Syllabus
Arbowet, beleid & arbeidsomstandigheden Verzuimpreventie, veilig werken en een integrale aanpak
U lapt de regels van de Arbowet natuurlijk niet aan uw laars. Maar kent u al uw arboverantwoordelijkheden? Bent u op de hoogte van de Arbeidsinspectie ten aanzien van de thuiswerkplek? Met dit rapport kunt u direct aan de slag met de Arbowet en diverse modellen.
Inhoudsopgave 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
Arbodienstverlening: verzekeraars en brancheorganisaties Liberalisering verplichte arbocontractering Maatwerk en Eigen Regie Inkoop (maatwerk) arbodienstverlening Model: wie betaalt, bepaalt Nieuwe partijen arbodienstverlening Overleg OR of PVT Model arbocontract ‘poortwachterproof’ Vraag en antwoord
5. 5. 6. 8. 9. 10. 12. 13. 14.
2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
Werkgeversaansprakelijkheid, zorgplicht en verhaalrecht Werkgeversaansprakelijkheid voor schade die werknemer lijdt Zorgplicht werkgever Nakoming zorgplicht Protocol en opsporing Vraag en antwoord
15. 15. 17. 20. 22. 22.
3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12
Arbowet Schema Arbowet Checklist Arbowet Checklist extra’s arbodienstverlener Checklist afspraken arbodienstverlener Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) Aanvullende risico-inventarisatie en evaluatie (ARIE) RI&E-toets niet verplicht voor kleine organisaties Eenvoudige toets kleine werkgevers Verzuimbegeleiding in eigen regie Wet verbetering poortwachter Arbo en thuiswerken: Het Nieuwe Werken Vraag en antwoord
23. 23. 25. 25. 26. 26. 27. 29. 30. 31. 32. 32. 39.
4. 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7
Arboverplichtingen werkgevers en werknemers Plichten van de werkgever Plichten van de werknemer Beroepszieken en -beroepwsongevallen Arbobeleid toetsen en aanpassen Verantwoordelijkheden werknemers Vraag en antwoord Model Voorbeeld intentieverklaring
40. 40. 41. 41. 42. 42. 44. 44.
5 5.1 5.2 5.3 5.4
Arbozorg: opzetten en invoeren Voordelen vastleggen arbozaken Arbozorgsysteem Stappenplan Arbozorgsysteem Model Jaarlijkse evaluatie plan van aanpak
46. 46. 46. 47. 52.
6 6.1 6.2
Tips voor een veilige werkplek Geïntegreerde aanpak biedt voordelen Aansprakelijkheid werkgever reikt ver
53. 53. 54.
FMM.NL – ARBOWET, -BELEID & ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN
2
7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8
Gesprek in de spreekkamer De bedrijfsarts De huisarts Doel gesprek met bedrijfsarts Bedrijfsarts als minimumvoorziening Bedrijfsarts en tuchtrecht Randvoorwaarden voor de bedrijfsarts Samenwerken met de bedrijfsarts Model Opdracht aan de bedrijfsarts
55. 55. 55. 56. 56. 57. 59. 60. 61.
8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5
Preventiemedewerker Preventiemedewerker Deskundige bijstand en preventiemedewerker Preventiemedewerker en OR/PVT Vraag en antwoord Model Inventarisatie opleidingsbehoefte preventiemedewerker
63. 63. 64. 65. 66. 66.
9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7
Bedrijfshulpverlening: bedrijfsnoodplan en ondersteuning Aantal bedrijfshulpverleners Criteria keuze BHV’ers Taken BHV’ers Ondersteuning BHV’ers Aanwijzingen opzetten bedrijfsnoodplan Vraag en antwoord Model bedrijfsnoodplan voor kleine bedrijven
68. 68. 68. 68. 69. 70. 71. 71.
10 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7 10.8 10.9 10.10
Alcohol- en drugsbeleid Instructiebevoegdheid werkgever Wet op de medische keuringen Rehabiliatieprogramma’s Instemmingsrecht OR/PVT Inhoud alcohol- en/of drugsbeleid Wet bescherming persoonsgegevens Vraag en antwoord Model Intentieverklaring alcohol- en drugsbeleid Model Bewerkersovereenkomst Model Geheimhoudingsovereenkomst
79. 79. 79. 80. 80. 81. 81. 82. 82. 83. 85.
11 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6
Psychosociale arbeidsbelasting Stress door werk Werkdruk Ongewenst gedrag Schade verhalen Beleid op gebied psychosociale arbeidsbelasting Model Aanpak ongewenst gedrag
87. 87. 87. 88. 89. 90. 90.
12.1 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5
Arbozorg: verbeteren, beheersen en kosten Arbozorg verbeteren Zaken die werkgevers en werknemers moeten regelen Beheersing van de arbeidsomstandigheden Arbokosten Preventieve maatregelen
93. 93. 93. 96. 97. 99.
FMM.NL – ARBOWET, -BELEID & ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN
3
Inleiding U lapt de regels van de Arbowet natuurlijk niet aan uw laars. Maar kent u al uw arboverantwoordelijkheden? Bent u op de hoogte van de bevoegdheden van de Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie), ook ten aanzien van de thuiswerkplek? Weet u hoe u arbobeleid moet opzetten en vervolgens invoeren? Overziet u de gevolgen als u de regels van de arbowetgeving niet naleeft? Hebt u een bedrijfsnoodplan en weet u hoeveel bedrijfshulpverleners u binnen uw onderneming verplicht moet inzetten? Op deze en veel andere arboregels geeft dit rapport ‘Arbowet: een integrale aanpak’ antwoord. Realiseert u zich dat er een grote, niet te onderschatten verantwoordelijkheid met betrekking tot de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van uw personeel op uw schouders rust? Die verantwoordelijkheid, en overigens ook die van uw werknemers, ligt vast in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). U moet samen met uw werknemers zorgen voor de optimalisatie van de arbeidsomstandigheden. U bent als werkgever eindverantwoordelijke, maar u hebt de verplichting in overleg te treden met uw werknemers. Daarin heeft iedere partij zijn eigen taak. De arbowetgeving bestaat uit drie delen: • • •
De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). Het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit). De Arbeidsomstandighedenregeling (Arboregeling).
De beleidsregels Arbeidsomstandighedenwetgeving, die onderdeel uitmaakten van de Arbowet, zijn per 1 januari 2012 vervallen. De Arbowet is een kaderwet. De wet schrijft werkgevers en werknemers voor ongevallen en ziekten, veroorzaakt door het werk, te voorkomen en vast te leggen in een eigen arbobeleid. Werkgevers en werknemers nemers de algemene normen uit de Arbowet wet over en werken deze concreet uit voor de eigen sector. Daarmee nemen zij het opstellen van de beleidsregels over van de overheid. De overheid gaat namelijk uit van het standpunt dat werkgevers en werknemers heel goed in staat zijn een professionele arbeidscatalogus samen te stellen. Wel controleert de overheid of de totstandkoming goed verlopen is en of de catalogus adequaat is. Nederland wil zich volledig aansluiten bij de Europese regelgeving. Punten waar de Nederlandse regelgeving verder gaat (de nationale kop) zijn in de Arbeidsomstandighedenwet grotendeels geschrapt (bijvoorbeeld ten aanzien van daglicht). Alleen voor zeer ernstige risico's blijft de nationale kop bestaan. Voorbeelden zijn de verplichte melding van beroepsziekten aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (Arbowet: artikel 9, lid 3, Arbobesluit: 2.1, Arboregeling: 1.11), het hebben van bedrijfshulpverlening (BHV) (getalscriterium ‘1 BHV-er op 50 werknemers’. Arbobesluit: 2.19 lid 2 en 3) en de bedrijfsinterne registratie ongevallen bij verzuim. (art. 5 lid 2 jo. art. 1 lid 3 sub i, Arbowet). De wettelijke bepalingen liggen zo veel mogelijk in door de overheid vastgestelde doelvoorschriften (het niveau van bescherming dat bedrijven moeten bieden aan werknemers) vast. De doelvoorschriften worden beschreven in de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling. Een voorbeeld is het nemen van maatregelen als er valgevaar bestaat van 2,5 meter hoogte of meer. De wijze waarop en met welke middelen een doelschrift wordt bereikt kan per organisatie verschillen. In dit document vindt u ook diverse modellen en formulieren. Bijvoorbeeld de modellen ’Opdracht aan de bedrijfsarts’, ’Bewerkersovereenkomst’ en ‘Bedrijfsnoodplan’ voor kleine bedrijven. De modellen zijn direct te gebruiken en u kunt ze aanpassen aan uw eigen situatie. Het is voor u van belang om op het rechte arbopad te blijven en de weg niet kwijt te raken. Met dit rapport nemen wij u hierbij aan de hand.
FMM.NL – ARBOWET, -BELEID & ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN
4
1. Arbodienstverlening: verzekeraars en brancheorganisaties Bij arbozorg moet u in principe rekening houden met een veelheid aan wetten en regels. Toch is de wetgeving rond arbozorg niet compleet dichtgespijkerd, de Arbowet is vooral doelstellend. Er is voor werkgevers veel ruimte de verbetering van veiligheid, gezondheid en welzijn op een eigen manier in te vullen. De overheid stelt de kaders vast in (het publieke domein): •
de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet);
•
het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit); en
•
de Arbeidsomstandighedenregeling (Arboregeling).
Sociale partners (werkgevers en werknemers) hebben de kans gekregen samen mogelijkheden te bedenken en te beschrijven om aan deze uitgangspunten te voldoen. De arbocatalogus ‘versterkt geluid’ is hier een goed voorbeeld van. De Arbowet geeft u als werkgever een bepaalde mate van keuzevrijheid om uw begeleiding van ziekteverzuim en preventie van ziekteverzuim zelf in te vullen en in te richten. Hoe vrij bent u daarbij? Maatwerk en vangnet Op grond van de Arbowet hebt u de plicht zich deskundig te laten ondersteunen bij het arbo- en verzuimbeleid. Hebt u een vorm van medezeggenschap, zoals een OR of PVT (zie 1.6) of overeenstemming in uw cao, dan hebt u allereerst de mogelijkheid de arbodienstverlening te organiseren in maatwerk en moet u zich laten ondersteunen door een arbodeskundige. U kunt dan de arbozorg aanpassen en invullen aan de eisen, wensen en mogelijkheden van de eigen organisatie. Als het niet lukt overeenstemming te bereiken met de medezeggenschap kunt u vervolgens met een eigen interne arbodienst of met een externe gecertificeerde arbodienst/bedrijfsarts werken (vangnetregeling). Let op! De prioriteit ligt bij maatwerk voor organisaties met een OR/PVT. Bedrijven zonder een vorm van medezeggenschap zijn wel aangewezen op een gecertificeerde arbodienst/bedrijfsarts; dit noemen we de vangnetconstructie. Spelers op de arbomarkt Door de mogelijkheid van maatwerk zijn er meer aanbieders (spelers) op de markt gekomen dan alleen de (grote) gecertificeerde arbodiensten. De aanbieder van arbodienstverlening moest zich voorheen 'in hoofdzaak' bezighouden met ondersteuning van werkgevers bij arbo en verzuim, gericht op veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu (VGWM) zo stond in de ‘oude’ Arbowet. Nu hoeft die arbo-aanbieder niet langer alleen 'arbo' als kerntaak te hebben. Daardoor zijn re-integratiebedrijven en zorg- en inkomensverzekeraars nog actiever geworden op deze markt. Arbodiensten hebben hun dienstenaanbod uitgebreid van puur arbo-adviseur naar een bredere organisatie-/HR-adviseur. Ook zijn er maatschappen van vrijgevestigde bedrijfsartsen en arbeidsdeskundigen bijgekomen alsmede casemanagementbureaus (onder allerlei verschillende namen).
1.1
Liberalisering verplichte arbocontractering
De laatste jaren is de wettelijk verplichte ondersteuning op het terrein van verzuim fors veranderd. Zo verdween door Europese wetgeving per 1 juli 2005 de exclusiviteit van de arbodiensten. Hierdoor kwam er ruimte voor andere, meer gespecialiseerde aanbieders op ieder van de terreinen preventie, verzuimbegeleiding en re-integratie. Doel van de huidige regels is: 1. zorgen voor een daling van het ziekteverzuim; 2. betrokkenheid van bedrijven bij arbeidsomstandigheden vergroten. Veranderingen door de aangepaste regels: •
Bedrijven kijken eerst of ze met eigen medewerkers de zaken op het gebied van
FMM.NL – ARBOWET, -BELEID & ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN
5
