Wetenschappelijke stage en keuzecoschap heelkunde/ anesthesie, Göteborg, Zweden. 28 april - 24 september 2010 ‘Ineens’ sta je na een maandenlange voorbereiding met je koffers op Göteborg City Airport en probeer je in je beste Zweeds de chauffeur duidelijk te maken dat je naar het centraal station wilt. Na 5 maanden sta je ook weer ‘ineens’ op Weeze waar je familie je komt ophalen van deze geweldige stage. Hieronder probeer ik weer te geven hoe mooi een buitenlandstage (waar dan ook) kan zijn voor je ontwikkeling op medisch gebied, maar zeker ook op persoonlijk vlak. Veel plezier met lezen! Algemene informatie stage/ Zweden: Voorbereiding: Zoals iedereen in andere verhalen al heeft aangegeven, kost het regelen van een stage flink wat tijd. Ook in mijn geval duurde het bijna 9 maanden voordat ik alle handtekeningen onder de juiste formulieren had staan. Vooral het wachten op (mail)antwoord neemt veel tijd in beslag. Woning: Het vinden van een slaapplek voor een uitwisselingsstudent in Göteborg is niet moeilijk. Via de universiteits -buitenlandcoördinator is een centraal liggende ‘guesthouse’ zo gevonden. Voor ongeveer 450 euro per maand heb je dan een kamer voor jezelf, waarbij je alleen de keuken met andere uitwisselingsstudenten deelt: een prima plek om te wonen/ beginnen! Uiteraard kun je ook via websites je geluk beproeven en uiteindelijk een mooie kamer onderhuren (voor maar 370 euro per maand) in de buurt van een park en op loopafstand (30 minuten) van de universiteit. Zeker in de zomerperiode (wanneer alle studenten vakantie hebben en naar hun ouders terugverhuizen) zijn de kamers goed te vinden. Het onderhuren van je eigen kamer in Nederland, zorgt er in ieder geval voor dat je niet met een dubbele huur zit! Subsidies: Het verschilt per persoon welke subsidies je kunt aanvragen om het een en ander te bekostigen, maar in mijn geval had ik nog recht op de Erasmusbeurs en de CVSB (van het StIP). Daarnaast kun je een OV-vergoeding aanvragen bij DUO. Dit alles geeft een fijne financiele bijdrage voor je stage, aangezien je stiekem toch meer geld uitgeeft dan je had gepland... Taal: Het Zweeds is, net als het Nederlands, een germaanse taal. Hierdoor kun je al vrij snel Zweedse teksten lezen/ begrijpen. De grammatica is goed te leren, maar grammaticaal correct spreken is lastiger. De uitspraak was voor mij de grootste uitdaging. Hiervoor is aan te raden om erg veel naar de Zweedse uitspraak te luisteren (in mijn geval met luisterboeken en films) en vooral de klanken proberen
na te bootsen. Elke Zweed apprecieert als je zweeds probeert te praten en ze zullen je ook zeker aanmoedigen om dit te doen en het spreektempo hierop aanpassen. Zeker als je met patienten zult omgaan/ in het ziekenhuis gaat werken, is het wel een pre om Zweeds te leren, zodat je begrijpt waar o.a. de overdrachten over gaan en je makkelijker kunt communiceren met patienten/ supervisoren. In Zweden zelf worden een aantal keer per jaar ook basiscursussen Zweeds gegeven voor internationale studenten. Om te kijken of deze gehouden worden tijdens jouw stage, kun je contact opnemen met de Zweedse international office. Maar wees gerust: Indien je geen tijd hebt om Zweeds te leren, zul je je ook prima kunnen redden in het Engels. Betalen: In Zweden kun je bijna alles krijgen wat in Nederland ook te koop is. Toch zul je in de supermarkt even moeten zoeken naar de producten die je het lekkerst vindt. Probeer zeker een keertje eland/ kladdkaka/ zweedse zalm of garnalen te eten. Het levensonderhoud is iets duurder dan in Nederland. Men betaalt hier vaker met een creditcard (met bijpassende ID-kaart/paspoort). Het betaalmiddel is de Zweedse kroon (SEK) en er kan meestal niet met euro’s betaald worden. Göteborg: de stad, reizen, weer, feesten, vrienden, sporten: Met meer dan 510.000 inwoners is Göteborg, na Stockholm, de grootste stad in Zweden. Vanwege de natuur en het goede openbare vervoer, doet de stad niet groot aan. Het grote tramnetwerk, de bussen en de OV-boten over de Göta Älv en naar de eilandjes zorgen dat je makkelijk en goedkoop (maandkaart voor 33 euro) van de ene plek naar de andere komt. In de stad zijn meerdere mooie parken, uitzichten, bezienswaardigheden en eet/drinkgelegenheden te vinden. Het reizen met de trein is in vergelijking met Nederland iets duurder. Bij het kopen van een ticket, reserveer je een vaste plek in de trein. Indien je voor bijv. een vakantie (plan dit ook in bij je stage, zodat je ook iets meer van het land ziet!) een auto wilt huren en zelf de weg op wilt gaan, is dit geen probleem. De wegen en bewegwijzering zijn uitstekend. Aangezien Göteborg aan de westkust van Zweden ligt, is het zeker de moeite waard om deze mooie omgeving aan te doen tijdens je verblijf in Zweden. Vanwege de ligging, waait het bijna continu in Göteborg. Hierdoor waaien eventuele buien/wolken ook weer snel over. De zomer van mijn stage was de natste zomer ooit, en ondanks dat, heb ik veel tijd buiten door kunnen brengen.
Uitzicht Hunnebostrand (Westkust Zweden), tijdens vakantie Zweden brengen veel tijd buiten door: naast het joggen in het park/ genieten van de natuur is het ‘att grilla’ zeer geliefd: bij goed weer legt men een kleedje op de grond in het park, steekt een barbecue aan en speelt met vrienden spellen/ kletst wat bij tot laat in de avond. Tijdens nationale feesten ligt letterlijk het hele park vol met mensen die allemaal aan het ‘grilla’ zijn. Uiteraard wordt hierbij, ondanks de hoge prijs, alcohol genuttigd, die alleen in de staatswinkel (systembolaget) te krijgen is. Dit is iets wat we met een groepje uitwisselingsstudenten en enkele Zweden dus ook regelmatig hebben gedaan. Het is ook erg leuk om met zo’n diverse groep af te spreken, in de stad te hangen, in het park te grillen, naar de bios te gaan/ films te kijken, te zwemmen etc! Helaas viel mijn stage aan het einde van het Erasmusjaar en werd de groep steeds kleiner, zeker toen het Zweedse deel van de groep tijdens de zomervakantie allemaal Göteborg verliet om naar hun ouders te gaan. Gelukkig bleven we met een klein groepje van 4 over, waarmee ik menig uur gezellig heb doorgebracht. Uiteraard is het ook nooit verkeerd om lekker alleen op verkenning te gaan. Toch zijn er momenten geweest dat je ‘thuis’ met je vrienden en familie toch wel mist. De universiteit heeft een groep die buitenlandse studenten wegwijs maakt in Göteborg en de eerste sociale contacten helpt te leggen dmv leuke activiteiten. Zij zijn te benaderen via een mailadres dat bekend is bij de international office. Qua sporten zijn er, naast het hardlopen in de natuur, genoeg mogelijkheden. De universiteit heeft een eigen sportcentrum met oa fitnessmogelijkheden. Er zijn verschillende studentensportverenigingen en informatie daarover is wederom te krijgen via de studentenverenigingen aldaar. Als je meer van het zwemmen bent (zoals ik), kun je terecht in het mooie zwembad ‘Valhalla’ met 50-meterbanen.
‘Grilla in Slottskogen’ tijdens ‘midsommaraftonl De wetenschappelijke stage: ‘Mijn’ onderzoek heb ik gelopen op de afdeling eerstelijnsgeneeskunde in het Sahlgrenska Universiteitsziekenhuis. 12 weken lang heb ik me verdiept in kwaliteitsindicatoren en hoe deze beinvloed worden door oa fysieke activiteit en roken bij patienten met type 2 diabetes. Wekelijks vonden er besprekingen plaats met de professor over de voortgang van het onderzoek en kreeg ik feedback op het gedane werk. De rest van de week had ik de tijd om zelf me te verdiepen in de literatuur, de analyses te doen (bijgestaan door een statisticus die alleen Zweeds sprak) en aan het artikel te schrijven. Door deze werkstructuur heb ik de mogelijkheid gehad om zelf de beginselen van het doen van onderzoek te leren en vooral om zelf te leren van mijn fouten. Alhoewel het frustrerend is dat je sommige dingen minstens 10 keer over moet doen, leer je er wel van en doe je het een volgende keer niet meer fout. Halverwege de stage heb ik een presentatie gehouden voor ‘kenners/vrienden van de prof’ en een deel van de overige onderzoeksgroep over de eerste resultaten. Deze presentatie heeft me veel feedback opgeleverd, die ik oa kon gebruiken voor re-analyses en mijn discussie. Een keer in de zoveel tijd was er ook mailcontact met mijn Nederlandse begeleider, die vaak een verfrissende blik op het onderzoek kon werpen. De Zweedse werksfeer is een stuk relaxter dan in Nederland. Iedereen werkt wel door, maar er hangt niet een gespannen sfeer. De zweden die ik heb leren kennen, zijn open en vriendelijk, praten honderduit tijdens pauzes en zijn geinteresseerd in je als persoon. Na 12 weken volgde er een beoordeling door zowel de professor in Zweden en ter goedkeuring door mijn begeleider in Nederland, waarna het onderzoek volgens de normale route door een 2 e corrector beoordeeld kon worden.
Mijn werkkamer tijdens het onderzoek Vrij keuzecoschap heelkunde/ anesthesie Na het inleveren van mijn Hepatitis-B vaccinatiebewijs en een MRSA-test met goede uitslag, mocht ik beginnen aan het coschap heelkunde/anesthesie in het Sahlgrenska universiteitsziekenhuis. Aangezien ik hier in de zomerperiode zat, was ook hier geen enkele medisch student te bekennen. In Zweden doen medisch studenten na ongeveer 5 jaar hun artsexamen en worden ze AT-läkare. Ze zijn dan gelegitimeerd arts en mogen medicatie voorschrijven/ eigen patienten behandelen, maar hebben nog weinig praktijkervaring opgedaan. Alle AT-läkare doen 2 jaar ervaring op op de verschillende afdelingen. Daarna stromen ze door tot ST-läkare (AIOS hier). Wat mag je als Nederlands medisch student, wel ervaring, niet gelegitimeerd dan doen in de zomer? Eigenlijk bijna alles... Na de overdracht op de IC begon ik aan mijn eerste week anesthesie, iets waar ik weinig van had gezien tijdens mijn coschappen. De basisprincipes van het ABC pre-, peri- en post-OK werden me bijgebracht onder het motto ‘see one, do one, teach one’. Iedereen was erg enthousiast en liet me onder supervisie handelingen uitvoeren, zolang het allemaal maar verantwoord bleef. Vervolgens heb ik tijdens de week op de IC eindelijk geleerd om een bloedgas goed te interpreteren en heb ik het idee dat ik de basis van het infuusbeleid een beetje snap. Verder hebben de ziektebeelden op de IC grote indruk op me gemaakt. De grote (neuro)traumata werden oa door de staf vanuit de IC opgevangen op de SEH: iets dat ik tijdens mijn reguliere coschappen niet eerder had gezien, maar waarvan ik veel heb geleerd (met name door de uitleg/ nabesprekingen achteraf). Vervolgens had ik nog 4 weken heelkunde waarvan 3 weken OK/afdeling en 1 week SEH. De meeste begeleiders op de afdeling waren van mening dat ik meer zou leren op de OK, wat resulteerde in het assisteren van vele OK’s. In de zomer was er maar 1 OK-complex voor de heelkunde open en daar werd dus ook heelkunde in de breedste zin van het woord bedreven: van appendicitiden tot AAA, van mammachirurgie tot Whipples, van fracturen tot transplantatie-OK’s. Een ‘normale’ dag bestond uit: ochtendoverdracht en röntgenbespreking, inleiden OK’s met de anesthesie, assisteren en uitleiden en
afhankelijk van de grootte van de OK dit meerdere malen op een dag. Er was geen avondoverdracht en dus was je vaak rond 17.00/18.00 klaar. Op de SEH zag ik zelfstandig patienten en overlegde ik met mijn supervisor over onderzoek en beleid (net als in Nederland dus). Het enige verschil met Nederland was hier, dat patienten vaak al enige uren lagen te wachten, omdat er te weinig SEH/heelkunde-artsen waren en er tussendoor te vaak traumata binnenkwamen die uiteraard de prioriteit hadden. Het was een supercoschap waarin ik veel heb geleerd en veel mogelijkheid heb gehad om allerlei vaardigheden te oefenen.
Coschap in het Sahlgrenska Ervaring: Samenvattend heb ik bijna alleen maar goede herinneringen aan mijn buitenlandstage. Natuurlijk is het in het begin even moeilijk om iets op te bouwen/ mensen te leren kennen, maar dat hoort er allemaal bij. Iedere keer als ik mijn verhaal over deze stage aan iemand vertel, weet ik het zeker: ‘ik had dit voor geen goud willen missen!’ Joep Kortekaas PS Wil je meer weten/ lezen: http://joepinzweden.waarbenjij.nu of vraag via umc international office mijn mailadres!
