand, -19/195). K.P. Boon (1906, te Hoogezand, in 196 geen ingeland meer). O. Onnes.

secretaris en/of secretaris/penningmeester 1906-1915 P.L. Borgman ( -1915). dec. 1915-dec. 1917 mr. H. Frima (geen ingeland meer). okt. 1917-1922 A.B. Schaap. 1922-1929 S.M. Luitjens. 1929-1932 H. Groenewoudt (geen ingeland meer). 1932-195 mr. W.G. Wiemann (te Winschoten, later te De Punt, Glimmen, in 195 geïnterneerd). okt. 195-jan. 1957 P.J. Raven. jan. 1957-1975 G. Dijksterhuis (1903-1975, in 1960 geen ingeland meer). Juni 1976-1995 H.E. Eigenberg (1937, te Sappemeer, later Hoogezand). Secretaris-penningmeester buiten het bestuur. Ook secretarispenningmeester van het waterschap De Kalkwijk. derde lid 1906-1912 1912-1915 dec. 1915-1918 1918-1932 1932-1937

J.A. Kraaima. mr. H. Frima. E. de Grave. mr. W.G. Wiemann. M.K. Boon (te Hoogezand).

Bijlage X

172

1937-1956 1956-1980 1976-1986 1980-1986 1986-1995 1986-1995

E.H. Hoekzema (geen ingeland meer). E.H. Hoekzema jr. ( -1980). J. Boer ( -1986, 2e lid). O. Onnes. H. Zwakenberg. K. Geertsema.

Wegwerkers 1906-1925 1925-197 197-ca. 195?

Cornelis Jilderda (1870- ). Jacob Vledder (1868- ). G.P. Vledder.

Wegwaterschappen

173

Bijlage XI Overzicht van de bestuursleden van het waterschap Schilligehamsterweg Het onderstaande overzicht is van de hand van drs. A.L. Hempemius. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Schillgehamsterweg. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopige commissie R. Ritzema, voorzitter en W. Veldkamp, secretaris. voorzitter 1920-192 192-1976 1976-1986 1986-199 (1995)

J. Hofman. D.J. Hofman ( -1981, 88 jaar). B.J. Trouw. Jhr. ir. C. de Ranitz.

secretaris-boekhouder 1920-1928 W. Sijbolts. 1928-191 D.R. van Snoekeveld ( -191). 192-1952 Jhr. mr. C. de Ranitz. 1952-1965 Ho. van Weerden ( -1965). 1965-1988 (1990) H. Medema Fzn. ( -1995, 89 jaar). 1988 (1990)-199 D. van Dijk. derde lid 1920-1929 1929-1956 1956-1956/1957 1957-1965 1965-199

A. Brands. H.P. Ritzema. K. Kaspers ( -1956/1957). H. Medema Fzn. P. Rijnsburger.

Bijlage XI

17

Bijlage XII Overzicht van de bestuursleden van het waterschap De Vennen Grintweg Het onderstaande overzicht is van de hand van drs. A.L. Hempemius. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap De Vennen Grintweg. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopig bestuur 1921 P. Datema, P. Kruizenga, P. Mulder ( -1955).83 voorzitter 1923-190 190-1959 1959-1977

P. Datema. E.J. Welleman. C.K. Kruizenga.

secretaris 1923-1955 1955-1977

P. Mulder. W. de Boer.

derde lid 1923-190 190-199 199-1955 1955-1961 1961-1977

E.J. Welleman. K. Kruizenga ( -199). P. Kruizenga ( -1955). A. Mulder.8 T. Datema.

83 84

Wegwaterschappen

Ingevolge het algemeen reglemten wegens verwantschap moet P. Kruizenga in 1923 aftreden. Geen ingeland meer.

175

Bijlage XIII Overzicht van de bestuursleden van het waterschap Verharde wegen Eenrum-Lutke SaaxumSaaxumhuizen Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Verharde wegen Eenrum-Lutke Saaxum-Saaxumhuizen. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorzitter 1926-1973

C. Ritzema.

secretaris-boekhouder 1926-1950 J. Huizenga Gz. 1950-1956 G. Dekker. 1958-1973 J. de Vries. derde lid 1926-195 1930-1931 195-1973

J.A. Meijer. L. Bouwman. K.H. Elzes.

Bijlage XIII

176

Bijlage XIV Overzicht van de bestuursleden van het waterschap De Vier Wegen Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap De Vier wegen. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopig bestuur 1917-1918 Voorzitter G.A. Goodijk. Secretaris Ds. J.A. Visscher. Penningmeester J. de Heer.85 Sj. De Jong te Groningen, sinds 7 januari 1918. Leden J.R. Postmus. S. Glastra. D. Hovius, sinds 9 februari 1918 als geassumeerde leden. S. Venema, sinds 9 februari 1918 als geassumeerde leden. bestuur86 Voorzitter -1928 1928-195 195-1962

G.A. Goodijk. D. De Haan. G. Goodijk.

Secretaris -192 192-1928 1928-1930 1930

J.A. Visscher. D. De Haan. L.J. Glastra. F. Wiekel.

85 Werkzaam op de Antonia Hoeve te Opende, waarschijnlijk zoon van ds. J.L. de Heer te Rotterdam. Zie brief d.d. 4 oktober 1921. Uit: Wp NZV, Archief waterschap De Vier Wegen (1913) 1919-1962, inv. nr. 6. 86 Het eerste bestuur is benoemd tijdens de ingelandenvergadering d.d. 19 juli 1922.

Wegwaterschappen

177

Boekhouder 1923-192 192

A.H. van der Helm ( -190).87 F. Wiekel.88

Derde en toegevoegde leden S. Glastra. S. Hovius (tijdelijke benoeming). L. Alserda (tijdelijke benoeming). 192-1936 H. Buma. 1930-193 C. de Boer. 193-1962 J. Postmus. 1936-195 G. Goodijk. 195-1962 W. de Haan. algemeen: De waterbouwkundige K. Siekman Azn. heeft het waterschap meer dan 25 jaar met raad en daad en als verschaffer van een geldlening bijgestaan.

87 Van eind 1923 tot november 1924 treedt A.H. van der Helm, kassier-boekhouder van de Vereeniging Landkolonisatie en Inwendige Zending te Drachten, als boekhouder van het waterschap op. 88 Benoemd in de bestuursvergadering d.d. 27 november 1924. Zie: Wp NZV, Archief waterschap De Vier Wegen, inv. nr. 2.

Bijlage XIV

178

Bijlage XV Overzicht van de bestuursleden van het waterschap Voslaan Uit de archiefstukken en de provinciale almanakken is met enige moeite een overzicht van de bestuursleden van het waterschap Voslaan samengesteld: Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap Voslaan. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorzitter 1921-1932 1932-1939 1939-190 190-195 195-1960 1960-1966 1967-1971 1971-1981 1981-1993 (199)

R. Vos sr. A. Smit. H. Bruins Bzn. ( -1961/1962). A.W. Biewenga (Garsthuizen). H. Bruins Bzn. ( -1961/1962). A.W. Biewenga. W.A. Bruins. Tj.F. Biewenga. G.J. Elsinga.

secretaris 1921-1931/1932 1932-1937 1937-1975 1975-1988 1988-1993 (199)

D. Dijkens ( -1931/1932). R. Vos sr. H. Vos. J.A. Moes. H.J.W. Jeuken.

derde lid 1921-1932 1932-1939 1939-190 190-195 195-1958 1958-1960 1962-1966 1966-1971

A. Smit. H. Bruins Bzn. ( -1961/1962). A.W. Biewenga (Garsthuizen). H. Bruins Bzn. ( -1961/1962). S.G. (of: W.) Wiersema (Loppersum).89 A.W. Biewenga. W.A. Bruins. Tj.F. Biewenga.

89 Wiersema kon blijkens besluit van G.S. d.d. 9 juli 1954 (Prov. blad 1954, nr. 62) bestuurslid van het waterschap worden als curator van een onder curatele gestelde stembevoegde ingeland.

Wegwaterschappen

179

Bijlage XVI Overzicht van de bestuursleden van het waterschap De Zwarte Weg Het overzicht is samengesteld door drs. A.L. Hempenius. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij het waterschap De Zwarte Weg. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorlopig bestuur 1930 K. Hamming, J. Boersma en J. van der Tuuk Dzn. als secretaris. voorzitter 1933-1937 1937-191 191-1957 1957-1977

K. Hamming.90 J. Boersma.91 J. van der Tuuk. M.A. Boersma.

secretaris 1933-191 191-1977

J. van der Tuuk. G.D. Hamming.

derde lid 1933-1937 1937-191 191-1957 1957-1958 1958-1961 1961-1967 1967-1977

J. Boersma. G.D. Hamming. M.A. Boersma. P.E. Smit. J. Frieling. M.J. Scheele. L. Feitsma.

90 91

Vertrokken. Vetrokken wegens ziekte.

Bijlage XVI

180

Bijlage XVII Transcripties archief onderhoudsplichtingen Bovenrijg(st)erweg Transcriptie van enige akten in bezit van J.R. Klimp, Bovenrijgerweg 12, 9797 TD Thesinge door drs. A.L. Hempenius d.d. mei 1994. beschrijving 1 Onderhandse akte van overeenkomst tussen Geert Hindriks Swierenga, Hindrik Jans Swierenga en Nicolaas Gerrits Schutter, landbouwers op de Bovenrijge onder Garmerwolde, betreffende het maken en onderhouden van een uitweg van hun boerderijen naar de openbare weg, waarbij een recht van uitweg als erfdienstbaarheid ten laste van hun boerderijen wordt gevestigd, 1853. 1 stuk transcriptie De ondergeteekenden, 1. Geert Hindriks Swierenga, 2. Hindrik Jans Swierenga en 3. Nicolaas Gerrits Schutter, alle drie landbouwers, wonende op de zoogenaamde Bovenrijge onder Garmerwolde, handelende bij en ten dezen voor zichzelven en zoomede ten behoeve en ten laste van hunne respective opvolgeren, die dit contract ten allen tijde zullen moeten beschouwen, ook voor hun, als van kragt te zijn, verklaren te zijn overeengekomen als volgt: art. 1 Er zal zoodra mogelijk, in allen gevalle voor den eersten november aanstaande, eene uitvaart of laan worden daargesteld, door en voor de ondergeteekenden en verder ten dienste van de inkomstige bezitters van hunne boerderijen. art. 2 Deze laan of uitvaart zal behoorlijk afgegraven worden, eene breedte bekomen van minstens vijf nederlandsche ellen en de navolgende rigting verkrijgen: van de oostelijke hoek der heemstede van Hindrik Jans Swierenga, langs den cingel van Geert Hindriks Swierenga, voorkomende onder sectie H n° 499, eerst zuidoost- en vervolgens zuidwestwaarts loopende, over de perceelen sectie H n° 484 van Geert Hindriks Swierenga, n° 481, 480, 479 en 506 van Nicolaas Gerrits Schutter, en n° 507 van Hindrik Jans Swierenga, tot aan den publieken weg, en wel aan de noordwestzijde van de perceelen n° 484, 481, 480 en 479 en aan de noordoostzijde van de perceelen n° 506 en 507. art. 3 De contractant Hindrik Jans Swierenga komt op deze uitvaart of laan door eene dam, gelegen aan de westelijke hoek zijner heemstede, welke dam zoomede eene daarop te plaatsen voldoende wring of schutting door hem ten allen tijde onderhouden moet worden. De contractant Geert Hindriks Swierenga behoudt de toegang tot deze uitvaart invoege thans bestaande, namelijk van zijne heemstede op den cingel. En

Wegwaterschappen

181

de contractant Nicolaas Gerrits Schutter behoudt mede dezelfde toegang die hij thans naar de uitvaart heeft, te weeten van zijne heemstede over zijn land n° 467 en het laantje n° 483. art. 4 De nieuw aan te leggen laan zal worden afgegraven van het land, voor eigen rekening, a) door Geert Hindriks Swierenga, over het perceel n° 484, b) door Nicolaas Gerrits Schutter, over de perceelen n° 481, 480, 479 en 506, en c) door Hindrik Jans Swierenga, over het perceel n° 507. art. 5 Ieder der contractanten belast zich met het onderhoud van de onderwerpelijke laan of uitvaart, en met het inkomstig doen graven of ruiden der slooten aan weerszijden, als: a) G.H. Swierenga, over de perceelen n° 499 en 484; b) N.G. Schutter, over de perceelen n° 481, 480, 479 en 506, en c) H.J. Swierenga, over het perceel n° 507, en behoudt ieder ook voor zoodanig gedeelte aan zich het grasgewas, hetwelk altoos afgemaaid en niet door vee afgeweid zal worden, uitgezonderd den cingel van G.H. Swierenga, perceel n° 499, die daarop wel vee kan laten weiden. art. 6 Tot verzekering van de goede bruikbaarheid en instandhouding van deze laan of uitvaart zal ieder der contractanten zijn gedeelte gedurende de maanden mei, juny, july, augustus, september en october op den eersten zaturdag van iedere maand moeten maken en zoo noodig ook tusschentijds. Bij verzuim hiervan zal de nalatige aan ieder der andere contractanten telkens eene boete van vijftig cents moeten betalen. art. 7 Alle geschillen die over het onderhoud van de bewuste uitvaart of laan of op eenige andere wijze nopens de toepassing van dit contract kunnen ontstaan, zullen door drie deskundigen, waarvan ieder der contractanten één kan benoemen, finaal worden beslist. art. 8 De dammen en daarin aanwezige pompen, die thans bestaan of inkomstig gelegd worden tusschen de landerijen en de onderhavige uitvaart of laan, zijn ten koste en laste van ieder, die dezelve houdt om toegang tot het land te hebben; zoomede zijn voor ieders rekening de wringen of schuttings, welke op deze dammen dienen geplaatst te worden. De dam welke er bestaat tusschen den cingel van G.H. Swierenga en zijn perceel n° 484 zal door hem onderhouden worden, en zal daarop ten allen tijde eene goede, wel draaibare wring, moeten geplaatst wezen. art. 9 Ieder der ondergeteekenden behoudt aan zich in bezit zoodanig gedeelte van de uitvaart of laan als thans aan hem toekomt, weshalve dezelve niet een gemeenschappelijk eigendom wordt, maar in dit opzigt geheel gesplitst blijft, zoodat alleen een gemeenschappelijk gebruik daargesteld wordt. art. 10 Dit contract is, zooals ook reeds in het hoofd is uitgedrukt, verbindende voor de ondergeteekenden en voor de toekomstige bezitters hunner boerderijen. Ieder der contractanten, die zijne boerderij aan een ander verkoopt of overdraagt,

Bijlage XVII

182

is geheel ontslagen van dit contract, zoodat hetzelve niet op de thans handelende personen, maar ten allen tijde op de bezitters van de boerderijen der contractanten van toepassing is, in dier voege dat in cas van verkoop als anderzins dit contract moet worden beschouwd onder de lusten en lasten, servituten en geregtigheden te behooren van het verkocht worden(d)e. art. 11 Dit contract zal niet op zegel gesteld en ook niet geregistreerd worden. Bijaldien hetzelve ter eeniger tijd van zegel voorzien en aan de registratie onderworpen moet worden, dan zal zulks voor gemeenschappelijke rekening geschieden door de daarbij dan belanghebbenden. Aldus in drie eensluidenden opgemaakt en geteekend den vijfentwintigsten augustus des jaars 1853. (w.g.) G.H. Swierenga H.J. Swierenga N.G. Schutter beschrijving 2 Acte van vestiging van erfdienstbaarheid tusschen R.K. Wigboldus en consorten ten behoeve hunner boerplaatsen gelegen onder Ten Boer (grosse voor E.H. Dijk), 1860. 1 stuk samenvatting van de inhoud akte (1860, nr. 68) verleden voor mr R.IJ. Muller notaris te Groningen, tussen: 1. Roelf Klaassens Wigboldus, landbouwer te Garmerwolde, en zijn echtgenote Seike Eppes Mekkes, voor hun boerenplaats en landerijen onder Ten Boer gelegen (kadastaal bekend gemeente Ten Boer, sectie A, nrs. 13, 14, 16, 757, 18bis, 19, 20, 25-33, samen 19.88.10 ha.; sectie A, nr. 7 85 (gedeelte), sectie H, nrs. 368-372, samen 7.71.20 ha.; verkregen bij akte voor M.Ph. Wenniger, notaris te Loppersum, d.d. 23-6-1851 alsmede bij akte voor mr. J.J. Cremers, notaris te Groningen, d.d. 3-12-1852, en verder bij akte van scheiding d.d. 11-6-1859 verleden voor mr. J.V. Chr. Wichers, notaris te Loppersum); 2. Harm Roelfs Wigboldus, landbouwer te Garmerwolde, en zijn echtgenote Abeltje Freerks Kars, voor hun boerenplaats en landerijen onder Ten Boer gelegen (kadastraal bekend gemeente Ten Boer, sectie A, nrs. 1-7, 7bis, 15, 758, 17bis, 21-24, en sectie H, nrs. 390-393 en 399, samen 34.79.50 ha.; en sectie A, nr. 785 (gedeelte); verkregen bij akten verleden voor M.Ph. Wenniger, notaris te Loppersum d.d. 6-6-1839, en bij akte d.d. 3-12-1852 voor m.r J.J. Cremers, notaris te Groningen); 3. mr. Bernardus Dorhout Mees, advocaat te Groningen, als gemachtigde van Neltje Dorhout, weduwe Petrus Mees, eigenaresse te Appingedam, voor haar boerenplaats en landerijen gelegen onder Ten Boer (kadastraal bekend gemeente Ten Boer, sectie H, nrs. 251-254, 537, 538, 256-262, 400, 401, 403-409, 412, 418, 419, 528-536 en 539, samen 64.43.56 ha.; en Ten Boer, sectie H, nrs. 426, 429 en 433, samen 8.13.80

Wegwaterschappen

183

ha.; voorts sectie H, nr. 394, groot 2.59.90 ha., en sectie H, nr. 477 (gedeelte); verkregen bij akte van scheiding d.d. 4-11-1856 verleden voor mr. E. van Eerde, notaris te Groningen, en bij akte d.d. 3-2-1860 verleden voor mr R.IJ. Muller, notaris te Groningen); . Gerrit Derks van Dijk, landbouwer te Garmerwolde, en zijn echtgenote Trientje Broos Schutter, voor hun boerenplaats en landerijen onder Ten Boer gelegen (kadastraal bekend gemeente Ten Boer, sectie H, nrs. 223, 436-439, 441, 432, 434, 435, 593, 610 en 611, samen 22.42.60 ha.; nog sectie H, nrs. 427 en 428, samen 5.07.60 ha.; voorts sectie H, nr. 477 (gedeelte); verkregen bij akte van scheiding d.d. 18-9-1854 verleden voor M.Ph. Wenniger, notaris te Loppersum, en bij onderhandse akte van scheiding opgemaakt en getekend te Garmerwolde 4 april 1857 [geregistreerd te Appingedam 9-6-1857]); 5. Jacob Gerrits Schutter, landbouwer te Garmerwolde, en zijn echtgenote Scheltje Derks van Dijk, voor hun boerenplaats en landerijen onder Ten Boer gelegen (kadastraal bekend gemeente Ten Boer, sectie H, nrs. 210-212, 446, 449-453, 453a, 453b, 454-459, samen 26.48.80 ha., en sectie H, nr. 430 en 431, samen 2.52.70 ha., voorts sectie H, nr. 477 (gedeelte; verkregen bij bovengenoemde akte d.d. 18-9-1854 verleden voor M.Ph. Wenniger, en bij onderhandse akte van scheiding d.d. 4-4-1857 bovengenoemd); 6. Nicolaas Gerrits Schutter, landbouwer te Garmerwolde, en zijn echtgenote Trientje Jans Niehoff, voor hun boerenplaats en landerijen onder Ten Boer gelegen (kadastraal bekend gemeente Ten Boer, sectie H, nrs. 463-466, 466 [lees?: 467 of 468], 469, 469a, 469b, 470, 472-476, 478-483, 504-506, 627-629, samen 38.77.40 ha., en nog sectie H, nr. 477 (gedeelte); verkregen bij proces-verbaal van publieke verkoop opgemaakt door notaris M.Ph. Wenniger d.d. 27-1-1853); 7. Evert Hindriks Dijk, landbouwer te Garmerwolde, en zijn echtgenote Jeltje Jans Bouwsema, voor hun boerenplaats en landerijen onder Ten Boer gelegen (kadastraal bekend gemeente Ten Boer, sectie H, nrs. 484-489, 494-502, 502a, 502b, 503, samen 21.82.60 ha.; verkregen bij proces-verbaal van publieke verkoop d.d. 18-6-1859 opgemaakt voor mr. J.V.Chr. Wichers, notaris te Loppersum92; Comparanten verklaarden elkaar over en weer te geven het recht van weg, en wel over de percelen hierna op te geven, “door het verleenen van welk regt door hen ten behoeve van de bovenvermelde boerenplaatsen en landerijen een weg wordt daargesteld, loopende van de noordzijde van het Provinciaal Trekdiep [= het Damsterdiep] onder Garmerwolde langs de bepuinde menning of uitweg van de comparanten R.K. Wigboldus en H.R. Wigboldus naar den zoogenaamden Stadsweg of Heerenweg en vandaar langs de zoogenaamde Langelandsterlaan en het Hemelrijk naar de Bovenrijge te Garmerwolde.”

92

De eerste grosse van het p.-v. van 18-6-1859 voor E.H. van Dijk is aanwezig onder de stukken.

Bijlage XVII

18

voorwaarden: art. 1 De door het over en weder verleende regt, door contractanten daartestellen weg, zal loopen over de perceelen kad. bekend gemeente Ten Boer, sectie A, nrs. 785, 31, 27, 20, 19, 757, 18bis, 758, 15, 6 en 5, sectie H, nrs. 412, 536, 408, 528, 426, 427, 439, 452, 454, 464, 629, 466 en 485, en zal eene breedte hebben van zes ellen (6 m.), met uitzondering van de Langelandsterlaan sectie H, nr. 412 en van de bepuinde menning sectie A, nr. 785, die hunne tegenwoordige breedte zullen blijven behouden. art. 2 Ter wederzijden van den daartestellen weg zullen slooden worden gegraven ter breedte van 2 1/2 ellen en op eene diepte van 1 1/4 el, waardoor de weg van de heemen en landerijen van partijen wordt afgescheiden, zullen echter de slooden bijlangs de bovengemelde bepuinde menning de thans hebbende breedte behouden. art. 3 De aarde komende uit de te graven slooden zal worden gebezigd tot ophooging van den daartestellen weg alsmede voor de demping der slooden of te maken dammen, waarover de weg zal loopen. art. 4 Contractanten zullen respectivelijk voor de noodige afwatering hunner landen moeten zorgen en de daartoe vereischte pompen ieder voor zijne rekening bekostigen. art. 5 Geene van de contractanten zal op of bijlangs de meergemelde aanteleggen weg boomen of ander opgaand hout mogen plaatsen noch vee op de bermen der weg mogen of laten weiden. Vee op of bijlangs den weg gevonden, zal worden behandeld als vee gevonden op eens anders land. Het kleinhout aanwezig op de Langelandsterlaan zal vanwege en ten koste van de contractante sub tertio (3°) genoemd worden gekapt en uitgeroeid, alleen de daarop aanwezige ypenboomen zullen blijven staan. art. 6 De bovenomschreven daartestellen weg zal geheel worden bepuind en begrind en alzoo worden ingerigt tot eenen rijd- of kunstweg, waartoe in dezelve eene sleuf zal worden gegraven ter breedte van 2 el en 5 palmen (2.5 m1), waarin eene bevloering van grof puin zal worden gelegd, waarop vervolgens de vereischte fijne puin zal worden gestort en wel zoo, dat de puinweg daardoor eene dikte erlangt van 15 duimen (15 cm), terwijl daarna de weg zal worden begrind met verbrijzelde keyen of grind ter dikte van 5 duim, zoodat de weg, wanneer die geheel gereed zal zijn, eene dikte hebbe van 20 duimen. art. 7 Tot de kosten voor de uitvoering van de bovengemelde werken zal worden bijgedragen als volgt: a. tot het graven der slooden en het leggen der dammen vanaf de Stadsweg tot aan het einde, naar de plaats van Evert Hindriks Dijk, alsmede het begrinden en verder daaraan verbonden werken van het reeds bepuinde gedeelte weg loopende van den provincialen trekweg tot aan de behuizing van den comparant H.R. Wigboldus, door alle contractanten bundersgewijze, gelij-kelijk naar het bundertal, hetwelk voor ieder der contractanten hierna zal worden vastgesteld.

Wegwaterschappen

185

b. de werken bij art. 6 omschreven, wat aangaat het overig gedeelte der te leggen weg, loopende vanaf de behuizing van den comparant H.R. Wigboldus evengenoemd tot aan de plaats van den comparant E.H. Dijk, door contractanten sub tertio, quarto, quinto, sexto en septimo (3° t/m 7°) genoemd naar denzelfden maatstaf als onder a. van dit artikel ten opzigte van alle contractanten is bepaald. art. 8 ? art. 9 Het bundertal waarnaar het aandeel in de kosten van den aanteleggen weg door contractanten respectivelijk te dragen zal worden berekend, wordt vastgesteld als volgt: Voor die onder 1° genoemd op 27 bunders. Voor die onder 2° genoemd op 34 bunders. Voor die onder 3° genoemd op 56 bunders. Voor die onder 4° genoemd op 27 1/2 bunders. Voor die onder 5° genoemd op 29 bunders. Voor die onder 6° genoemd op 38 bunders, en Voor die onder 7° genoemd op 21 bunders. Tezamen alzoo 232 1/2 bunders. art. 10 Het bepuinen en begrinden van meerbedoelde weg zal met gemeen overleg van de contractanten zoodra mogelijk publiek worden aanbesteed, zoodat de weg in dezen jare kan worden voltooid. art. 11 Al de werken uit te voeren, voordat tot de evenbedoelde publieke aanbesteding kan worden overgegaan, zullen moeten zijn geschied vóór of op den eersten juny aanstaande. art. 12 Met de zorg voor de uitvoering en het toezigt op den aanleg der weg worden belast de comparanten R.K. Wigboldus, mr. B. Dorhout Mees en N.G. Schutter, die dezen last op zich nemen. art. 13 Zoodra de weg in gereedheid is gebragt, zullen door contractanten twee der belanghebbenden als volmagten worden benoemd, die met de zorg voor het onderhoud van en het toezigt op den weg zullen zijn belast en wiens regten en verpligtingen door contractanten nader onderling zullen worden geregeld. art. 14 Tot het onderhoud van meerbedoelde weg zal jaarlijks worden bijgedragen door de contractanten onder 1° en 2° genoemd en hunne opvolgers als bezitters van opgemelde boerenplaatsen, ieder eene som van tien gulden; en door de contractanten onder tertio, quarto, quinto, sexto en septimo genoemd en hunne opvolgers als bezitters hunner boerenplaatsen hierboven genoemd, ieder twintig gulden, door hen te voldoen jaarlijks in de maand mei, voor het eerst in mei 1861, in handen en op kwitantie van één der volmagten hierboven bedoeld. Indien later mogt blijken dat de jaarlijksche kosten van onderhoud der weg met de bovengemelde contributiën niet kunnen worden bestreden, zal tot het meerder bedrag der kosten van onderhoud door contractanten of hunne regtverkrijgenden in gelijke verhouding worden bijgedragen, alzoo door de contractanten onder primo en

Bijlage XVII

186

secundo genoemd ieder een twaalfde gedeelte en door die onder tertio, quarto, quinto, sexto en septimo genoemd ieder een zesde gedeelte van dat meerder bedrag. art. 15 Over alle zaken de meerbedoelde weg betreffende zal door contractanten bij meerderheid van stemmen worden beslist, en zullen zij die jaarlijks tien gulden contribueren ieder eene stem, en die jaarlijks twintig gulden contribueren ieder twee stemmen kunnen uitbrengen. art. 16 Indien later eigenaren van nabij dezen weg gelegen landerijen zich mogten voordoen, ten einde zich aan bedoelden weg ten behoeve hunner landen aan te sluiten, zal zulks niet mogen worden toegestaan dan onder uitdrukkelijke toestemming van alle de contractanten of hunne regtverkrijgenden. art. 17 Aan het uiteinde van den meergemelden daartestellen weg bij de behuizing van den comparant E.H. Dijk zal op gemeenschappelijke kosten der contractanten worden geplaatst en voortdurend onderhouden een hek dienende tot afsluiting dier weg. art. 18 Alle kosten vallende op het passeeren, registreeren en overschrijven dezer acte met al den aankleve vandien zullen door de contractanten gemeenschappelijk worden gedragen en betaald. Aldus gedaan en verleden te Groningen, in tegenwoordigheid van H.M. Janssen, klerk, en J. Groenwoudt, kasteleinsbediende, wonende beide te Groningen, als getuigen aan den notaris bekend, hiertoe bevoegd en verzocht. En hebben de comparanten onmiddel(l)ijk na gedane voorlezing dezer acte, de minute daarvan, benevens de getuigen en den notaris onderteekend. (w.g.) R.K. Wigboldus G.D. van Dijk H.R. Wigboldus J.G. Schutter B. Dorhout Mees N.G. Schutter H.M. Janssen E.H. Dijk J. Groenwoudt R.IJ. Muller N° 175. Geregistreerd te Groningen den 21 maart 1860, deel 146 f° 70 verso vak 1, acht bladen zonder renvooyen. Ontvangen voor regt Hfl. 2.40, voor 38 opcenten Hfl. 0.91 1/2, tezamen drie gulden 31 1/2 cent. De ontvanger (get.) Steyn Parvé. volgt de aangehechte volmacht (niet getranscribeerd). Uitgegeven voor afschrift. R.IJ. Muller. Overgeschreven te Appingedam den 28 maart 1860 deel 167 N° 53 dagregister deel 15 N° 1147. De bewaarder (get.) Swaving.

Wegwaterschappen

187

beschrijving 3 Samenvatting van een notariële akte d.d. 30 juli 1891. Verkoop door mej. Jantje Jans Bouwsema, weduwe van Willem Jacobs Ritsema, landbouwersche te Thesinge, aan den heer Hendrik Jans Swierenga, landbouwer onder Garmerwolde, van 12 are vrij en eigen grond te Bovenrijge voor een koopprijs van Hfl.180,-. samenvatting Verkoop door mej. Jantje Jans Bouwsema, weduwe van Willem Jacobs Ritsema, landbouwersche te Thesinge, aan den heer Hendrik Jans Swierenga, landbouwer onder Garmerwolde, van 12 are vrij en eigen grond te Bovenrijge voor een koopprijs van Hfl. 180,-.) Akte verleden voor L.A.H. de Sturler de Frienisberg, notaris te Ten Boer. (nr. 148) Overdracht tussen bovengenoemden van 12 are grond, ‘zijnde twee op het terrein aangewezen gedeelten van de respectievelijk kadastrale nummers Ten Boer I 517 en 518’, benodigd voor een reeds aange-legde grintweg met bermen en halve sloten aan weerskanten; de grintweg maakt een deel uit van een nieuw aangelegde kunstbuurtweg. lopende van de zgn. Bovenrijgstergrintweg naar de grintweg van Thesinge naar Sint Annen. NB Waarschijnlijk zijn de wegen van akten nrs. 1 en 2 in 1891 onder gezamenlijk beheer gekomen, en is een (ruimere?) uitweg naar de grintweg van Thesinge naar St. Annen gemaakt. voorts in bezit van J.r. klimp: beschrijving 4 Journaal van ontvangsten en uitgaven van de Onderhoudsplichtigen van de Bovenrijgsterweg, 1902/1903-1961/1962. 1 deel. enige gegevens uit het journaal Uit de ontvangsten is moeizaam te destilleren wie als onderhoudsplichtige bijdraagt. Op 4 november 1902 ontvangen van F. Oudman, S. Deringh, J. Schutter, G.J. Schutter, D.E. van Dijk en dr Diddens ieder Hfl. 15,-, van H. Dolfijn en weduwe R.K. Wigboldus ieder Hfl. 7,50, en van weduwe E. van Dijk Hfl. 11,25; op 2 mei van dezelfden ontvangen Hfl. 25,- resp. Hfl. 12,50 en Hfl. 18,75. Van de gemeente worden ook geregeld bijdragen ontvangen, zo 2 september 1902 Hfl. 20,-; waarschijnlijk samen per jaar Hfl. 45,-, zoals 31 september 1903 Hfl. 20,- en 17 november 1903 Hfl. 25,-. Vanaf 1904 in één bedrag per jaar ingekomen (in 1929 voor het eerst opgenomen met de vermelding ‘voetpad’). Van een man of acht worden in het begin van het kasboek kleinere bedragen verantwoord; bijv. september 1905: predikant Siddeburen Hfl. 1,-, pred. Hellum Hfl. 1,-. Andere incidentele bijdragen: 1906 van J. van Bruggen ‘tol’ Hfl. 0,50; 1907/1908 voor dorschmachine Hfl. 3,-, enz. Bijlage XVII

188

1913/1914

Van Bolhuis te Ten Post voor 5 vrachten hout Hfl. 1,25. id. Van den heer H. Wind te Groningen (waterbouwkundige van het waterschap Hunsingo) wegens stremming Thesingertil Hfl. 25,-. 1915/1916 Overvaart van 2 voer riet Hfl. 0,50; van Bos Bedum voor 4 voer vlasovervaart Hfl. 1,-; overvaart regenbak Hfl. 1,-; een vracht cement J. Woldendorp Hfl. 0,25; van stroovervoer Bolhuis Hfl. 5,-. 1917 Bijdragen overvaart Hfl. 48,75. 1918/1919 id. Hfl 87,75. 1919/1920 Voor overvaart van diverse personen gebeurd Hfl. 63,75. 1920 (overvaart) Melkfabriek Middelstum Hfl. 10,-; 1921 melkfabriek Bedum Hfl. 15,- (vanaf 1935/1936 Hfl. 40,-). mei 1925 Van der Ploeg overvaart huisraad Hfl. 0,50. 1927 Vrachtauto met tabak Hfl. 0,25; van een reiziger Hfl. 0,25. 18 mei 1928 Opbrengst wring met toebehoor R. Wiersum Hfl. 1,50. 18 november 1929 Gemeentebestuur Ten Boer als voetpad Hfl. 45,-. 29 december (subsidie) 1929 van Jac. Roosse overvaart auto’s begravenis HFfl. 0,50. maart 1931 Ontvangen van pleegzuster Homan 4 keer met auto over Bovenrijgsterweg Hfl. 0,50. Naast verschillende individuele bijdragen voor overvaart in 1931/1932 ook nog ‘in juni 1932 opgehaald loopende over het jaar 1931 voor overvaart van particulieren Hfl. 110,-.’ De bijdragen van partikulieren geheel verdwenen vanaf 1941/1942; dan alleen nog subsidie van de gemeente ad Hfl. 45,- en overvaartgeld van de melkfabriek Bedum ad Hfl. 40,-. Vanaf 1951 slordiger ontvangsten van de subsidies: vanaf 1956 van melkfabriek Bedum Hfl. 60,- per jaar; incidenteel ook van Melkfabriek Winsum (1954/1955 Hfl. 115,-), en meer geregeld van de Ommelanden (1956/1957 enz. Hfl. 60,-). uitgaven: 1902/1903: grindweg afkrabben 2,50 30 stère macadam 187,50 puin afmennen 1,25 30 st. macadam halen en lossen 21,30 st. macadam mennen 15,56,258 st. grind 182,84 grind uitkroden 22,50 voor grind ontvangen 2,50 grind opscheppen en wring verzetten 2,40 grindmennen 22,50 grind overmaken en kanten afsteken 40,20 wegarbeid 9,60 1904: 33 1/8 el grind 86,14 Wegwaterschappen

189

21 1/16 m3 cnast (=kinast) 136,90 1/2 3 56 11/16 m grint 164,56 1908/09: 60 m3 split 277,20 in 1910 en 1911 44 resp. 33 m3 basalt aangekocht. 1915/16 59 1/2 m3 bazalt 362,95 3 1917/18 68 1/2 m riviergrind 434,97 1/2 1918/19 85 m3 keislag 731,1920/21 110 ton keislag 660,Vervolgens zeer onregelmatig steenslag enz. aangekocht; 1947/1948 coöp. aankoopc. steenslag 1.115,55; de kosten lopen op. De ongelijke uitgaven worden naast incidentele bijdragen gedekt door de omslag van de Onderhoudsplichtigen, die natuurlijk ook van jaar tot jaar enorm kan verschillen: b.v. 1917/1918: J.N. Schutter, G.J. Schutter, D.E. van Dijk, dr Diddens 4 x Hfl. 50,-; F. Oudman Hfl. 100,-; H. Dolfijn en H. Wolthuis 2 x Hfl. 25,-; samen Hfl. 350,-. 1918/1919 F. Oudman Hfl. 160,-, de rest navenant. 1920/1921 (F. Oudman en R. Wiersum) 6 x Hfl. 100,- en 2 x Hfl. 50,- = Hfl. 700,-. (ook 1921/1922). 1956/1957 en 1957/1958 grootste bijdrage Hfl. 200,-, 1958/1959 Hfl. 225,- (N. Schutter, S. de Wit, G.D. van Dijk. H.H. Huizenga, weduwe J. Oosterhof en Gebr. Oudman 6 x Hfl. 225,-; W. Zuur en H. Dieters 2 x Hfl. 112,50). De commissie bestaat waarschijnlijk uit drie man; één van de drie is boekhouder; 1910/1911 afgaand boekhouder J.N. Schutter; 1937 afgaand boekhouder F. Oudman. Nadat in 1956/1957, 195719/58 en 1958/1959 grote bijdragen van de onderhoudsplichtigen waren geïnd en grote hoeveelheden steenslag op de weg waren verwerkt, is, gezien de laatste aanteke-ningen in het kasboek, de Bovenrijgsterweg waarschijnlijk in 1962 of 1963 aan de gemeente Ten Boer overgedragen.

Bijlage XVII

190

Bijlage XVIII Overzicht van de bestuursleden van de Onderhoudsplichtigen van de Kloosterweg Het overzicht is samengesteld door drs. A.L. Hempenius d.d. 30 mei 1989. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij de Onderhoudsplichtigen van de Kloosterweg. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. Belanghebbenden (eigenaren) voor het bestuur waren in 1912: H. Willemsen, G. van der Tuuk, D. Meijer, F. Schattenburg, en prof. dr. A.H. van Ankum (vertegenwoordigd door A. Bouwkamp of (prof.) dr. B. Sjollema). bestuur of beheerders 1912-1970: Voorzitter 1912-1928 D. Meijer. 1928-19/195 W.H. Willemsen ( -19/195). 195-1965 S. Schattenburg. 1965-1968 J.P.J. Knol. 1968-1970 R. Veltman. Secretaris 1912-1921/1922 1922-1928 1928-195 195-1960 1960-196 196-1968 1968-1970 1970

H. Willemsen ( -1921/1922). W.H. Willemsen. S. Schattenburg. T. Musschenga. R.I. Rispens. R. Veltman. F. Schattenburg. E.T. Musschenga.

Derde lid 1965-1968

F. Schattenburg.

Wegwaterschappen

191

Bijlage XIX Overzicht van de bestuursleden van de Onderhoudsplichtigen van de sintelweg AllersmatilSchippershuis Het overzicht is samengesteld door drs. A.L. Hempenius. Per personeelslid worden de dienstjaren vermeld waarin men werkzaam was bij de Onderhoudsplichtigen van de sintelweg Allersmatil-Schippershuis. Tussen haakjes staan, indien bekend, respectievelijk het geboortejaar en jaar van overlijden. Eventuele overige functies binnen het waterschap en nevenfuncties worden ook vermeld. voorzitter 1921-192 192-1938 1938-191 191-1966

L. Bruins. K. Vink. D. Vink. T.J. Tammens.

secretaris 1921-1957 1957-1966

E. Addinga. J. Clevering.

penningmeester 1921-1966

H. Bolhuis.

Bijlage XIX

192

Wegwaterschappen

193

Lijsten

Lijsten

19

Lijst van gebruikte afkortingen art./ artt. blz. cm. d.d. G.S. ha. inv. K.B. km m. nr. / nrs. Prov. blad Wp NZV

Wegwaterschappen

artikel/artikelen bladzijde centimeter de dato Gedeputeerde Staten hectare inventaris Koninklijk Besluit kilometer meter nummer / nummers Provinciaal Blad van de provincie Groningen waterschap Noorderzijlvest

195

Lijst van geraadpleegde archivalia regionaal historisch centrum groninger archieven te groningen Archief Hoge Justitiekamer en andere gewestelijke instellingen 1-1811. Archief Notarissen te Leek (standplaats 19) 182-1925. Waterschap noorderzijlvest te groningen Archief van het Winsumer- en Schaphalsterzijlvest (1337) 108-1856. Archief waterschap Westerkwartier (1836) 1863-199 (1995). Archief waterschap De Kerspellasten van Visvliet en Pieterzijl (1611) 1911-1989 (1996). Archief waterschap Electra (1896) 1913-199 (1998). Archief waterschap De Vier Wegen (1913) 1919-1962. Archief van de Groninger Waterschapsbond (1922) 1925-1999.

Lijsten

196

Lijst van geraadpleegde literatuur Bakker, N, e.a., red., Woordenboek der Nederlandsche Taal (Leiden 1993). Beekman, A.A., Het Dijk- en waterschapsrecht in Nederland vóór 1795 (’s-Gravenhage 1907). Geertsema, C.C., De zeeweringen, waterschappen en polders in de provincie Groningen (Groningen 1910). Gelder, H.E. van De Nederlandse munten. Aula-boeken CCXIII (Utrecht 1980). Hempemius, A.L., Inventaris van het archief van het waterschap Electra (1896) 1913-1994 (1998). Laurentius Archief & Geschiedenis VII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest II (Groningen 2009). -, Inventaris van het archief van het waterschap Hunsingo (1823) 1856-1955 (1991). Laurentius Archief & Geschiedenis VI en Archiefpublicaties waterschap Noorderzijlvest I (Groningen 2009). Kuyper, J., Gemeente-atlas van Nederland. Naar officiële bronnen bewerkt. Deel IX Groningen (Leeuwarden z.j. [1867]). Lijst van voor vernietiging/bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden van waterschappen van na 1935, Staatscourant 1993, nr. 69 d.d. 8 april 1993. Raad, H. de en A. Augustijn, Zee- en IJsselmeerwerende waterschappen in Friesland. Verzamelinventaris van gedeponeerde archieven van het waterschap Fryslân [ca. 1619] - 1979 (1980). Fryske Akademy DCCXLIV en Monumenta Frisica LII (Leeuwarden 1992). Rienks, K.A en G.L. Walther, Binnendijken en slieperdiken in Fryslân (Bolsward 195). Schwartzemberg en Hohenlansberg, G.F. baron thoe, Groot placaat en charterboek van Friesland V (Leeuwarden 1793). Veenstra, T. en A.L. Hempenius, Hunsingo 1856-1994 (Onderdendam 199). Vries, W.J. de, Gereglementeerde golven. De hervorming van het Groningse waterschapsbestel na de grondwet van 1848 en de reglementering van dit nieuwe besteltot de waterschapswet van 1992 (Groningen 1999). Winter, P.J. van De lijsten der hoogstaangeslagenen in het departement Westereems II. Werken uitgegeven door de Vereeniging Het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief XIII (’s-Gravenhage 1955). Zantema, J.W., Frysk Wurdboek. Frysk-Nederlânsk. Hândwurdboek fan ‘e Fryske taal. Fryske Akademy DCXXXI (Leeuwarden 198).

Wegwaterschappen

197

Lijsten

Verschenen in de reeks Laurentius Archief & Geschiedenis: I

II

III IV V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

Engbers, K.A.M., Inventaris van het archief van het Sint Anthony Gasthuis te Bolsward 1592-2005. Laurentius Archief & Geschiedenis I (Groningen 2006)* en 2 e herz. druk (Groningen 2010). -, Inventaris van het tekeningenarchief van de Provinciale Planologische Dienst in Friesland, 1946-1986 (1992). Laurentius Archief & Geschiedenis II en Archiefinventaris XVII (Groningen en Leeuwarden 2008) en 2 e herz. druk (Groningen 2010). -, Plaatsingslijst van het archief van het Old Burger Weeshuis te Leeuwarden 1867-1999. Laurentius Archief & Geschiedenis III (Groningen 2008).* -, Plaatsingslijst van het archief van het Projectbureau Blauwe Stad, (1994) 1997-2003 (2008). Laurentius Archief & Geschiedenis IV (Groningen 2009).* -, Inventaris van het archief van de Stuurgroep Waddenprovincies te Leeuwarden (1974) 1976-2007. Laurentius Archief & Geschiedenis V en Archiefinventaris XVIII (Groningen 2009). Hempenius, A.L., Inventaris van het archief van het waterschap Hunsingo (1823) 1856-1955 (1991). Laurentius Archief & Geschiedenis VI en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest I (Groningen 2009). -, Inventaris van het archief van het waterschap Electra (1896) 1913-1994 (1998). Laurentius Archief & Geschiedenis VII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest II (Groningen 2009). -, Verzamelinventaris van de archieven van De Vereeniging c.q. Bond van Groninger Kustwaterschappen (1916) 1923-1970 (1986) en de Groninger Waterschapsbond (1922) 1925-1999. Laurentius Archief & Geschiedenis VIII en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest III (Groningen 2009). -, Inventaris van het archief van het waterschap Noordenveld (1948) 1956-1994 (2007). Laurentius Archief & Geschiedenis IX en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest IV (Groningen 2009). -, Verzamelinventaris van de archieven van de waterschappen liggend in het gebied van het waterschap Noordenveld: Roderwolde (1853) 1863-1934; Leutingewolde (1856) 18661967; De Zuidermaden 1914-1967; De Weehorst (1916) 1917-1967; De Matsloot 19261934; De Peizer- en Eeldermaden 1928-1984 (1986); Matsloot-Roderwolde 1933-1984 en De Kooipolder. Laurentius Archief & Geschiedenis X en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest V (Groningen 2009). Engbers, K.A.M. en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de bemalingswaterschappen c.q. -polders, zijnde molen- en pompolders, die in het kerngebied van het waterschap Hunsingo hebben bestaan (1790) 1862-1972 (1991). Laurentius Archief & Geschiedenis XI en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VI (Groningen 2010).

XII

Engbers, K.A.M. en A.L. Hempenius, Verzamelinventaris van de archieven van de wegwaterschappen liggende in de gebieden van de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier (1611) 1853-1995. Laurentius Archief & Geschiedenis XII. Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest VII (Groningen 2010).

* Niet gepubliceerd.

Verzamelinventaris van de archieven

van de wegwaterschappen liggend in de gebieden van de waterschappen Hunsingo en Westerkwartier (1611) 1853-1995

ISBN: 978-94-90279-11-0 ISSN: 1877-9263 1878-8874

archief & geschiedenis Verzamelinventaris van de archieven

Recommend Documents