jaargang 3 | oktober 2013
09
04 Op jacht
09 Toekomstperspectief
20 Ontwikkeling Zuidas
25 Wonen en zorg
Hoe de gemeente Amsterdam buitenlandse bedrijven overhaalt zich hier te vestigen
Demografische ontwikkelingen spelen Amsterdamse vastgoedmarkt in de kaart
Samenwerking moet Zuidas transformeren tot levendige Amsterdamse wijk
Bouwinvest zet voorzichtige stappen op de zorgvastgoedmarkt
‘Amsterdam verbindt de rest van de wereld’
Voorwoord
3
C&A kent een lange geschiedenis van
“We zijn in voorbereiding met Top Vastgoed die het
172 jaar waarin de kledingwinkel van de
pand in opdracht van Bouwinvest herontwikkelt.
broers Clemens en August Brenninkmeijer
Na de planning van de bouwfases wordt aan het
Burgemeesters van grote steden in de
Naast de bestaande grote portefeuille
wereld gaan meer bepalend worden
in Amsterdam heeft Bouwinvest op dit
uitgroeide tot een internationaal bedrijf met
eind van dit jaar begonnen met de bouw. Dat is een
dan de minister-president van een land.
moment zes locaties in aanbouw waarmee
meer dan 1500 winkels in 20 Europese landen.
vrij ingewikkelde operatie omdat gedurende de
De landsgrenzen vervagen. Als de burge-
een bedrag gemoeid is van 400 miljoen
De eerste winkel stond in Sneek maar al snel
meester van Amsterdam zijn taak goed
euro, dat is een investering van 100 euro
volgden Groningen en Amsterdam. De vestiging
uitvoert, kan hij de positie van de stad
per nieuwkomer. Het is een goede
in Amsterdam op het Damrak heeft altijd een
op de wereldkaart versterken. Het is aan
investering, Amsterdam heeft te weinig
belangrijke rol gespeeld en wordt binnen C&A
hem om iedereen die hij daarbij nodig
huurwoningen in de vrije sector.
ook wel gezien als de bakermat van de expansie
‘Dit is de allergrootste verbouwing die ik in mijn carrière heb meegemaakt’
in Europa.
heeft te mobiliseren. Op de langere termijn gaan we naar een Deltametropool waarbij Den Haag inzet
Tot eind jaren ’80 was het hoofdkantoor van C&A
verbouwing de winkel open blijft voor het publiek.
Metropolitan Area stand op de Expo Real.
op recht en internationale instituties,
Nederland hier ook gevestigd en werd kleding
Alleen de vloeren en de kolommen blijven, voor de
Wij geloven sterk in kapitalisatie van de
Rotterdam op transport en logistiek en
vanuit dit kantoor ingekocht en gecollectioneerd
rest wordt alles gestript en opnieuw opgebouwd.
merknaam Amsterdam. We moeten daarbij
de nieuwe Maasvlakte en Amsterdam op
voor de Nederlandse markt. Met de Europese groei
Dit is de allergrootste verbouwing die ik in mijn
af van het oude imago van Amsterdam
bereikbaarheid en een goede kennisinfra-
van het modeconcern werd de inkoop gecentrali-
carrière heb meegemaakt. Het is bijna complete
als vrijplaats voor drugs en alcohol.
structuur. Dan heb je een Deltametropool
seerd en voor de damesafdeling verplaatst naar
nieuwbouw.”
Grote steden als Amsterdam hebben
met sterke gebieden, een goede infra-
Düsseldorf en voor de herenafdeling en de kinder-
het meeste draagvlak voor ontwikkeling.
structuur en een mooie groene long in het
afdeling naar Vilvoorde. In Dusseldorf en Vilvoorde
De grootscheepse operatie moet uiteindelijk
Zij trekken mensen aan en economische
midden. Dit betekent werk aan de winkel
zijn de Europese hoofdkantoren gevestigd.
resulteren in de eerste Nederlandse ‘Flagship Store’
activiteiten en dat rolt als een sneeuwbal
voor de burgemeesters en investeerders!
verder. In Amsterdam zijn er het laatste
2
Colofon Uitgave
Redactioneel concept
Bouwinvest
Afdeling Business Development,
La Guardiaweg 4
Marketing & Communicatie
Amsterdam
Bouwinvest
Postbus 56045
viervier strategisch ontwerp
Dick van Hal, directievoorzitter
‘Vastgoedbeleggingen in Amsterdam zijn waardevast’
concept, vanuit C&A Europa ontwikkeld, is onlangs
van C&A, nog altijd een speciale plaats in. “Dat is
neergezet in Madrid en Parijs en wordt nu
waarschijnlijk omdat het de eerste grote winkel
gebouwd in Düsseldorf en straks dus ook in
was. C&A is vanuit Amsterdam groot geworden en
Amsterdam. Het gaat om grote winkels met
er is altijd een emotionele binding geweest met
veel vloeren. Het concept wordt voor Amsterdam
de stad en met deze plek.”
aangepast: elk flagship krijgt een thema dat past
3 35
bij de stad. Het wordt echt het voorbeeld voor de rest van de C&Aerwinkels in Nederland”, aldus krijgt het gebouw, dat stamt uit Oprichter de Kiki Sarasola heeft het volste 9 Binnenkort Amsterdam biedt 25 Toekomst
voor beleggen Zeedijk dieambitieuze toegeeft dat het pand met jaren jaren zestig, een complete facelift. De winkel is vertrouwen in dat het project goede kansen in zijn zorgvastgoed
zestig uitstraling echt toe is aan een opknapbeurt. aan verbouwing toe en door de herontwikkeling een succes zal worden. Instapmoment Nederlandse Verantwoord in vastgoed “Met het idee zoals het er nu ligt, met de nieuwe zorgmarkt staat aan De Nederlandse
gevel, komt de winkel in Amsterdam tot van grote veranderingen. de meer vooravond Zuidas thuisbasis zijn recht.” 40% van de ruimte staat leeg en dat in het centrum vastgoedbeleggers die willen investeren Dit heeft ook gevolgen voor de eisen voor stadsgenieters “Van hetgoed heleinstapmoment pand wordt nuvoor maar 60% benut, Het is een 20
Amsterdam, datNederland is zonde”, biedt vindt Zeedijk.Naast Er zijnkantoren nu ook ruimte in van Nederland. Binnen
die worden gesteld aan zorgvastgoed.
nu plannen om het pand opnieuw in te woningen Amsterdam alsgemaakt meest dynamische voor
Bouwinvest kijkt alvast naar de toekomst
zodat het voor 100% wordt endelen transparante vastgoedmarkt de benut.
Zuidas transformeert van voornamelijk
en de kansen van beleggen
beste kansen.
kantorengebied naar een levendige
in zorgvastgoed.
Bouwinvest
4 Amsterdam spin in het web
Monique Harmsen
Samenwerking binnen en buiten
elkaar overlopen. De eerste fase,
En verder
de metropool
14 Room Mate: betaalbare luxe
de ontwikkeling van Gershwin, is zo
Gedicht Menno Wigman
28
Wethouder Caroline Gehrels en Hilde
Amsterdam past in onze filosofie
goed als rond. Er komen 1300 huur-
3x Amsterdam
29
van der Meer, directeur van amsterdam
Ondanks de crisis groeit de Spaanse
en koopwoningen in verschillende
Druk
inbusiness, geven aan welke initiatieven
hotelketen Room Mate door.
prijsklassen.
Akxifo
zij nemen om buitenlandse bedrijven over
Het nieuwste hotel ligt op het IJdok.
T +31 (0)20 – 677 1600
Grafisch ontwerp
F +31 (0)20 – 677 1700
viervier strategisch ontwerp
[email protected]
Coördinatie en eindredactie
Zeedijk, Manager Building & Real Estate Benelux
wordt de ruimte in het gebouw beter benut. vastgoedmarkt
1040 AA Amsterdam
www.bouwinvest.nl
we direct ons nieuwe winkelconcept. Dit nieuwe
Tekst en redactie
Afdeling Business Development, Marketing & Communicatie
Fotografie
Bouwinvest
Twan de Veer
te halen zich hier te vestigen.
woonwijk waar wonen en werk in
inbeeld nr 9 oktober 2013
jaren 40.000 mensen bijgekomen.
van C&A. “Met de verbouwing implementeren Toch neemt de winkel aan het Damrak volgens Rob
inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
Dit jaar staat Bouwinvest in de Amsterdam
marktverhaal
De nabijheid van de luchthaven Schiphol is een van de
samenwerking binnen en buiten de metropool
pluspunten van Amsterdam als vestigingsplaats voor buitenlandse ondernemingen.
Amsterdam spin in het web 5
Amsterdam is een kleine compacte metropool en daarmee onderscheidt het zich van andere grote metropolen. Bedrijven vinden het prettig dat Amsterdam zo sterk verbonden is met de rest van de wereld via de luchthaven Schiphol, de havens en het grootste internetknooppunt van de wereld AMS-IX. Hilde van der Meer, directeur amsterdam inbusiness
Uitstraling
Amsterdam inbusiness is sinds 2007 actief met
Bedrijven plaatsen het hoofdkantoor in Amsterdam
als primaire taak buitenlandse bedrijven naar
maar hebben daarnaast vaak activiteiten in andere
Amsterdam te halen en deze bedrijven te faciliteren.
plaatsen in Nederland. Dat stimuleren we ook.
Aanvankelijk was de Investment Agency alleen
Het gaat niet alleen om de samenwerking binnen
gericht op Amsterdam, maar sinds 2008 hebben
de metropool maar ook om de samenwerking met
vier gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Haarlem-
Eindhoven, Wageningen, Den Haag en Rotterdam.
mermeer en Almere, die onderdeel zijn van de
Daar spelen de burgemeester en de wethouders
metropoolregio, budgetten en menskracht bij
van Amsterdam een belangrijke rol in. Als het goed
elkaar gevoegd in amsterdam inbusiness om de
gaat met Amsterdam is dat ook goed voor de rest
markt gezamenlijk te bewerken.
van Nederland.
inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
4
marktverhaal
Om buitenlandse bedrijven te vinden en te
Hoewel we over een aantal sterke clusters
interesseren om naar Nederland te komen, zetten
beschikken deden we weinig met onze kennis-
we een breed scala aan activiteiten in. We werken
instellingen; we hebben twee goede universiteiten
nauw samen met het Netherlands Foreign
en diverse onderzoeksinstituten, maar we werkten
Investment Agency (NFIA) van het ministerie van
onvoldoende samen. Dat zag je ook met marketing
Economische Zaken. Dat beschikt over 18 kantoren
waar nu een directe verbinding is gemaakt met de
in vele landen waar bedrijven klaar zijn om de
congresmarkt, Amsterdam is de achtste congresstad
Europese markt op te gaan. Deze mensen spreken
in de wereld, en met toerisme en hotelontwikke-
voortdurend met bedrijven en polsen of ze
lingen. De city marketing van de metropoolregio
interesse hebben in een vestiging in Nederland.
wordt sinds begin 2013 vanuit een centraal punt
We zoeken ook zelf contact met bedrijven
gevoerd: Amsterdam Marketing.
bijvoorbeeld via deskresearch of via het dienstverlenersnetwerk. Het gebeurt ook dat je een
Combinatie van factoren
bedrijf aantrekt in een bepaalde sector en een
Veel bedrijven komen naar Amsterdam om van
paar werken later komt er nog een bedrijf in
daaruit hun producten op de Europese markt af
dezelfde sector. Dan gaan we via marktonderzoek
te zetten, daarom zijn we ook zo sterk in logistiek.
soortgelijke bedrijven zoeken en leggen contact
Neem bijvoorbeeld een Chinees bedrijf dat producten
via het netwerk van NFIA of we nodigen ze uit voor
voor de telecommarkt maakt. Zij zoeken een afzet-
een congres of gewoon een bezoek aan Amsterdam.
markt in Europa en het liefst willen ze dat doen vanuit een centraal punt, dan scoort Amsterdam heel goed. Dat heeft te maken met de connectiviteit
Amsterdam inbusiness werkt naast andere
die er is, de beschikbaarheid van talent, regelgeving
organisaties ook nauw samen met de Amsterdam
maar ook met kwaliteit van leven en de dienst-
Economic Board waarin topondernemers, vertegen-
verleners in en rondom Amsterdam. Andere bedrijven
woordigers van de overheid en kennisinstituten
komen voor de toegevoegde waarde die de aan-
hun kennis en netwerk delen en met elkaar werken
wezigheid van clusters van bepaalde bedrijven hen
aan het versterken van het vestigingsklimaat en
biedt. Vaak is het een combinatie van connectiviteit,
de innovatiekracht van de regio. De Board bepaalt
talent, de basis die op orde is (goed belastingklimaat
de strategie voor de economische ontwikkeling
en kwaliteit van leven), de aanwezige dienst-
Internationale dienstverlening
en innovatie in de regio en heeft daarvoor zeven
verleners en het netwerk.
Juist omdat we zo compact zijn, hebben we het
kansrijke clusters aangewezen: de creatieve
7
altijd moeten hebben van de rest van de wereld.
‘Als het goed gaat met Amsterdam is dat ook goed voor de rest van Nederland’
industrie, financiële en zakelijke dienstverlening,
Amsterdam inbusiness richt zich, ingegeven door
Amsterdam is heel erg internationaal gericht,
ICT, toerisme en conferenties, life science, logistiek
de marktvraag, op bepaalde sectoren en landen.
terwijl steden in Duitsland, Frankrijk en Engeland
en bloemen en voedsel.
Voor ons zijn dat in Azië: Japan, Korea, China, India
zich meer op de thuismarkt richten. Het maakt
en Taiwan. Daarnaast richt amsterdam inbusiness
Amsterdam heel efficiënt en voordelig in de
zich op Amerika dat ieder jaar goed is voor 40 tot 50%
internationale advieswereld. Je kunt Engelstalige
Hilde van der Meer is directeur van amsterdam
van de projecten en op de groeimarkten Brazilië en
dienstverleners vinden in Engeland maar voor
het jaar er na waren dat er 113 en het afgelopen
inbusiness dat namens de vier gemeenten, Haarlem-
Turkije. Zo’n 30% van alle projecten komt uit Europa,
kennis van de Europese of internationale markt
jaar vestigden 126 buitenlandse bedrijven zich in
mermeer, Amstelveen, Almere en Amsterdam voor de
bijvoorbeeld Scandinavische bedrijven die van
hebt je specialisten nodig. Daar betaal je in
Amsterdam. Bedrijven zoeken naar de beste plek
Metropoolregio Amsterdam internationale bedrijven
mening zijn dat marketing en sales en logistiek veel
Engeland veel geld voor. In Nederland vind je die
voor bepaalde activiteiten en Amsterdam komt
aantrekt en faciliteert. Van der Meer is tevens adjunct-
beter gaan vanuit Amsterdam dan vanuit een stad
kennis makkelijker omdat die altijd al verder
daarbij vaak in beeld omdat de prijs/kwaliteit in
directeur van Economische Zaken Amsterdam en
in Scandinavië. Je ziet bijvoorbeeld ook dat Adidas
gericht is dan alleen op Nederland en Engels in
balans is. Verder zijn er ook veel servicebedrijven
zij zit in het strategische overleg met Amsterdam
de marketing en sales in Amsterdam heeft.
de dienstensector de voertaal is. Vanaf het begin
zoals LinkedIn, Groupon en Booking.com die klein
Marketing, Amsterdam Economic Board en Econo-
Dat heeft te maken met de kennis van het talent
laat amsterdam inbusiness een stijgende lijn zien in
beginnen en sterk groeien. Van dit soort bedrijven
mische Zaken over alles wat er op economisch vlak
in Amsterdam, de logistiek en de aanwezigheid
het aantal buitenlandse vestigingen in Amsterdam.
hebben we er een behoorlijk aantal in de stad en
speelt binnen de Metropoolregio. Van der Meer werd
van internationaal opererende reclamebureaus.
Zelfs de crisis bracht daar geen verandering in.
we hopen dat in de toekomst verder uit te breiden.
inbusiness
in 2012 Overheidsmanager van het jaar.
In 2008 hadden we ongeveer 90 tot 100 bedrijven,
inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
6
Samenwerking
marktverhaal
visie in de praktijk
Carolien Gehrels, wethouder van Economische
door scherp te zijn op nieuwe internationale ontwikkelingen en open staan voor wat een
Zaken en tevens locoburgemeester van
internationaal bedrijf wil en hier zo goed mogelijk op anticiperen. We benaderen bedrijven actief in
Amsterdam, is vanuit haar functie verant-
nauwe samenwerking met de Netherlands Foreign Investment Agency. Ook bouwen we aan duurzame
woordelijk voor het aantrekken van
banden met de bedrijven en we zorgen er vooral voor dat ze zich welkom en thuis voelen, en goed
buitenlandse investeerders voor de stad.
zaken kunnen doen.
instapmoment nederlandse vastgoedmarkt
Amsterdam biedt goede kansen
De grootste kans voor Amsterdam is tegelijkertijd onze grootste uitdaging: de rol van steden in de wereldeconomie groeit. Steeds meer economische
Scherp zijn op internationale ontwikkelingen
activiteiten vinden plaats in metropolen. Amsterdam
Een goed vestigingsklimaat heeft hoge prioriteit.
neemt toe. Wij willen binnen Europa een van de
Het is één van de speerpunten van het Amsterdams
sterkste regio’s blijven. Samenwerking met de
stadsbestuur, bedrijven en kennisinstellingen.
regio, andere Nederlandse steden, bedrijfsleven
Concreet betekent dit dat we voortdurend op zoek
en kennisinstellingen is daarbij cruciaal. Daarbij
zijn naar kansen en mogelijkheden die zich voor-
richten we ons op sterke clusters waarmee de
doen en proberen knelpunten zo snel mogelijk
regio nationaal en internationaal een voortrekkers-
op te lossen.
rol kan spelen. De samenwerking tussen Schiphol,
heeft een sterke positie, maar ook de concurrentie
Het is een goed moment om in te stappen voor beleggers die willen investeren in Nederlands vastgoed. Na een periode van vijf tot zes jaar van afwaarderingen bevindt de markt zich op een gunstig punt in de cyclus. Bovendien heeft Nederlands vastgoed op de lange termijn een goede rendement/risicoverhouding.
KLM en de regio is een goed voorbeeld van wat we Amsterdam heeft van zichzelf al een grote
met elkaar kunnen doen. Schiphol behoort bij de
aantrekkingskracht op zowel bedrijven als talent.
top drie van Europa.
9
Wij willen dit versterken en ervoor zorgen dat dit in de toekomst ook het geval is. Bijvoorbeeld door
Veel economische groei en werkgelegenheid zal de
in te zetten op een nieuw technologisch instituut,
komende periode voortkomen uit de technologie-
te stimuleren dat de markt huurwoningen in het
sector. Het is belangrijk dat je daar als stad
Voor buitenlandse partijen is investeren in
wordt gekeken, zoals Nederland, dan staat
middensegment voor starters en internationaal
Amsterdam op inspeelt. We zoeken voortdurend
Nederlands vastgoed tevens een mogelijkheid
Amsterdam veelal bovenaan de lijst.” Dat is
talent ontwikkelt, investeringen in cultuur zoals
naar mogelijkheden om kennisinstellingen, bedrijven
om diversificatie in hun vastgoedportefeuille
volgens Koot verklaarbaar want naast de omvang,
de openbare bibliotheek, de Stadsschouwburg,
en talent aan de stad te binden. Belangrijk hierbij is
aan te brengen.
dynamiek en positieve vooruitzichten, zijn over
Eye, het Rijksmuseum en andere culturele
dat ze iets toevoegen aan de stad. De competitie
instellingen en citymarketing en acquisitie.
voor een nieuw technologisch instituut die we dit
Transparante markt
beschikbaar. Het betreft de meest transparante
We kunnen onze sterke positie alleen behouden
voorjaar hebben uitgeschreven is hier een mooi
Binnen Nederland biedt Amsterdam beleggers
markt. Voor buitenlandse beleggers kenmerkt de
voorbeeld van.
de beste kansen. Het is in alle sectoren de meest
Amsterdamse vastgoedmarkt zich door een goede
omvangrijke, dynamische en transparante vast-
toegankelijkheid en een goede beschikbaarheid
Amsterdam heeft in de persoon van Eberhart van
goedmarkt. De vooruitzichten voor Amsterdam
van beleggingsproducten. Het is verder een
der Laan een burgemeester die voor de komende
zijn bovendien positief, het inwonertal neemt
stabiele markt met, internationaal gezien, relatief
jaren duidelijk zijn zinnen heeft gezet op het
het komende decennium verder toe.
weinig volatiliteit.
wethouder
de Amsterdamse vastgoedmarkt de meeste cijfers
versterken van de internationale positie van
Carolien Gehrels is sinds april 2006 wethouder
Amsterdam. Dat geldt overigens ook voor de rest
“Amsterdam is de stad met het hoogste core-
Demografische ontwikkelingen
in Amsterdam. Sinds april 2010 beheert zij de
van het college en de gemeenteraad. Ik ben ervan
beleggingsprofiel bij buitenlandse investeerders”,
De demografische ontwikkelingen spelen de
portefeuilles Economische Zaken, Kunst en Cultuur,
overtuigd dat dit de komende jaren alleen nog
stelt Robert Koot, Manager Research bij Bouw-
vastgoedmarkt van Amsterdam in de kaart.
Lokale Media, Waterbeheer, Monumenten, Bedrijven,
maar zal toenemen. Amsterdam kan daarbij echter
invest. “Als bijvoorbeeld Aziatische beleggers naar
Daar waar in andere delen van Nederland rekening
Deelnemingen, Bedrijfsvoering en Inkoop. Carolien
niet zonder een sterke nationale overheid. En dat
Europa kijken, gaan ze eerst naar Londen en Parijs.
moet worden gehouden met een krimpende dan
Gehrels is tevens locoburgemeester van Amsterdam.
geldt ook andersom.
Wanneer vervolgens naar de omliggende landen
wel stabiele bevolking, is de verwachting voor
inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
8
visie in de praktijk
Amsterdam een stijgend aantal inwoners
Aan de hand van de Global Market Monitor van
Aan de Zuidas bijvoorbeeld neemt het aantal meters
worden internationaal gezien als de financiële
en huishoudens in het komende decennium.
Bouwinvest, een in eigen beheer ontwikkelde
kantoorruimte dat in gebruik is nog steeds toe.”
centra van Europa en alle vastgoedsectoren
Dat heeft duidelijke effecten op de woningmarkt.
monitor van internationale vastgoedmarkten Ook de woningmarkt laat een genuanceerder beeld
“Er is nog steeds een enorme vraagdruk op
stente wijze wordt samengebracht, schetst Koot
zien, hoewel het aan een groot aantal buitenlandse
Amsterdamse huurwoningen. Dat blijft voorlopig
de sterke maar ook de minder sterke punten
partijen voorbij gaat dat het mogelijk is om in
ook zo”, verwacht Koot. “Vooral vrije sector
van Amsterdam.
Nederlandse woningen te beleggen. “Er is nog het nodige werk te verrichten om deze markt
huurwoningen met een huur tussen de €700
Brede economische basis
internationaal op de kaart te zetten.” Het senti-
Vergeleken met de Duitse markt, waar 40% van
De kracht van de stad is dat de economie divers
ment rond de woningmarkt is volgens Koot bij
het woningbestand bestaat uit koopwoningen
is waardoor ze minder kwetsbaar is voor econo-
buitenlandse beleggers vooral gestoeld op de
en de overige 60% uit voornamelijk vrije sector
mische cycli. Amsterdam kent een sterke financiële
kantorenmarkt. Als wel specifiek naar de woning-
huurwoningen, is de situatie in Nederland
dienstverlening, maar daarnaast is bijvoorbeeld
markt wordt gekeken dan is dat vooral naar de
precies omgekeerd. Hier bestaat 60% van het
ook het toerisme goed ontwikkeld; het is de 8e
koopsector die al 5 tot 6 jaar in de malaise zit
Bouwinvest focust zich in haar internationale
bestand uit koopwoningen en 40% uit huur-
congresstad wereldwijd en de stad kent een sterke
en te kampen heeft met dalende prijzen. Dat zijn
campagne voorlopig op de woningmarkt.
woningen waarvan het merendeel bestaat
creatieve sector. Bovendien heeft Nederland een
de signalen die de buitenlandse media oppikken.
“We denken dat de woningmarkt als eerste uit
uit sociale huurwoningen. De vrije sector is
relatief stabiel economisch en politiek klimaat.”
‘De kracht van de stad is dat de economie divers is waardoor ze minder kwetsbaar is voor economische cycli’
het dal komt. De fundamenten voor kantoren en “Natuurlijk hebben wij ook de malaise van de
winkels zijn wat zwakker over de volle breedte
Schiphol speelt een belangrijke rol bij de bereik-
koopwoningmarkt en de afwaarderingen terug-
van de markt. Kantoren kunnen op lange termijn
baarheid en ontwikkeling van Amsterdam. “Er zijn
gezien in onze taxaties. Amsterdam heeft zich
een prima belegging zijn. Nederlandse kantoren,
maar weinig steden in de wereld waar de lucht-
echter relatief goed staande gehouden.
met name op de Zuidas, zijn weer aantrekkelijk
haven tot vijf tot tien minuten afstand ligt.”
De huurprijs en de bezettingsgraad van woningen,
geprijsd. Zelfs als je tien jaar geen waarde-
Ook de aanwezige kennisinfrastructuur, het fiscaal
het fundament van de kasstroom, zijn gedurende
ontwikkeling meemaakt, is er nog altijd een
vriendelijke klimaat en de beschikbaarheid van
de ‘crisisjaren’ op peil gebleven. De crisis biedt
direct rendement van 7 tot 8% mogelijk. Ik heb
goed opgeleide Engels sprekende mensen rekent
ook kansen: mensen kiezen eerder voor huren in
het dan wel over een kantoor op bereikbare en
Koot tot de sterke punten van de internationale
plaats van kopen. We hebben in 2011 en 2012 de
multifunctionele locaties waar over tien jaar
positionering van Amsterdam.
gemiddelde huurprijs in onze portefeuille kunnen
nog vraag naar is. We gaan er echter vanuit dat
verhogen. Dat kan alleen in een markt van
ook het indirecte rendement de komende tien
algemene krapte.”
jaar weer omhoog zal gaan.”
Economisch gezien staat Nederland er op dit
11 inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
‘De wereldwijde urbanisatietrend zet naar verwachting het komende decennium door’
tot €1.100 per maand zijn bijzonder gevraagd.
behoorlijk klein.”
10
profiteren daarvan.”
waarin alle beschikbare marktkennis op consi-
moment minder rooskleurig voor en dat heeft De wereldwijde urbanisatietrend zet naar
een negatief effect op de gebruikersmarkt
Overheidsmaatregelen die het moeilijker maken
verwachting het komende decennium door en
voor commerciële gebouwen en woningen.
om een huis te kopen, zullen de vraag naar
dat heeft ook gevolgen voor Amsterdam. Veel
Het consumenten- en producentenvertrouwen
huurwoningen verder doen toenemen verwacht
bedrijven en organisaties vestigen hun (hoofd)
is laag. Nederland heeft betere tijden gekend.
Koot. “Je ziet dat gemeenten nu ook inzetten op
kantoor in de stad. Dat creëert banen waardoor
Historisch blijkt dat de correlatie tussen eco-
de bouw van middeldure huurwoningen. Er is
Woningen*
Kantoren
Winkels
weer meer mensen naar de stad trekken en dat
nomische groei en waardeontwikkeling van
vraag naar, mensen willen een kwalitatief goede
Amsterdam
4,0
5,8
4,3
trekt weer bedrijven aan. “Het is een beetje het
het vastgoed 70-80% is.
huurwoning die een gelijkwaardig alternatief
Berlijn
4,2
4,8
4,4
München
4,2
4,4
3,8
vormt voor kopen en flexibiliteit biedt.”
kip-ei verhaal”, aldus Koot.
Genuanceerd beeld
Top netto aanvangsrendement Amsterdams vastgoed vs andere steden internationaal (2013)
Volgens Koot ontbreken in dit negatieve beeld de
Internationale campagne
Londen
n/a
3,6
3,5
nuances. “Het negatieve sentiment wordt vooral
Om de Nederlandse markt onder de aandacht
Parijs
2,9
4,3
3,8
gevoeld in de kantorenmarkt, maar ook hier ligt
van buitenlandse beleggers te brengen zou
Het Bouwinvest Residential Fund behaalde over
het genuanceerd. Als je goed kijkt, zie je dat de
volgens Koot meer moeten worden meegelift met
New York
n/a
4,5
n/a
2012 een vastgoedrendement van 1,3%. Het directe
leegstandscijfers van goed bereikbare kantoren-
Duitsland. “Dat geldt ook voor de woningmarkt.
Tokyo
n/a
3,9
4,3
rendement lag op 3,4% en het fondsrendement kwam
locaties met een multifunctionele omgeving lager
We kunnen Nederland als een soort provincie van
Hong Kong
n/a
3,0
2,9
uit op 0,6%. In 2012 is EUR 58 miljoen geïnvesteerd,
liggen dan in de rest van Nederland.
Duitsland presenteren om op de radar te komen
residential fund
de like-for-like toename van de huur was 3,2%.
van internationale partijen. Londen en Parijs
Bron: PMA, IPD (* landniveau), Bouwinvest Research bewerking
dat is een feit
inbeeld nr 9 oktober 2013
12
Amsterdam is de meest transparante vastgoedmarkt robert koot, manager research bouwinvest
de stelling
Room Mate: betaalbare luxe amsterdam past in onze filosofie
Room Mate Hotels is een keten van boutique
Reizigers willen vaak zoveel mogelijk beleven in
hotels die betaalbare luxe biedt aan reizigers.
de tijd die in een stad doorbrengen. Het is voor ons
Onze filosofie is dat de beste manier van reizen
dan ook heel belangrijk dat al onze hotels direct in
het bezoeken van vrienden is, vrienden die onze
het centrum zitten. In New York hebben we een
lifestyle en hun kennis van de stad met ons delen.
hotel op Times Square, in Miami op Ocean Drive
Daarom behandelen we onze gasten als vrienden
en ons nieuwste hotel in Amsterdam, het Aitana,
14
en zien zij ons hotel als hun huis. Het zijn geen
is gevestigd op het IJdok direct naast het Centraal
Een situatie van weinig concurrentie en slechte
Mensen zullen misschien minder geld uitgeven
15
inbeeld nr 9 oktober 2013
Kike Sarasola oprichter en directeur Room Mate
mensen die eenmalig van een hotel gebruik
Station en dicht bij de binnenstad. We zoeken
hotels is niet goed voor de stad. De nieuwe hotels
dan voor de crisis, maar ze houden nog steeds
maken maar gasten die regelmatig terugkeren.
altijd naar fijne en mooie internationale steden.
die hier onlangs zijn geopend of nog worden
van reizen en blijven dat ook doen. Reizen is ook
geopend zijn van goede kwaliteit en daar worden
betaalbaarder geworden. Onze hele keten heeft
de stad en alle hotels beter van.
een gemiddelde bezettingsgraad van 85 tot 87%
inbeeld nr 9 oktober 2013
Daarom hebben al onze hotels de naam van een fictieve vriend zoals Aitana, Carlos, Mari, Mario,
Mooiste stad
Grace en Alicia.
Ik ben erg blij met dit hotel in Amsterdam. Ik hou
wereldwijd. We hebben een niche gevonden in de
van Nederland. Toen ik lid was van de Spaanse
Niche
Olympische ruiterequipe heb ik drie jaar in
Room Mate bevindt zich bovendien in een niche
Maastricht gewoond. Zelf vind ik Amsterdam
in de markt. Wij bieden betaalbare luxe. Gasten
de mooiste stad van Europa en daarom is de keus
krijgen een vijf sterrenservice in een vier sterren
voor ons eerste hotel in Nederland op Amsterdam
hotel. Ze moeten het gevoel hebben dat ze bij
Room Mate is een Spaanse hotelketen die is opgericht in
gevallen. De stad heeft alles: cultuur, open minded
vrienden logeren. We zijn er van overtuigd dat
2001 door de flamboyante Olympische ruiter Kike Sarasola.
mensen en een liberale sfeer. Amsterdam
hier een markt voor is in Amsterdam maar ook
De filosofie van de hotelketen is gebaseerd op het idee dat
belichaamt alle waarden die we in Room Mate
in andere plaatsen.
de beste manier van reizen is om vrienden te bezoeken in
nastreven en dat is erg belangrijk. De stad past
elke stad. De keten beschikt over hotels in Madrid, Barcelona,
bij ons.
room mate
Onze hotels passen in de huidige trend van kostenbesparing en het zoeken naar extra waarde
Malaga, Oviedo, Granada, Salamanca, New York, Miami, Mexico City en Buenos Aires en sinds kort ook in Amsterdam op het
Er wordt mij wel eens gevraagd of het wel zo’n
voor je geld. Je kunt tegenwoordig reizen met een
IJDok: Room Mate Aitana. Dit hotel heeft 13 verdiepingen,
goed idee is om nu in Amsterdam een hotel te
low cost vliegmaatschappij als Easy Jet of Ryan Air.
283 kamers, zeven vergaderzalen en verschillende loungebars,
openen aangezien er na jaren van tekorten nu in
Je kunt naar een goed restaurant met goed voedsel
een restaurant en een fitnessruimte.
snel tempo veel nieuwe hotelkamers bij komen.
zonder excessief veel geld te betalen. Je kunt je
Het antwoord is ja. We zijn niet bang voor
modieus kleden in Zara en je kunt luxe overnachten
Het hotel draagt de handtekening van de Nederlandse architect
concurrentie, integendeel concurrentie is goed
in een Room Mate Hotel. We kijken heel goed naar
Jan Bakers en de Spaanse binnenhuisarchitect Tomas Alia.
maar dan moeten het wel goede hotels zijn.
waar we zitten en welke prijzen redelijk zijn.
markt voor ons product.
‘We behandelen onze gasten als vrienden en zij zien ons hotel als hun huis’
de stelling
Kansen
Europa, het is een fantastische plek om te starten
Na Amsterdam gaan we ook een hotel openen in
en daarna verder te reizen in Europa. Het trekt
Rotterdam en daarnaast kijken we naar verdere
toeristen aan, het trekt bedrijven aan, het is een
internationale expansie. Op dit moment doen zich
toegangspoort naar andere landen.
heel veel kansen voor. Er zijn veel gebouwen die voor ons geschikt zijn in de markt tegen redelijke
Aitana in Amsterdam is ons meest ambitieuze
prijzen. We verkeren in de gunstige omstandigheid
project tot nu toe. Met de opening van Aitana
dat Room Mate het goed doet en zo gebruik kan
groeit het aantal hotelkamers van iets meer dan
maken van de kansen die zich voordoen. We zitten
1000 naar 1300. Volgend jaar openen we ons vierde
dan wel in het midden van een crisis, maar die
hotel in Barcelona en een vijfde hotel in Madrid.
crisis biedt ook kansen. Als Spaans bedrijf hebben
Tussen nu en 2015/2016 willen we het aantal
we natuurlijk te maken met de Spaanse economie
hotelkamers uitbreiden naar 5000, dat is een
die niet zo goed gaat, maar gelukkig komt 70%
verdrievoudiging van het huidige bestand.
van onze inkomsten uit onze internationale
We blijven kijken naar kansen, naar gebouwen
activiteiten. Dat willen we ook zo houden.
en hotels. Daarbij zoeken we naar mogelijkheden in Europa en Noord- en Zuid Amerika, daar ligt onze focus in de toekomstige expansie.
Goede partners Mensen vragen wel eens: is er een grens aan jullie groei? Voor mij is er eigenlijk geen limiet aan onze groei zolang we er in blijven slagen goede partners en investeerders als Bouwinvest te vinden. Het is echter niet eenvoudig om de juiste investeerders te vinden. Je moet heel goed weten met wie je investeert. Je gaat een lange termijncontract aan voor 20 tot 25 jaar. Het is als een huwelijk en je moet erg voorzichtig zijn met wie je trouwt.
Ook Nederland heeft te kampen met de econo-
We doen veel onderzoek om er voor te zorgen
mische crisis maar ik heb vertrouwen in de
dat we met de juiste investeerder in zee gaan.
Nederlandse markt. Nederlanders werken hard
Investeerders die passen in onze filosofie en het
en zijn zeer vastberaden, ik geloof in Nederlanders.
streven om op de beste locaties in de mooiste
Daarnaast ligt Nederland in het midden van
gebouwen te zitten. De relatie met Bouwinvest is erg goed, ze zitten er bovenop en zijn altijd erg
karakter aitana Om het unieke van ieder hotel te benadrukken en om reizigers
correct en behulpzaam geweest. Als de mogelijkheid zich opnieuw voordoet om met Bouwinvest zaken te doen, zullen we dat zeker doen.
het idee te geven dat ze bij vrienden logeren, heeft ieder Room Mate hotel een naam van een fictieve vriend met een eigen
Ook de gemeente Amsterdam was coöperatief en
karakter dat aansluit bij de locatie en de stad.
behulpzaam. Dat waardeer ik zeer, dat is niet altijd zo. Met andere steden waar we zijn geopend waren
Aitana, de naamgeefster van het hotel op het IJDock, is volgens
er vaak grote problemen maar Amsterdam dacht
Sarasola, die er persoonlijk veel plezier in heeft de profielen
proactief met ons mee als zich een probleem leek
op te stellen, een persoon die van muziek houdt, piano speelt,
voor te doen.
houdt van elektronische ritmes, een kunstliefhebster is een trendsetter. Ze kan niet buiten bezoeken aan art galeries en musea ze is zeer goed onderlegd en een liberaal denkend mens.
stelling kike sarasola, oprichter en directeur room mate
17 inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
16
‘Er is geen limiet aan onze groei zolang we er in blijven slagen goede partners en investeerders als Bouwinvest te vinden’
Amsterdam heeft alles: cultuur, open minded mensen en een liberale sfeer
Investeringen in Amsterdam
onze vijf meest recente investeringen
1
Gershwin / Zuidas • Onderdeel van het project Zuidas in Amsterdam • Twee woongebouwen met in totaal 197 appartementen • 1.000 m2 commerciële ruimte waaronder een kinderdagverblijf • Ondergrondse parkeergarage met 165 parkeerplaatsen
2
Noordblok, Stadionplein • 100 woningen (70 vrije sector huurappartementen en 30 sociale huurappartementen) • Een supermarkt (Albert Heijn), winkels, horeca en een maatschappelijke bedrijfsruimte • Ondergrondse parkeergarage met
18 inbeeld nr 9 oktober 2013
3
Mosveld, Amsterdam Noord • Nieuwbouw 7.500 m2 winkels en een parkeergarage met 140 plaatsen • Ruimte voor twee supermarkten, aangevuld met winkels voor de dagelijkse boodschappen
4
De Halve Maen, Overhoeks • Nieuwbouw 86 vrije sector huurwoningen • Onderdeel uit van het Residentieel Kwartier op Overhoeks, een kwalitatief hoogwaardige nieuwe stadswijk in Amsterdam-Noord
5
Hotel Room Mate Aitana, IJDock • Trendy design hotel op IJDock in Amsterdam
Residential Fund
Retail Fund
Office Fund
Hotel Fund
• 283 kamers en suites • Zeven vergaderzalen • Lounge bars • Restaurant • Fitnessruimte
19 inbeeld nr 9 oktober 2013
205 parkeerplaatsen
in ontwikkeling
naast kantoren nu ook ruimte voor woningen
Zuidas thuisbasis voor stadsgenieters
Het project Summertime past volgens Ebe Treffers,
ook op korte termijn gerealiseerd kon worden.
Regiomanager Acquisitie en Ontwikkeling
De gekozen samenwerking was daarbij volgens
Woningen van Bouwinvest, in het streven om het
Huikeshoven een echt voordeel. “Wij zijn als AM
aantal vrije sector huurwoningen ten behoeve van
onderdeel van Koninklijke BAM en we hebben het
het Residential Fund uit te breiden. Amsterdam
project met onze co-maker, het bouwbedrijf BAM
is hierbij een belangrijk focusgebied. Vastgoed-
Woningbouw, integraal benaderd. Onze visie op de
beleggingen in Amsterdam zijn waardevast en de
locatie hebben we gecombineerd met de expertise
verwachting is dat dit de komende jaren zo zal
van het bouwbedrijf. Daardoor wisten we, toen
blijven. Bouwinvest heeft een grote hoeveelheid
het plan werd ingediend, dat we het ook konden
andere nieuwbouwprojecten in de stad op stapel
realiseren tegen het bedrag dat we hadden
staan, vooral vrije sector huurwoningen. “Bouw-
gecalculeerd en de uitgangspunten die AM
invest is een belangrijke en actieve investeerder
en Bouwinvest hadden geformuleerd.
in Amsterdam en dat willen we ook blijven.” Voor Treffers is het een interessante tijd om in Amsterdam te investeren. “In het verleden werd er door de gemeente vooral gefocust op koop-
‘De gemeente heeft nu de belegger ontdekt’
woningontwikkelaars en woningcorporaties, maar de gemeente heeft nu de belegger ‘ontdekt’. De tender voor Gershwin was voor het eerst
Profiel
specifiek gericht op beleggers en op het middel-
AM en Bouwinvest hebben in onderlinge samen-
dure huursegment. Mede door het tijdsgewricht
werking ook de visie geformuleerd over het type
zijn we veel meer met elkaar in gesprek gekomen
bewoner voor Summertime waarbij gebruik werd
21
en wordt gevraagd wat wij als belegger vinden
gemaakt van de diepgaande kennis van de vrije
van de grondprijzen, parkeren en andere rand-
sector huurmarkt in Nederland van de afdeling
voorwaarden. Via marktconsultaties probeert
marketing en communicatie van Bouwinvest.
de gemeente inzicht te krijgen in wat beleggers
“Daar kwam voor dit project het profiel van de
vinden van een project en onder welke voor-
stadsgenieter uit: mensen die op een stedelijke
waarden ze dit in portefeuille willen nemen.
leefwijze zijn gericht, het liefst overal dichtbij
naar een levendige Amsterdamse wijk waar stadsgenieters,
Hierdoor is de kans op slagen groter.”
zitten en belang hechten aan bijvoorbeeld
inbeeld nr 9 oktober 2013
internationale werknemers en andere groepen zich thuis voelen.
Samenwerking
doelgroep de internationale werknemer aan
Vanaf het begin van het project is nauw opge-
toegevoegd. Voor deze groep hebben we overleg
trokken met projectontwikkelaar AM en het
gehad met het Expat Center en met internationale
moederbedrijf BAM. Door deze samenwerking
werkgevers aan de Zuidas.”
inbeeld nr 9 oktober 2013
20
Aan Zuidas in Amsterdam zullen de komende jaren tussen de bestaande kantoortorens, woongebouwen en overige voorzieningen honderden nieuwe woningen verrijzen die het gebied verder zullen transformeren
culturele voorzieningen. Voor Zuidas is daar als
De plannen voor de eerste fase van ontwikkeling
Summertime
kon vroegtijdig een geoptimaliseerd plan worden
van woningen aan Zuidas, in het gebied Gershwin,
Een van deze projecten is Summertime, een
gemaakt waarbij er zekerheid was over de
Het goede in dit proces is volgens Huikeshoven
zijn zo goed als rond. Gemeente, beleggers en
gebouw met 197 vrije sector huurwoningen
stichtings- en de bouwkosten. Voor Ronald
dat binnen Bouwinvest niet alleen de afdeling
ontwikkelaars hebben in nauwe onderlinge
voornamelijk in het middensegment, dat wordt
Huikeshoven, directeur AM Noordwest, was het
Acquisitie & Ontwikkeling betrokken was maar juist
samenwerking het gebied grotendeels ingevuld.
ontwikkeld door de combinatie AM/Bouwinvest.
niet de eerste keer dat er sprake was van een
ook de afdeling Asset Management. “Er ontstond zo
Gershwin zal in de toekomst ruimte bieden
In het gebouw, dat opvalt door het speelse
intensieve samenwerking met bouwer en inves-
een goede klik tussen het product en degene die
aan circa 1300 koop- en huurwoningen in
ontwerp dat er voor zorgt dat ieder appartement
teerder. “Deze aanpak is gebaseerd op het nieuwe
het in beheer gaat nemen. Dat is echt een succes-
verschillende prijsklassen.
een balkon heeft met maximaal uitzicht en zon,
business model van AM.” Het project is volgens
formule. Ik verwacht dat in de toekomst meer
is ook ruimte voor andere activiteiten zoals horeca,
hem voor herhaling vatbaar. “De swing zat er
van dat soort samenwerkingen zullen ontstaan.
detailhandel en een kinderopvang. Daarnaast is
meteen in.” De gemeente stelde, naast een visie
De klassieke rolverdeling ontwikkelaar-belegger
er in het ontwerp van Search architecten veel
op duurzaamheid, als voorwaarde in de tender
zal plaatsmaken voor een partnerschap.”
aandacht voor duurzaamheid.
voor Gershwin dat het project dat werd ingediend
VLNR: RONALD HUIKESHOVEN, KLAAS DE BOER, EBE TREFFERS
Klaas de Boer, als directeur van Dienst Zuidas
snelweg ondergronds gebracht en beoogde groei van
Goede mix
egbert de vries
verantwoordelijk voor de project – en gebieds-
kantoren en woningen bleef achter bij de ramingen.
Alleen de bouw van woningen maakt van Zuidas
Zuid kan volgens wethouder Egbert de Vries van het stadsdeel qua dynamiek
ontwikkeling en de infrastructuur, vindt het een
De Boer is echter optimistisch. “Het is allemaal wat
nog geen woongebied. Het is aan Dienst Zuidas
vergeleken worden met beroemde wijken als Kensington en Chelsea
verstandig zet van Bouwinvest en AM dat ze vanaf
minder geworden maar op de een of andere manier
om er voor te zorgen dat er ook na zes uur
in Londen en Rive Gauche in Parijs. Wilt u weten waarom De Vries deze
het begin gezamenlijk zijn opgetrokken. “Ik heb
heeft Zuidas toch altijd een ontwikkeling door-
’s avonds en in de weekenden wat te beleven
vergelijking maakt lees dan verder op: update.bouwinvest.nl/egbertdevries
situaties meegemaakt waarbij de belegger later
gemaakt die bleef stromen terwijl in de rest van
is op straat voor al die mensen en bedrijven
in het proces werd betrokken en met allerlei eisen
Amsterdam veel dingen opdroogden. We zijn
die zich hier vestigen.
kwam waardoor een deel van het werk moest
doorgegaan met kantoren en we zijn nu in de
worden overgedaan. Toen bomen nog tot de
woningbouw redelijk succesvol. Je kunt het aflezen
“We moeten het gebied aan de praat krijgen.
weer worden afgebroken met de bedoeling er
hemel groeiden, kon je beleggers tegen elkaar
aan de leegstand van bestaande kantoren, die was
Tot voor kort lag het accent voornamelijk op
iets definitiefs voor in de plaats te zetten.”
uitspelen maar de situatie is nu geheel omgekeerd.
in 2009 14% en in 2013 7,9%. Zuidas is zo langzamer-
kantoren, wij willen er een levendig gebied van
Beleggers bepalen de koers. De combinatie
hand het economisch balkon van Nederland.
maken met functiemenging dus wonen, kantoren
Uiteindelijk moeten alle inspanningen er volgens
Bouwinvest en AM is zeer geslaagd en straalt
We moeten de komende jaren nog veel woningen
en voorzieningen. Op allerlei manieren, ook via
De Boer toe leiden dat er een goede Amsterdamse
een hoop lol uit. Als het klikt tussen belegger
bouwen om er een echt woongebied van te maken.
tijdelijk evenementen en ideeën, zijn we hiermee
mix ontstaat. “Natuurlijk zullen we hier wat
en ontwikkelaar zie je dat het product daarvan
Nu zijn er 600-700 woningen en dat is te weinig.
bezig. We hebben de beeldenroute ART Zuid,
zwaartepunten krijgen, bijvoorbeeld expats,
ontzettend verbetert.”
Het is daarom goed dat we overeenstemming
het Grachtenfestival, de Zuidasrun.
maar we zetten in op koop en huur in het
hebben met AM en Bouwinvest en andere partijen om
Ontwikkeling Zuidas gaat door
hier een forse hoeveelheid woningen bij te bouwen.”
middensegment. We denken dat we daarmee We hebben broedplaatsen voor innovatieve
een Amsterdamse wijk kunnen maken waar
Als gevolg van de crisis zijn de ontwikkelingen aan
ondernemers en het tijdelijke gebouw Adam
straks ook gewoon een haringkar staat. Je ziet
de Zuidas getemporiseerd. Een plan om de A10 en
wordt een samenballing van een repetitieruimte
hier tandartsen en scholen komen en de eerste
de spoorweg volledig ondergronds te brengen
voor het Metropole Orkest en een nachtclub met
spelende kinderen zijn gesignaleerd naast alle
wordt gefaseerd uitgevoerd. Nu wordt alleen de
wat winkels en een hotel. Over twaalf jaar zal het
streepjes en stiletto’s.”
23 inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
22
in ontwikkeling
verantwoord in vastgoed
‘De eerste spelende kinderen zijn gesignaleerd naast alle streepjes en stiletto’s’
wil Treffers wel graag betrokken blijven en de ervaring die Bouwinvest heeft opgedaan met het maken van leefbare woonomgevingen delen. “Zuidas is gewend om voornamelijk kantoren te vestigen. Er is ook bij kantoren de behoefte aan levendigheid op straat. In ons plan Summertime zitten ook commerciële plinten waar bijvoorbeeld een kinderdagverblijf komt. Als al die woonblokken
Toekomst voor beleggen in zorg-wooncomplexen
van deze plinten krijgen dan creëer je levendigheid
Voorzieningen
op straat en een prettige woonsfeer.”
Van tijd tot tijd organiseert De Boer expert rondetafels met dwarsdenkers. “Dan kijken we of we op
Ook projectontwikkelaar AM zet verder in op
de juiste voorzieningen mikken. Moeten we hier
Zuidas. “Je ziet dat het een bijzondere plek in
een restaurant imago gaan creëren of willen we
de stad aan het worden is. Als kantoorlocatie is
meer dansen op de daken? We zijn al een 24/7
het super interessant en we zien nu dat het als
gebied in de vergunningverlening dat maakt het
woongebied zijn plek aan het veroveren is.
makkelijker om te kunnen dansen tot zes uur ’s
De ervaringen die we opdoen met OpZuid (koop-
ochtends of ’s nachts open te blijven als bakker.
appartementen red.) is dat als je het juiste product
Wij hopen dat het mogelijk is dat hier binnenkort
biedt mensen er graag willen wonen. De bereik-
op ieder uur van de dag ontbeten kan worden.
baarheid is goed: je zit dicht bij het station, alles
Dat je landt op Schiphol en ongeacht het tijdstip
is op fietsafstand en de voorzieningen zijn goed.
weet: ik kan een ontbijtje eten op de Zuidas.”
Zuidas heeft een internationaal karakter. Het is
veranderingen. Demografische ontwikkelingen zullen een enorme impact hebben. De vergrijzing, er wordt al gesproken van dubbele vergrijzing, zal leiden tot een toenemend beroep op zorg. Tegelijkertijd is er sprake van een terugtrekkende overheid waardoor
net zoiets als de Docklands in Londen, dat ook is
24
Leefbaarheid
ontstaan rond vervoersknooppunten.”
25
mensen meer eigen verantwoordelijkheid krijgen en moeten nemen.
Hoewel Dienst Zuidas de leefbaarheid van de buurt verder moet brengen en zorgt voor de uitvoering,
bouwinvest in amsterdam
Evenwichtige verdeling Treffers is er van overtuigd dat Gershwin met
Michiel de Bruine, Hoofd Asset Management Residential bij Bouwinvest
de geplande woningbouw er over vijf jaar er
en Erwin Drenth, Manager Business Development, Marketing en Communicatie bij Bouwinvest
heel anders uit zal zien. Hij hoopt dat de goede contacten met de gemeente worden voortgezet
Projecten in eigen ontwikkeling
en dat er in de toekomst een evenwichtiger
• De Heelmeesters: 197 huurwoningen, 3000 m² kantoorruimte en
verdeling van projecten komt waarbij verschil-
De nieuwe regels voor de zorg hebben ook
Pensioenfondsen
lende doelgroepen, zowel koop als huur, worden
consequenties voor het zorgvastgoed. Door de
Voor de pensioenfondsen is de vergrijzing het
gefaciliteerd. “Dat is belangrijk voor Amsterdam.
scheiding van wonen en zorg moet het merendeel
belangrijkste probleem van de komende decennia.
130 starters-woningen en 65 parkeerplaatsen, net als De Heelmeesters
Ook starters, jonge stellen en internationale
van de mensen voortaan zelf betalen voor
Sommige fondsen naderen het punt, of zijn dit al
onderdeel
werkers moeten de mogelijkheid krijgen om op
huisvesting in een verzorgings- of verpleeghuis.
gepasseerd, dat zij nettobetalers worden. Vanuit
van het Eenhoorngebied.
kwalitatief hoogwaardig niveau te wonen binnen
Alleen voor de zwaarste zorgcategorieën (vanaf
dit perspectief is het wellicht verstandig als
de stadsring. We hebben als Bouwinvest een lange
zorgzwaartepakket 4 ) zal de huisvesting nog uit
pensioenfondsen met beleggingen in de zorgmarkt
termijn commitment en we willen ook de kwaliteit
de AWBZ worden betaald. Dit zal leiden tot meer
zouden stappen. Het is een tweesnijdend zwaard:
van het gebied behouden. Het is mijn wens dat
consumentisme: mensen zullen hogere eisen aan
pensioenfondsen kunnen door te beleggen in
wanneer de koopwoningmarkt weer aantrekt deze
hun huisvesting gaan stellen en zich afvragen
zorgvastgoed profiteren van datgene wat tevens
doelgroepen goed bediend blijven worden. Het is
waarom ze €500 per maand betalen voor een kamer
hun grootste zorg is, een ‘vergrijzingshedge’ als
Turnkey acquisities
van belang dat ontwikkelaars, vastgoedbeleggers,
van 30 vierkante meter.
het ware. Investeren in zorgvastgoed biedt ook
• De Halve Maen/Overhoeks: 86 huurwoningen (BDI Residential Fund)
woningcorporaties en de gemeente met elkaar in
een mogelijkheid om invulling te geven aan de
• Kop Zuidas: 75 huurwoningen (BDI Residential Fund)
gesprek blijven, om te komen tot goede, nieuwe
maatschappelijke verantwoordelijkheid waarbij
• Room Mate Aitana, 283 hotelkamers (BDI Hotel Fund)
projecten. Ik denk dat dat idee ook is geland bij
niet uit het oog mag worden verloren dat deze
• Wijkwinkelcentrum Mosveld: ca. 8.000 m² in Amsterdam Noord
de gemeente en dat is een goede ontwikkeling.”
projecten financieel gezond moeten zijn.
parkeergarage, is grotendeels opgeleverd. • De Feniks en Het Baken: 342 studentenwoningen incl. 1.000 m² horeca,
• Stadionplein: 70 vrije sector huurwoningen, 30 sociale huurwoningen, 4.500 m² winkels en parkeergarage met 205 parkeerplaatsen. • Herontwikkeling winkelgebouwen Damrak 70 (o.a. C&A-vestiging) en Nieuwendijk 196/Gravenstraat (t.b.v. BDI Retail Fund).
(BDI Retail Fund)
inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
De Nederlandse zorgmarkt staat aan de vooravond van grote
verantwoord in vastgoed
Rosorum
complexen van 50 tot 60 appartementen om de
waarbij er wel een duidelijke scheiding is tussen
maar we moeten nog ideeën ontwikkelen over hoe
Onlangs is Bouwinvest een samenwerking
menselijke maat te behouden. Noodzakelijk is dat
woon-zorg en psychogeriatrische zorg maar waar
je je kansen kunt verzilveren zonder onnodig risico
aangegaan met Rosorum Residenties dat zich
er zorgverleners nabij zijn en er een mogelijkheid
men wel in de nabijheid van elkaar kan blijven
te lopen. Wij kiezen dan ook voor een stapsgewijze
richt op de exploitatie van exclusieve woonvoor-
is om 24x7 zorg aan te bieden. Als het nodig is moet
wonen, spreekt ons zeer aan.
aanpak met niet al te grote stappen. Met Rosorum
zieningen met hoogwaardige services en zorg
op een natuurlijke manier doorstroming kunnen
In het voormalige hoofdgebouw van het Joannes
plaatsvinden naar zwaardere vormen van zorg.
Zorgfonds
de Deo ziekenhuis in Haarlem komen 34 luxe
Dit soort appartementen leent zich ook voor
Het streven van Bouwinvest is om de komende
De uitdaging is vooral dat tot voor kort gescheiden
seniorenwoningen die in grootte variëren van
alternatieve aanwendbaarheid. Je kunt er op
jaren €300 miljoen te investeren in het Zorgfonds.
werelden met elkaar moeten gaan samenwerken.
zestig tot honderdtwintig vierkante meter.
termijn reguliere woningen van maken.
Dat zal stap voor stap gebeuren. We beginnen met
Zorgaanbieder en belegger zitten nu met elkaar
Bewoners kunnen, ook als zij in de toekomst
dat deel waar we ervaring mee hebben en breiden
aan tafel. Wij hebben als belegger een bepaald
meer zorg nodig hebben, in het appartement
dat uit om meer massa te genereren. We willen
rendement nodig voor ons pensioenfonds maar
ook andere pensioenfondsen dan bpfBOUW een
dat is een ander rendement dan zorgaanbieders
interessante propositie bieden om in te stappen.
gewend zijn te leveren. We moeten oppassen dat
Primair doen pensioenfondsen dit misschien
er geen patstelling ontstaat omdat partijen niet
vanuit het verwachtte rendement maar het biedt
uit hun oude wereld willen komen. Deze nieuwe
ook de mogelijkheid tot diversificatie, zorg is een
wereld heeft een aantal karakteristieken die
ander segment met andere karakteristieken.
duidelijk anders zijn. Sommige ontwikkelingen
blijven wonen. De appartementen zijn ondergebracht in het Residential Fund van Bouwinvest. Qua risico past het concept van Rosorum heel goed bij ons, het betreft een nichemarkt en men richt zich op het hoge zorgsegment waarvan we
‘We zien een belangrijke toekomst weggelegd voor woonzorgcomplexen met een huur tussen €700 en €1500’
Residenties doen we alvast ervaring op.
zijn gewoon niet te voorspellen en er is ook geen
verwachten dat het minder geraakt zal worden Voor pensioenfondsen kan zorgvastgoed een
data beschikbaar. We zijn met zijn allen bezig om
Deze doelgroep is gewend om een aanzienlijk
Intramurale zorg
interessante markt zijn. Lastig is dat ramingen
de markt te maken en evidence based data op te
bedrag aan woonlasten uit te geven en bij
Vanuit onze maatschappelijke verantwoordelijk-
over het benodigde vastgoed heel erg uiteenlopen.
bouwen. Er zijn wel tien redenen te bedenken om
het ouder worden willen ze ontzorgd worden.
heid kijken we ook naar de intramurale zorg, de
Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB)
het niet te doen, maar even zo veel om het wel te
26
In Rosorum komen exclusief wonen en een
verpleging en verzorging (VV) en de verstandelijke
heeft becijferd dat er miljoenen vierkante meters
doen. Wij geloven in dit segment, maar wel met
27
inbeeld nr 9 oktober 2013
door wijzigingen in regelgeving en beleid.
hoogwaardige dienstverlening samen met zorg
gehandicaptenzorg (VG). Deze markten hebben, net
zorgvastgoed bij moeten komen. Er zijn echter ook
voorzichtige stappen.
op maat. Als het concept door onvoorziene
als het hiervoor genoemde Rosorum, hotelachtige
partijen die beweren dat in de toekomst niemand
omstandigheden niet gaat werken, wat we
karakteristieken waarbij er één hoofdhuurder is en
meer naar een verzorgingstehuis gaat en de
Blijf op de hoogte van het Zorgfonds van
overigens niet verwachten, hebben we altijd
één kasstroom. We hebben niet te maken met
miljoenen vierkante meters niet nodig zijn.
Bouwinvest via: update.bouwinvest.nl/zorg
nog een mooi gebouw met een alternatieve
individuele huurders maar met een stichting of
Iedereen gelooft wel dat de markt zal groeien,
aanwendbaarheid in het centrum van Haarlem.
zorgaanbieder waarbij het concept wel behoorlijk
inbeeld nr 9 oktober 2013
is afgestemd op de individuele huurder. We kijken Als concept is Rosorum interessant voor ons,
daarbij naar zorginstellingen die een duidelijke
maar het is wel een niche en daarmee los je
visie hebben over hoe je deze ontwikkelingen gaat
de toekomstige problemen qua zorgvastgoed
aanpakken en die bijvoorbeeld zeggen: “We trekken
niet op en daarvoor heb je ook geen zorgfonds
ons terug uit huisvesting voor ZZP 1 tot en met 3 of
nodig. Rosorum valt bij ons dan ook in het
soms ook nog 4, daar gaan we alleen maar zorg
Residential Fund.
voor aanbieden. Belegger, jullie mogen er woningen of appartementen neer zetten en wij gaan zorg
Woon-zorgcomplexen
leveren en concentreren ons verder op de intra-
We willen als Bouwinvest naar het middensegment
murale zorg vanaf ZZP 4 en 5.”
van de markt. Daar zien we een belangrijke toekomst weggelegd voor woon-zorgcomplexen
Wij geloven ook in het concept waarbij woon-zorg
met een huur tussen €700 en €1500, een segment
wordt gecombineerd met psychogeriatrische zorg.
dat we heel goed kennen. We richten ons hierbij
Wij zien veel gevallen waarbij je gescheiden wordt
op wonen en verzorging. De concepten die er
als echtpaar en het zelf maar moet zien op te lossen,
liggen gaan uit van niet al te grote appartementen-
vaak met schrijnende gevolgen. Juist de combinatie
Fotografie: Daan Rhijnsburger
gedicht
Net als Venetië trekt Amsterdam dag en nacht narcisten aan. Het zijn de spiegels, 29
de diepe, zieke spiegels van de grachten, het is het water dat je gevel rekt,
inbeeld nr 9 oktober 2013
inbeeld nr 9 oktober 2013
28
het water dat bekwaam de luchten vangt en elke blik of kus op film vastlegt. Narcisten! Laat in mei! Hun fraaie tred, hun weergaloze kop: het komt op film. Het is een drukke stad die aandacht wil en krijgt. En jij staat bij het IJ en ziet hoe beeld na beeld in de montagekamer van het water glijdt en daar verdwijnt. Een bijrol zijn we, ijdel, lang van stof, en in een bijzin zullen we verdrinken. Maar voor we uit het script worden geknipt spiegelen we ons piekfijn aan het licht.
Amsterdam Vastgoedbeleggers, projectontwikkelaars en wethouders zijn allemaal overtuigd van de speciale aantrekkingskracht van Amsterdam, maar hoe kijken (internationale) huurders aan tegen wonen en werken in Amsterdam? Drie huurders geven in het kort hun visie op Amsterdam en vertellen hoe zij het wonen en of werken in de stad ervaren en wat de stad voor hen of voor
Menno Wigman - Stadsdichter van Amsterdam
het bedrijf betekent.
1
Lynne Lawrence woont in het apparte-
kantoren. “Er is geen scheiding zoals in andere
mentencomplex Het Kwartier dicht bij
steden. Mensen wonen boven een winkel of
het Olympisch Stadion. Haar benoeming
kantoor, dat maakt het levendiger.”
tot Executive Director van de Association Montessori Internationale (AMI) bracht haar vijf jaar geleden naar Amsterdam waar, vanuit een klein kantoor, het netwerk van Montessorischolen en trainingscentra wordt georganiseerd.
‘Mensen wonen boven een winkel of kantoor, dat maakt het levendiger’
Haar man Steve en zoon Jamie, profvoetballer bij RKC, verhuisden mee. Haar andere zoon, Tom, studeert in Groot Brittannië.
Voor Jamie is het verschil met Londen waar hij 16 jaar woonde groot. Amsterdam is zijn ogen klein,
Het duurde een tijdje voor ze hun huidige
maar hij voegt er aan toe dat alles wel eenvoudig
appartement met de gewenste drie slaapkamers
bereikbaar is. “Alles voelt lokaal, het is prettig om
vonden. “Er zijn wel veel appartementen met twee
hier te wonen.” Door zijn straffe trainingsschema
slaapkamers in Amsterdam, maar drie slaapkamers
heeft hij niet veel tijd om naar het centrum te gaan
vinden is lastig.”
of om het nachtleven in te duiken. Belangrijker amateur voetbalclubs zijn waar hij met vrienden
heeft gewerkt en gewoond, is in deze vijf jaar
kan voetballen als hij wil. Er komen regelmatig
gehecht geraakt aan Amsterdam, een stad die
vrienden over uit Londen en sommigen blijven
volgens haar veel karakteristieken heeft die haar
hangen omdat ze het hier leuk vinden. Of hij in
30
zeer leefbaar maken. “De stad is erg verwelkomend
Amsterdam blijft wonen, hangt af van waar het
31
inbeeld nr 9 oktober 2013
voor hem is dat er in zijn directe omgeving twee Lynne, die in haar carrière over de hele wereld
en het is makkelijk om je in de stad te bewegen,
voetbal hem brengt. “Als mijn carrière over is en
het openbaar vervoer is fantastisch. Ik reis veel,
mijn ouders wonen hier nog, kom ik misschien
ik woon nu maar 15 minuten van het vliegveld
terug om dichter bij hen te zijn.”
inbeeld nr 9 oktober 2013
en 15 minuten van het centrum. Op 2 minuten loopafstand heb je de grachten en met een
Voor Lynne is leven in Amsterdam makkelijk.
kwartiertje lopen ben je in het Amsterdamse Bos.
“De sfeer van de stad geeft je een internationaal
Deze plek is fantastisch, we hebben de keuze
maar tegelijk ook zeer vertrouwd gevoel. Je voelt
tussen het landelijk gebied en de stad.”
je hier snel thuis, de mensen zijn vriendelijk en bijna iedereen spreekt Engels wat voor mij zeer
Bovendien is Amsterdam er volgens Lynne in
prettig is.”
geslaagd om, in vergelijking met andere stede in de wereld, de individuele winkels te handhaven
Aan de andere kant is er volgens Lynne wel degelijk
waardoor er meer verscheidenheid is. Daarnaast
een Nederlandse cultuur. “Je kunt niet zomaar
wijst ze op de musea en galerieën, de muziek en
verhuizen uit een ander land en doorgaan op
de concerten. “Vanuit een sociaal oogpunt is het
dezelfde voet. Nederlanders hebben, dat probeer ik
mooi, je hebt veel keuze.”
te begrijpen, een pragmatische conservatieve vrije denkwijze. Ze zijn vrij direct, je krijgt altijd een
Het valt haar op dat de stad ook ’s nachts blijft leven door de combinatie van winkels, wonen en
Steve, Lynne en Jamie Lawrence wonen
(AMI ) in Het Kwartier in Amsterdam.
Steve is architect. Zoon Jamie (21 jaar)
sinds Lynne vijf jaar geleden werd
Lynne vliegt vanuit Amsterdam de
is profvoetballer die op dit moment
benoemd tot Executive Director van de
hele wereld over om de visie van
speelt voor RKC in Waalwijk.
Association Montessori Internationale
Maria Montesori uit te dragen.
direct antwoord en daar hou ik van.”
2
Under Armour, leverancier van gespecialiseerde sportkleding, is sinds 2006 actief op de Europese markt vanuit een hoofd-
kantoor dat heel toepasselijk is gevestigd in het Olympisch Stadion in Amsterdam. “Het kantoor leent zich uitstekend voor ons merk en onze
‘Nederland vormt met zijn centrale ligging een goede uitvalsbasis’
activiteiten”, stelt algemeen directeur Europa Matthew Shearer. “De omgeving en de geschiedenis van sport past goed bij ons merk. Alles wat we
Toen het team was opgebouwd hadden we meer
doen is gebaseerd op prestaties en daar staat
ruimte nodig en kregen we unit 8 erbij en daarna
het stadion al sinds 1928 voor.”
kwam unit 11. Het nadeel was dat deze units niet Ik heb toen zwaar ingezet op een efficiëntere
Amerikaanse sportkledingbedrijf zich op groei
werkplek. Ons bedrijf is gebaseerd op teamwork,
in andere Europese landen. De stad biedt volgens
mensen moeten bij elkaar zitten om elkaar uit
Shearer een makkelijke toegang tot verschillende
te kunnen dagen. In samenwerking met de
regio’s in Europa en het Verenigd Koninkrijk.
verhuurder hebben we nu twee ruimtes naast
“Ons distributiecentrum is gevestigd in Venlo,
elkaar. We halen de muren weg zodat er één grote
op minder dan twee uur rijden van ons kantoor.
ruimte ontstaat. Communicatie is belangrijk.
Amsterdam beschikt bovendien over goed
In sport komen spelers samen in de kleedkamer
opgeleide mensen die uit verschillende culturen
waar alles wordt besproken als een team, dit is
komen en diverse talen beheersen. Het is een
onze kleedkamer. In unit 11 komt een Under
32
coole, efficiënte en productieve plaats om actief
Armour Experience met een grote videowand
33
inbeeld nr 9 oktober 2013
naast elkaar lagen en mensen op en neer renden. Vanuit Amsterdam richt het van oorsprong
te zijn als onderneming.”
en een winkel met onze kleding, waar klanten,
inbeeld nr 9 oktober 2013
retailers, partners en atleten kunnen komen om Vanaf 2006 is er hard gewerkt aan het versterken
het merk te ervaren of om kennis te maken met
van de basis van Under Armour in Amsterdam,
het team.”
er werden relaties opgebouwd met distributiepartners en verkopers in belangrijke regio’s en
Shearer woont nu ruim een jaar in Amsterdam
landen in Europa. Er is net een kantoor geopend
met zijn gezin en dat bevalt hem goed. “Hoe langer
in Manchester en volgens Shearer wordt gekeken
ik hier ben hoe leuker ik het vind. Mensen vragen:
naar een kantoor in Duitsland. “We richten ons
hoe is het leven in de stad, maar Amsterdam
vooral op de belangrijkste markten en steden en
is eigenlijk geen stad het is meer een dorp.
Nederland vormt hierbij met zijn centrale ligging
De mensen die hier leven zijn zeer behulpzaam
een goede uitvalsbasis.”
en multicultureel ingesteld. Het is een gezinsvriendelijk stad en alles is dichtbij en op de fiets
De snelle ontwikkeling die Under Armour sinds
bereikbaar. Ik hou van deze manier van leven:
2006 meemaakte, leidde er toe dat de onderneming
mensen werken hard maar genieten ook volop
al snel uit zijn jasje begon te groeien. Sindsdien is
van het leven.”
de kantoorruimte in het Olympisch Stadion al twee keer uitgebreid. “We zijn begonnen in unit 13.
Matthew A. Shearer is sinds 2001
gewerkt te hebben in Canada en in een
Naast zijn werk voor Under Armour
werkzaam bij Under Armour waar
aantal regio’s in Zuid-Amerika, Australië
speelde Shearer een aantal jaren in
hij zich verantwoordelijk is voor de
en Nieuw Zeeland, woont en werkt
het Canadese Lacrosse team.
internationale distributie. Na elf jaar
sinds een jaar in Amsterdam.
Voorwoord
3
C&A kent een lange geschiedenis van
“We zijn in voorbereiding met Top Vastgoed die het
172 jaar waarin de kledingwinkel van de
pand in opdracht van Bouwinvest herontwikkelt.
broers Clemens en August Brenninkmeijer
Na de planning van de bouwfases wordt aan het
Burgemeesters van grote steden in de
Naast de bestaande grote portefeuille
wereld gaan meer bepalend worden
in Amsterdam heeft Bouwinvest op dit
uitgroeide tot een internationaal bedrijf met
eind van dit jaar begonnen met de bouw. Dat is een
dan de minister-president van een land.
moment zes locaties in aanbouw waarmee
meer dan 1500 winkels in 20 Europese landen.
vrij ingewikkelde operatie omdat gedurende de
De landsgrenzen vervagen. Als de burge-
een bedrag gemoeid is van 400 miljoen
De eerste winkel stond in Sneek maar al snel
meester van Amsterdam zijn taak goed
euro, dat is een investering van 100 euro
volgden Groningen en Amsterdam. De vestiging
uitvoert, kan hij de positie van de stad
per nieuwkomer. Het is een goede
in Amsterdam op het Damrak heeft altijd een
op de wereldkaart versterken. Het is aan
investering, Amsterdam heeft te weinig
belangrijke rol gespeeld en wordt binnen C&A
hem om iedereen die hij daarbij nodig
huurwoningen in de vrije sector.
ook wel gezien als de bakermat van de expansie
‘Dit is de allergrootste verbouwing die ik in mijn carrière heb meegemaakt’
in Europa.
heeft te mobiliseren. Op de langere termijn gaan we naar een Deltametropool waarbij Den Haag inzet
Tot eind jaren ’80 was het hoofdkantoor van C&A
verbouwing de winkel open blijft voor het publiek.
Metropolitan Area stand op de Expo Real.
op recht en internationale instituties,
Nederland hier ook gevestigd en werd kleding
Alleen de vloeren en de kolommen blijven, voor de
Wij geloven sterk in kapitalisatie van de
Rotterdam op transport en logistiek en
vanuit dit kantoor ingekocht en gecollectioneerd
rest wordt alles gestript en opnieuw opgebouwd.
merknaam Amsterdam. We moeten daarbij
de nieuwe Maasvlakte en Amsterdam op
voor de Nederlandse markt. Met de Europese groei
Dit is de allergrootste verbouwing die ik in mijn
af van het oude imago van Amsterdam
bereikbaarheid en een goede kennisinfra-
van het modeconcern werd de inkoop gecentrali-
carrière heb meegemaakt. Het is bijna complete
als vrijplaats voor drugs en alcohol.
structuur. Dan heb je een Deltametropool
seerd en voor de damesafdeling verplaatst naar
nieuwbouw.”
Grote steden als Amsterdam hebben
met sterke gebieden, een goede infra-
Düsseldorf en voor de herenafdeling en de kinder-
het meeste draagvlak voor ontwikkeling.
structuur en een mooie groene long in het
afdeling naar Vilvoorde. In Dusseldorf en Vilvoorde
De grootscheepse operatie moet uiteindelijk
Zij trekken mensen aan en economische
midden. Dit betekent werk aan de winkel
zijn de Europese hoofdkantoren gevestigd.
resulteren in de eerste Nederlandse ‘Flagship Store’
activiteiten en dat rolt als een sneeuwbal
voor de burgemeesters en investeerders!
jaren 40.000 mensen bijgekomen.
Colofon
Dick van Hal, directievoorzitter
‘Vastgoedbeleggingen in Amsterdam zijn waardevast’
van C&A. “Met de verbouwing implementeren Toch neemt de winkel aan het Damrak volgens Rob
we direct ons nieuwe winkelconcept. Dit nieuwe
35 35
Zeedijk, Manager Building & Real Estate Benelux
concept, vanuit C&A Europa ontwikkeld, is onlangs
van C&A, nog altijd een speciale plaats in. “Dat is
neergezet in Madrid en Parijs en wordt nu
waarschijnlijk omdat het de eerste grote winkel
gebouwd in Düsseldorf en straks dus ook in
was. C&A is vanuit Amsterdam groot geworden en
Amsterdam. Het gaat om grote winkels met
er is altijd een emotionele binding geweest met
veel vloeren. Het concept wordt voor Amsterdam
de stad en met deze plek.”
aangepast: elk flagship krijgt een thema dat past
inbeeld nr nr 99 oktober inbeeld oktober 2013 2013
34
verder. In Amsterdam zijn er het laatste
inbeeld nr 9 oktober 2013
Dit jaar staat Bouwinvest in de Amsterdam
bij de stad. Het wordt echt het voorbeeld voor Binnenkort krijgt het gebouw, dat stamt uit de
de rest van de C&A winkels in Nederland”, aldus
jaren zestig, een complete facelift. De winkel is
Zeedijk die toegeeft dat het pand met zijn jaren
aan verbouwing toe en door de herontwikkeling
zestig uitstraling echt toe is aan een opknapbeurt. “Met het idee zoals het er nu ligt, met de nieuwe
Uitgave
Redactioneel concept
Bouwinvest
Afdeling Business Development,
La Guardiaweg 4
Marketing & Communicatie
wordt de ruimte in het gebouw beter benut.
Amsterdam
Bouwinvest
“Van het hele pand wordt nu maar 60% benut,
gevel, komt de winkel in Amsterdam meer tot
Postbus 56045
viervier strategisch ontwerp
40% van de ruimte staat leeg en dat in het centrum
zijn recht.”
1040 AA Amsterdam T +31 (0)20 – 677 1600
Grafisch ontwerp
F +31 (0)20 – 677 1700
viervier strategisch ontwerp
[email protected]
Coördinatie en eindredactie
Bouwinvest
delen zodat het voor 100% wordt benut.
4 Amsterdam spin in het web
Monique Harmsen
Samenwerking binnen en buiten
Afdeling Business Development, Marketing & Communicatie
nu plannen gemaakt om het pand opnieuw in te
Bouwinvest
Tekst en redactie
www.bouwinvest.nl
van Amsterdam, dat is zonde”, vindt Zeedijk. Er zijn
Fotografie
de metropool Wethouder Caroline Gehrels en Hilde
de VeerBuilding & Rob Zeedijk is Twan als Manager
het hurenvan panden, de expansie van
Hij werkt met een team van 16 mensen
Real Estate Benelux bij C&A verantDruk woordelijk voor alle huurcontracten, Akxifo
panden maar ook de verbouwing zoals
verdeeld over Nederland en België/
nu Amsterdam en het onderhoud.
Luxemburg.
van der Meer, directeur van amsterdam
inbusiness, geven aan welke initiatieven zij nemen om buitenlandse bedrijven over te halen zich hier te vestigen.
www.bouwinvest.nl
