AmersfoortPanel-onderzoek: mening over voorstel tot woonlastenverhoging Gemeente Amersfoort Dymphna Meijneken Mei 2015
Aanleiding Op 28 april 2015 is in het college een raadsvoorstel vastgesteld over de herstelbegroting 2015 en de meerjarenraming 2016-2018. In dit voorstel zijn ook maatregelen opgenomen in relatie tot de woonlasten. Onder de woonlasten wordt verstaan de onroerende zaakbelasting, de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Deze zijn in Amersfoort lager dan gemiddeld1. Het college kiest ervoor om de woonlasten op te trekken tot maximaal het niveau van het landelijk gemiddelde. Door de woonlasten stapsgewijs in de komende jaren op te trekken, kunnen bezuinigingen op terreinen als cultuur, sport, economie en verkeer beperkt blijven. In De Ronde d.d. 28 april 2015 is door het College de toezegging gedaan om de mening van inwoners te peilen over de voorgestelde lastenverzwaring in relatie tot het behoud van voorzieningen via het Amersfoort Panel. O&S is gevraagd deze peiling uit te voeren. Opzet Voor de uitvoering van het onderzoek is gebruik gemaakt van het AmersfoortPanel. In dit digitale Panel zitten momenteel ongeveer 4.000 Amersfoorters van 18 jaar en ouder die hebben aangegeven bereid te zijn om periodiek mee te doen aan online onderzoek. Het AmersfoortPanel vormt geen perfecte afspiegeling van alle Amersfoorters. Het telt bijvoorbeeld relatief veel maatschappelijk betrokken mensen, hoger opgeleiden en Amersfoorters van middelbare leeftijd. Er hebben 4021 leden van het AmersfoortPanel een e-mail ontvangen om deel te nemen aan het onderzoek. In totaal hebben 1975 panelleden de vragenlijst ingevuld. Dit betekent een respons van 49%.
1
Uit berekeningen van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo) blijkt dat in Amersfoort tot nu toe een meerpersoonshuishouden per jaar gemiddeld € 78 minder aan woonlasten betaalt dan in een gemiddelde Nederlandse gemeente.
1
Vraagstelling en uitkomst Hieronder is de tekst weergegeven die de panelleden van tevoren kregen te lezen, de vraagstelling en de uitkomst. Wat is het voorstel? De woonlasten van huishoudens in Amersfoort liggen lager dan gemiddeld in Nederland. Het gaat om onroerend zaakbelasting (OZB) en afvalstoffen- en rioolheffing. Er ligt nu een voorstel om deze woonlasten in de komende jaren geleidelijk te verhogen. Met de verhoging blijven we nog onder het landelijk gemiddelde. Waarom een verhoging van de woonlasten? Centraal staan de volgende overwegingen: Bij de kwaliteit en het voorzieningenniveau van een stad als Amersfoort horen lokale lasten die beperkt blijven, maar die wel reëel en op een gemiddeld niveau zijn. Jarenlang is efficiënt werken binnen de overheid doorvertaald naar lage lasten. Nu er moet worden bezuinigd, wordt het niet verantwoord gevonden om de woonlasten zo laag te houden. Er zou dan nog meer moeten worden gekort op terreinen zoals cultuur, sport, economie en onderwijs. Vasthouden aan het huidige lage lastenniveau gaat ten koste van de kwaliteit van de stad en het voorzieningenniveau. Om welk bedragen gaat het? In 2018 zouden huishoudens jaarlijks gemiddeld het volgende bedrag meer betalen aan OZB en afvalstoffen- en rioolheffing dan nu: - met een koopwoning € 47 - met een huurwoning € 8 Het gaat hierbij om gemiddelden: bij duurdere koopwoningen zal het bedrag hoger zijn dan € 47, bij goedkope woningen juist lager. Daarnaast kunnen huishoudens naar verwachting ook een hogere rekening krijgen van de waterleiding- en energiebedrijven. Deze bedrijven krijgen namelijk door de gemeente een belastingverzwaring opgelegd en kunnen deze doorberekenen aan hun klanten. Afhankelijk van de doorberekening kan deze lastenstijging uitkomen op een gemiddeld bedrag van tussen de € 30 en € 50 per huishouden per jaar. In hoeverre bent u het eens met het voorstel om de woonlasten voor huishoudens geleidelijk te verhogen, zodat bezuinigingen op voorzieningen (cultuur, sport, economie, onderwijs) voor de stad beperkt kunnen blijven? Het niveau van woonlasten blijft hierbij nog onder het landelijk gemiddelde . Het aandeel panelleden dat het eens is met het voorstel, 40%, blijkt bijna even groot te zijn als de groep die het oneens is, 42%. Daarnaast is 18% neutraal of weet het niet (zie figuur 1).
2
Figuur 1: Mening panelleden over voorstel tot woonlastenverhoging
helemaal mee eens 8% helemaal oneens 19%
mee eens 32% oneens 23%
weet niet / geen mening 2%
niet eens, niet oneens 16%
Bron: O&S Amersfoort 2015
Toelichting door panelleden op hun mening Aan panelleden is gevraagd of zij hun mening willen toelichten. Hieronder een overzicht van de meest voorkomende argumenten voor en tegen. Veel tegenstanders geven aan dat de tekorten een gevolg zijn van fout beleid, grote projecten of gespeculeer met onder andere grondaankopen. En dat zij niet willen opdraaien voor de gevolgen daarvan. “Het feit dat de gemeente er een puinhoop van heeft gemaakt, wordt hiermee kennelijk afgewenteld op de burgers”. Voelt onjuist.” Ook zeggen tegenstanders vaker dat men liever ziet dat er bezuinigd wordt op voorzieningen dan de lasten voor alle burgers te verhogen. In dit licht wordt bijvoorbeeld opgemerkt: ‘wanneer gaat de gebruiker eens betalen, en stoppen we met dit solidariteitsbeginsel’. Vaker wordt ook genoemd dat mensen ook op andere fronten al financieel geraakt worden, bijvoorbeeld door bevriezing van salarissen of door baanverlies. En dat alles al duurder wordt. “Alles wordt steeds duurder gemaakt, echter de inkomsten in een gezin stijgen niet of nauwelijks, bij velen staat het water aan de lippen.” 3
Er zijn ook panelleden die moeite hebben dat met de onderbouwing van het voorstel en met name met de overweging dat de huidige gemiddeld lage woonlasten worden gebruikt als een rechtvaardiging om deze nu op te hogen. Terwijl andere panelleden dit juist wel een goed argument vinden. “Er wordt geen enkele informatie verstrekt of het gemiddelde kostenniveau voor woonlasten wel zo reëel is. Het niet correct om te stellen ‘een ander is duurder dus ik ben goedkoop’.”
“Het argument dat de gemiddelde woonlasten in Amersfoort na de verhoging nog steeds onder het landelijke gemiddelde zal blijven, rechtvaardigt in mijn beleving de verhoging van de woonlasten.”
Voorstanders vinden dat algemene voorzieningen behouden moeten blijven en toegankelijk moeten zijn voor iedereen. Wel wordt door voorstanders vaak benadrukt dat men er zeker van wil zijn dat het bij deze bedragen blijft. “Ik ga er van uit dat er dan niet nog een addertje onder het gras zit en er op andere dingen wordt bezuinigd of er nog andere belastingen verhoogd gaan worden.”
“Een lastenverhoging is nooit leuk, maar nog altijd beter dan gemeenschappelijke voorzieningen de nek om draaien”.
Anderen geven aan dat zij best iets meer willen betalen, maar willen dan wel dat specifieke voorzieningen worden ontzien, bijvoorbeeld sportverenigingen. Sommigen twijfelen er aan of met deze maatregel dan ook echt bijvoorbeeld een terrein als cultuur wordt ontzien. Iemand merkt op: “Als er geen gekke dingen worden gedaan met het extra geld maar als het wordt besteed aan onderwijs of zorg.” Zowel voor- als tegenstanders merken op dat zij het belangrijk vinden dat de gemeente kritisch naar haar eigen uitgaven kijkt. Zo schrijft bijvoorbeeld een panellid: “iedereen heeft te maken met stijging van kosten, en daarmee zou het zonde zijn als cultuur en sport daarvan de dupe zouden zijn, anderzijds is het voor de gemeente belangrijk om alle kosten goed te evalueren en schrappen wat niet zinnig is.” Wat ook vaak wordt opgemerkt door panelleden is dat men het vreemd vindt om mensen met een koopwoning meer te laten betalen dan mensen met een huurwoning, terwijl zij toch dezelfde voorzieningen gebruiken “Ik kan er wel mee leven dat de woonlasten omhoog gaan, alleen niet met het feit dat als je een duurdere woning bezit je meer moet betalen of als je een eigen huis hebt je 6x zoveel betaald als een huurder. Uiteindelijk verbruik je als bewoners hetzelfde of je nu een duur huis hebt of een huurwoning.”
4
Overigens gaf een deel van de panelleden aan het een dilemma te vinden en zowel voors als tegens te zien bij het voorstel .
Andere opmerkingen over de bezuinigingen De panelleden is de mogelijkheid gegeven andere opmerkingen te maken over de bezuinigingen. Veel mensen benadrukken nogmaals hun eerder gemaakte punten. Daarnaast doen veel mensen voorstellen waar volgens hen mogelijk op bezuinigd kan worden of waar zeker niet op bezuinigd mag worden. Alle opmerkingen zijn in een losse bijlage bij dit rapport opgenomen en te downloaden op www.amersfoort.nl/feitenencijfers.
5
