PLAN Amsterdam 06 | 2013
Veelzijdig Noordzeekanaalgebied Duurzame economische motor
Transformatiebesluit Haven-Stad Ontwikkelen in stappen
Aantrekkelijk ZaanIJ Nieuwe combinaties van wonen en werken
04
14
22
Urban Development on the Waterfront Transforming dockland areas with English captions and summary
Stedelijke ontwikkeling aan het water Transformatie van haven gebieden
infographics De havens van Amsterdam, Beverwijk, Zaandam en Velsen/IJmuiden vormen samen de havenregio Amsterdam. / The ports of Amsterdam, Beverwijk, Zaandam and Velsen/IJmuiden form the Amsterdam Port Region. Bron: Havenbedrijf Amsterdam
kaart
Mogelijk beeld van de ruimtelijke situatie rond het Noordzeekanaal, de Zaan en het IJ in 2040. / The prospective spatial situation around the North Sea Canal, the River Zaan and the IJ waterway in 2040. Kaart: Projectbureau Masterplan NZKG havenbekkens, kades en natte bedrijvigheid / harbour basins, quays and water-dependent industry (zee)haven-gerelateerde bedrijvigheid / port-related industry droge bedrijvigheid / ‘dry’ industry
oppervlakte havengebied 4.500 ha surface area of port complex 4,500 ha
aantal bedrijven 663 number of businesses 663
werkgelegenheid 55.000 banen employment 55,000 jobs
goederenoverslag 94,3 miljoen ton per jaar transhipment of goods 94.3 million tonnes/annum
(hoog)stedelijk woon-werk-waterfront / metropolitan live/work waterfront centrum stedelijk woon-werkgebied / city centre live/work area stedelijk werkgebied / urban work area reservering uitbreiding havenareaal / space reserved for expansion of port area
goederenvaart 7.300 zeeschepen 40.000 binnenvaartschepen per jaar (excl. cruisevaart) cargo traffic 7,300 ocean-going vessels; 40,000 inland vessels/annum (excluding cruise ships)
toegevoegde waarde maritieme industrie 6,3 miljard euro added value of maritime industry 6.3 billion euros
Auteurs van dit nummer
Ontwikkelingen aan IJ, Zaan en Noordzeekanaalgebied
Ton Bossink Gert Grandiek Maurits de Hoog Saskia Hoogstraten Sander Kooistra Mirte Rozemond
Colofon PLAN Amsterdam is een uitgave van de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) en geeft in acht themanummers per jaar informatie over ruimtelijke ontwikkelingen in de stad en de regio. DRO is een van de centrale diensten van de Gemeente Amsterdam en zorgt voor een samenhangende ruimtelijke ontwikkeling van stad en regio. De Dienst Ruimtelijke Ordening is onderdeel van de OntwikkelingsAlliantie van de Gemeente Amsterdam en werkt daarin intensief samen met de diensten Infrastructuur Verkeer en Vervoer, Economische Zaken, het Ontwikkelingsbedrijf, ProjectManagement Bureau en het Ingenieursbureau. (Eind)redactie en coördinatie Manou Beijne, Juultje Joosten, Hubertine Peters Vormgeving Beukers Scholma, Haarlem Hoofdbeeld cover Frans Lemmens/Hollandse Hoogte Foto pagina 3 Edwin van Eis Kaarten en fotografie binnenwerk zie bijschrift Lithografie en druk Zwaan Printmedia, Wormerveer Vertaling Andrew May Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Er kunnen echter geen rechten aan worden ontleend. Mocht ons iets zijn ontgaan bij de vermelding van afbeeldingen of heeft u andere vragen, neem dan contact op met de redactie via planamsterdam@ dro.amsterdam.nl of 020 2551550. Een gratis abonnement is aan te vragen via
[email protected]. Jaargang 19, nr 6, september 2013 Ook te downloaden vanaf www.amsterdam.nl/planamsterdam
1
De metropoolregio Amsterdam wordt steeds voller, maar de ruimte voor ontwikkeling is schaars. Die moet dus worden gezocht op nieuwe locaties. Zo trans formeren de oevers van IJ, Zaan en Noordzeekanaal de komende decennia van industriële en extensief gebruikte (haven)gebieden naar intensief gebruikte stedelijke woon-werkgebieden. Deze gebieden bieden al een rijke schakering van nieuwe en oude bedrijvigheid, van havenactiviteiten tot woningen en recreatie. Hiermee leveren ze een belangrijke bijdrage aan de concurrentiepositie van de metropoolregio Amsterdam (MRA). De opgave is om ervoor te zorgen dat dit zo blijft. In deze Plan Amsterdam laten de gemeenten Amsterdam en Zaanstad en de Provincie Noord-Holland zien hoe zij werken aan de verdere ontwikkeling en transformatie van het gebied aan het IJ, de Zaanoevers en het Noordzeekanaalgebied. De Gemeente Amsterdam richt zich met name op het havengebied tot aan de Ring A10, waarvoor een transformatiebesluit is genomen. Deze locatie heeft veel potentie, ook voor hoogstedelijk wonen, en dat op een steenworp afstand van de binnenstad. De provincie laat in haar visie op het Noorzee
06 | 2013
kanaalgebied haar ambities en opgaven zien: meer ruimte voor economische activiteiten, wonen en groen. De vraag hoe dit gebied kan bijdragen aan de versterking van de internationale concurrentiepositie binnen de MRA is daarbij leidend. De Gemeente Zaanstad werkt langs de oevers van de Zaan en het IJ ook aan nieuwe combinaties van wonen en werken. Hiervoor heeft zij ontwikkellocaties aangewezen. Voor alle overheden die werken aan het gebied geldt dat zij oplossingen moeten bedenken voor de frictie tussen wonen en milieuhinderlijke bedrijvigheid; ook betrekken zij bedrijven en bewoners bij het maken van de plannen. Flexibiliteit, fasering en leren omgaan met onzekerheden zijn onderdeel van dit spannende proces. De redactie
03
Veelzijdig Noordzeekanaalgebied door Ton Bossink
[email protected]
Duurzame economische motor Het Noordzeekanaalgebied vervult met zijn grote verscheidenheid aan economische activiteiten een belangrijke rol binnen de metropoolregio Amsterdam. In het gebied liggen bedrijventerreinen, stedelijke woon-werkgebieden en bevindt zich groen. Hier werken, wonen en recreëren mensen. Om de verschillende kwaliteiten van het gebied voor de toekomst te behouden en te versterken, is een visie ontwikkeld met ruimtelijke en milieukaders over hoe om te gaan met economische onzekerheden.
Wie met de boot van Amsterdam naar IJmuiden vaart, valt de vele verschijningsvormen van dit gebied langs het Noordzeekanaal op: de stad Amsterdam die zich steeds meer ontwikkelt aan het IJ, het REM-eiland als hippe hang-out, de NDSM-locatie voor creatieve industrie, de maakindustrie, olie-opslag, overslag bedrijven, cultuurhistorie aan de Zaanse kant, het groen in Spaarnwoude, het grote complex van Tata Steel, het fascinerende sluizencomplex en de kust. Ogenschijnlijk aparte werelden, verbonden door een kanaal. Deze werelden raken echter steeds meer met elkaar verweven en de functionele relaties en afhankelijkheden groeien. Tijd voor een integrale visie op de ontwikkeling van het Noordzeekanaalgebied.
Context en ambitie In de visie voor het Noordzeekanaalgebied is de context van de metropoolregio Amsterdam (MRA) leidend. De centrale vraag is welke bijdrage het gebied kan leveren om de internationale concurrentiepositie van de MRA te versterken. Dit klinkt als louter een economische ambitie, maar strekt veel verder. Uiteindelijk gaat het om het vasthouden en liefst het verbeteren van het welzijn en de welvaart van de mensen in de metropoolregio. De vragen en behoeften van inwoners, bedrijven en bezoekers van het gebied staan centraal. Om de economische positie van de metropoolregio Amsterdam te kunnen versterken, is het belangrijk >
04
PLANAmsterdam
1 Het Noordzeekanaalgebied is zeer divers met zijn havens, bedrijventerreinen, kantoorlocaties en ook woongebieden, kust en open landschap. / With its docks, industrial zones and office parks, as well as its residential areas, coastline and untouched nature, the North Sea Canal area is highly diverse. Foto: Projectbureau Masterplan NZKG
2 Vanwege het toenemende scheepvaartverkeer werd in de negentiende eeuw het Noordzeekanaal aangelegd. In 1876 voeren de eerste schepen via het kanaal tussen het IJ en de Noordzee. / The North Sea Canal was dug in the 19th century, to handle increasing shipping traffic. Ships first sailed via the canal between the IJ and the North Sea in 1876. Bron: Noord-Hollands Archief
1
1
2
06 | 2013
05
3 Het Noordzeekanaalgebied beslaat ongeveer vijf procent van de oppervlakte van de metropoolregio Amsterdam. / The North Sea Canal Area covers about five percent of the Amsterdam Metropolitan Area’s surface area. Kaart: Urhahn Urban Design
4 Door de ontwikkelingen aan het IJ komt deze waterweg als het ware steeds centraler in Amsterdam te liggen. / Because of developments along the IJ waterfront, this waterway is assuming a more central position within the city of Amsterdam. Foto: Edwin van Eis
Noordzeekanaalgebied / North Sea Canal Area metropoolregio Amsterdam / Amsterdam Metro politan Area
3
4
5
06
PLANAmsterdam
5 Een deel van de industrie in het Noordzeekanaalgebied is historisch, zoals het complex ‘De Vrede’ in Zaandam, een voormalige stoommeelfabriek. / Some of the industry in the North Sea Canal Area is historical, such as ‘De Vrede’ complex in Zaandam, formerly a steam-powered flourmill. Foto: Beeldbank Zaanstreek
6 Om het Noordzeekanaalgebied verder te ontwikkelen wordt allereerst de beschikbare ruimte intensiever en duurzaam benut. / The first step in the ongoing development of the North Sea Canal Area involves more intensive and sustainable utilisation of the available space. Kaart (concept): Urhahn Urban Design verregaande intensivering bestaande havengebieden / radical intensification of existing port areas verregaande intensivering multifunctionele werk gebieden / radical intensification of multifunctional work areas
transformatiegebieden richting (hoog)stedelijke woonwerkgebieden / areas for transformation into metropolitan live/work areas transformatiegebieden richting (hoog)stedelijke woonwerkgebieden, begrenzing nader te bepalen / areas for transformation into metropolitan live/work areas, boundaries still to be determined transformatiegebied richting stedelijk werkgebied / area for transformation into an urban work area mogelijk uitbreidingsgebied onder condities / possible expansion area, subject to conditions
6
inzicht te hebben in welke opgaven hieraan bijdragen. Tussen de zakelijke en financiële dienstverlening, logistiek en de maakindustrie in het Noordzeekanaal gebied en de rest van de MRA bestaan tal van dwarsverbanden. Zo vinden internationaal opererende overslagbedrijven op de Zuidas juridische expertise over internationaal contractrecht en worden overgeslagen goederen in de foodcluster in Zaanstad verwerkt tot producten voor supermarkten in de gehele metropoolregio en ver daarbuiten. Als het om de havenfunctie in het Noordzeekanaalgebied gaat, dan is de positie ten opzichte van andere havens in Noordwest-Europa van belang. De haven van Amsterdam zoekt naar complementariteit ten opzichte van de haven van Rotterdam. Het faciliteren van groei in de haven wordt selectiever. Bij de afweging welke activiteiten een bijdrage leveren aan een sterkere positie van de MRA, zal de groei van overslag in tonnages minder belangrijk worden. Belangrijker wordt de bijdrage van havenactiviteiten aan groei van de werkgelegenheid in de regio en de toegevoegde waarde van die groei.
Verder zijn werknemers in het gebied afkomstig uit de gehele metropoolregio (en daarbuiten), net als de recreanten in het Noordzeekanaalgebied. De Visie Noordzeekanaalgebied 2040 is opgesteld door de lokale, regionale en nationale overheid. De gemeenten Velsen, Beverwijk, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Zaanstad en Amsterdam, de Provincie Noord-Holland en het Rijk voelden de urgentie om een gezamenlijk en eenduidig kader te schetsen voor het Noordzeekanaalgebied. Bij het opstellen van de visie is veelvuldig contact gezocht met het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en bewoners. Via gesprekken, werkateliers en werkbezoeken dachten deze partijen en de overheden samen na over de toekomst van het gebied. De visie is vervolgens voorgelegd aan alle betrokken gemeenteraden en Provinciale Staten.
Opgaven Het Noordzeekanaalgebied kent een zware milieu belasting in termen van geluidshinder, luchtkwaliteit, >
06 | 2013
07
7 Zeer kenmerkend voor het Noordzeekanaal gebied zijn de havenbekkens met de bijbehorende economische activiteiten. / The harbour basins with the corresponding economic activities are highly characteristic of the North Sea Canal Area. Foto: Edwin van Eis
8 De Amsterdamse havenregio genereert 55.000 banen: 33.000 directe (overslag, bewerking en distributie van goederen) en 22.000 indirecte banen. / The Amsterdam Port Region generates 55,000 jobs, of which 33,000 are direct employment (transhipment, processing and distribution of goods) and 22,000 are indirect. Foto: Mirjam Terpstra
9 In het Noordzeekanaalgebied is de relatieve werkgelegenheid in de maakindustrie en de voedingssector hoog ten opzichte van de metropoolregio Amsterdam. / In the North Sea Canal Area the proportion of employment in manufacturing and the food sector is strong compared to the Amsterdam Metropolitan Area as a whole. Bron: Analyse speerpuntclusters MRA, 2012 werkgelegenheid MRA (abs. x 1.000, % van MRA) / number of jobs in the AMA (x 1,000, as a % of AMA) belang NZKG (abs. x 1.000, % van alle clusters) / significance of the NSCA (x 1,000, as a % of all clusters)
366
64
83
172
52
10
5
3
72
35
8
7
31
20
4
0
0
7
ICT
creatieve industrie
handel en logistiek
maakindustrie
food
flowers
Rode Life Sciences
toerisme en congressen
8
financiële en zakelijke diensten
7
9
10
geurhinder en veiligheidsrisico’s. Hoe kan de leef omgeving worden verbeterd terwijl ook de industrie groeit? Kunnen milieugevoelige functies als wonen dichterbij hinderopwekkende functies worden ont wikkeld? Inhoudelijke opgaven gaan dan ook over de beschikbare hoeveelheid ruimte voor economische activiteiten, het toevoegen van gewilde woonmilieus waarmee talent aan de MRA kan worden gebonden, en het benutten van de groene en recreatieve kwaliteiten van het gebied. Ruimte voor economische functies Specifiek voor het Noordzeekanaalgebied zijn uiteraard de havenbekkens en de daaraan verbonden economi-
08
PLANAmsterdam
sche activiteiten. Ook de zakelijke dienstverlening en logistiek zijn grote spelers in het gebied. Daarnaast zijn de maakindustrie met Tata Steel en de bedrijven in de foodcluster en de nutsvoorzieningen een belangrijke factor. Hoeveel ruimte hebben deze activiteiten in fysieke en milieuzin nodig? Hoe wordt omgegaan met de onzekerheden in mondiale economische ontwikkelingen en met innovaties? Deze vragen zijn van invloed op de inrichting van het gebied. Meer hoogstedelijke woon-werkmilieus In de MRA is de verwachting dat er tot 2040 nog zo’n driehonderdduizend woningen nodig zijn. De kwalitatieve opgave is echter misschien wel belangrijker. Met
10 Investeren in de groene en recreatieve kwaliteiten van het Noordzeekanaalgebied is belangrijk om tegenwicht te bieden aan de stedelijke druk. / Investing in the natural and recreational qualities of the North Sea Canal Area is important in order to provide a counter balance to urban pressures. Foto: Edwin van Eis
11 Geluidscontouren worden aangepast om meer ruimte te creëren voor het bouwen van woningen en bedrijven. / Noise contours are being modified to create more space for the construction of homes and business accommodation. Kaart: Urhahn Urban Design vastgestelde 50 dB(A) contour / fixed 50 dB(A) contour indicatieve 55 dB(A) contour / indicative 55 dB(A) contour locaties waar woningbouw mogelijk wordt na het terugdringen van geluidsbelasting / sites where resi dential construction will be possible when noise levels area reduced
mogelijke uitbreiding van de geluidscontour 55 dB(A) bij de Houtrakpolder, als hier een nieuw havenbekken wordt gecreëerd / possible expansion of the 55 dB(A) noise contour if a new harbour basin is created in the Houtrakpolder mogelijke uitbreiding van de geluidscontour 50 dB(A) bij de Houtrakpolder / possible expansion of the Houtrakpolder’s 50 dB(A) noise contour
11
een doorgaande trend van de trek naar de stad door studenten, pas afgestudeerden uit andere Nederlandse universiteitssteden en internationale kenniswerkers, groeit met name de vraag naar hoogstedelijke woon milieus. Dit type woonmilieu valt niet zomaar ergens te creëren. De nabijheid van een hoog voorzieningen niveau en de combinatie van oude en nieuwe stedelijke omgeving spelen daarbij onder andere een rol. De verdere ontwikkeling van een gemengd stedelijk gebied aan de Zaan- en IJ-oevers kan een geschikte optie zijn. Maar hoe wordt omgegaan met de bedrijven in gebieden die de potentie hebben als gemengd stedelijk gebied en het goed doen op dit moment? Een vraag is ook wanneer de verwachte woningbehoefte verschuift van een latente naar een reële vraag. Grotere betekenis landschap voor recreatie De MRA heeft een metropolitaan landschap met een verscheidenheid aan landschapstypen. In het Noordzeekanaalgebied zijn de Wijkermeerpolder en Spaarnwoude een belangrijk onderdeel van dit metropolitane
06 | 2013
landschap. Hoe kunnen de kwaliteiten van deze gebieden beter worden benut zodat ze meer bijdragen aan de groeiende behoefte aan recreatiemogelijkheden in dit deel van de MRA? Naast de genoemde inhoudelijke opgaven zijn de twee grootste uitdagingen misschien wel hoe om te gaan met economische onzekerheden en de timing van beslissingen. Een uitdaging is ook om de ruimtelijke en milieukaders zo te formuleren dat er voldoende ruimte is voor experimenten waardoor ingespeeld kan worden op initiatieven en veranderende inzichten uit de samenleving.
Verduurzamen en intensiveren De Visie Noordzeekanaalgebied 2040 richt zich op een duurzame ontwikkeling van het Noordzeekanaalgebied als economische motor, met intensiveren als uitgangspunt. Duurzame energie is een belangrijk aandachtspunt; ontwikkelingen in de energiesector worden dan ook nauwgezet gevolgd. Nu al komen er geen extra >
09
a Binnen de metropoolregio is veel vraag naar woningen in een (hoog)stedelijke omgeving. Daarom zullen onder andere in het Noordzeekanaalgebied meer stedelijke woon-werkmilieus worden gecreëerd. / Within the Amsterdam Metropolitan Area there is high demand for homes in a metropolitan setting, prompting the creation of more urban live/work environments in the North Sea Canal Area. Kaarten (concept): Urhahn Urban Design
intensivering en verstedelijken van Sloterdijken / intensification and urbanisation of the Sloterdijk area mogelijke transformatiegebieden (begrenzing nader te bepalen) / possible transformation areas (boundaries to be determined) intensiveren met (vakantie)woningen en recreatief programma / intensification with (holiday) homes and recreation programme
b Het landschap langs het Noordzeekanaal zal intensiever worden benut voor recreatie door het toenemend aantal inwoners van de metropoolregio Amsterdam. / The Amsterdam Metropolitan Area’s growing population will use the landscape along the North Sea Canal more intensively for recreation.
2040 afspraken over monitoren. Het proces van intensiveren wordt gevolgd, net als de daad werkelijke vraag naar ruimtebeslag vanuit economische ontwikkelingen, verschuivingen in de aard van activiteiten en de reële vraag naar woningen. Op basis van de resultaten kunnen beslissingen op het juiste moment worden genomen, bijvoorbeeld het wel of niet starten met procedures voor het inzetten van de Houtrakpolder voor havenareaal.
leefomgeving op peil te houden en te verbeteren en om ontwikkelingen mogelijk te maken. De visie bevat een ruimtelijk kader waarbinnen eventuele transformaties van monofunctioneel werkgebied naar gemengde stedelijke woon-werkgebieden kunnen plaatsvinden. Minstens zo belangrijk is het continue gesprek dat gevoerd moet worden tussen overheden, bedrijfsleven, bewoners en maatschappelijke organisaties. Kernwaarden daarbij zijn een open en nieuwsgierige houding en durf om initiatieven van buiten naar binnen toe te laten. De visie geeft houvast op hoofdlijnen; daarbinnen moet de ruimte worden gevonden om in te spelen op de kansen die de toekomst brengt.
intensiveringsgebieden / intensification areas mogelijke transformatiegebieden / possible trans formation areas
veiligstellen openheid landschap tussen de steden / ensure the countryside between cities remains open intensiveren gebruiksmogelijkheden buitengebied / intensify use of outskirts intensiveren recreatiemogelijkheden strand / intensify recreational uses of beaches
Plannen in onzekerheid: continu vinger aan de pols Het is een illusie om te denken dat we precies weten hoe het Noordzeekanaalgebied er in 2040 uitziet. De economische ontwikkelingen, innovaties en technologische ontwikkelingen zijn niet te voorspellen. De veronderstelde vraag naar woningen en dan met name in het hoog stedelijk segment lijdt op dit moment onder impasses op de woningmarkt en de financiële markt. Deze onzekerheid vraagt om twee acties: het goed in de gaten houden van de ontwikkelingen en het hanteren van een ruim plano logisch kader zodat er voldoende flexibiliteit is om in te spelen op een veranderende vraag. Monitoren Om ontwikkelingen in het Noordzeekanaalgebied, de metropoolregio Amsterdam en de wereld te volgen, bevat de Visie Noordzeekanaalgebied
Flexibiliteit In de Visie Noordzeekanaalgebied 2040 zijn de kaders ruim gesteld om in te kunnen spelen op veranderingen in de vraag naar ruimte en de aard ervan. De belangrijkste vaste waarden zijn aan gegeven: een groot groen en recreatief gebied, plus duidelijke grenzen aan milieubelasting om de
a
10
PLANAmsterdam
verbeteren bereikbaarheid recreatieve en aantrekkelijke bestemmingen / improve accessibility to recreational and attractive destinations cultuurhistorie zichtbaar maken door routing / make cultural history visible by setting out routes groen-recreatieve doorsteken / natural/recreational corridors zoveel mogelijk oevers openbaar bereikbaar / make waterfronts publicly accessible where possible schakelend personenvervoernetwerk over het water / integrated network for water-based passenger transport
c Een goede bereikbaarheid van het Noordzee kanaalgebied is van essentieel belang om de inter nationale concurrentiepositie uit te bouwen. / Good accessibility to the North Sea Canal Area is essential for it to build on its international competitive position. mogelijke verbinding A8-A9 / possible A8-A9 motor way link verkennende studie bereikbaarheidsproblematiek en ontsluitingsmogelijkheden / exploratory study into ac cessibility and improving access
opwaarderen HOV-lijnen / upgrade the HQPT network gebied verbinden aan spoornet indien havenontwikkeling Houtrakpolder / connect the area to the railway network if Houtrakpolder is developed into docks N202 omleggen indien ontwikkeling Houtrakpolder / re-route the N202 if Houtrakpolder is developed vervoer over water / water-based transport stations waar mogelijk koppelen aan HOV-lijnen / where possible connect stations to HQPT network fietssnelwegen / cycle highways
b
c
06 | 2013
11
12 Door het kader voor geluid te verruimen kunnen locaties zoals Teleport ontwikkeld worden als gemengd woon-werkgebied. / Relaxing the noise contours means that locations such as Teleport can be developed into mixed live/work areas. Foto: Edwin van Eis
13 Een van de opgaven in het Noordzeekanaal gebied is te onderzoeken hoe wonen en werken dichter bij elkaar gebracht kunnen worden. / One of the tasks in the North Sea Canal Area is to explore how living and working can be brought closer together. Foto: Ton Bossink
12
13
overslagterminals voor fossiele brandstoffen als kolen en benzine. Intensiveren is nog op vele locaties mogelijk waardoor efficiënter en duurzamer met de ruimte om kan worden gegaan. Bij bijvoorbeeld verdergaande groei van overslagactiviteiten, moet eerst het bestaande havenareaal maximaal worden benut voordat uitbreiding mag plaatsvinden. De samenwerkende overheden stellen een intensiveringsmonitor op om te kijken of het huidige areaal voldoende wordt benut. Het noordelijk deel van de Houtrakpolder wordt gereserveerd als uitbreidingsruimte voor havenactiviteiten voor het geval het huidige havengebied volledig is benut. Voor wonen en werken in de bestaande stad is intensiveren ook het uitgangspunt. Om intensivering mogelijk te maken zal wel een aantal randvoorwaarden moeten veranderen, zoals de geluidscontouren en de acceptatie van een hogere geluidsbelasting.
Geluidsruimte aanpassen Het intensiever gebruiken van huidige bedrijventerreinen en stedelijk gebied betekent enerzijds meer geluidsruimte voor bedrijven in bijvoorbeeld Westpoort en Hoogtij en anderzijds een hogere acceptatiegraad van geluid in de woonomgeving. In de visie is een ruimere geluidscontour van 50 dB(A) voorgesteld. Daarvan afgeleid is de afpraak dat de wettelijke mogelijke ontheffing tot 55 dB(A) voor nieuwbouw in het hele Noordzeekanaalgebied wordt gehanteerd. In de nabije toekomst wordt voor een beperkt aantal locaties gekeken
12
PLANAmsterdam
of een ontheffing tot 60 dB(A) acceptabel is. Bij de vestiging van nieuwe bedrijven die geluidshinder met zich meebrengen, wordt zo veel mogelijk gekeken naar centrale locaties in de werkgebieden. Dit verruimde kader voor geluid betekent meer vergunningsruimte voor bedrijven en meer kansen om wonen en werken dichter bij elkaar te brengen. Het wordt mogelijk om locaties als Sloterdijk en Teleport in Amsterdam, het Hembrugterrein en locaties aan de Zaan in Zaanstad en de Pijp in Beverwijk te ontwikkelen als gemengd woon-werkgebied. Om de nieuwe contouren vast te leggen, bereidt de Provincie NoordHolland een Provinciaal Inpassingsplan (PIP) voor. Het verruimen van de geluidscontouren loopt gelijk op met het kijken naar maatregelen aan de bron, die bijdragen aan het terugdringen van geluidshinder. Containers worden bijvoorbeeld bij het op elkaar plaatsen in de laatste tien centimeter afgeremd, wat zorgt voor een zachtere landing. Afschermende bebouwing en technologische toepassingen bij nieuwbouwprojecten, zoals geluidreducerende kiepramen, brengen wonen en werken dichter bij elkaar. Op de lange termijn leidt het doorvoeren van verduurzaming en innovatie tot het terugdringen van de geluidscontouren.
Groene kwaliteiten verbeteren Omdat een succesvolle regio mede wordt bepaald door een landschap waar mensen graag in verblijven, is
14 Het Hembrugterrein tussen het Noordzeekanaal en de Zaan verandert van defensieterrein in een gebied met woningen, bedrijfsruimtes en publieksvoorzieningen. / The Hembrug Terrain between the North Sea Canal and the River Zaan is being transformed from a military facility into a district with homes, business accommodation and public amenities. Fotocollage: Palmbout Urban Landscapes
14
in de visie ook aandacht voor intensivering en kwaliteitsverbetering van het bestaande landschap en de natuuren recreatiegebieden. Dit geldt met name voor de Wijkermeerpolder en Spaarnwoude, de Tuinen van West en de Brettenzone, en ook voor natuur, agrarische en recreatieve mogelijkheden langs oevers. Waar mogelijk wordt gestreefd naar menging van groen met overige functies in het gebied, door bijvoorbeeld groenontwikkelingen in het havengebied te brengen. De bereikbaarheid van de recreatiegebieden en de kust wordt verbeterd door investeringen in recreatieve routes, onder andere langs het Noordzeekanaal ter hoogte van Spaarnwoude.
Uitvoeringsagenda als vervolg De kaders voor ruimtelijke economische ontwikkelingen in het Noordzeekanaalgebied zijn met de Visie Noordzeekanaalgebied 2040 geherdefinieerd. In welk tempo
06 | 2013
welke ontwikkelingen zich zullen voltrekken, is grotendeels nog onbekend. De samenwerkende partijen hebben daarom besloten de samenwerking binnen het Noordzeekanaalgebied op structurele wijze voort te zetten. Als vervolg op de visie starten zij in het najaar van 2013 met een uitvoeringsagenda. Op die agenda staan onder meer projecten waarmee de kwaliteitsverbetering in het groen gerealiseerd moet worden. Ook staan er acties in die te maken hebben met het monitoren van wat er daadwerkelijk gebeurt in het gebied en in de wereld. Zo kan er sneller worden ingespeeld op de kansen die zich voordoen in het Noordzeekanaalgebied. Kansen, die een bijdrage leveren aan het behouden en versterken van de internationale concurrentiepositie van de metropoolregio Amsterdam.
13
Transformatie besluit Haven-Stad door Maurits de Hoog
[email protected]
Ontwikkelen in stappen Amsterdam wordt steeds voller en ruimte voor ontwikkeling is schaars. Om nieuwe mogelijkheden te creëren is Haven-Stad, het deel van het havengebied binnen de Ring A10, in de Structuurvisie Amsterdam 2040 aangewezen als transformatiegebied. Na een motie van de gemeenteraad is de Transformatiestrategie Haven-Stad opgesteld en in juli 2013 door dezelfde raad vastgesteld. Het doel van de strategie is om Haven-Stad te ontwikkelen tot een gemengd stedelijk gebied.
Hoofdlijnen van de transformatiestrategie zijn een geleidelijke transformatie en een gefaseerde besluitvorming. Met het oog op omvang, diversiteit en kwaliteit van het Haven-Stadgebied kiest de Gemeente Amsterdam niet voor een vastomlijnd scenario. Langs de noordelijke en de zuidelijke IJ-oever en vanuit het westelijk deel van Amsterdam kan Haven-Stad staps gewijs transformeren, te beginnen bij station Sloterdijk en het bedrijventerrein Sloterdijk I. Om de transformatie naar een gemengd stedelijk gebied te starten, moet de geluidszonering van Westpoort op korte termijn worden aangepast zodat er woningen gebouwd kunnen worden. Na deze aanpassing kunnen tot 2040 maximaal 9.000 woningen worden gebouwd en kan het aantal arbeidsplaatsen toenemen tot 38.000. Dit is mogelijk zonder haven bedrijven uit de Coen- en Vlothaven te verplaatsen. Pas in 2025 neemt de gemeenteraad een besluit over het moment en de wijze van transformatie van het Coen- en Vlothavengebied. Wordt ook de Coen-
14
PLANAmsterdam
en Vlothaven getransformeerd, dan kan Haven-Stad in 2040 ruimte bieden aan 20.000 woningen en 44.000 arbeidsplaatsen. Daarvoor is het wel nodig bedrijven te verplaatsen. Op andere bedrijventerreinen in de stad en de regio is voldoende ruimte voor bedrijven die geen kaderuimte nodig hebben. Voor havenbedrijven zal nieuwe ruimte gevonden moeten worden in bijvoorbeeld de Houtrakpolder in het Westelijk Havengebied.
Unieke kans De keuze om al op korte termijn woningbouw in het Haven-Stadgebied mogelijk te maken komt vooral omdat in de omgeving van de binnenstad weinig ruimte is voor woningbouw in een grootstedelijk milieu met veel voorzieningen en gemengd met kantoren en bedrijven. Haven-Stad ligt op tien minuten fietsen van de Haarlemmerstraat en vrijwel naast de Westergas fabriek. Een unieke kans. De transformatie van het gebied begint bij station Sloterdijk. Hier staat veel kantoorruimte leeg. Het >
1 De Coen- en Vlothaven wordt mogelijk na 2029 volledig getransformeerd tot gemengd stedelijk gebied. / The whole Coen- en Vlothaven area could be transformed into a functionally mixed urban area after 2029. Foto: Haven Amsterdam
2a-b
In Haven-Stad zitten 1.400 bedrijven met bijna 34.000 banen. Dit is bijna 23 procent van de werkgelegenheid in het Noordzeekanaalgebied. / In Port-City there are 1,400 businesses that provide almost 34,000 jobs, which is almost 23 percent of employment in the North Sea Canal Area. Bron: DRO en Haven Amsterdam
detailhandel en reparatie / retail and repair services transport / transport communicatie / communication financiële instellingen / financial institutions zakelijke diensten / business services openbaar bestuur / government overige sectoren / other sectors
industrie en nutsbedrijven / industry and utility companies bouwnijverheid / construction industry groothandel / wholesale
1
35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
2a
2b
06 | 2013
15
3 Het havengebied binnen de Ring A10, HavenStad, is aangewezen als transformatiegebied in de ‘Structuurvisie Amsterdam 2040’. / The port area within the Ring A10 orbital motorway, Port-City, is designated as a transformation zone in the ‘Structural Vision: Amsterdam 2040’. Kaart: DRO
4 Het projectgebied Haven-Stad valt uiteen in verschillende deelgebieden. / The Port-City project area can be divided into various subsections. Kaart: DRO 1 Melkweg/Oostzanerwerf 2 Cornelis Douwes 0-1 3 Cornelis Douwes 2-3 4 Coen- en Vlothaven 5 Stadshaven Minerva 6 Metaalbewerkersweg 7 Alfa-driehoek 8 Hempoint 9 Sloterdijk l kantorenstrook 10 Sloterdijkl bedrijven Noord e.o. 11 Sloterdijk l bedrijven Zuid 12 Westerpark Noord 13 Zaanstraat-Zonnehoek 14 Sloterdijk 15 Dorp Sloterdijk e.o. 16 Westerpark Zuid
5 Het doel van de transformatiestrategie HavenStad is om de monofunctionele werkgebieden om te vormen tot gemengde stedelijke woon-werk gebieden. / The aim of the Port-City transformation strategy is to transform the mono-functional industrial and business zones into mixed urban live/work areas. Kaart: DRO gemengd stedelijk gebied vóór 2030 / functionally mixed urban area prior to 2030 mogelijk gemengd stedelijk gebied vóór 2030 in combinatie met milieumaatregelen / possible mixed-
3
1 2 3 4 5 7 9 14
6
8 10 11 15
12
13
16
4
ombouwen van deze kantoren tot woningen stuitte in de afgelopen jaren steeds op de wettelijke geluidscontouren van Westpoort, het Amsterdamse haven gebied. Om meer inzicht te krijgen in de daadwerkelijke geluidshinder heeft de gemeente nauwkeurig in kaart gebracht hoeveel geluid de bedrijven in de haven volgens hun vergunningen mogen maken. Dit leverde een verrassende conclusie op. Het blijkt dat deze bedrijven veel minder geluid produceren dan binnen de wettelijke contour is toegestaan. Die contour kan daarom krapper, ook als rekening wordt gehouden met groei en het benutten van nog beschikbare kaderuimte. De mogelijkheden om woningbouw te realiseren worden nog groter als het Rijk over enige jaren de Wet geluidhinder aanpast en gemeenten beleidsvrijheid verleent om woningen te realiseren met een maximale geluidsbelasting op de gevel van 60 dB(A).
16
PLANAmsterdam
De transformatie van het Haven-Stadgebied levert in economische zin veel op voor de stad en de regio. Om precies te zijn: transformatie kan ervoor zorgen dat er in 2040 drieduizend tot zesduizend extra banen in de metropoolregio zijn plus een toename van het Bruto Regionaal Product van minimaal 0,5 tot maximaal 1,25 miljard euro per jaar, zonder de transformatie van het Coen- en Vlothavengebied. Tot slot zal Haven-Stad het draagvlak voor voorzieningen in de Amsterdamse binnenstad versterken. Vooral het aantrekken van internationaal opererende bedrijven, expats en hoogopgeleide starters heeft een groot welvaartseffect.
Eerste stappen Al in de komende jaren moeten de eerste stappen worden gezet in planvorming én uitvoering om de transformatie van het Haven-Stadgebied geleidelijk op gang >
use urban area prior to 2030, in combination with environmental measures mogelijk gemengd stedelijk gebied na 2030 (besluit in 2025) / possible mixed-use urban area after 2030 (to be decided in 2025) bedrijvigheid/stedelijke voorzieningen met buffer functie, zonder wonen / urban amenities with a buffer function, non-residential park bestaand met nieuwe parkfuncties, openbare fietsroutes en spoorondergangen / existing park with new park functions, public cycle routes and railway underpasses
transformatie 2010-2040 rondom plangebied Haven Stad / transformation around the Port-City plan area in 2010-2040 mogelijke verplaatsing bedrijf met grote milieu effecten / possible relocation of a business with a high environmental impact verplaatsing spooremplacement Zaanstraat ruimte voor gemengd stedelijk gebied en park / relocation of the Zaanstraat railway sidings frees up space for a mixed urban area and park zoeklocatie emplacement Westhavenweg / possible location for railway sidings at Westhavenweg
sportvelden integreren in gemengd stedelijk gebied / integration of sports fields in a mixed urban area volkstuinen Zonnehoek integreren in gemengd stedelijk gebied / integration of the Zonnehoek allotment gardens in a mixed urban area verplaatsing jeugdgevangenis / relocation of juvenile detention centre
5
06 | 2013
17
6 Om met de transformatie van Haven-Stad te kunnen beginnen, is het nodig de geluidscontouren van Westpoort aan te passen. / Westpoort’s noise con tours need to be modified before the transformation of Port-City can begin. Kaarten: Berthe Lemmens a b c
huidige geluidscontour / current noise contour geluidscontour van 55 dB(A) / 55 dB(A) noise contour geluidscontour van 60 dB(A) / 60 dB(A) noise contour gemengd stedelijk gebied / functionally mixed urban area
6a
bedrijvigheid/stedelijke voorzieningen met buffer functie, zonder wonen / industry/urban amenities with Gemengd stedelijk gebied buffer function, non-residential Bedrijvigheid/stedelijke voorzieningen met bufferfunctie, zonder wonen bestaand met nieuwe parkfuncties, Park park bestaand met nieuwe parkfuncties / existing park Nieuwe geluidcontour Westpoort en Cornelis Douwes terrein with new park functions 60 dBA geluidcontour Westpoort en Cornelis Douwes terrein Nieuwe nieuwe geluidscontour Westpoort en Cornelis Douwes Gemengd stedelijk gebied 55 dBA Bedrijvigheid/stedelijke voorzieningen bufferfunctie, terrein 55 dB(A) / newmet55 dB(A) zonder noise contour for West wonen Park bestaand met nieuwe parkfuncties, Douwes precincts poort and the Cornelis Nieuwe geluidcontour Westpoort en Cornelis Douwes terrein 60nieuwe geluidscontour Westpoort en Cornelis Douwes dBA Nieuwe geluidcontour Westpoort en Cornelis Douwes terrein 60 dB(A) / new 60 dB(A) noise contour for West 55terrein dBA poort and the Cornelis Douwes precincts
6b
6c
18
PLANAmsterdam
7/8 Het moment van transformatie van het Coenen Vlothavengebied beïnvloedt het vestigingsmilieu, de bruto vloeroppervlakte en het aantal woningen in Haven-Stad. / The timing of the transformation of the Coen- en Vlothaven area will affect the environmental zoning, the gross floor area and the number of dwellings in Port-City. Kaarten: DRO
bruto vloeroppervlakte / gross floor area aantal woningen / number of dwellings
huidige situatie / current situation autonome ontwikkeling / organic urban development transformatie 2013-2040 exclusief Coen- en Vlothaven / transformation in 2013-2040, excluding Coen- en Vlothaven d transformatie 2013-2040 inclusief Coen- en Vlothaven / transformation in 2013-2040, including Coen- en Vlothaven productie handel en transport / production, trade and transport bedrijventerrein / business park
a b c
stedelijk werkgebied / urban business zone stedelijk woon-werkgebied / urban live/work area grootstedelijk woon-werkgebied / metropolitan live/ work area
< 100.000m2 100.000-300.000m2 300.000-500.000m2 > 500.000m2
7a
7b
7c
8b
8c
7d
< 1.000 1.000-2.000 2.000-5.000 > 5.000
8a
te brengen, de kwaliteit te garanderen en maat schappelijk draagvlak te verwerven. De Gemeente Amsterdam start met de Stadsregio in 2015 de verkenningsfase voor onderzoek naar een betere infrastructuur in het gebied. Op basis van dit onderzoek wordt in 2015 een Ruimtelijk Raamwerk Haven-Stad vastgesteld met de ruimtelijke hoofdopzet van het gebied plus de tracés en profielen van fietsroutes, wegen, openbaar vervoer en waterlopen. Inzet van het raamwerk van wegen en openbare ruimte is om van de Transformatorweg een aantrekkelijke stadsboulevard te maken en de Haarlemmerweg af te waarderen tot een 50km-weg. De huidige sportvelden, groenelementen en volkstuinen worden zorgvuldig ingepast en zullen een meer openbaar karakter krijgen.
06 | 2013
8d
Na overleg met Rijk en Stadsregio over de financiering kan de nieuwe infrastructuur vanaf 2020 gerealiseerd worden. In samenwerking met de Gemeente Zaanstad wordt nader onderzoek gedaan naar de wenselijke menging en verkleuring van de bedrijventerreinen op de Noordelijke IJ-oever en op het Hembrugterrein en de Achtersluispolder in Zaanstad. De onderzoeksresultaten moeten leiden tot een samenhangend perspectief voor het hele ZaanIJ-gebied, het doortrekken van de noordelijke fietsroute langs het IJ in de Buiksloterham en realisering van de fietsbrug over Zijkanaal H. Parallel daaraan wordt samen met de bedrijven uit het Coen- en Vlothavengebied gekeken naar ontwikkelingsperspectieven voor de foodcluster en >
19
door Saskia Hoogstraten
[email protected]
Monitor ZaanIJ Het gebied langs de oevers van de Zaan en het IJ verandert van een voornamelijk industrieel en extensief gebruikt havengebied naar een intensief gebruikt stedelijk gebied. ZaanIJ is een van de gebieden in de metropoolregio die in sterke mate bijdragen aan de internationale concurrentiepositie van de regio. Om ZaanIJ binnen de metropoolregio Amsterdam duidelijker te profileren als internationaal topmilieu heeft de bestuurlijke stuurgroep in 2010 besloten om een ZaanIJ-monitor op te zetten.
a De Zaan en het IJ zijn steeds meer in trek als omgeving voor evenementen en (groot)stedelijke voorzieningen, de zogenaamde hotspots. / The Zaan and the IJ are increasingly popular as a backdrop for events as well as for metropolitan amenities and services, the so-called hotspots. Kaart: Geert den Boogert openbare oever / public waterfront hoofdfietsroute niet aan oever / main cycle route, not along the waterfront jachthaven/werf / marina/boatyard
De monitor ZaanIJ moet inzicht geven in de transformatie van het gebied in havengebruik, woonvormen, arbeidsplaatsen en bedrijvigheid. De focus ligt op gebieden waar functieverandering plaatsvindt. Voor een groter gebied daaromheen worden ontwikkelingen van bevolking en huishoudens in beeld gebracht. De monitor geeft inzicht in ontwikkelingen met sprongen van vijf jaar, terugkijkend naar 2001. In 2012 is de monitor ZaanIJ gestart. Data materiaal is verzameld en er is veldwerk gedaan. De monitor wordt in 2017 weer herhaald.
a
20
PLANAmsterdam
kunst en cultuur / art and culture horeca / cafés and restaurants Zaanse Schans / Zaanse Schans windmills congressen / conference facilities musea / museums strand / beach skating / skating muziek / music stedelijk evenemententerrein / events site grote winkel / large-scale retail
Ontwikkelingen in beeld Het aantal vestigingen van internationaal opererende bedrijven, zoals MTV, Red Bull, Vodafone, Verkade en Cargill, en de daarbij behorende werkgelegenheid in het ZaanIJ-gebied, heeft een zodanige omvang dat je kunt spreken van een toplocatie. De ontwikkelingen langs de Zaan en het IJ bieden zichtbaar de juiste voorwaarden voor een aan trekkend stedelijk milieu, bijvoorbeeld door de toe name van de oeveropenbaarheid, het neerstrijken van culturele voorzieningen en evenementen en het aanbieden van aanpalende woonmilieus en
9 De transformatie van Haven-Stad begint bij
urban boulevard and the Avenue de France on the Left Bank in Paris. Foto a: Transformatorweg, DRO Artist’s impression b: Wibautstraat, Trazar Foto c: Avenue de France, Maurits de Hoog
10 In het Haven-Stadgebied komt een aantrekkelijk Groot-Westerpark, dat zal bestaan uit het Westerpark, de Westergasfabriek, de begraafplaats St. Barbara, de volkstuinparken en het dorp Sloterdijk. / The PortCity area will boast an attractive ‘Great Westerpark’, which will consist of the Westerpark, the Wester gasfabriek cultural hub, the St. Barbara cemetery, the allotment gardens complex and the village of Sloterdijk. Foto: Edwin van Eis
verzorgende voorzieningen en bedrijven. Het hoofdkantoor van de Hema aan de noordelijke IJ-oever maakt bijvoorbeeld graag gebruik van de reclame- en ontwerpbureaus uit de buurt. Per saldo is de bevolking in het ZaanIJ-gebied sinds 2001 toegenomen met circa negenduizend mensen en het woningbestand met circa zevenduizend woningen. In de (nieuwe) woningen wonen relatief kleine huishoudens, waaronder veel eenpersoonshuishoudens. De laatste jaren neemt echter ook het aantal gezinnen flink toe. De totale werkgelegenheid in het gebied is de
laatste tien jaar toegenomen met ongeveer tienduizend arbeidsplaatsen. Binnen het ‘stedelijke en creatieve’ cluster is de werkgelegenheid het snelst gestegen: het aantal bedrijven is meer dan verdubbeld, van circa 860 tot circa 2.250 op een totaal van 5.500 bedrijven in de projectgebieden die grenzen aan het water. Gebieden die direct aansluiten op bestaand stedelijk gebied verkleuren langzaam naar een kleinschaliger bedrijvenmilieu met een groot aandeel bedrijven in de stedelijke en creatieve dienstverlening (waaronder veel zzp’ers).
De transformatie van ZaanIJ leidt tot kortere verplaatsingen en biedt kansen voor regionaal openbaar vervoer en de fiets. De snelfietsroute en de wandel-/fietsroute Van-Dam-tot-Dam langs de noordelijke IJ-oever geven samen met veerpontverbindingen een vliegwieleffect aan de ontwikkelingen doordat ze gebruikers en bewoners de nieuwe samenhang tussen Amsterdam en Zaanstad laten ervaren.
station Sloterdijk waar veel kantoorruimte leegstaat. De gemeente wil van de Transformatorweg een aantrekkelijke stadsboulevard maken, vergelijkbaar met de Wibautstraat en de Avenue de France aan de Rive Gauche in Parijs. / Port-City’s transformation emanates from Sloterdijk station, where plenty of office space stands vacant. Amsterdam wants to transform Transformatorweg into an attractive city boulevard, comparable with the city’s Wibautstraat
9a-c
de grondstoffencluster in het Noordzeekanaalgebied. Daarbij wordt gestreefd naar een duurzame organisatie van ketens en clusters en een sterke inbedding van bedrijven in de regionale economie.
Prijsvraag Groot Westerpark Haven-Stad kan niet transformeren zonder een breed maatschappelijk draagvlak. Daarom schrijven DRO, Stadsdeel West en de Westergasfabriek in 2014 een brede ideeënprijsvraag uit voor een ‘Groot Westerpark’. Twee vragen staan centraal: Hoe kunnen het Westerpark, de Westergasfabriek, de volkstuinen parken, begraafplaats St. Barbara, het dorp Sloterdijk en mogelijk het emplacement Zaanstraat het beste aaneengesmeed worden tot een aantrekkelijk stadspark? En hoe kan het omliggende gebied in zijn ontwikkeling tot een aantrekkelijk woon-werkgebied daar het meest van profiteren? De resultaten geven vast en zeker aanleiding voor een interessant en pittig debat! 10
06 | 2013
21
1 Een karakteristiek gebouw langs de westoever van de Zaan in Wormerveer is ‘de Adelaar’, een voormalige zeepfabriek uit ongeveer 1900. / ‘The Eagle’, a former soap factory from circa 1900, is a characteristic building on the west bank of the River Zaan in Wormerveer. Bron: Beeldbank Zaanstreek
Aantrekkelijk ZaanIJ door Sander Kooistra en Mirte Rozemond
[email protected] /
[email protected]
Nieuwe combinaties van wonen en werken Zaanstad heeft dertig kilometer waterfront, met bijzondere plekken om te wonen en te werken: in monumentale gebouwen aan het water en dicht bij het groene buitengebied. Zaanstad zet dit kapitaal in om bewoners en bedrijvigheid naar de metropoolregio Amsterdam te trekken. Speerpunt is: het vinden van nieuwe combinaties van wonen en werken in het stedelijke gebied langs de oevers van de Zaan en het IJ. De verstedelijkingsopgave in de metropoolregio Amsterdam (MRA) blijft op de lange termijn onverminderd hoog: alle prognoses wijzen erop dat de bedrijvigheid en het aantal inwoners in de MRA blijft toenemen. Onder meer Zaanstad biedt met het ZaanIJ-programma ruimte voor deze ontwikkeling van de metropool regio. Om ervoor te zorgen dat nieuwe bewoners en bedrijven zich vestigen, investeert Zaanstad in aantrekkelijke woon- en werkmilieus. Dit vraagt om een nieuwe balans tussen wonen en werken langs de oevers van de Zaan en langs het Noordzeekanaal. Zaanstad heeft ervaring met dit soort processen na 25 jaar geleidelijke transformaties langs de Zaan. De transformatie waar Zaanstad voor staat, is alleen mogelijk als bestaande normen voor milieu, geluid, stof en externe veiligheid worden aangepast en hinder wordt verminderd. Pas dan ontstaat ruimte voor de verstedelijking van dit deel van de metropoolregio.
22
PLANAmsterdam
In de Visie Noordzeekanaalgebied 2040 wordt dan ook een nieuwe balans gezocht van wonen en werken voor zowel de korte- als de lange termijn. Door de ontwikkelingen langs Zaan en IJ kan een gebied ontstaan met een uniek (inter-)nationaal vestigingsklimaat; een economisch aantrekkelijk hoogstedelijk milieu dat zich geleidelijk verder ontwikkelt. Hiermee onderscheidt ZaanIJ zich in toenemende mate van de schaalsprong Almere, Zuidas en Schiphol.
Samenwerken Ongeveer tien jaar geleden constateerde de Gemeente Zaanstad dat het aantal bewoners van de stad stagneerde en de lokale werkgelegenheid terugliep. En dat midden in een van de belangrijkste groeigebieden voor de ‘BV Nederland’. Zaanstad heeft veel te winnen door de contacten, de samenwerking en de ruimtelijke verbinding met de rest van de Amsterdamse regio verder te intensiveren. >
2 De koekfabriek van Verkade is een van de vele
industriële monumenten aan de Zaan. / The Verkade biscuit factory is one of the many industrial monuments on the banks of the Zaan. Bron: Gemeente Zaanstad
1
3 De Gemeente Zaanstad wil de industrie behouden, in een verbeterde leefomgeving. / Zaanstad is keen to retain its industry while improving the living environment. Bron: Gemeente Zaanstad
4 Het groene buitengebied dichtbij de Zaan draagt bij aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat. / The River Zaan’s green environs contribute to it being an attractive place to live or establish a business. Foto: Mirande Phernambucq
2
3
4
06 | 2013
23
5 De groene oevers van de Zaan. / The River Zaan’s green banks. Bron: Gemeente Zaanstad
6 Langs de Zaan is veel industriële bedrijvigheid. / There is plenty of industrial activity along the banks of the Zaan. Foto: Bart Homburg
5
7
24
6
7 Impressie van de Zaan-IJ-oevers in avondlicht in 2020. / Impression of the Zaan-IJ waterfront at night fall in 2020. Schets: SCHETSontwerp
7
De ontwikkeling van de oevers langs Zaan en IJ is een gezamenlijk project van de gemeenten Zaanstad en Amsterdam en krijgt steun van het Rijk. De ontwikkeling van de noordelijke IJ-oevers en de Zaanse ideeën over binnenstedelijke ontwikkeling, neergelegd in de Ruimtelijke Structuurvisie Zichtbaar Zaans en het Ontwikkelingsplan ZaanIJ, sluiten perfect op elkaar aan. In de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte van het Rijk is de gebiedsontwikkeling ZaanIJ een van de vier belangrijkste opgaven van de Amsterdamse metropoolregio.
Vier ontwikkellocaties De kern van het ZaanIJ-programma is het vinden van nieuwe combinaties in wonen en werken. Het programma gaat uit van de bouw van dertigduizend woningen (waarvan ongeveer 25 procent in Zaanstad en 75 procent in Amsterdam) en het creëren van ruimte voor dertigduizend arbeidsplaatsen in het totale ZaanIJ-gebied in de komende twintig jaar. Langs de Zaan en het IJ liggen 24 locaties, waar in de toekomst zevenduizend woningen gerealiseerd kunnen worden en waar ruimte is voor bedrijfsmatige ontwikkelingen. De Gemeente Zaanstad heeft in 2012
06 | 2013
een Ontwikkelingsplan ZaanIJ vastgesteld waarin terreinen staan waar al ontwikkelruimte is of waar in de (verre) toekomst ruimte beschikbaar komt: terreinen die wachten op een nieuwe bestemming, zoals het schiereiland De Hemmes, en locaties met nog goed functionerende bedrijven. Bij de laatste categorie gaat het om mogelijke herontwikkelingen op nieuwe bedrijventerreinen in Zaanstad of elders in de metropoolregio Amsterdam. Inmiddels heeft de Gemeente Zaanstad vier locaties geselecteerd waar de ontwikkeling van woningen en bedrijfsruimte wordt versneld: het Hembrugterrein, de omgeving van de Wilhelminasluis in het hart van Zaandam, de Hemmes nabij de Zaanse Schans en tot slot de Noordzaan, het gebied rond de fabriekscomplexen van Brokking en Meneba. Bij het Hembrugterrein ondersteunt de Gemeente Zaanstad het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf als eigenaar van het terrein bij de ontwikkeling van het terrein vanwege het grote, strategische belang daarvan voor de stad en de regio. De renovatie van de Wilhelminasluis wil Zaanstad aangrijpen om ook in de omgeving van het sluizencomplex een kwaliteitsverbetering te realiseren. Voor het schiereiland De Hemmes geldt dat het deels eigendom is van de gemeente. De Gemeente >
25
a In het Ruimteplan ZaanIJ staat onder andere waar welke functies in het ZaanIJ-gebied (verder) ontwikkeld kunnen worden. / The ‘ZaanIJ Spatial Plan’ sets out the opportunities for the further development of specific functions in the ZaanIJ area. Kaart: Gemeente Zaanstad
Ruimtelijke mogelijkheden ZaanIJ 2010-2040 De Noordzaan Knollendam Behoud van recreatieve hotspots, de jachthaven en het eiland Bloemendaal. Geen woningen op het water, wel (op termijn) op sportvelden achter de dijk. Lage bebouwing, groene setting, passend bij het dorp. Brokking en Meneba Robuuste pakhuizen en silo’s tegenover grote open polders. Behoud van landmarks bij even tuele herontwikkeling. Mengen van wonen, werken en voorzieningen in hoge dichtheid. De Wormerzaan Wormer Zaan Kleinschalige dijkbebouwing tegenover oude pakhuizen met de ophaalbrug als schakel. Herontwikkeling rond de Bruynvischstraat en in de Zaandriehoek met grote fabrieksachtige gebouwen. In het noorden een mix van
26
geschakelde woningen en grotere complexen, in Wormerveer publieke ruimte aan het water. Behoud van doorzichten en verbindingen naar het achterland. De Waterlandse Zaan De Waterlandse Zaan Behoud van karakteristieke historische bebouwing met achtertuinen aan de Zaan en vergezichten over de polders. Eventueel vertrek van Loders Croklaan benutten voor herstel van oude route langs de Zaan. Ruimte voor een tweede stedelijke kaap met woon/werkpakhuizen aan het water. Potentiële toplocatie. Noordoever Landschappelijke invulling met op termijn ook wonen. Waterrecreatie, huisjes aan de dijk, drijvende woningen en woonschepen. Eigentijdse toeristische route tussen Zaanse Schans en Haaldersbroek.
PLANAmsterdam
Koog-Zaandijk Opheffen barrière van spoor en provinciale weg door ondertunneling van weg of (beter) spoor. Herstel verbinding met de Zaan via Stationsstraat. Gemengd programma, te onderzoeken. De Wijde Zaan De Hemmes Milieubelast, dus tijdelijke bestemmingen, groen, recreatief en watergerelateerd. Op termijn landschappelijke ontwikkeling als zelfbouw paradijs met vrije kavels, wonen, werken en waterrecreatie. Tate&Lyle Eventueel vertrek van het bedrijf benutten voor ontwikkeling van een dichtbebouwde stedelijke kaap. Herstel van oude vaarten, stoere woon- en werkgebouwen in en aan het water, Venetië aan de Zaan.
‘Nieuwe combinaties van wonen en werken leveren mogelijk 7.000 woningen op in Zaanstad en 23.000 in Amsterdam, plus zo’n 30.000 arbeidsplaatsen.’ De Stadse Zaan De Stadse Zaan Kanaal door de stad, contrast tussen grote fabrieken en kleine woningen. Behoud van asymmetrie, tegenover stedelijke gebouwen groene tuinen met losse panden. Tussen de gebouwen doorzichten en op bijzondere plaatsen openbare ruimten. Geen parkeren aan het water. Verkadebuurt Behoud van de Koekfabriek als stedelijk centrum. Eventueel vertrek van Verkade benutten voor een gemend programma dat aansluit op de omgeving. Behoud van kenmerkende baksteenarchitectuur, nieuwe verbinding met ZaandamWest via Papenpad.
Openbare ruimte met terrassen. Op termijn herstel van de bebouwingswand. Op de sluis een podium, afdak of gebouw met publieke functie. De Burcht Openbaar terrein voor circus en evenementen. Verlaging van het veld, herstel van de oude dijk, terrassen met uitzicht naar de Zaan. Herstel dubbele bomenrij en aanleg tuin rond het gemeentehuis. Omlijsting van de Burcht door groen. Houthavenkade Voorpost van Inverdan, stedelijk werken en wonen aan een gemeenschappelijke openbare ruimte. Openbare oevers aan de Zaan met bomenrijen en behoud van open water.
De Baai van Zaandam Sluis van Zaandam Stedelijk centrum. Vernieuwing van de sluis en verhoging van het maaiveld aan de Oostkade.
De Zaanmond Hembrugterrein Organische herontwikkeling tot industrieel landgoed. Gemengde bestemmingen, waaronder op
termijn ook wonen, met het bos als groene kern. Raamwerk van lanen en paden met nieuwe toegangen vanuit de omgeving. Behoud van waardevolle historische gebouwen en geleidelijke verdichting. Op de hoek van Zaan en IJ een groen front met publieke functies. Achtersluispolder Stapsgewijze verdichting en transformatie tot gemengd stedelijk gebied. Intensivering van de bedrijvigheid, verdubbeling van het aantal arbeidsplaatsen en op termijn ook woningbouw. Rond pakhuis De Vrede een groen balkon aan het IJ met nautisch centrum. Verbindingen met Amsterdam via de Noorder IJ-plas voor openbaar vervoer en fiets. Bruggenhoofd bij Overdie aan de Isaac Baarthaven.
a
06 | 2013
27
door Sander Kooistra en Gert Grandiek
[email protected] /
[email protected]
Zaans Proeflokaal: wonen op De Hemmes Levert de industriële bedrijvigheid in en rond het ZaanIJ-gebied geen hindernissen op voor de ontwikkeling van nieuwe woon- en werk locaties? Hier en daar wel. Vooral de milieu contouren van de industrie in Zaanstad en Westpoort in Amsterdam spelen daarbij een rol. Op veel plaatsen in het ZaanIJ-gebied zijn gemengde bestemmingen nog niet mogelijk omdat wonen er niet is toegestaan. Om woonkansen in de metropoolregio te verzilveren, moeten zulke milieubeperkingen worden aangepakt. Zaanstad kiest voor een open dialoog met bedrijven gericht op het toekomstbestendig maken van de typisch Zaanse mix van wonen en werken en het behouden van de industrie in een verbeterde leefomgeving. Het Zaans Proeflokaal is hét voorbeeld van deze aanpak. In dit project zoekt de Gemeente Zaanstad sinds 2008 samenwerking met industriële bedrijven waarmee zij afspraken maakt die uitstijgen boven het gebruikelijke overleg over infrastructuur, wetten en regels. Gezamenlijke zoektocht Van het begin af aan waren bij het Zaans Proef lokaal vier grote industriële bedrijven betrokken: zetmeelproducent Tate & Lyle Netherlands BV, notenverwerker Duyvis en de cacaofabrieken Cargill Cocoa en ADM. Deze bedrijven liggen
in een kring rondom een fraaie locatie in de stad, waarvan de Gemeente Zaanstad de ontwikkeling wil versnellen: schiereiland De Hemmes. Met de vier bedrijven heeft de gemeente gezocht naar verbetermogelijkheden waar alle partijen van profiteren. Zo bleek de ‘administratieve’ milieuruimte, vastgelegd in vergunningen, in de praktijk soms slechts gedeeltelijk te worden benut. Wanneer de vastgelegde grenswaarden kunnen worden aangepast – bijvoorbeeld voor geluid – ontstaat veel meer ruimte voor nieuwe ontwikkelingen in de omgeving, zoals woningbouw. In het geval van De Hemmes blijft de situatie complex. De gemeente ziet mogelijkheden voor zelfbouwkavels op het schiereiland. Hoewel de milieusituatie rondom De Hemmes steeds beter wordt, zal het toch nog even duren voordat aan alle voorwaarden wordt voldaan om daar woningen te mogen bouwen. Het Rijk heeft echter voor dit deel van Zaanstad de Crisis- en Herstelwet geldig verklaard. Dat biedt mogelijkheden om een specifiek type bestemmingsplan te maken: een Gebiedsontwikkelingsplan (GOP). De Gemeente Zaanstad kan dan al in 2016 starten met de uitgifte van kavels, en krijgt daarna tien jaar de tijd om het woon- en leefklimaat op De Hemmes te verbeteren, zodat het aan alle normen voldoet.
Zaanstad wil hier een uniek woon-werkgebied realiseren op een bijzondere plek in de Zaan. Voor het gebied rond de fabriekscomplexen Brokking en Meneba is Zaanstad terughoudender in haar betrokkenheid; de gemeente heeft voor dit gebied een samenhangende visie gemaakt om bestaande initiatieven op elkaar af te stemmen en inspiratie te geven voor nieuwe initiatieven.
Gemengd stedelijk waterfrontgebied Een belangrijk deel van de nieuwe arbeidsplaatsen in het ZaanIJ-gebied wordt gezocht in creatieve en innovatieve sectoren en in sectoren als dienstverlening, zorg, recreatie en toerisme. Tegelijkertijd blijft Zaanstad inzetten op de industrie die de streek groot heeft gemaakt en daar nog steeds nadrukkelijk aanwezig is.
28
PLANAmsterdam
Succesvolle werkwijze Inmiddels is het Zaans Proeflokaal de status van proefproject aan het ontgroeien. De werkwijze leidt in de praktijk tot goede en breed gedragen resultaten. Vandaar dat Zaanstad de aanpak wil verbreden tot de gehele stad, van het Hembrugterrein tot en met de Noordzaan. Bij de Noordzaan kan de geluidszone van de bedrijven op die locatie aanzienlijk worden verkleind. Daardoor ontstaat meer ruimte voor de ontwikkeling van woningbouw in dit noordelijk deel van Zaanstad, in Wormerveer en Wormerland. Vervolgens wordt de aanpak ook toegepast op het Hembrugterrein en in de herontwikkeling van het Noordeinde. De werkwijze van het Zaans Proeflokaal kan bij meer bedrijven worden benut omdat de kern van de aanpak waardevol is. Cruciaal is het opbouwen van een goede verstandhouding met bedrijven, waarbij wordt gezocht naar het gemeenschappelijke doel en verbeteringen waar alle partijen baat bij hebben. Het gaat hier niet om strijd tussen de gemeente en de industrie, maar om samenwerking met als doel een stad waar het prettiger werken en wonen is!
Het ZaanIJ-programma is gericht op het ontwikkelen van werk- én woonruimte in een aantrekkelijk gemengd stedelijk waterfrontgebied. Een aantrekkelijk Zaanstad zorgt er ook voor dat draagkrachtige en goed opgeleide bewoners – die anders op den duur zouden verhuizen – in de gemeente blijven wonen. Ondernemende mensen met een goede opleiding en een goed inkomen versterken het draagvlak voor een breed spectrum aan voorzieningen en zijn daarom belangrijk voor de stad. Bovendien trekt een groter aanbod aan goed opgeleide arbeidskrachten gecombineerd met aantrekkelijke werklocaties, bedrijven aan in de ‘nieuwe’ sectoren die de Zaanse economische structuur verbreden. Kortom, ‘ZaanIJ’ is gericht op een duurzame ver stedelijking van de oevers van de Zaan en het IJ. Daarbij speelt de vernieuwing van de economie een belangrijke
a-d Op vier locaties in Zaanstad worden woningen en bedrijfsruimten versneld gebouwd: op het Hembrugterrein, bij de Wilhelminasluis, op de Hemmes en de Noordzaan. / New homes and business accommodation will be realised more swiftly at four locations in Zaanstad: at the Hembrug Terrain, near the Wilhelminasluis locks, on the Hemmes peninsula and in Noordzaan. Foto’s: Miranda Phernambucq (a), Gemeente Zaan stad (b), Paul Deelman (c), Bart Homburg (d)
a
b
c
Het Hembrugterrein, een voormalig defensieterrein, op het zuidelijkste punt van Zaanstad aan de mond van de Zaan. / The Hembrug Terrain, a former military facility, on Zaanstad’s southernmost tip at the mouth of the River Zaan. De omgeving van de Wilhelminasluis in het hart van Zaandam. / The environs of the Wilhelminasluis locks in the heart of Zaandam. De Noordzaan, gelegen rond de fabriekscomplexen van Brokking en Meneba. / Noordzaan surrounds the Brokking and Meneba factory complexes.
d
De Hemmes nabij de Zaanse Schans. / The Hemmes peninsula near Zaanse Schans.
b
a
c
d
rol: in het aantrekken van hoogopgeleiden en bij het zorgen van draagvlak voor voorzieningen. Daarnaast is het belangrijk voldoende banen te creëren in sectoren waar lager opgeleide arbeidskrachten nodig zijn. De Zaanse bevolking is namelijk van oudsher laag geschoold, mede door de arbeidsmarkt die sterk op de industrie is gebaseerd. Banen voor lager opgeleiden biedt bijvoorbeeld de IKEA die een vestiging opent op bedrijventerrein Zuiderhout aan het Noordzeekanaal.
te geven aan initiatieven in wijken en gebieden in de stad. De ontwikkeling van ZaanIJ, waarbij een stip op de horizon is geplaatst, behoort tot die prioriteiten. Het Ontwikkelingsplan ZaanIJ past naadloos in de nieuwe rol van de gemeente, die verschilt van locatie tot locatie; van ontwikkelaar op de Hemmes tot facilitator bij fabriekscomplex Brokking. Het ZaanIJ-programma is voor Zaanstad een voortdurende oefening in flexibiliteit en maatwerk.
Oefening in flexibiliteit Als gevolg van de economische crisis worden ontwikkelingsprocessen in toenemende mate organische processen en het resultaat van overleg en samenwerking van overheid, marktpartijen en bedrijven. De Gemeente Zaanstad speelt in op deze verandering door prioriteit
06 | 2013
29
Summary
Urban Development on the Waterfront Transforming dockland areas The Amsterdam Metropolitan Area is becoming fuller and fuller, but space for development is scarce so it has to be sought at new locations. Over the coming decades the banks of the IJ inlet, River Zaan and North Sea Canal will be transformed from industrial, extensively used port areas into intensively used metropolitan live/work areas. The economic uncertainty is great, however, and social developments are difficult to predict. This calls for a two-pronged plan of attack: keep a close eye on developments and employ a broad planning framework that makes it possible to respond flexibly to changes.
Vision for the North Sea Canal Area The North Sea Canal Area fulfils an important role within the metropolitan region, as the home to business parks, urban live/work areas and green space where people work, live and spend their leisure time. Local, regional and national governments developed an integral vision in order to retain and enhance these diverse qualities for the future. The Visie Noordzeekanaalgebied 2040 (Perspectives for the North Sea Canal Area in 2040) focuses on the area’s sustainable development as an economic powerhouse, with intensification as the basic principle. Several preconditions, the noise contours included, are being modified in order to allow a more efficient use of the space. This is a means of bringing living and working closer together and frees up more space for the desired metropolitan residential milieus. There is also consideration for intensifi cation and improvement in the quality of the existing landscape as well as nature and recreation areas. Green space and other functions will be combined where possible, by bringing green developments into the port area, for example. In the autumn of 2013 the parties will begin working in concert on an implementation agenda. The agreements about monitoring what actually happens in the area and in the world at large are an important aspect of this. In addition, since the formulation of the vision there has been an ongoing dialogue with the business community, local residents and social
30
organisations. The vision provides the stability of a fixed outline, and within this it possible to respond in concert to the opportunities that the future brings.
Port-City’s transformation Port-City is designated as a transformation area in the Structural Vision: Amsterdam 2040 long-term strategy. This section of the port lies within the Ring A10 orbital motorway and is just a 10-minute cycle ride from the city centre. This area along the IJ’s northern and southern banks, and pushing out from the west side of the city, will be transformed step by step over the coming years. This thrust will emanate from the Sloterdijk multimodal transport hub, where plenty of office space stands vacant. Until now these offices could not be converted into dwellings, because of the statutory noise contours of the Westpoort harbour area. However, research has revealed that these contours can be tightened, as the businesses in this part of the port produce much less noise than is permitted. Modification of the noise contours in Port-City will make it possible realise up to 9,000 dwellings and accommodate up to 38,000 jobs through to 2040. The coming years will see the initial steps towards the area’s gradual transformation, while ensuring its quality and rallying public support. In 2025 the City Council will decide whether the Coen- en Vlothaven dockland area is to be transformed as well. If that is the case, then in 2040 Port-City will be able to accommodate 20,000 dwellings and 44,000 jobs.
Living and working in the ZaanIJ area Zaanstad has 30 kilometres of waterfront and is attracting residents and businesses with innovative combinations of metropolitan living and working. The banks of the Zaan and IJ waterfronts are being jointly developed by Zaanstad and Amsterdam, with the support of national government. The ZaanIJ programme assumes the realisation of 30,000 new dwellings (with about a quarter of these in Zaanstad) and the creation of 30,000 jobs over a 20-year period. Zaanstad Municipal Council has selected four locations for accelerated development:
PLANAmsterdam
the Hembrug Terrain, the environs of the Wilhelminasluis lock complex in the heart of Zaandam, the Hemmes peninsula close by Zaanse Schans and lastly Noordzaan, an area surrounding two factory complexes. For the first three locations the municipality is directly involved; for the latter it has produced a coherent vision to coordinate with existing initiatives and inspire new ones. A significant proportion of the job creation in the ZaanIJ area is being sought in creative and innovative sectors, as well as in services, care, recreation and tourism. At the same time Zaanstad is maintaining its focus on manufacturing industry, which has made the region great and continues to be a strong presence. The Monitor ZaanIJ survey was initially conducted in 2012 to gain insight into the development of the Zaan and IJ waterfronts. It revealed that the population, housing stock and employment there have increased considerably over the last decade. In addition, the type of business enterprise is changing: in the vicinity of existing urban areas there is an evident shift towards a smaller-scale business milieu with a large proportion of urban and creative services. The survey will be repeated in 2017.
Dialogue with businesses A mix of functions is not yet possible at many places in the ZaanIJ area, because the environmental zoning means that people are not allowed to live there. With the ‘Zaans Proef lokaal’ project – the ‘Zaandam Tasting Bar’ – Zaanstad entered into an open dialogue with industrial enterprises in order to address this problem. This revealed once again that the environmental zoning is overly generous and is sometimes only partially utilised. Because of the positive and broadly supported outcomes of the ‘Zaans Proeflokaal’ project, Zaanstad now wants to apply this modus operandi throughout the region. Crucial in this regard is the search for a common goal and improvements that benefit all the parties concerned. It is not about a struggle between the authorities and industry; it is about working together towards making Zaanstad and environs a place where it is more pleasant to work and live.
1 Westerdok in de haven van Amsterdam. / Wester dok harbour in the Port of Amsterdam. Foto: Edwin van Eis
2 Recreëren in het Noordzeekanaalgebied. / Recreation in the North Sea Canal Area. Foto: Ton Bossink
Auteurs van dit nummer Ton Bossink (1968) – Werkt sinds september 2012 als projectleider en strategisch adviseur ruimtelijk beleid bij de Provincie Noord-Holland – Studeerde planologie aan de Universiteit van Amsterdam – Was voorheen werkzaam bij de gemeenten Amsterdam en Haarlemmermeer – Werkte eerder als projectleider aan de Structuurvisie Amsterdam 2040 en houdt zich nu bezig met de Visie Noordzeekanaalgebied 2040 Gert Grandiek (1958) – Is sinds januari 2011 werkzaam als programmamanager ZaanIJ bij de Gemeente Zaanstad – Heeft de Masteropleiding Public Management van de TU Twente afgerond – Werkte eerder als gebiedsmanager en hoofd Ruimtelijk Ontwikkeling bij de Gemeente Zaanstad Maurits de Hoog (1955) – Werkt sinds 1996 als stedenbouwkundige bij DRO – Was van 2008 tot 2012 hoogleraar Stedenbouwkundig Ontwerpen Stad en Regio aan de TU Delft – Houdt zich nu bezig met Haven-Stad en het Strategisch Plan 2025
1
– – –
Saskia Hoogstraten (1965) Is sinds 1992 werkzaam bij DRO als planoloog Studeerde planologie aan de Universiteit van Amsterdam Werkte eerder aan het Ontwikkelingsbeeld 2040, werkt nu aan ZaanIJ en voor het team Klimaat en Energie
– – – –
Sander Kooistra (1951) Werkt sinds 1990 als beleidsschrijver Studeerde Economie aan de Universiteit van Amsterdam Schreef vele beleidsnota’s voor de gemeenten Amsterdam en Zaanstad Levert als zelfstandig redacteur bijdragen aan het ZaanIJ-programma
Mirte Rozemond (1969) – Is sinds december 2009 werkzaam als senior beleidsadviseur Stedelijke Ontwikkeling bij de Gemeente Zaanstad – Studeerde Bouwkunde aan de Technische Universiteit Eindhoven – Werkte eerder aan de Ruimtelijke Structuurvisie Zichtbaar Zaans en houdt zich nu bezig met de waterfrontontwikkeling ZaanIJ
PLANAmsterdam is een uitgave van de Dienst Ruimtelijke Ordening Gemeente Amsterdam en is te downloaden vanaf www.amsterdam.nl/planamsterdam
2
06 | 2013
31
Stadsbeeld 06/13 Ode aan de Zilvermeeuw
Foto: Gé Dubbeldam
Nieuw Amsterdams metromodel Heeft u het al gezien? In Amsterdam rijdt een nieuwe metro. Vijf jaar geleden startte DRO in opdracht van Amsterdam Metro System (AMSYS) de zoektocht naar een nieuw design. Het huidige model Zilvermeeuw, met zijn asymmetrische voorzijde uniek in de wereld, werd de inspiratie voor het nieuwe ontwerp. Misschien heeft u het al gedaan, maar zo niet, dan is de kans groot dat u binnenkort een ritje maakt in de gloednieuwe metro, de Metropolis. Let dan eens op hoe ruim hij oogt. Dit is te danken aan de
inrichting: de bankjes staan bijvoorbeeld aan de zijkanten, ze hangen vrij van de vloer, hun rugleuning gaat over in de raamkozijnen, de ramen zijn extra groot en veel techniek is onzichtbaar verwerkt. Het resultaat: deze Amsterdamse metro is de modernste ondergrondse van Europa. Geen futuristisch model, maar stoer en herkenbaar. Katinka Pricken, ontwerper openbare ruimte, DRO
