Analyse ontwikkeling leerlingaantallen Naar aanleiding van de 1 oktobertelling 2014 heeft VGS Adivio weer een korte analyse uitgevoerd waarbij onderzocht is in hoeverre de leerlingaantallen onderhevig zijn aan een stijging of daling. De reden voor dit jaarlijkse onderzoek is dat in de loop der jaren de leerlingenaantal van verschillende individuele schoolbesturen sterk fluctueert. Dit onderzoek rekent met de leerlingaantallen van 160 bij VGS aangesloten scholen, exclusief (V)S(B)O besturen. Hierbij is gekeken naar de oktobertellingen van de afgelopen 6 jaar met 2009 als basisjaar. De werkwijze van dit onderzoek wijkt licht af met eerdere jaren. Er is een update uitgevoerd voor wat betreft de aangesloten scholen bij VGS. Omdat van de nieuwe scholen het leerlingaantal pas van 2009 is te achterhalen is het termijn wat aangepast. Het aantal onderzochte scholen is wel gestegen en daarmee ook het totaal aantal leerlingen. De scholen zijn onderverdeeld in 4 regio’s, wat het volgende overzicht geeft voor 2014: Aantal scholen
Aantal leerlingen op 1 oktober 2014
Regio Noord: Friesland/Groningen Flevoland Overijssel
4 6 15
401 1.296 3.670
Regio Oost: Gelderland
43
11.200
Regio Zuid: Noord-Brabant Zeeland
4 27
1.480 5.081
Regio West: Utrecht Zuid-Holland Totaal
20 41
3.670 11.052
160
37.850
Ook dit jaar zijn de gegevens vergeleken met de landelijke cijfers. Hiervoor zijn de tellingen gebruikt welke gepuliceerd zijn door het DUO. Op basis van deze gegevens is ook de bekostiging van de scholen bepaald.
Ontwikkeling leerlingaantallen macroniveau (per 1-10) 104%
Scholen VGS
102%
Landelijk
100% 98% 96% 94% 92% 90% 2009
2010
2011
2012
2013
2014
Afbeelding 1: leerlingaantallen op macroniveau In bovenstaande afbeelding is de ontwikkeling van het leerlingaantal inzichtelijk gemaakt van de bij VGS aangesloten scholen en de landelijke ontwikkeling. Het totaal aantal leerlingen van de bij VGS aangesloten scholen was per 1-10-2009 38.152. Landelijk waren er met de telling in 2009 1.547.839 leerlingen binnen het primair onderwijs (exclusief speciaal onderwijs). In vergelijking met de landelijke ontwikkeling is het leerlingaantal voor de ‘VGS-scholen’ vrij constant gebleven. Over de afgelopen 6 jaar is het leerlingaantal met bijna 0,8% gedaald, wat een absolute daling van ruim 300 leerlingen betekent. Landelijk gezien daalt het leerlingaantal veel sneller met een daling van meer dan 1% per jaar. De totale daling in 6 jaar komt neer op 5,85%, in absolute aantallen is dit meer dan 90.000 leerlingen. Uit eerdere onderzoeken van de VGS bleek dat het leerlingaantal tussen 2006 en 2009 sterk is gedaald. Deze daling heeft zich beperkt doorgezet. Enkel afgelopen 2 jaar lijkt het leerlingaantal wat sterker te dalen. Dit staat echter in schril contrast met de daling die landelijk is ingezet. De ontwikkeling van de leerlingaantallen per ingedeelde regio wordt hieronder in grafieken weergegeven. Er is gekeken naar de percentuele verhoudingen van het leerlingaantal in een betreffend jaar met het basisjaar 2009.
Regio Noord:
Ontwikkeling leerlingaantallen regio Noord 104,00%
Scholen VGS
102,00%
(per 1-10)
Landelijk
100,00% 98,00% 96,00% 94,00% 92,00% 90,00% 2009
2010
2011
2012
2013
2014
Afbeelding 2: leerlingaantallen in de regio Noord Het leerlingaantal in de regio Noord is de afgelopen jaar vrij fluctuerend geweest. Desondanks daalde het leerlingaantal nooit onder het niveau van 2009. Met name de afgelopen 2 jaar is het leerlingaantal stabiel gebleven, de telling van 2014 lag slecht 1 leerling lager dan de telling van 2013. In absolute aantallen steeg het leerlingaantal van de VGS achterban in de regio Noord van 5.361 op 1 oktober 2009 naar 5.367 op 1 oktober 2013 (0,11%). De regio Noord kan gezien worden als de meest stabiele regio. Een verandering groter dan een procent kwam de afgelopen jaren niet voor. Overigens kunnen de verschillen per individueel schoolbestuur wel fors zijn. Landelijk gezien is deze stabiliteit niet waar te nemen. De afgelopen jaren was er sprake van een sterke daling van 7,3% in deze regio (23.000 leerlingen). Voor de regio Noord zijn de provincies Drenthe, Flevoland, Friesland, Groningen en Overijssel meegenomen. Regio Oost: 105,00%
Ontwikkeling leerlingaantallen regio Oost (per 1-10) Scholen VGS
Landelijk
100,00% 95,00% 90,00% 85,00% 2009
2010
2011
2012
2013
2014
Afbeelding 3: leerlingaantallen in de regio Oost De regio Oost laat een opmerkelijke ontwikkeling zien. Voor de VGS achterband wordt de provincie Gelderland als regio Oost beschouwd. Vanaf het startjaar 2009 is het aantal leerlingen bij de VGS achterban met 2,3% gestegen. Dit betekent een stijging van ruim 250 leerlingen naar 11.200 leerlingen.
Opmerkelijk is de vergelijking met de landelijke ontwikkeling. De daling die landelijk te zien is, is vrij fors. Waar er in 2009 nog bijna 195.000 leerlingen in de regio Oost zaten, waren dit er in 2014 nog geen 177.500. Dit is een daling van ruim 8,5%. Regio Zuid: 105,00%
Ontwikkeling leerlingaantallen regio Zuid (per 1-10) Scholen VGS
Landelijk
100,00% 95,00% 90,00% 85,00% 2009
2010
2011
2012
2013
2014
Afbeelding 4: leerlingaantallen in de regio Zuid Vanaf de eerste telling in 2009 is het aantal leerlingen in de regio Zuid bij de VGS achterban licht gedaald. Afgelopen jaar heeft deze regio voor het eerst weer een stijging laten zien. Hoewel de stijging beperkt was (0,08%) is dit wellicht een teken dat het leerlingaantal zich stabiliseert. In totaal heeft de regio zuid 6.561 leerlingen bij de VGS achterban. Landelijk gezien is ook in de regio Zuid een daling te zien. Onder deze regio worden de provincies Noord-Brabant, Zeeland en Limburg verstaan. De jaarlijkse daling is bijna 2% en lijkt niet te verminderen. Over de afgelopen 6 jaar is het leerlingaantal met ruim 9% gedaald, een daling van ruim 32.000 leerlingen. Regio West:
Ontwikkeling leerlingaantallen regio West (per 1-10) 104,00%
Scholen VGS
102,00%
Landelijk
100,00% 98,00% 96,00% 94,00% 92,00% 90,00% 2009
2010
2011
2012
2013
2014
Afbeelding 5: leerlingaantallen in de regio West De regio West (Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht) laat als enige regio een vergelijkbare ontwikkeling zien tussen de scholen bij de VGS en de landelijke trend. Het verschil is wel dat landelijk gezien de daling vrij constant is, terwijl bij de VGS achterban de daling met name vanaf 2012 is ingegaan. Ten opzichte van 2009 is het leerlingaantal bij de VGS achterban met bijna 3% gedaald, een daling van 452 leerlingen.
Landelijk gezien was de daling procentueel gezien iets minder sterk met 2,65%. Dit is een daling van ruim 18.000 leerlingen. Opvallend is dat de regio West landelijk gezien de meest stabiele regio is, maar bij de VGS achterban de regio die het sterkst is gedaald de afgelopen jaren. De gegevens 2014 versus 2013: Het onderstaande overzicht brengt nog eens duidelijk in beeld wat de verschillen zijn tussen de telling per 1 oktober 2014 en 1 oktober 2013 van de bij de VGS aangesloten besturen. Wat opvalt is dat de verschillen tussen de besturen onderling nog steeds behoorlijk zijn. Bijvoorbeeld in de regio Zuid daalt het aantal leerlingen bij het ene bestuur met 35 waar het aantal leerlingen onder het andere bestuur met 25 stijgen. Verder komt duidelijk het verschil tussen de regio’s naar voren.
Absoluut verschil Regio Noord Regio Oost Regio Zuid Regio West Totaal
-1 40 -5 -185 -141
Min
Mediaan
Max
Gemiddelde
-30 -21 -35 -35
0 -1 -1 -5
19 34 25 23
-0,08 1,14 0,17 -4,20
Conclusie: Naar aanleiding van bovengenoemde ontwikkelingen kan duidelijk gesteld worden dat het leerlingaantal bij de VGS aangesloten scholen daalt, maar fors minder dan de landelijke trend. Wanneer enkel gekeken wordt naar de VGS achterban is met name vanaf de telling van 1 oktober 2012 een daling te zien. Dit is dus vanaf het schooljaar 2013/14. Landelijk gezien daalt het aantal leerlingen veel constanter. Het is onzeker of op korte termijn het leerlingaantal zich zowel landelijk als bij de VGS achterban zal stabiliseren. Wanneer het leerlingaantal van de VGS achterban op regionaal niveau wordt vergeleken met de landelijke ontwikkeling, zijn de verschillen groot. Enkel regio West volgt een vergelijkbare trend als de landelijke ontwikkeling. Het grootste verschil is wel te zien onder de regio Oost, die onder de VGS achterban stijgt, maar landelijk gezien sterk daalt. De soms sterke fluctaties binnen de leerlingaantallen van individuele schoolbesturen kunnen in een groot aantal gevallen toegeschreven worden aan een herverkaveling binnen de regio’s zelf, mogelijk gekoppeld aan de groei of krimp van een bepaalde kerkelijke gemeente en de mate van aantrekkelijkheid van wonen in bepaalde plaatsen. Dienstverlening financieel advies: Fluctuaties in de leerlingaantallen hebben direct financiële invloed op de school, daar dit één op één (zij het een jaar later) doorwerkt in de bekostiging. Gemiddeld wordt er per leerling circa 4.000 euro aan rijksbijdragen ontvangen. Een aantal leerlingen minder kan dus al behoorlijke financiële gevolgen hebben. Een daling van het leerlingaantal blijkt in de meeste gevallen lastig te managen. Scholen blijven zitten met een overtollige personele bezetting, wat grote effecten heeft op de exploitatie. Daarnaast zijn er de materiële lasten, die ook bij de leegstand van een lokaal, elk jaar optreden. Voor een school is het
noodzakelijk kritisch te kijken naar de ontwikkeling van het leerlingaantal. Bij een forse daling kunnen bepaalde ingrepen niet uitblijven. Heeft u behoefte aan ondersteuning op dit gebied? U kunt de adviseurs van VGS Adivio inschakelen om nauwkeurig de financiële gevolgen van een dalend leerlingaantal voor uw school-specifieke situatie te berekenen. Daarnaast helpen zij u graag bij het nadenken over mogelijke bezuinigingsactiviteiten, maar daarnaast ook bij het beleidsrijk inzetten van overtollige of extra middelen. U kunt vrijblijvend contact opnemen met de adviseurs Financieel Management en Human Resource Management. De contactgegevens zijn is te vinden onder deze link.
