01
2
w
ww
um tre ba
1 - 2 0 15
nl
a
e
. 1 b o o m.
boo r o b r
arbre m
colofon
1boom 3
1boom is een initiatief van: Unie van Bosgroepen Postbus 8187 6710 ad Ede
Van eik naar eindproduct 1boom
www.bosgroepen.nl Contactpersonen
Zaaien, groeien, blessen,
Meindert Bruggemans
[email protected] (06)52 03 83 96
vellen, verzagen, drogen
Mariëtte Kamphuis
[email protected] (0318) 67 26 28
en verwerken. 1boom
Gerard Koopmans
[email protected] (06)50 2132 98
De duurzame kringloop van
Fotografie Daniel Nicolas
bosbeheer, houtoogst en
Vormgeving Typography Interiority & Other Serious Matters
de veelzijdige verwerking van inlands hout.
1boom toont de unieke waarde van onze bossen en ons hout 4
Eén prachtige, grote eik is zorgvuldig geselecteerd in het Kooibos van landgoed Middachten. De eik is onze meest veelzijdige inheemse houtboom. Het Kooibos is één van de interessantste bossen van ons land, zowel ecologisch, landschappelijk als cultuurhistorisch. Door selectief uitkapbeheer dragen de bomen in het Kooibos ook bij aan de economie van het landgoed. 1boom wordt vier seizoenen geobserveerd: de bloei in het voorjaar en de volle bladerkroon in de zomer. Ecologen documenteren het leven dat de boom herbergt: insecten, (korst)mossen, gallen, vogels en zoogdieren. In de herfst verzamelen en zaaien lokale schoolkinderen de eikels om voor nageslacht van 1boom te zorgen. De geschiedenis van het Kooibos wordt ontrafeld in de archieven van kasteel Middachten. Welke bosbeheer ligt ten grondslag aan de groei van deze fraaie houtboom? Winter 2011/2012 wordt 1boom geveld, verzaagd en te drogen gelegd. Ambachtslieden, ontwerpers en kunstenaars verwerken de komende twee jaar het kwaliteitshout, maar ook de bladeren, takken, het schors en het zaagsel tot een rijk scala aan producten. In 2015 wordt de eik in al zijn nieuwe verschijningsvormen geëxposeerd in en rond kasteel Middachten. 1boom verbeeldt de waarde van onze bomen en het belang van duurzaam bosbeheer. 1boom is van en voor iedereen die met bossen, bosbeheer en de verwerking van inlands hout te maken heeft en richt zich op iedereen – jong en oud – die graag in onze bossen en landgoederen wandelt, geïnteresseerd is in de natuur en open staat voor een hechte relatie en een duurzame omgang met ons landschap.
Kooibos, landgoed Middachten (1729).
1boom in het Kooibos, op steenworp afstand van het kasteel.
Duurzaam bos – duurzaam hout! 1boom begint in 2011, het Internationaal jaar van het bos! Het Nederlandse bos (359.000 hectare) wordt vooral gewaardeerd vanwege de natuurwaarden en de recreatieve mogelijkheden. Dat er in het bos ook hout wordt geoogst, vinden veel Nederlanders minder vanzelfsprekend. Ondertussen worden enorme hoeveelheden hout uit het buitenland geïmporteerd. Slechts7 procent van het hout dat we jaarlijks gebruiken, komt uit het Nederlandse bos. Toch kunnen we op een volkomen duurzame manier kwalitatief hoogwaardig hout oogsten uit onze bossen. De bosbeheerder – zoals landgoed Middachten – houdt daarbij rekening met de natuur, de cultuurhistorische en landschappelijke betekenis van het bos en het recreatieve gebruik. Daarbij levert het bos – net als vroeger – hout op, dat op allerlei manieren kan worden gebruikt.
5
1boom-credit & 1boom-internationaal 1boom is een remake van het in Engeland door Peter Toaig en Gerry Olson in1998-2002 gerealiseerde onetree project: www.onetree.org.uk. Het oorspronkelijke onetree project kreeg inmiddels internationaal navolging, waaronder in Tasmanie en Alaska. Sinds winter 2010 loopt in Engeland het vervolgproject OneOak. Via http://en.wikipedia.org/ wiki/OneTree Via www.onetree.nl sluit 1boom aan bij de internationale 1boom-gemeenschap. Inmiddels liet Peter Toaig ons weten dat er bij de bbc en de Royal Botanic Garden Edinburgh initiatieven bestaan om een tv-programma en tentoonstelling te maken over de internationale onetree projecten. 1boom-teamgeest De Unie van Bosgroepen is initiatiefnemer en auteur van het Nederlandse 1boom-programma/project. Samenwerking maakt sterk. Daarom hebben boseigenaren tussen1975 en1995 overal in Nederland regionale Bosgroepen opgericht. Bosgroepen zijn coöperatieve verenigingen van en voor eigenaren. Onder de leden bevinden zich particulieren, natuurbeschermingsorganisaties en overheden, zoals gemeenten. De Bosgroepen ondersteunen de leden bij het duurzame beheer van hun bos en natuurterreinen. Rond 1boom verenigen de Bosgroepen landgoed- en boseigenaren, de houtindustrie, de rijksoverheid en lokale overheden tot één gezamenlijke missie: de promotie van duurzaam bosbeheer en duurzame houtoogst. 1boom verbindt via de duurzaamheidsketen de werelden van de particuliere landgoederen, de houtindustrie en de creatieve wereld, de verschillende overheidslagen (Europa, het rijk, regio, provincie en gemeente) en die van het brede publiek. 1boom: industrie werkt samen met ambacht, burger met bestuurder, kind met volwassene, artiest met onderzoeker, producent met afnemer, wieg met graf, eikel met zaag, en doel met effect.
7
De investeringswaarde ligt hierbinnen voor partners dan ook op de volgende vier vlakken: 1. vertegenwoordigers van de duurzame, geïntegreerde productieomgeving bos: het landgoed zelf, vertegenwoordigers van terreineigenaren en belangenorganisaties in de sector; zij etaleren en promoten ‘het begin’ van de cyclus; 2. vertegenwoordigers van de rondhoutverwerkende industrie (aannemers, zagerijen, verwerkers, producenten van eindproducten); zij etaleren en promoten de maatschappelijk verantwoorde verwerking van het natuurproduct hout tot waardevolle eindproducten; 3. supporters van het maatschappelijk belang van (onderdelen van) de cyclus: overheden; Zij etaleren en promoten de lokale en regionale vertaling van algemene principes als duurzaamheid, cradle tot cradle en klimaatneutraal naar inspirerende, tastbare en bruikbare voorbeelden op de menselijke schaal; 4. vertegenwoordigers van de eindgebruikers van de cyclus zelf en van onderdelen van de cyclus: Goede Doelen; zij etaleren en promoten het bewustzijn van en de invloed van eindgebruikers op de voorgaande schakels in duurzaamheidsketens.
1boom-programma 2011-2014 Een scala aan activiteiten begeleidt het 1boom-project. Deels zijn dit kleinschalige evenementen, maar door de documentatie ervan via het web, de pers, de tentoonstelling en een boek zullen ze door een groot publiek te volgen zijn. Daartoe fotografeert Daniel Nicolas de laatste 4 seizoenen van 1boom en de belangrijkste activiteiten rondom 1boom. Zijn foto’s figureren in de pr/communicatie gedurende het 1boomproject, de weblog/website en in het 1boom-boek. Het 1boomprogramma bestrijkt vier jaren (2011-2014) en omvat: a. 1boom-vier seizoenen b. 1boom-productielijn c. 1boom-website d. 1boom-expositie e. 1boom-boek
a 1boom in vier seizoenen w i nte r 1boom-excursies Geweiententoonstelling Middachten (laatste weekend maart 2011) Tijdens de jaarlijkse geweiententoonstelling van de Veluwe op kasteel Middachten kan 1boom in het Kooibos worden bezocht. Een miniexpositie belicht het 1boom-project. voorja a r
1 - 2 0 14
or boo rb
1 - 2 0 14
or boo rb
ww
1 - 2 0 14
w
or boo rb
o o m.
o o m.
w
o o m.
ww
w
o o m.
1 - 2 0 14
arbre um tre ba
m
.1 b
.1 b
.1 b
.1 b
or boo rb
arbre um tre ba
m
ww
arbre um tre ba
m
w
arbre um tre ba
m
ww
2
nl
01
nl
01
01
2
a
e
nl
e
a
2
a
01
1 1 1 1 e
nl
2
e
a
8
1boom- partners: investeringswaarde, sponsoringsopties en adoptiekansen De Unie van Bosgroepen wil het 1boom-project volbrengen samen met grote en kleine partners. Hierdoor ontstaat een partipatief opdrachtgeverschap, passend bij de aard van het project.
Kooibos-conferentie (voorjaar 2011) 2011 is internationaal jaar van bos! Het Kooibos, waarin 1boom groeit, is één van de interessantste bossen van Nederland, zowel ecologisch, landschappelijk als cultuurhistorisch. Het aantal onderzoekers per vierkante meter ligt hier heel hoog. We brengen deze onderzoekers bij elkaar rond 1boom om te vertellen over de betekenis van dit bijzondere bos. Door 1boom het bos zien!
9
boo r o rb . 1 b o o m.
01
2
w
ww
um tre ba
1 - 2 0 15
nl
a
e
m
arbre
zome r 12
Boom, bos & biodiversteit (2010-2011) Vooral de eik staat bekend om de grote hoeveelheid leven die hij op zijn bast en in zijn kruin huisvest. Ecologen brengen in kaart wat er leeft op en rond 1boom. Op een warme zomerdag en -nacht zal zelfs de 1boomkroon (35 meter hoog) via een kraan worden onderzocht op insectenleven. Een deel van de gevonden soorten wordt verzameld en opgeslagen in een ‘kabinet’, gemaakt van hout van 1boom, waarmee landgoed Middachten dit educatieve verhaal kan illustreren.
1boom-bezichtiging (laatste weekend van maart 2012) Tijdens de jaarlijkse geweiententoostelling van de Veluwe op kasteel Middachten wordt de gevelde 1boom in volle glorie ter bezichtiging opgesteld. Hierna verhuist 1boom naar zagerij Hengeveld in Stroe. Dendrochronologisch onderzoek 1boom (winter 2012) De leeftijd van 1boom wordt door onderzoekers van Wageningen Universiteit via dendrochronologisch onderzoek vastgesteld. We nodigen het Gelders Archief uit om via een tijdbalk van regionale/landelijke geschiedenis de levensduur van 1boom te illustreren.
h e rfst b 1boom-productielijn 2010-2015 1boom-herfsthappening (najaar 2011) Schoolkinderen uit de omgeving van landgoed Middachten worden ontvangen in de monumentale squash-hal (1914), vlakbij het kasteel en het Kooibos. Een ecoloog en een bosbouwer vertellen over het Kooibos en 1boom. De kinderen bezoeken 1boom en verzamelen en zaaien de eikels om voor nageslacht van 1boom te zorgen. w i nte r 1boom-velling (winter 2011/2012) De cirkel van vier seizoenen is rond: op een heldere en droge dag in december of januari zal 1boom worden ‘uitgekleed’ – van zijn zijtakken worden ontdaan – en geveld door de mannen van kipp, boom-, bosen landschapsonderhoud. Een select gezelschap van genodigden zal aanwezig bij deze gebeurtenis, want er zal behoedzaam moeten worden gemanœuvreerd om 1boom veilig te vellen. Via foto- en filmopnamen delen we dit bijzondere moment met het grote publiek. Nederlandse rondhoutveiling (jaarlijks, laatste zaterdag februari) 1boom wordt de mascotte van de Nederlandse rondhoutveiling, jaarlijks georganiseerd door de Unie van Bosgroepen. Op deze veiling worden de mooiste stammen uit het Nederlandse bos per opbod verkocht. De veiling vestigt de aandacht op de kwaliteit van hout uit het Nederlandse bos en zorgt ervoor dat deze kwaliteit voor de boseigenaar een goede prijs oplevert. Voor de houtkopers biedt de veiling volop keuze; ieder jaar worden er tot veertig verschillende houtsoorten geveild. Via 1boom biedt de rondhoutveiling inzicht in de gehele kringloop van duurzaam bosbeheer, houtoogst en de verwerking van inlands hout.
Van het hout, de takken, het blad en zelfs het zaagsel van 1boom wordt een zo breed mogelijk scala aan producten gemaakt. Het verzaagde hout wordt beschreven in een catalogus (de kwaliteit en afmetingen van de verschillende onderdelen). Deze catalogus wordt verspreid onder houtbewerkers, kunstenaars, vormgevers en architecten. Zij worden uitgenodigd ideeën/ontwerpen in te leveren voor de verwerking van specifieke onderdelen van 1boom. Hun voorstellen worden op kwaliteit beoordeeld door een selectiecommisie. Daarnaast houdt de selectiecommissie rekening met de beoogde diversiteit aan producten. De selectiecommissie wijst de 1boom-onderdelen toe aan de verkozen gegadigden. De verwerking van 1boom-hout zal enkele jaren in beslag nemen, omdat voor sommige eindproducten het hout voldoende droog moet zijn.
Studie Bosstad
Houtstructuurjurk
Silva – detail
(2009)
(2008)
(2008)
Onix bv
Marga Weimans
Erik Odijk
13
1boom-kunstwerk Kasteel Middachten Van 1boom wordt één bijzonder product door een kunstenaar speciaal voor kasteel Middachten bedacht, ontworpen en gemaakt, als symbool voor de kringloop die vroeger normaal was in het bosbeheer van een landgoed. De boom wordt weliswaar geveld, maar blijft toch ‘thuis’ op de plek waar hij ontkiemde en wortelde. (Bijdrage: Provincie Gelderland)
14
c 1boom.nl – onetree.nl/weblog 2011-2015 Om een zo groot mogelijk publiek deelgenoot te maken van alle facetten van het 1boom-project wordt winter 2011 de 1boom-weblog gelanceerd, evenals de 1boom-website. Hierop is het gehele 1boom-programma te volgen en staan alle partners vermeld. Na afronding van het 1boomproject wordt de website opgeleverd als 1boom-webtentoonstelling en blijft nog een aantal jaren ‘in de lucht’.
d 1boom-expositie 2015 In 2015 zijn alle 1boom-producten voltooid en vindt de 1boom-expositie plaats rond en in kasteel Middachten. (Eikenhout speelt in het historische interieur van kasteel Middachten een prominente rol in de vorm van vloeren, lambriseringen en de trappartij.)
e 1boom-boek 2015 Het 1boom-boek documenteert het 1boom-project voor de toekomst en functioneert als catalogus bij de 1boom-expositie. Naast de 1boomproducten beschrijft het boek het bijzondere Kooibos, de bosbouwtraditie, de resultaten van het 1boom, bos & biodiversiteitsonderzoek, het dendrochronologisch onderzoek, de 1boom- tijdbalk, 1boom-vier seizoenen en de traditie en toekomstmogelijkheden van Nederlands hout en houtverwerking.
Centrale trappartij en plattegrond kasteel Middachten
15
.1 b
arbre
o o m.
or boo rb
or boo rb
or boo rb
w
a
e
w
a
e
.1 b
or boo rb
a
e
ww
w
a
e
1 - 2 0 15
01
1 - 2 0 15
or boo rb
a
e
ww
or boo rb
o o m.
o o m.
a
e
um tre ba
or boo rb
.1 b
w
ww
w
ww
w
01
1 - 2 0 15
or boo rb a
e
01
o o m.
1 - 2 0 15
.1 b
01
o o m.
um tre ba
1 - 2 0 15
.1 b
um tre ba
01
o o m.
um tre ba
2
m
arbre
nl
m
arbre
.1 b
or boo rb
a
e
ww
w
a
e
1 - 2 0 15
01
1 - 2 0 15
or boo rb
a
e
ww
or boo rb
o o m.
o o m.
a
e
or boo rb
.1 b
w
ww
w
ww
w
01
1 - 2 0 15
or boo rb a
e
01
o o m.
1 - 2 0 15
.1 b
01
o o m.
um tre ba
1 - 2 0 15
.1 b
um tre ba
01
o o m.
um tre ba
2
um tre ba
2
um tre ba
nl
2
m
arbre
nl
m
arbre
nl
m
arbre
.1 b
or boo rb
a
e
ww
w
a
e
1 - 2 0 15
01
1 - 2 0 15
or boo rb
a
e
ww
or boo rb
o o m.
o o m.
a
e
or boo rb
.1 b
w
ww
w
ww
w
01
1 - 2 0 15
or boo rb a
e
01
o o m.
1 - 2 0 15
.1 b
01
o o m.
um tre ba
1 - 2 0 15
.1 b
01
o o m.
um tre ba
m
arbre
nl
m
arbre
nl
nl
m
arbre
m
arbre
.1 b
1 - 2 0 15
or boo rb
a
e
ww
w
a
e
ww
w
01
1 - 2 0 15
or boo rb
a
e
ww
or boo rb
o o m.
o o m.
a
e
or boo rb
.1 b
w
01
01
1 - 2 0 15
or boo rb a
e
1 - 2 0 15
o o m.
01
.1 b
1 - 2 0 15
o o m.
01
.1 b
um tre ba
2
um tre ba
2
um tre ba
2
o o m.
2
um tre ba
nl
2
um tre ba nl
m
arbre
nl
m
arbre
nl
m
arbre
nl
m
arbre
1 - 2 0 15
01
2
2
ww
um tre ba
2
ww
um tre ba
1 - 2 0 15
1 - 2 0 15
01
2
ww
um tre ba
01
1 - 2 0 15
01
2
um tre ba
nl
01
1 - 2 0 15
1 1 1 1 1 a
e
m
um tre ba
pa rti ci pa nte n 1boom 2011-2015 2
um tre ba
2
um tre ba
2
um tre ba
nl
2
nl
1 1 1 1 1 ww
w
ww
w
a
e
m
w
o o m.
2
ww
.1 b
nl
nl
w
arbre
arbre
ww
m
m
nl
w
o o m.
2
2
arbre
ww
.1 b
nl
nl
m
1 1 1 1 1
2
arbre w
arbre
arbre
nl
m ww
m
um tre ba
2
m
1 1 1 1 1
2
arbre .1 b
nl
nl
m .1 b
o o m.
or boo rb
arbre
arbre .1 b
w
a
e
m
.1 b
.1 b
or boo rb
o o m.
2
m
w
.1 b
nl
1 1 1 1 1 nl
arbre
ww
m
arbre
