Amersfoort. Commerciële en maatschappelijke voorzieningen in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg

Amersfoort

Commerciële en maatschappelijke voorzieningen in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg

Postbus 68 5260 AB Vught Taalstraat 36 Vught www.bro.nl

telefoon 073 658 90 40 fax 073 656 16 65

Documentatiepagina

Opdrachtgevers:

De Alliantie en Gemeente Amersfoort

Titel rapport:

Amersfoort, Commerciële en maatschappelijke voorzieningen in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg

Rapporttype:

Definitief rapport

Rapportnummer:

204X00113.033834_1_3

Datum:

1 december 2006

Contactpersonen

Egbert Dekker, Robert Koopman

opdrachtgevers: Projectteam BRO:

Marije Drost, Johan de Kievit, Marloes Krol

Beknopte inhoud:

In het kader van Amersfoort Vernieuwt wordt ingezet op een vitaliseringsproces van de vier Amersfoortse wijken Liendert, Rustenburg, Schuilenburg en Randenbroek. De met de vernieuwing gepaard gaande veranderingen vragen om een herbezinning op het programma aan voorzieningen, zowel commercieel als maatschappelijk. Dit rapport omvat de visie op de wenselijke voorzieningenstructuur.

e-mail: [email protected]

Inhoudsopgave

pagina

1. VOORAF

3

5. UITVOERINGSASPECTEN

2. VERTREKSITUATIE

5

BIJLAGEN

2.1 2.2 2.3 2.4

Commerciële en maatschappelijke voorzieningen Wijzingen in het draagvlak Functioneren van de voorzieningen Perspectief

5 9 11 11

3. AMBITIE

13

4. VISIE

17

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9

17 19 20 20 21 23 26 26 27

Inspiratiebron en kader voor initiatieven Euterpeplein Wiekslag Rietzangerstraat Operaplein (of elders in Schuilenburg) Hogewegzone Burgemeester Molendijkflat Buurtstrips Bedrijf aan huis

Inhoudsopgave

29

Verantwoording Commerciële voorzieningen Maatschappelijke voorzieningen Omgeving Draagvlak Beleidskaders Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingsmogelijkheden

1 3 7 10 11 18 20 23

1

2

Inhoudsopgave

1.

VOORAF

Wijken voldoen niet meer aan eisen van deze tijd De wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg, ontwikkeld in de jaren ’50, ’60 en ‘70 van de vorige eeuw, voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Een deel van de woningvoorraad verkeert in een slechte technische staat of is naar de huidige maatstaven te klein. Daarnaast kampen diverse buurten met sociale problemen, tot uiting komend in een hoge doorstroming en een slecht imago onder woningzoekenden. Voorzieningenclusters, zoals het Operaplein en het Euterpeplein, hebben te maken met een toenemende druk op het functioneren. Oorzaken zijn onder meer de afname van het draagvlak, veranderingen in de bevolkingsamenstelling en algemene trends en ontwikkelingen (schaalvergroting, mobiliteit). Gemeente en corporaties zetten in op vitalisering Voor gemeente en woningbouwcorporaties is voorgaande aanleiding deze wijken te betrekken in de binnenstedelijke vernieuwing. Onder de naam ‘Amersfoort vernieuwt, iedereen doet mee’ wordt door gemeente en corporaties ingezet op een vitaliseringsproces, waarin sociale, economische en fysieke maatregelen hand in hand gaan. Het vernieuwingsprogramma dat in de komende tien jaar ten uitvoer wordt gebracht omvat onder meer een verdere differentiatie in het woningaanbod, waarbij onder meer de Hogewegzone en de Schil Randenbroek belangrijke locaties zijn.

Hoofdstuk 1

Opdracht aan BRO: Herbezinning voorzieningenaanbod gewenst De met de binnenstedelijke vernieuwing gepaard gaande veranderingen in het draagvlak (omvang, leeftijdsopbouw, inkomenssituatie, e.d.) vragen om een herbezinning op het programma aan commerciële en maatschappelijke voorzieningen. De veranderingen in het draagvlak hebben immers effect op de aard en omvang van de vraag naar voorzieningen. Meer concreet: wat zijn de gevolgen van een bouwprogramma van circa 1.500 (tot 2.000) woningen en een sloopprogramma van circa 1.100 woningen voor de commerciele voorzieningen en de maatschappelijke (zorg)voorzieningen? Studie naar ontwikkelingsmogelijkheden voorzieningen Voorliggend rapport vormt een van de onderleggers voor de op te stellen ontwikkelingsplannen. Het omvat een visie op de toekomstige voorzieningenstructuur in de wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg, alsmede de Hogewegzone. In overleg met de opdrachtgever omvat de visie met name de commerciële voorzieningen (detailhandel, horeca, dienstverlening) en uitsluitend de volgende maatschappelijke voorzieningen: zorg en kinderopvang.

3

Met nadruk stellen we dat het onderzoek en de advisering zich heeft gericht op de ‘hardware’ van de maatschappelijke voorzieningen, dus op de gebouwde voorzieningen. Dit omdat deze elementen van belang zijn in deze fase van het planproces, namelijk visie op de gedeeltelijke herontwikkeling van de vier woonwijken. Andere zaken zoals organisatie en financiering maken géén deel uit van het onderzoek en de advisering. Verantwoording De input voor deze studie is afkomstig uit diverse bronnen. In de bijlage treft u hierover meer informatie aan. Opzet Er is gekozen voor een compacte rapportage. In hoofdstuk 2 wordt de vertreksituatie geschetst. De in samenspraak met de begeleidingscommissie geformuleerde ambitie komt terug in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 vormt de eigenlijke visie op de ontwikkelingsmogelijkheden voor de commerciële en maatschappelijke voorzieningen. Achtergronden treft u aan in de bijlage.

4

Hoofdstuk 1

2.

VERTREKSITUATIE

De vertreksituatie wordt beschreven aan de hand van de volgende aspecten: • de huidige structuur van de commerciële voorzieningen waarbij alle voorzieningencentra en buurtstrips kort de revue passeren; • de huidige structuur aan maatschappelijke voorzieningen; • een korte verhandeling over de kwantitatieve en kwalitatieve veranderingen die zullen optreden in het draagvlak van de voorzieningen; • een korte beoordeling van het huidig functioneren van de voorzieningen; en • als afsluiting een blik op het perspectief van de voorzieningen.

functie, maar zijn veelal ingevuld met horeca, ambachten en dienstverlening. Het ontbreken van leegstand duidt op een redelijk functioneren van deze strips. Dat wordt ook door makelaars bevestigd.

2.1 Commerciële en maatschappelijke voorzieningen

Euterpeplein • Het Euterpeplein heeft door omvang en invulling een belangrijke verzorgende functie voor de wijken Randenbroek en Schuilenburg. Naast detailhandel geldt dat ook voor andere commerciële voorzieningen (zoals horeca, dienstverlening) en in mindere mate voor zorg (apotheek). • Door knelpunten in aanbod (branchering, invulling) en inrichting (uitstraling, parkeren) maakt het winkelgebied zijn functie als wijkwinkelcentrum echter onvoldoende waar. Het winkelcentrum heeft als gevolg hiervan positie verloren aan winkelgebieden als het Neptunusplein, Leusderweg, e.d. • Al langere tijd zijn er plannen voor opwaardering van het Euterpeplein. De herontwikkelingsplannen kunnen deels gefinancierd worden met een recent door de provincie ter beschikking gestelde subsidie.

Commerciële voorzieningenstructuur • De voorzieningenstructuur kent in de basis een vrij heldere opzet, met wijk(winkel)centrum Euterpeplein in Randenbroek en een drietal buurtcentra, te weten Operaplein in Schuilenburg en de Wiekslag en Rietzangerstraat in Liendert. • Naast de wijken buurtcentra zijn er enkele buurtstrips aanwezig. Deze liggen aan de Haydnstraat, Mozartweg en Wiekslag (nr. 1-48). De strips hebben nauwelijks meer een detailhandels-

Operaplein • Het functioneren van het Operaplein staat al geruime tijd onder druk. Het centrum heeft te maken met een relatief omvangrijke en structurele leegstand. Het aanbod is beperkt tot een supermarkt (Hoogvliet) en enkele overige winkels (zoals textiel, minisuper) en andere functies (kapper, cafetaria). Van een aantrekkelijk ‘hart’ voor Schuilenburg kan geenszins worden gesproken.

Aanvullende achtergronden treft u aan in de bijlagen.

Hoofdstuk 2

5

Vier wijken en de Hogewegzone

Huidige commerciële en maatschappelijke voorzieningenstructuur

Rustenburg Liedert

Rietzangerstraat

Wiekslag

Wiekslag

Hogewegzone Neptunusplein Schuilenburg

Operaplein

Randenbroek Euterpeplein Mozartweg

Haydnstraat

6

Hoofdstuk 2

•

•

•

•

Het voorzieningenaanbod op het Operaplein is (te) beperkt. Om die reden laat een groot aantal inwoners uit Schuilenburg het Operaplein links liggen en is de oriëntatie op de winkels op het Euterpeplein (Randenbroek) en de Wiekslag (Liendert) groot. Tussen levensvatbaarheid van voorzieningen en omvang van het (primaire) draagvlak ligt een directe relatie. Winkelaanbod in wijken met een inwonertal onder de 5.000 inwoners komt steeds verder onder druk te staan. Dit wordt indirect mede veroorzaakt door de eisen die consumenten stellen aan het winkelaanbod. De consument wenst voorzieningen in de directe omgeving, maar tegelijkertijd een compleet pakket aan voorzieningen, met een hoge mate van diversiteit. Schuilenburg telt momenteel ca. 4.000 inwoners, waarvan slechts ongeveer de helft tot het primaire draagvlak van het Operaplein gerekend kan worden. De rest woont dichter bij het Euterpeplein. Het primaire draagvlak voor het Operaplein is daarmee te beperkt om een voldoende functionerend aanbod in stand te houden. Tegelijkertijd is Schuilenburg de meest vergrijsde wijk van de vier. Juist voor deze groep inwoners is de aanwezigheid van voorzieningen op loopafstand extra belangrijk.

Wiekslag en Rietzangerstraat • De winkelvoorzieningen in Liendert hebben een functie voor zowel Liendert als Rustenburg. Aan de Wiekslag ligt een supermarkt (Super de Boer) met enkele andere winkels (drogist, slijter, bloemenwinkel), aangevuld met andere commerciële voorzieningen (kapsalon, cafetaria) en enkele maatschappelijke voorzieningen (huisartsenpraktijk, apotheek, buurthuis). Ruim-

•

Buurtstrips en verspreid gelegen commerciële voorzieningen • De buurtstrips zijn typerend voor de tijd waarin de wijken zijn gebouwd. Waar deze strips oorspronkelijk vooral bedoeld waren voor detailhandel, zijn deze panden in de loop der tijd veelal ingevuld door andere functies. Dat is ook hier het geval. • Er zijn nog enkele winkels gevestigd, het merendeel van de panden is ingevuld met andere functies, zoals horeca (snackbar, café) en dienstverlening (kapsalon, trimsalon). Van leegstand is niet tot nauwelijks sprake. Verspreid gelegen commercieel aanbod Verspreid liggen nog enige andere commerciële voorzieningen, vanwege omvang zijn met name de Formido Bouwmarkt (Wielewaalstraat in Liendert) en de twee tuincentra aan de Hogeweg relevant om te noemen.

1

Hoofdstuk 2

telijke gezien is het cluster redelijk in orde, wel geldt dat van een compleet voorzieningenpakket voor de wijk geen sprake is. Daarvoor ontbreekt levensmiddelenzaken en een supermarkt in een aanvullend segment. Aan de Rietzangerstraat is een discountsupermarkt (Lidl) gelegen, inclusief enkele andere functies (slager, groentezaak, bakker, fietsenwinkel, bloemenwinkel). Ook hier kan niet gesproken worden van een sterk, compleet cluster van voorzieningen. Daarnaast wordt het gebied door sommige bezoekers als onveilig ervaren.1

Verslag bewonersavond Liendert/Rustenburg, 8 juni 2006.

7

Impressie huidige commerciële en maatschappelijke voorzieningenstructuur

Operaplein

Rietzangerstraat

8

Euterpeplein

Burgemeester Molendijkflat

Wiekslag (nr. 90)

Mozartweg

Hoofdstuk 2

Maatschappelijke voorzieningenstructuur • De maatschappelijke functies liggen deels binnen de hiervoor genoemde concentraties (huisartsenpraktijk, apotheek). • Relevant om te noemen in dit kader is het grote aantal zorginstellingen en seniorencomplexen in het gebied. Op dit vlak vervult Amersfoort-Oost een functie die veel verder reikt dan de eigen wijken. • Diverse complexen, zoals woonzorgcentrum De Liendert hebben voorzieningen, zoals een restaurant, winkel, zorgpost, kapper, activiteitenruimte, e.d., die nadrukkelijk ook bedoeld zijn voor omwonenden. • Ook relevant om te noemen (alhoewel geen onderdeel van deze studie) zijn de onderwijsvoorzieningen. De eerste ABC-school (brede school) van Amersfoort staat in Schuilenburg. Hierin zijn diverse voorzieningen geclusterd, zoals het consultatiebureau, een speel-o-theek, kinderopvang, e.d. Daarnaast heeft het een functie als ontmoetingsplaats voor de wijk. • Met name Liendert en Randenbroek tellen een fors aantal middelbare scholen. Enkele scholen ontplooien reeds activiteiten voor de buurt. Het gaat dan bijvoorbeeld om een restaurant (wekelijks) en de productie van tuinhekken. De opleidingen (detailhandel, zorg, beveiliging) bieden kansen voor de wijken.

•

•

•

•

•

2.2 Wijzingen in het draagvlak •

Het draagvlak voor de voorzieningen in de wijken wordt primair opgemaakt uit de inwoners van de vier wijken. Van toe2

Hoofdstuk 2

vloeiing van bestedingen vanuit omliggende wijken is beperkt sprake.2 In het kader van Amersfoort Vernieuwt zullen ingrepen worden gedaan in de woningvoorraad die van invloed zullen zijn op omvang en samenstelling van het draagvlak. Gemeente en De Alliantie beogen met de ingrepen in de woningvoorraad enerzijds de kwaliteit van de woningen en leefomgeving op peil te brengen c.q. houden, en anderzijds bewoners meer dan nu de mogelijkheid te geven een wooncarrière door te maken in de vier wijken. Hiermee wordt gedoeld op de situatie waarin mensen de mogelijkheid hebben in verschillende levensfasen (starter, gezin, senioren, e.d.) een bij deze levensfase passende huisvesting te vinden. Uit gesprekken met bewoners in het kader van Amersfoort Vernieuwt blijkt dat veel inwoners een sterke verbondenheid kennen met de wijk, maar de bestaande woningvoorraad te weinig gedifferentieerd is (naar omvang, prijs, e.d.) om de veranderende vraag op te kunnen vangen. Belangrijke nieuwbouwlocaties zijn de Hogewegzone en de Ring Randenbroek. Tegelijkertijd zullen op verschillende plekken woningen gesloopt worden, die niet meer voldoen aan de eisen van deze tijd. Alleen in Rustenburg vinden volgens de huidige plannen geen ingrepen in de woningvoorraad plaats. Volgens bevolkingsprognoses bedraagt het inwonertal rond 2020 ca. 21.500 personen. De bevolkingsomvang is daarmee vergelijkbaar met de huidige omvang. Er zijn verschillen per wijk maar die zijn klein. Zo neemt het draagvlak in Liendert en Schuilenburg wat toe, in de andere wijken juist wat af. Winkelcentra in Amersfoort, Stadspeiling 2003, gemeente Amersfoort (2004).

9

Impressie huidige commerciële en maatschappelijke voorzieningenstructuur

10

Wiekslag (nr. 261 en omgeving)

Euterpeplein

Mozartweg

Wiekslag (nr. 1-48)

Schuilenburgerweg

Undineflat

Hoofdstuk 2

2.3 Functioneren van de voorzieningen

2.4 Perspectief

•

•

•

•

•

Het voorzieningenaanbod in de vier wijken functioneert naar verwachting in totaliteit redelijk tot voldoende, maar per cluster en per voorziening wisselend. Aangezien van een sterke verandering in bevolkingsomvang dan wel bevolkingssamenstelling geen sprake is, kan de huidige capaciteit van de maatschappelijke voorzieningen als uitgangspunt worden genomen. Wijzigingen in de vraag zullen niet schoksgewijs geschieden en zijn daarmee in principe planbaar. Wel geldt dat met name op het vlak van zorg de ontwikkelingen snel gaan. Intramurale verblijfsvoorzieningen worden door steeds meer cliënten ontoereikend gevonden wat betreft de kwaliteit van wonen en kwaliteit van het dagelijks leven. Tegelijkertijd is er een voortdurende druk op de zorgaanbieder om met schaars personeel meer cliënten te bedienen en doelmatiger te werken. Als voorts ook deels moet worden omgeschakeld op extramurale arrangementen, dan noopt dit tot nieuwe organisatievormen en een toenemend gebruik van technologische hulpmiddelen. Het functioneren van de detailhandel op de laagste verzorgingsniveaus staat onder druk. Met name het Operaplein heeft het steeds moeilijker gekregen onder invloed van algemene ontwikkelingen. Het Euterpeplein heeft positie verloren ten opzichte van winkelgebieden in de omgeving (Neptunusplein, Leusderweg), die komende jaren ook nog eens versterkt zullen worden.

Hoofdstuk 2

•

•

•

Er zullen zich naar verwachting geen schoksgewijze demografische ontwikkelingen voordoen in de vier wijken. De ontwikkelingen zijn dus geleidelijk en daarmee in principe ‘planbaar’. Daarbij geldt dat het draagvlak als geheel op eenzelfde niveau blijft. Dit betekent dat geen kwantitatieve toename van de vraag naar voorzieningen wordt verwacht. Dus daar waar het gaat om de voorzieningen liggen er in principe geen grote kansen in de uitbreiding van de capaciteit van de bestaande voorzieningen. Het bestaande aanbod is daarmee het uitgangspunt. Wel zullen veranderingen in de bevolkingssamenstelling (vergrijzing, hoger aandeel allochtone ouderen) en consumentenvoorkeuren (steeds beter geïnformeerde en kritischer consument) leiden tot een kwalitatieve verandering in de vraag naar voorzieningen. Dat laat onverlet dat er kansen zijn in met name verhoging van de kwaliteit van het voorzieningenapparaat. Veel van de bestaande plannen en initiatieven, zoals versterking van het Euterpeplein en verplaatsing van het zwembad naar de Hogewegzone, bieden goede aanknopingspunten. Belangrijke kansen bieden ook een aantal trends en ontwikkelingen, zoals de verdergaande extramuralisering en wellness en lifestyle.

11

12

Hoofdstuk 2

3.

AMBITIE

Consultatie, gesprekken en beleid vormen input voor ambitie Het vigerend beleid in de verschillende sectoren biedt samen met de uitkomsten van het in het kader van deze studie uitgevoerde onderzoek aanknopingspunten voor de hierna geformuleerde ambities voor de commerciële en maatschappelijke voorzieningen in de wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg. De ambities zijn in overleg met de begeleidingscommissie vastgesteld. De bewonersconsultaties3 en de gesprekken die door BRO gevoerd zijn met diverse partijen4 hebben deze ambitie mede vorm gegeven. Hierbij zijn de volgende wenspunten leidend. Compleet pakket aan voorzieningen Er wordt gestreefd naar een zo compleet mogelijk voorzieningenpakket. Dit wenspunt is mede ingegeven vanuit de sociaalmaatschappelijke functie die de commerciële en maatschappelijke functies vervullen. Zo hebben de concentraties economisch, maar vooral ook sociaal-maatschappelijk en belangrijke functie. Als bron van levendigheid en als ontmoetingsplek voor de wijk. Daarnaast zorgt het voor werkgelegenheid.

3

4

Voorzieningen zijn belangrijk voor waardering woonomgeving De kwaliteit van het voorzieningenaanbod is sterk bepalend voor de sfeer en aantrekkelijkheid van een wijk. Wijken ontlenen immers hun identiteit aan de aanwezige voorzieningen. Deze identiteit creëert binding binnen een wijk en onderscheid met andere wijken. Een goed voorzieningenaanbod levert in die zin een belangrijke bijdrage aan het realiseren van de algemene doelstelling van Amersfoort Vernieuwt, namelijk het verhogen van de leefbaarheid, met een hogere waardering voor de woonomgeving. Zeker wanneer zoals hier geldt dat het woningbouwprogramma absoluut gezien substantieel is, maar relatief gezien te beperkt om een groot effect te sorteren. Daarbij geldt dat wijken alleen sterker worden wanneer mensen er om positieve redenen (komen) wonen, niet omdat ze elders geen kansen hebben. Een sterk voorzieningenaanbod levert een belangrijke bijdrage aan een betere beeldvorming. Voorzieningen dragen bij aan wijkeconomie Het onderwerp wijkeconomie staat binnen Amersfoort Vernieuwt op dit moment sterk in de belangstelling. In een apart kader wordt uitgebreider stilgestaan bij dit onderwerp. Het versterken van de wijkeconomie vormt onderdeel van de ambitie. Dit wenspunt met name ingevuld via versterking van het voorzieningenpakket in de verschillende wijken en in de Hogewegzone.

In het kader van Amersfoort Vernieuwt zijn en worden een groot aantal bewoners en organisaties uit de vier wijken geconsulteerd. De verslagen van de tot nu toe gevoerde gesprekken zijn input geweest voor voorliggende visie. BRO heeft gesprekken gevoerd met diverse mensen bij de gemeente Amersfoort, De Alliantie Eemvallei en De Alliantie Ontwikkeling, met de ondernemersvereniging Euterpeplein, Agis en Amant, alle aanwezige supermarktorganisaties.

Hoofdstuk 3

13

Wijkeconomie

Op hoofdlijnen kan het gaan om de volgende acties en maatregelen:

Wat is wijkeconomie?

• Het aanjagen van vernieuwing van (winkel)voorzieningenclusters.

Wijkeconomie omvat in essentie alle bedrijvigheid in een wijk. Het gaat dan om

• Door investeringen in onderhoud en beheer van de openbare ruimte en infra-

voorzieningen (commercieel en maatschappelijk), maar ook om bedrijvigheid

structuur, inclusief veilig ondernemen.

zonder publieksgerichte functie, zoals bijvoorbeeld een reclamebureautje, lood-

• Informeren, coachen en ondersteunen van (startende) ondernemers door voor-

gieter of ontwerper. Het aantal bedrijven zonder publieksgerichte functie is in de

lichting en hulp bij voldoen aan weten regelgeving. De Kamer van Koophandel

wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg zeer beperkt. Het gaat om enkele bedrijfjes, zoals een assurantiekantoor aan de Trekvogelweg.

speelt hierin een dragende rol. • Het verruimen van de mogelijkheden voor bedrijvigheid aan huis via aanpassingen van het planologisch-juridisch kader (bestemmingsplan). Daarbij hoort een

Waarom wijkeconomie stimuleren? Goede voorzieningen in een wijk dragen in sterke mate bij aan een aangename, aantrekkelijke woonomgeving. Het geeft inwoners de mogelijkheid op korte

brede informatievoorzieningen om de mogelijkheden kenbaar te maken. • Het creëren van zogenaamde broedplaatsen (huisvesting), waar startende ondernemers zich kunnen vestigen, door bijvoorbeeld behoud van buurtstrips.

afstand inkopen te doen, een huisarts te bezoeken, e.d. Voorts is het een ‘hart’ in

• Het nemen van initiatieven tot realisatie van woon-werkwoningen.

een wijk, een plek waar inwoners elkaar tegenkomen, elkaar ontmoeten. Het

• Netwerkvorming, door het stimuleren van (actieve) ondernemersverenigingen.

zorgt daarmee voor levendigheid. Tot slot levert het werkgelegenheid op, die deels zal zijn ingevuld door inwoners uit dezelfde wijk. Voor niet-publieksgerichte

Keuze afhankelijk van de kenmerken van wijk

bedrijvigheid geldt dat deze weliswaar niet bijdragen aan een goede consumen-

De wenselijke samenstelling van het pakket aan maatregelen zal per wijk ver-

tenverzorging, maar door de aanloop die het creëert wel voor enige levendigheid,

schillen en is mede afhankelijk van financiële middelen, vastgoedposities, e.d.

daarnaast uiteraard voor werkgelegenheid. Wijkeconomie wordt samenvattend

Daarbij geldt dat versterking c.q. clustering van het voorzieningenaanbod in de

niet zozeer gezien als een economische, maar eerder als een sociaal-

aanpak vaak voorop staat. Met name hier valt veel ‘winst’ te behalen, in die zin

maatschappelijke opgave. Een sterke wijkeconomie levert een bijdrage aan de

dat een goed voorzieningenaanbod bijdraagt aan een sterke identiteit van een

zelfredzaamheid van de bewoners en aan de kwaliteit van de woonomgeving.

wijk, zorgt voor ontmoeting tussen inwoners en tegelijkertijd voor werkgelegen-

Daarbij wordt wel aangetekend dat het consumentengedrag in relatie tot (com-

heid (die deels ingevuld zal worden door inwoners uit de wijk zelf).

merciële) voorzieningen steeds minder wijkgericht wordt. Het succes van broedplaatsen is sterk afhankelijk van de kwaliteit van de omgeWelke maatregelen kunnen worden genomen om de wijkeconomie te stimuleren?

ving. Een inspirerende omgeving, denk aan oude fabriekscomplexen, is een rand-

Bij acties en maatregelen in het kader van het versterken van de wijkeconomie

voorwaarde voor succes. In die zin bieden de vier wijken weinig kansen.

zijn een groot aantal partijen betrokken, zoals de gemeente, woningbouwcorporaties, Kamer van Koophandel en ondernemersorganisaties.

14

Hoofdstuk 3

Primair gericht op de eigen inwoners Gelet op de positie binnen de voorzieningenstructuur blijven de voorzieningen in de vier wijken bedoeld voor de eigen inwoners. Een verzorgende functie voor inwoners uit andere wijken is niet voorzien. Andere gebieden, zoals bijvoorbeeld de binnenstad, vervullen deze functie. Bij het bepalen van het ambitieniveau is tevens rekening gehouden met voorzieningenconcentraties (en ontwikkelingen daarin) in de directe omgeving, zoals het Neptunusplein, de binnenstad, de Leusderweg en ontwikkelingen op en rond het Eemplein en het Handelsgebouw. Hogewegzone met uitstraling naar hele stad Het gebied rondom de Hogeweg is vanwege ligging en bereikbaarheid een bijzondere plek in Amersfoort. Het streven is het gebied een brede uitstraling naar de hele stad te geven. Anderzijds biedt de Hogewegzone kansen om een aantal knelpunten in de aanpalende wijken op te lossen en hier nieuw elan te brengen. Ruimtelijke concentratie van voorzieningen Bij concentratie c.q. clustering van aanbieders ontstaat meerwaarde voor zowel de bewoners van de verschillende wijken als voor de betreffende bedrijven. De bedrijven kunnen profiteren van elkaars nabijheid, aantrekkingskracht en gemeenschappelijke faciliteiten, wat bedrijfseconomisch voordeel kan opleveren. De consument heeft het voordeel van gemak, overzichtelijkheid en ruime keuzemogelijkheden. Deze voordelen gelden trouwens niet voor alle soorten voorzieningen. Met name op het bredere publiek gerichte maatschappelijke functies (apotheken, in mindere mate huisartsen) zoeken steeds vaker aansluiting bij commerciële voorzieningenclus-

Hoofdstuk 3

ters. Voor andere maatschappelijke functies is de synergie me commerciële voorzieningen doorgaans beperkter. Belangrijke randvoorwaarde vormt in alle gevallen de verkeerstechnische oplossing. Zonder voldoende parkeervoorzieningen zitten functies elkaar in de weg. Specifiek voor kinderopvang geldt dat dit soort voorzieningen steeds vaker onderdeel is van een brede school. Een dergelijke brede school is reeds in Schuilenburg aanwezig. Er zijn plannen voor een vergelijkbare school in Liendert. Complementariteit en onderscheidend vermogen Met de visie wordt gestreefd te komen tot een heldere en evenwichtige voorzieningenstructuur, waarbij de verschillende voorzieningenclusters elkaar aanvullen, ieder een eigen taak binnen de structuur vervullen. Dit schept duidelijkheid voor de bewoners en toekomstperspectief voor huidige en nieuwe ondernemers. Blijvend inspelen op veranderingen In de omgeving van Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg spelen diverse plannen voor versterking van het aanbod aan commerciële en maatschappelijke voorzieningen. Met name het planvolume voor uitbreiding van de detailhandel is met onder meer de AH XL, Dirk van den Broek en het Neptunusplein fors. Ook veranderingen in de bevolkingssamenstelling, de toenemende mobiliteit en de kritische houding van de consument vormen een bedreiging voor de voorzieningenstructuur in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg. Deze bedreigingen kunnen het hoofd worden geboden door bestaande knelpunten aan te pakken, kwaliteiten uit te bouwen en kansen te benutten. De verschillende plan-

15

nen en initiatieven kunnen, mits goed ingepast, een belangrijke impuls geven aan de kwaliteit van de verschillende wijken. Zesledige ambitie De bovenstaande wenspunten zijn in de volgende alinea’s kort samengevat weergegeven wens: • Het bieden van een in kwalitatief en kwantitatief opzicht zo compleet, gevarieerd en attractief mogelijk pakket aan commerciële en maatschappelijke voorzieningen voor de inwoners van Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg, passend binnen de gemeentelijke voorzieningenstructuur. • Deze voorzieningen moeten een belangrijke bijdrage leveren aan de verhoging van de aantrekkelijkheid van en de leefbaarheid in de wijken. In die zin wordt gestreefd naar een hoog kwaliteitsniveau. • Gestreefd wordt naar een duurzame aanbodstructuur, bestaande uit ook op langere termijn levensvatbare, elkaar aanvullende voorzieningenclusters. Daarbij rekening houdend met algemene ontwikkelingen binnen de diverse sectoren, de positie binnen de lokale voorzieningenstructuur en plannen en initiatieven in de omgeving. • Het versterken van het ondernemingsklimaat in de wijken door het bieden van ruimte aan ondernemersinitiatieven om zo in te spelen op de dynamiek in de zorg, detailhandel, horeca, e.d., waarbij ruimtelijke concentratie het uitgangspunt is. • Het benutten van kansen die er liggen. Deze komen voort uit de karakteristieken van de vier wijken (de ruime opzet, het forse aantal zorginstellingen, e.d.), uit trends en ontwikkelingen in

16

•

de diverse sectoren en uit de aandacht die er in het kader van Amersfoort Vernieuwt is. Met name de ontwikkelingen in de zorg bieden goede aanknopingspunten, ook als belangrijke bron van werkgelegenheid. Specifiek voor de Hogewegzone geldt dat hier kansen liggen voor ontwikkelingen die een functie hebben voor de hele stad, met een positieve uitstraling naar de vier wijken. De Hogewegzone biedt met de komst van het stedelijke zwembad en de aanwezigheid van een sporthal mogelijkheden voor het realiseren van een bijzonder cluster van sportvoorzieningen met uitstraling naar de vier wijken.

Hoofdstuk 3

4.

VISIE

4.1 Inspiratiebron en kader voor initiatieven In dit hoofdstuk is de toekomstige voorzieningenstructuur uitgewerkt. De aanknopingspunten voor deze visie volgen uit de eerder geschetste kaders, de gevoerde discussies met de begeleidingscommissie, e.d. Deze visie moet worden gezien als een breed gedragen wensbeeld. Het moet dienen als inspiratiebron voor gemeente, corporatie en ondernemers en tegelijkertijd als kader voor plannen en initiatieven. Amersfoort Vernieuwt heeft een doorlooptijd van ongeveer 10 tot 15 jaar. Dit betekent dat deze visie een planhorizon heeft tot ongeveer 2020. Van een blauwdruk kan geen sprake zijn. Hiermee zou voorbij worden gegaan aan de dynamiek in de verschillende sectoren en de kenmerken van het gekozen open participatieproces. Het belang van samenhang Een toekomstvisie op de voorzieningenstructuur in de wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg houdt in dat voorstellen nadrukkelijk met elkaar in verband staan. Een voorstel voor een bepaald voorzieningencluster staat niet los van het voorstel en de eventuele consequenties voor een andere concentratie. Dat betekent dat ontwikkelingswensen (zoals uitbreiding, toevoeging) op een bepaalde locatie steeds wordt getoetst op basis van de positie binnen de totale structuur.

Hoofdstuk 4

Synergie functies In de vier wijken zijn tal van partijen aanwezig. De uitdaging is deze partijen ruimtelijk en functioneel zodanig te laten samenwerken dat synergie kan ontstaan. In de vier wijken, waar in het kader van ‘Amersfoort Vernieuwt’ veel gaat gebeuren, zijn er mogelijkheden om, nog meer dan nu het geval is, over de eigen schotten heen te kijken en te zoeken naar de synergie in het combineren van functies op centrale, voor de diverse doelgroepen bereikbare en toegankelijke plekken in de wijk. Ontwikkelingsrichting De wenselijke ontwikkelingsrichting voor de diverse clusters volgt rechtstreeks uit de gestelde ambitie. Aan de hand van de wenselijke voorzieningenstructuur is het perspectief per voorzieningencluster bepaald naar functie en strategie. Bij het formuleren van het perspectief per concentratie is rekening gehouden met de huidige samenstelling van het aanbod, ook naar kwaliteit en volume. Datzelfde geldt voor de situering in het verzorgingsgebied en de afstand tot andere concentraties, met eigen kenmerken en kwaliteiten. Ook is de dynamiek in de verschillende sectoren, tot uitdrukking komende in concrete investerings- en opwaarderingsplannen meegewogen net als de ontwikkelingen in het draagvlak. Tweede supermarkt op Neptunusplein In de visie is rekening gehouden met de komst van een tweede supermarkt op het Neptunusplein. Hier is al langere tijd sprake van. Gelet op het sterk negatieve effect op met name de ontwikkelingskansen van Euterpeplein en Wiekslag moet de komst van een derde supermarkt op het Neptunusplein worden voorkomen.

17

Wenselijke voorzieningenstructuur

Perspectief per voorzieningencluster

Burg. Molendijkflat

Wiekslag

Wiekslag

Hogewegzone

Operaplein

Euterpeplein Mozartweg Wijkwinkelcentrum Haydnstraat

Steunpunt

Buurtstrip

Bijzonder cluster

18

Naam

Perspectief

Strategie

Euterpeplein

Wijkvoorziening

Versterken

Wiekslag

Wijkvoorziening

Versterken (op termijn)

Operaplein

Voorzieningensteunpunt

Transformeren

Hogewegzone

Bijzonder cluster

Nieuw

Burg. Molendijkflat

Ouderensteunpunt

Nieuw

Haydnstraat

Buurtstrip

Consolideren

Mozartweg

Buurtstrip

Consolideren

Wiekslag (1-48)

Buurtstrip

Consolideren

Rietzangerstraat

Geen

Afbouwen

Toelichting strategie: • Versterken: actief inzetten op versterking van de positie binnen de toekomstige structuur, waarbij ook ruimtelijke aanpassingen (uitstraling, routing, bereikbaarheid, parkeren) een rol spelen. • Consolideren: behoud van de huidige positie, ruimte bieden aan initiatieven om het gebied bij de tijd te houden. Uitbreiding is niet het uitgangspunt. • Afbouwen: ontmoedigen van verdere ontwikkeling, met een strategie gericht op verplaatsing van bestaande ondernemers. • Transformeren: actief inzetten op wijziging van het profiel. • Nieuw: toevoegen van een nieuw element aan de structuur. De aangegeven ontwikkelingsrichtingen kunnen worden gelezen als aanbevelingen op hoofdlijnen en zijn richtinggevend voor het formuleren beleid. Voor elk van de voorzieningenclusters gelden een aantal overwegingen. Deze zijn hierna per voorzieningencluster aangegeven. Tegelijkertijd volgt de uitwerking per cluster.

Hoofdstuk 4

4.2 Euterpeplein Positie

•

Wijkwinkelcentrum voor de wijken Randenbroek en Schuilenburg Profiel Een eigentijds wijkwinkelcentrum met ondersteunende functies op het vlak van horeca, ambachten, dienstverlening, zorg, e.d. Ontwikkelingsrichting Versterken van het Euterpeplein, zodanig dat het richting toekomst zijn positie als wijkwinkelcentrum voor de wijken Randenbroek en Schuilenburg duurzaam kan

•

vervullen. Omvang (indicatief, huidig aanbod inclusief uitbreiding) Functie

Omvang

• Dagelijkse artikelensector

Ca. 3.000 m² wvo

• Niet-dagelijkse artikelensector

Ca. 1.000 m² wvo

• Totaal detailhandel

Ca. 4.000 m² wvo

• Overige functies aanvullen en ondersteunend aan de detailhandel, primair pu-

•

blieksgerichte functies, zoals kapper, apotheek, wijkgerichte horeca (cafetaria, shoarma), e.d. Het huidige aantal is in principe uitgangspunt.

Overwegingen • Wijkwinkelcentrum Euterpeplein vervult een belangrijke verzorgende functie voor de inwoners van Randenbroek en Schuilenburg. Waar winkelgebieden in de omgeving zich in de afgelopen jaren hebben versterkt, dan wel zich in de nabije toekomst zullen versterken, is het Euterpeplein stil blijven staan. • De aantrekkingskracht van het winkelgebied is in de afgelopen jaren achter uitgegaan. Inwoners uit Randenbroek en Schuilenburg laten het Euterpeplein in toenemende mate links liggen.

Hoofdstuk 4

•

Het functioneren van de winkels en andere voorzieningen komt daardoor verder onder druk te staan. Stilstand betekent in de wereld van de detailhandel achteruitgang. Het winkelgebied heeft een naar de huidige maatstaven incompleet aanbod. Met name het ontbreken van complementair supermarktaanbod (2 supermarkten in elkaar aanvullend segment) doet sterk af aan de aantrekkingskracht van het winkelgebied. Ook ruimtelijk gezien zijn versterkingsmogelijkheden aanwezig. De uitstraling is verzorgd, maar gedateerd. De inrichting door de parallelwegen onoverzichtelijk. Kernwoorden voor eigentijdse wijkwinkelcentra zijn gemak, overzichtelijkheid en efficiëntie. Ingezet wordt op versterking van het aanbod door toevoeging van een (discount) supermarkt en modernisering van de bestaande supermarkt. Eventuele ontwikkelingslocaties zijn het parkeerterrein achter het noordelijke blok, de kerk en het afsluiten van een van de wegen. Inpassing van een tweede supermarkt is niet eenvoudig. Zonder deze versterking zal het winkelgebied echter naar de toekomst toe alleen maar verder achteruitgaan en wordt het nooit (meer) een winkelgebied voor de wijken Randenbroek en Schuilenburg, eerder een incomplete buurtvoorziening. Het is dan ook essentieel dit onderdeel van de herontwikkeling te realiseren. De subsidie van de provincie vormt een goede basis voor een opknapbeurt van het winkelgebied. De plannen voorzien in het laten vervallen van de parallelwegen, herinrichting parkeervoorzieningen en gevelbeleid. Aandachtspunt is parkeren. Wellicht is ondergronds parkeren noodzakelijk om de extra parkeerbehoefte op te vangen. Dit moet altijd worden bezien in relatie tot andere wijkcentra.

19

4.3 Wiekslag Positie Wijkwinkelcentrum voor de wijken Liendert en Rustenburg Profiel Een eigentijds wijkwinkelcentrum met ondersteunende functies op het vlak van horeca, ambachten, dienstverlening, zorg, e.d. Ontwikkelingsrichting Op termijn streven naar versterking van de Wiekslag, zodanig dat het richting toekomst zijn positie als wijkwinkelcentrum voor de wijken Liendert en Rustenburg duurzaam kan vervullen, tegelijkertijd rekening houdend met de concurrentiepositie ten opzichte van het nabijgelegen Neptunusplein. Omvang (indicatief, huidig aanbod inclusief verplaatsing Rietzangerstraat) Functie

Omvang

• Dagelijkse artikelensector • Niet-dagelijkse artikelensector • Totaal detailhandel

ca. 2.400 m² wvo ca. 400 m² wvo ca. 2.800 m² wvo

• Overige functies aanvullen en ondersteunend aan de detailhandel, primair publieksgerichte functies, zoals kapper, huisartsenpraktijk, apotheek, wijkgerichte horeca (cafetaria,), e.d. Het huidige aantal (inclusief Rietzangerstraat) is in principe uitgangspunt.

4.4 Rietzangerstraat Positie en profiel Naar de toekomst toe geen functie Ontwikkelingsrichting Op termijn streven naar verplaatsen functies naar de Wiekslag

20

Overwegingen • In Liendert bevinden zich aan de Wiekslag en de Rietzangerstraat clusters van voorzieningen (met name detailhandel). Geen van beide kan in de huidige opzet worden beschouwd als wijkvoorziening. Het aanbod is op beide locaties incompleet. • Om naar de toekomst toe een goede positie te kunnen behouden in perspectief tot met name het Neptunusplein is onderzoek naar de versterkingsmogelijkheden van het voorzieningaanbod in Liendert gewenst. • Ruimtelijke concentratie van voorzieningen biedt meerwaarde voor de betreffende bedrijven en voor bewoners. Bedrijven kunnen profiteren van elkaars nabijheid, aantrekkingskracht en gemeenschappelijke faciliteiten, wat bijdraagt aan een rendabele exploitatie. De consument heeft het voordeel van gemak, overzichtelijkheid en ruime keuzemogelijkheden. • Het draagvlak van Liendert en Rustenburg blijft naar de toekomst toe vergelijkbaar. Dit betekent dat versterking door (forse) toevoeging van aanbod niet mogelijk of nodig is. • Gelet op de huidige kwaliteiten van beide locaties, de fysieke uitbreidingsmogelijkheden en de ligging in de structuur wordt geadviseerd de haalbaarheid van versterking van het cluster aan de Wiekslag te onderzoeken. Daarbij geldt wel dat aan versterking van het Euterpeplein (en Neptunusplein) prioriteit wordt toegekend. Dit betekent dat de Wiekslag in de prioritering en fasering na genoemde winkelgebieden volgt. • Het profiel omvat twee supermarkten in een aanvullend marktsegment, de huidige fullservice supermarkt Super de Boer en de discountsupermarkt Lidl, aangevuld met een zo compleet mogelijk pakket aan dagelijkse en frequent niet-dagelijkse artike-

Hoofdstuk 4

•

•

•

•

•

len. Het detailhandelsaanbod wordt aangevuld met andere commerciële functies en met maatschappelijke functies. Er is uitgegaan van beperkte uitbreiding van beide supermarkten, naar een moderne omvang. Ruimtelijk gezien ligt de belangrijkste opgave in verbetering van de uitstraling. Door verplaatsing van aanbod naar de Wiekslag wordt de parkeerdruk hoger. Hier moet een oplossing voor worden gevonden. Versterking van de Wiekslag met nu aan de Rietzangerstraat gelegen winkels betekent afbouw van de functie van de Rietzangerstraat als buurtwinkelcentrum. Aan de Rietzangerstraat gelegen winkels en andere functies moeten de mogelijkheid krijgen zich te vestigen in het wijkwinkelcentrum aan de Wiekslag. Deze partijen kunnen uiteraard niet worden gedwongen. Naar de toekomst toe zijn er in dit kader twee mogelijke ontwikkelingsrichtingen denkbaar. De eerste richting omvat herontwikkeling van deze locatie, waarbij realisatie van woningen voor de hand ligt. De andere richting omvat behoud van (een deel van) de panden als buurtstrip. Daarbij geldt dat herinvulling met een supermarkt planologisch-juridisch onmogelijk gemaakt moet worden. Een dergelijke ontwikkeling zou de wenselijke detailhandelsstructuur onder druk zetten.

Hoofdstuk 4

4.5 Operaplein (of elders in Schuilenburg) Positie Steunpunt voor de wijk Schuilenburg, gesitueerd op het Operaplein of elders centraal in Schuilenburg, met name gericht op een goede verzorging van de inwoners uit de eigen wijk. Profiel Een eigentijds steunpunt met een compleet pakket aan dagelijkse voorzieningen voor inwoners in Schuilenburg. Ontwikkelingsrichting Transformatie van een slecht functionerend traditioneel buurtcentrum naar een eigentijds steunpunt met een compleet pakket aan seniorenvoorzieningen. Omvang (indicatief, huidig aanbod inclusief uitbreiding) • Buurtwinkel met combinatie van dagelijkse boodschappen en diensten, omvang maximaal ca. 400 m² wvo. De rest krijgt een andere bestemming (geen winkel). • Gezondheidscentrum: huisartsen, apotheek en praktijkruimte voor andere zorgfuncties, zoals een fysiotherapeut of trombosedienst. • Ontmoetingsruimte: als sociaal hart voor ontmoeting van senioren, met ruimte voor activiteiten, zoals cursussen en sociale activiteiten. • Restaurant: voor senioren uit de wijk. • Dienstverlening: zoals kapper, manicure, pedicure, schoonheidsspecialist, e.d. • Advies: adviesfuncties op het gebied van zorg, zelfstandig wonen, e.d.

Overwegingen • Het functioneren van het Operaplein staat al geruime tijd onder druk. Het centrum heeft te maken met een relatief omvangrijke en structurele leegstand. Het aanbod is beperkt tot een supermarkt (Hoogvliet) en enkele overige winkels (zoals textiel, minisuper) en andere functies (kapper, cafetaria). Van een aantrek-

21

•

•

•

•

•

•

kelijk ‘hart’ voor Schuilenburg kan geenszins worden gesproken. Winkelaanbod in wijken met een inwonertal onder de 5.000 inwoners komt steeds verder onder druk te staan. Dit wordt indirect mede veroorzaakt door de eisen die consumenten stellen aan het winkelaanbod. De consument wenst een compleet pakket aan voorzieningen. Om die reden laten een groot aantal inwoners uit Schuilenburg de voorzieningen op het Operaplein links liggen en is de oriëntatie vanuit deze wijk op de winkels op het Euterpeplein (Randenbroek) en aan de Wiekslag (Liendert) groot. Daarbij geldt dat het Euterpeplein voor met name de inwoners uit het zuidelijk deel van Schuilenburg ook nog eens dichterbij gelegen is. Schuilenburg telt momenteel ca. 4.000 inwoners. Daarvan behoort ongeveer de helft (ca. 2.000 inwoners) tot het primaire draagvlak van het Operaplein. De rest woont dichter bij het Euterpeplein. Van een substantiële stijging van het draagvlak is naar de toekomst toe geen sprake. De toekomst van het Operaplein als voorzieningencluster in de huidige opzet wordt daardoor somber ingezien. Het draagvlak is eenvoudigweg onvoldoende. Deze ontwikkeling is onomkeerbaar. Tegelijkertijd is Schuilenburg de meest vergrijsde wijk van de vier. Juist voor deze groep inwoners is de aanwezigheid van voorzieningen op loopafstand extra belangrijk. Om die reden wordt nadrukkelijk ingezet op behoud van een voorzieningenpakket in Schuilenburg. Dat kan zijn op het Operaplein, maar ook een andere, nieuwe locatie is het overwegen waard.

22

•

•

•

•

Mede hierom en passend in de ontwikkelingen op het vlak van zorg en welzijn, worden prima kansen gezien voor transformatie van het Operaplein van ‘traditioneel buurtwinkelcentrum’ naar een eigentijds voorzieningensteunpunt. Het steunpunt hoeft niet per sé een plek te krijgen op het Operaplein. Een andere centrale(re) locatie in de wijk is ook mogelijk. Aansluiting bij een bestaand ouderenwooncomplex, bijvoorbeeld de Udineflat, of een nieuw te realiseren c.q. wellicht te verplaatsen complex verhoogt de realisatiekans in sterke mate. De doelgroep (ouderen) is dan immers al in de nabijheid aanwezig. De exploitant van de verzorgingsflat kan een belangrijke rol spelen bij het realiseren van het steunpunt. Het verzoek van ondernemers voor realisatie van een AHOED (2 artsen en een apotheek) in de wijk Schuilenburg kan vanuit het oogpunt van zorgverlening worden ondersteund. Het betekent een belangrijke meerwaarde voor het steunpunt in Schuilenburg. Ook verplaatsing van de standplaats (groenten) naar het steunpunt zorgt voor extra levendigheid. Aangezien het nieuwe steunpunt niet op korte termijn zal zijn gerealiseerd kunnen de ondernemers tijdelijk ergens anders worden gehuisvest. De initiatiefnemers hebben zelf een pand aan de Bachweg op het oog. Gelet op de meerwaarde voor het te realiseren steunpunt is het niet wenselijk de AHOED een definitieve plaats te geven op de Bachweg. Daarom is realisatie via een tijdelijke vrijstelling (artikel 17 WRO) wenselijk.

Buurtwinkel • De bestaande supermarkt op het Operaplein (Hoogvliet) is in de huidige omvang te beperkt van schaal om zijn functie als trek-

Hoofdstuk 4

•

ker voldoende waar te kunnen maken. Uitbreiding van deze supermarkt naar een moderne schaal (1.000 m² wvo of meer) is gelet op het te beperkte draagvlak geen mogelijkheid. Het draagvlak is daarvoor te beperkt. Op diverse plekken in Nederland zijn goede voorbeelden aanwezig van buurtwinkels die wel op dit niveau kunnen renderen. Het gaat om winkels van beperkte omvang (<400 m² wvo) met een op de buurt afgestemd producten- en dienstenaanbod. Ook allochtone supermarkten vervullen vaak een buurtfunctie. Wellicht kan de bestaande supermarkt of minisuper een dergelijke functie invullen. Op dit moment functioneert de aanwezige supermarkt als buurtwinkel zoals voorgesteld.

4.6 Hogewegzone Positie Voorzieningencluster met een stedelijke functie en uitstraling naar de omliggende wijken (wijkoverstijgende bovenlokale verzorgingsfunctie) Profiel Cluster met voorzieningen binnen het thema wellness en lifestyle Ontwikkelingsrichting In de Hogewegzone liggen uitstekende kansen voor de ontwikkeling van een cluster van sport en aanverwante voorzieningen binnen het thema wellness en lifestyle. Een dergelijke ontwikkeling sluit goed aan bij de kenmerken van het gebied (goede bereikbaarheid, komst stedelijk zwembad, aanwezigheid sporthal). De Stichting Openbare Bibliotheek overweegt in haar toekomstvisie een filiaal in de Hogeweg-

Voorbeelden buurtwinkel

zone te realiseren om het klantenpubliek in de omliggende wijken beter van dienst

De formule Servicewinkel is door Rabobank Nederland ontwikkeld in samenwerking

te kunnen zijn.

met landelijke en lokale partijen. De servicewinkel houdt het voorzieningenaanbod

Inhoudelijke aspecten (indicatief, huidig aanbod inclusief uitbreiding)

in een buurt of kern op peil. Het assortiment omvat een combinatie van producten

• Binnen het thema wellness en lifestyle worden drie elementen onderscheiden, te

(dagelijkse boodschappen) en diensten (postagentschap, e.d.)

weten Sport en gezondheid, Beauty & care, Ontspannen, relaxen en onthaasten.

MBO-school De Rode Pannen In Tilburg biedt leerlingen praktijkgericht onderwijs

1. Sport& gezondheid

door leerlingen in het eigen winkelcentrum (met onder meer een supermarkt en

• Omschrijving: gezondheid beweegt zich op het raakvlak van commerciële en

restaurant) stage te laten lopen. In de vier wijken zijn diverse beroepsopleidingen

maatschappelijke voorzieningen.

gevestigd, onder meer op het vlak van handel, horeca, zorg en beveiliging. Voor

• Doelgroep: de voorzieningen op het vlak van gezondheid zijn op een brede doel-

Schuilenburg zou het kansen bieden om toch een winkelvoorziening te behouden.

groep gericht, van jong tot oud, van sportief tot minder sportief. Interessante

Daarbij geldt dat het niet (zoals in Tilburg) moet uitgroeien tot reguliere winkel.

doelgroepen zijn ouderen en allochtonen. Beide groepen zijn sterk vertegen-

In Friesland hebben supermarktformules Spar en Attent in samenwerking met grote

woordigd in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg en vormen

zorginstellingen een concept ontwikkeld van buurtwinkels waar verstandelijk ge-

daarmee een belangrijk potentieel. Tegelijkertijd sluit het georganiseerde

handicapten werken. Doordat de winkels worden aangemerkt als centrum voor

sportaanbod nog onvoldoende aan bij de wensen van deze groepen. Ouderen zijn

daginstelling, worden de loonkosten doorgaans betaald uit de AWBZ. Een vergelijk-

daarbij vooral opzoek naar (sport-)activiteiten die tot een hoge leeftijd uitgevoerd

bare opzet heeft het in Amersfoort gevestigde lunchcafé De Onthaasting.

kunnen worden en een sociaal karakter hebben.

Hoofdstuk 4

23

• Voorzieningen: een combinatie van commerciële en maatschappelijke voorzieningen. Enerzijds gaat het om zorgverlening, zoals fysiotherapie, diëtiste, sportmas-

zoals: homeopathie en kruidengeneesmiddelen, reform, massage oliën, bodywraps, scrubzout, etc.

sage. Anderzijds om sportactiviteiten, met name breedtesport, maar ook top sportactiviteiten kunnen een plaats krijgen. Naast zwembad en mogelijk de sport-

Ondersteunende voorzieningen

hal (met allerhande binnensporten) vormt een fitnesscenter een interessante aan-

• Aanvullend aan de hiervoor genoemde voorzieningen zullen andere functies,

vulling. Fitness is een belangrijke groeimarkt. Wellicht is het mogelijk het be-

zoals horeca, kinderopvang, detailhandel, e.d. onderdeel uit kunnen maken van

staande fitnesscentrum in Liendert naar deze locatie te verplaatsen.

het programma. Voor elk van deze voorzieningen geldt dat het functies zijn die

2. Beauty & care: • Omschrijving: beauty & care biedt luxe op het vlak van schoonheid en verzorging.

ondersteunend zijn, dus niet zelfstandig trekkracht genereren. • Specifiek voor detailhandel geldt dat het hoogstens om enkele tientallen meters

• Doelgroep: consumenten uit heel Amersfoort, vaker vrouwen dan mannen. Waar-

kan gaan, met een assortiment dat past bij het thema, zoals badpakken, beauty-

bij echter geldt dat mannen in toenemende mate geïnteresseerd zijn in dit type

producten, gezondheidspreparaten, e.d. Voor nieuwe detailhandel met een wijk-

voorzieningen.

verzorgende functie (zoals een supermarkt) of wijkoverstijgende functie (denk

• Voorzieningen: deze (merendeels commerciële) voorzieningen richten zich op de consument die op zoek is naar luxe en verwenning. Hierbij kan gedacht worden

aan perifere en grootschalige detailhandel) is gelet op het vigerend detailhandelsbeleid in de Hogewegzone geen plaats.

aan een schoonheidssalon, zonnestudio, pedicure, nagelstudio, kapsalon, diëtiste, figuurcorrecties, kleurconsulenten, schoonheidsinstituten etc.

In het onderstaande overzicht is voor een aantal voorzieningen die gerekend kun-

3. Ontspannen, relaxen, onthaasten

nen worden tot de wellness en lifestyle voorzieningen een maat aangegeven waarbij

• Omschrijving: voorzieningen gericht op ontspanning, relaxen en onthaasten.

voorzieningen goed kunnen functioneren. Hiermee kan gerekend worden bij de

• Doelgroep: de doelgroep is diffuus, maar er kunnen twee groepen uitgefilterd

planontwikkeling voor de Hogewegzone. Het ambitieniveau, de beschikbare fysieke

worden die een groot deel van de vraag genereren. In de eerste plaats zijn dat de

ruimte en het draagvlak zijn de factoren die de doorslag geven in de keuze.

senioren en de vitale ouderen. Na een leven hard werken willen ze lang en ge-

• Overdekt zwembad: 2.000 – 4.000 m² bvo

zond genieten van een ‘rijk’ leven met cultuur, reizen, kinderen en kleinkinderen.

• Fitnesscentrum: > 1.000 m² bvo

Hun pensioenvoorzieningen bieden hen die mogelijkheden. In de tweede plaats

• Bowling: 800 – 1.200 m² bvo

zijn dat de 1- en 2 persoonshuishoudens, de dinkys (duaal income, no kids). Zij be-

• Poolsnookercentrum: > 500 m² bvo

nutten een deel van hun tijd voor een bezoek om de balans in stand te houden

• Rackethal (tennis, squash): 1.500 – 2.500 m² bvo

met een druk leven: werk, sociale contacten en cultuur en reizen. Deze groep

• Dansschool: 500 – 1.000 m² bvo

huishoudens neemt de komende decennia in aantal en aandeel toe.

• Sauna-thermen: 2.000 – 4.000 m² bvo

• Voorzieningen: ontspanningstherapie, massages, stiltecentrum, sauna/thermen, Turks bad, thermen en aromatherapie. Ook kan gedacht worden aan producten

24

• Partycentrum (privé, zakelijk): 500 – 2.000 m² bvo • Familierestaurant (casual dining): 300 – 700 m² bvo

Hoofdstuk 4

In het navolgende overzicht zijn voorbeelden opgenomen van wellness en lifestylevoorzieningen van een dergelijke omvang in een woonomgeving. Deze voorzieningen hebben een wijkoverstijgende functie en doen doorgaans geen afbreuk aan het woon- en leefklimaat van de woonomgeving. • Fitnesscentrum: Sportcentrum Reeshof Tilburg, The Wave Oss, Health City Waal-

•

wijk, e.d. • Bowling: Bison Bowling Haarlem, Party Bowling Westland • Pool-snookercentrum: Snookercentrum/Bowling Mariaplaats Utrecht • Rackethal (tennis, squash): Squash Hillegom, Squash & Wellness Bussum

•

• Dansschool John Pertijs Dance: Masters Etten-Leur • Sauna-thermen: Deshima Den Bosch, Thermae So • Partycentrum: Lido Almere, Het Witte Paard Nootdorp, Chalet Fontaine Kaatsheuvel, PartyTheater Festige Amsterdam • Familierestaurant (casual dining): Gonzales BBQ, pannenkoekenrestaurant

Overwegingen • De zone langs beide zijden van de Hogeweg biedt door ligging en bereikbaarheid uitstekende mogelijkheden voor voorzieningen met een stedelijk verzorgingsniveau. Gelet op de komst van het stedelijk zwembad in dit gebied en de aanwezigheid van een sporthal ligt een thematische ontwikkeling binnen het thema wellness en lifestyle voor de hand. • De uitgangspunten van wellness en lifestyle zijn gezond leven en comfortabel leven. De vraag gaat daarbij veel verder dan sportvoorzieningen. Juist de combinatie met zorgverlening en diensten en producten gericht op verhoging van het comfort biedt meerwaarde. • Er is steeds meer behoefte aan voorzieningen op het vlak van wellness en lifestyle. Enerzijds is dit het gevolg van veranderin-

Hoofdstuk 4

•

•

gen aan de vraagzijde (zoals vergrijzing, veel aandacht voor een gezonde levensstijl, behoefte aan verwennerij) anderzijds van veranderingen aan de aanbodzijde (zoals aanpassingen in het zorgstelsel). Daarbij geldt dat niet alleen particulieren meer gebruik maken van dit soort voorzieningen. Ook bedrijven zien de positieve effecten van het gebruik van dergelijke voorzieningen op hun werknemers en investeren in bedrijfsabonnementen. Dergelijke voorzieningen hebben onmiskenbaar niet alleen een functie voor de vier wijken, maar voor heel Amersfoort. En dat is alleen maar goed, want dat geeft de nieuwbouwplannen in de vier wijken een ‘selling point’ mee, wat wonen in dit deel van Amersfoort bijzonder en daarmee aantrekkelijk maakt. Juist de uitstraling die deze ontwikkeling in de Hogewegzone kan hebben voor de omliggende wijken is een belangrijk aspect. Enerzijds profiteren deze wijken mee van het positieve beeld dat van de Hogewegzone ontstaat, anderzijds kunnen inwoners uit de wijken profiteren van het uitgebreide aanbod, mits ook op deze doelgroepen (met name senioren en allochtonen) voldoende ingespeeld wordt. De omvang van het programma is op dit moment niet aan te geven. Een en ander is afhankelijk van de fysieke mogelijkheden (naast de geplande woningbouw) en initiatieven van individuele partijen.

25

4.7 Burgemeester Molendijkflat

4.8 Buurtstrips

Positie

Positie

Nieuw ouderensteunpunt voor de wijk Rustenburg, gesitueerd in de plint van de

Locatie voor enige kleinschalige bedrijvigheid met een wijkfunctie.

Burgemeester Molendijkflat in Rustenburg.

Profiel

Profiel

De strips spelen een rol bij het invullen van de behoefte aan goedkope locaties,

Een eigentijds steunpunt met een pakket aan voorzieningen voor de senioren in de

onder meer voor startende bedrijfjes.

Burgemeester Molendijkflat en ouderen elders in Rustenburg.

Ontwikkelingsrichting

Ontwikkelingsrichting

Voor zover bekend zijn deze buurtstrips niet in de sloop- en nieuwbouwplannen

Transformatie van de Burgemeester Molendijkflat tot een volwaardige woonzorg-

opgenomen. Geen actieve sanering. Behoud van de strips als goedkope locatie voor

centrum met een functie voor ouderen in de omgeving. Deze ontwikkeling is reeds

kleinschalige bedrijvigheid is de ontwikkelingsrichting. Invulling met een supermarkt

opgenomen in het wijkprogrammaboek. Realisatie staat gepland in 2007. In deze

moet worden voorkomen.

nieuwe ontwikkeling is detailhandel een ondergeschikte nevenfunctie van onder-

Omvang (indicatief, huidig aanbod inclusief uitbreiding)

steunende aard. Invulling met een supermarkt moet worden voorkomen.

Het huidige aanbod is het uitgangspunt. Dit aanbod ligt op het vlak van detailhan-

Omvang (indicatief, huidig aanbod inclusief uitbreiding)

del, ambachten, dienstverlening en welzijn.

Enkele voorzieningen op het vlak van zorg, ontmoeting, boodschappen, maaltijdvoorziening, dienstverlening, advies en educatie.

Overwegingen • In de wijk Rustenburg is geen reguliere winkelvoorziening (meer) aanwezig. Het draagvlak van deze wijk is te beperkt voor een regulier winkelaanbod. Op korte afstand ligt aan Wiekslag en Rietzangerstraat winkelaanbod, waarop inwoners uit Rustenburg in vrij sterke mate zijn georiënteerd. • Gelet op de ontwikkelingen in de zorg (extramuralisering) is het logisch dat het woonzorgcomplex Burgemeester Molendijkflat een functie vervult voor de eigen bewoners en ouderen in de wijk door het aanbieden van een aantal functies op het vlak van onder meer zorg, maaltijden, e.d.

26

Overwegingen • Aan de Mozartweg, Haydnstraat en het begin van de Wiekslag liggen enkele buurtstrips. Deze buurtstrips behoren op dit moment niet tot de panden die gesloopt zullen worden. • Enerzijds is het belang van de buurstrips binnen de verzorgingsstructuur beperkt, anderzijds zorgt het voor enige levendigheid in de buurt en werkgelegenheid (wijkeconomie). Dat er niet tot nauwelijks leegstand aanwezig is duidt op een behoefte aan dit soort (goedkope) locaties. • Gekozen wordt voor een faciliterende rol. Actief investeren in broedplaatsen wordt gelet op de kenmerken van de wijken niet als realistisch en haalbaar ingeschat. Daarvoor zijn betere locaties denkbaar (Eemhaven, NS-terrein en diverse bedrijventerrei-

Hoofdstuk 4

•

nen). Actief saneren is gelet op de functie die de buurtstrips hebben (enige levendigheid, goedkope huisvesting voor starters) ook niet het uitgangspunt. De ontwikkelingsrichting voorziet in behoud van deze strips. Binnen positie en profiel past geen wijkverzorgende detailhandel, zoals een volwaardige supermarkt. Dit kan via aanpassing van het bestemmingsplan worden voorkomen.

4.9 Bedrijf aan huis

• • •

De bewoner is tegelijkertijd de ondernemer, dit betekent dat de ruimte niet mag worden verhuurd. Het pand moet voldoen aan de wettelijke eisen op het vlak van bijvoorbeeld veiligheid, bouw, reclame-uitingen en milieu. De bedrijvigheid mag de woonomgeving en de openbare orde niet nadelig beïnvloeden.

Binnen het geheel van voorzieningen is de detailhandel door omvang en variëteit bepalend voor de structuur. Om die reden wordt detailhandel aan huis niet toegestaan.

De wijkeconomie kan verder worden gestimuleerd door het starten van een bedrijf aan huis via het bestemmingsplan te faciliteren. Enerzijds krijgen starters in de verschillende sectoren hiermee de mogelijkheid om op goedkope en eenvoudige wijze huisvesting te realiseren. Anderzijds is de werkgelegenheid in de wijken hiermee gebaat en levert het een bijdrage aan de levendigheid in de wijken. In de huidige situatie dient voor het starten van een bedrijf aan huis eerst een verzoek in te worden gediend bij het College van B&W. Het college kan vervolgens vrijstelling van het bestemmingsplan verlenen. Overwogen kan worden om deze procedure verder te vereenvoudigen door in het bestemmingsplan kleinschalige bedrijvigheid zonder meer toe te staan. Om overlast en oneerlijke concurrentie te voorkomen dienen er wel een aantal voorwaarden aan te worden verbonden: • Het gaat om zeer kleinschalige bedrijvigheid (dienstverlening, ambachten) met een beperkt ruimtebeslag (vaak <25 m² bvo),.

Hoofdstuk 4

27

28

Hoofdstuk 4

5.

UITVOERINGSASPECTEN

• •

Voor realiseren ambities is inzet nodig De ambities zijn hoog. Om deze ambities waar te maken is inzet nodig en daadkracht. Inzet en daadkracht van alle partijen (bewoners, ondernemers, zorgverleners, gemeente, corporaties, e.d.). De gemeente kan het niet alleen. Datzelfde geldt voor andere partijen, zoals individuele ondernemers, corporaties en ontwikkelaars. Bij de totstandkoming van deze visie zijn vanuit een constructieve houding diverse organisaties betrokken geweest. Het is zaak deze samenwerking te continueren en tegelijkertijd andere partijen, zoals andere ondernemersverenigingen en zorginstellingen te betrekken. In dit hoofdstuk zijn concrete acties en maatregelen benoemd, waarbij tevens verantwoordelijkheden zijn aangegeven. Allereerst wordt stilgestaan bij de rollen en sturingsmogelijkheden van de verschillende partijen.

Gemeente kan niet sturen, wel verleiden en voeren van regie De sturingsmogelijkheden van de gemeente verschillen per soort voorziening. Een voorbeeld. De gemeente betaalt de bouw (en het onderhoud van de buitenkant) van een basisschool. Door deze financiële navelstreng heeft het gemeentebestuur, natuurlijk in goed overleg met het schoolbestuur, invloed op situering en omvang van de school en kan daarmee bijvoorbeeld het door de gemeenteraad gewenste locatiebeleid uitvoeren. Dit geldt ook voor bibliotheken.

Rollen en sturingsmogelijkheden

Men kan via deze weg weliswaar ongewenste ontwikkelingen voorkomen, maar gewenste ontwikkelingen niet tot stand brengen. De keuze of de betrokken partijen wel of niet overgaan tot vestiging van een bepaalde voorziening, zoals een nieuwe supermarkt of een voorzieningensteunpunt, hangt af van veel factoren. De rol van de gemeente is het scheppen van condities waarbinnen die partijen zinvol en duurzaam kunnen investeren. Sturen door een overheid moet in dat geval veel meer ‘verleiden’ en coördineren zijn. Voorliggende visie vormt daarvoor het handvat.

De gemeente faciliteert en voert regie De rol van de gemeente omvat de volgende elementen: • sturing door het doorvertalen van deze visie naar beleid in de verschillende sectoren; • initiatiefnemer en coördinator (regie voeren); • toetsing van marktinitiatieven aan voorliggende visie en het faciliteren van binnen de visie passende ontwikkelingen;

Hoofdstuk 5

opstellen en actualiseren van bestemmingsplannen; investeren in onderhoud en beheren van de openbare ruimte en infrastructuur.

Bij de andere maatschappelijke voorzieningen (zorg, kinderopvang) en bij commerciële voorzieningen ligt dat anders. Deze organisaties financieren zelf de exploitatie, waarbij woningcorporaties voor realisatie van het vastgoed zorg dragen en via verhuur een rol blijven houden. De gemeente heeft enkel en alleen een faciliterende rol via het spoor van ruimtelijke ordening.

29

Woningbouwcorporaties De woningcorporaties die actief zijn in het gebied (De Alliantie en Portaal) kunnen een belangrijke rol vervullen bij de realisatie van de toekomstige voorzieningenstructuur. Corporaties zien een belangrijke taak voor zichzelf weggelegd op het vlak van voorzieningen. Een goed voorzieningenpakket is immers van belang voor een aantrekkelijke woonomgeving. De woonomgeving is weer sterk van invloed op de opbrengsten en kwaliteit van de woningen. De Alliantie heeft ook als eigenaar van het Operaplein (en het Neptunusplein) een belangrijke positie te vervullen.

Ondernemers Tot slot zijn er de partijen die het uiteindelijk moeten gaan doen. Dat zijn zorgen welzijnsorganisaties, zoals zorginstellingen, thuiszorgorganisaties, huisartsen en apotheken, maar ook winkeliers en ondernemers in de horeca, ambachten en dienstverlening. Zij moeten vertrouwen hebben in de toekomst, verleid worden (opnieuw) te investeren in hun omgeving. Daartoe moet de visie breed worden gecommuniceerd naar bestaande en potentiële nieuwe ondernemers.

Voor woningcorporaties wordt het marktsegment 'wonen met zorg en welzijn' steeds belangrijker. Zij ontwikkelen naast woonzorgcomplexen nu ook geclusterde woonvormen voor zorgintensieve groepen. De opgave is om flexibele en schakelbare woningen te bouwen, die optimaal zijn zowel voor een diversiteit aan doelgroepen 'wonen en zorg' als voor de reguliere woningmarkt. Ook gaan woningcorporaties meer woonzorgprojecten in de middenklasse ontwikkelen, eventueel in samenwerking met private financiers.

Acties en maatregelen Om de gewenste structuur te bereiken in wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg te bereiken zijn concrete acties en maatregelen noodzakelijk. Deze acties en maatregelen zijn hieronder benoemd, waarbij tevens de belangrijkste prioriteiten en de eerst verantwoordelijken (vet) zijn aangegeven. Wat

Tenslotte blijft er ook vraag bestaan naar bouw of overname van intramuraal vastgoed ten behoeve van zorginstellingen, waarmee dan meestal een meerjarige huurverhouding wordt aangegaan. Dat de overheid van woningcorporaties verwacht dat zij prestaties leveren op het gebied van wonen en zorg, blijkt uit de toevoeging aan het BBSH (Besluit Beheer Sociale-Huursector) van wonen en zorg als zesde prestatieveld.

30

Wie

Algemeen • Opnemen visie in startnotities

Gemeente, De Alliantie

• Bestuurlijke besluitvorming na participatieproces

Gemeente

• Afstemming andere beleidsterreinen

Gemeente

• Voorkomen derde supermarkt op Neptunusplein

De Alliantie, gemeente

• Realiseren schoon, heel en veilig in alle voorzieningen- Gemeente, ondernemers, clusters in samenwerking met scholen (beveiliging)

scholen

Hoofdstuk 5

Wat

Wie

Euterpeplein (prioriteit) • Planeconomische haalbaarheidsstudie op hoofdlijnen

Gemeente

• Programma van uitgangspunten, eisen en wensen Gemeente, ondernemers (programmatisch, ruimtelijk, verkeer, financieel) • Selectie ontwikkelaar

Wie

• Planeconomische haalbaarheidsstudie op hoofdlijnen

Gemeente

• Selectie ontwikkelaar

Gemeente

• Ruimtelijk stedenbouwkundige modellenstudie met Ontwikkelaar, gemeente daaraan gekoppeld massavolume studie

Gemeente

• Ruimtelijk stedenbouwkundige modellenstudie met Gemeente, ontwikkelaar, daaraan gekoppeld massavolume studie

Wat

ondernemers

• Stedenbouwkundig model aanpassen in iteratief pro- Gemeente, ontwikkelaar ces; eindresultaat ruimtelijk schetsontwerp met toelich-

• Stedenbouwkundig model aanpassen in iteratief pro- Ontwikkelaar, gemeente ces; eindresultaat ruimtelijk schetsontwerp met toelichting: kaders (programmatisch, ruimtelijk, verkeerskundig, financieel) en ontwikkelingsplan (rollen partijen en stappenplan).

ting: kaders (programmatisch, ruimtelijk, verkeerskun-

• Mijlpaal in de vorm van beslisdocument 1

dig, financieel) en ontwikkelingsplan (rollen partijen en

• Uitwerking stedenbouwkundig model naar schetsont- Ontwikkelaar, gemeente

stappenplan). • Mijlpaal in de vorm van beslisdocument 1

Gemeente, ontwikkelaar

werp moet worden beschouwd als haalbaarheidsstudie Gemeente

• Uitwerking stedenbouwkundig model naar schetsont- Ontwikkelaar, gemeente

waarbij de planexploitatie als schaduwexploitatie meeloopt. • Ontwikkelingsovereenkomst tussen gemeente en deel- Gemeente, ontwikkelaar

werp wordt beschouwd als haalbaarheidsstudie waarbij planexploitatie als schaduwexploitatie meeloopt.

nemende partijen met daarin onder meer goedgekeurd

• Ontwikkelingsovereenkomst tussen gemeente en deel-

schetsontwerp met toelichting en financiële afspraken

nemende partijen met daarin onder meer goedgekeurd Gemeente, ontwikkelaar


schetsontwerp met toelichting en financiële afspraken

• Opstarten bestemmingsplantraject; na definitief wor- Gemeente



den nieuwe Grondexploitatiewet dient ontwikkelings-

• Opstarten bestemmingsplantraject; na definitief wor- Gemeente, ontwikkelaar

overeenkomst ter vervanging van het exploitatieplan

den nieuwe Grondexploitatiewet dient ontwikkelings- Gemeente

Operaplein (prioriteit)

overeenkomst ter vervanging van het exploitatieplan

• Planvorming en overleg eigenaren en ondernemers De Alliantie, (zorg-) onOperaplein in samenwerking met zorgondernemers

Wiekslag • Planvorming en overleg eigenaren en ondernemers om Gemeente, ondernemers, op langere termijn te komen tot versterking

eigenaren

• Programma van uitgangspunten, eisen en wensen Ontwikkelaar, gemeente, (programmatisch, ruimtelijk, verkeer, financieel)

Hoofdstuk 5

ondernemers

dernemers, gemeente

• Programma van uitgangspunten, eisen en wensen De Alliantie, (zorg-) on(programmatisch, ruimtelijk, verkeerskundig, financi- dernemers, gemeente eel) • Ruimtelijk stedenbouwkundige modellenstudie met

De Alliantie, (zorg-)

31

Wat daaraan gekoppeld massavolume studie

Wie

Wat

Wie

ondernemers, gemeente



• Stedenbouwkundig model aanpassen in iteratief pro- De Alliantie, (zorg--)

• Uitwerking stedenbouwkundig model naar schetsont- De Alliantie, gemeente

ces; eindresultaat ruimtelijk schetsontwerp met toelich- ondernemers, gemeente

werp moet worden beschouwd als haalbaarheidsstudie

ting: kaders (programmatisch, ruimtelijk, verkeerskun-

waarbij

dig, financieel) en ontwikkelingsplan (rollen partijen en

de

planexploitatie

als

schaduwexploitatie

meeloopt. • Ontwikkelingsovereenkomst tussen gemeente en deel- Gemeente, ontwikkelaar

stappenplan). • Mijlpaal in de vorm van beslisdocument 1


• Uitwerking stedenbouwkundig model naar schetsont- De Alliantie, gemeente

nemende partijen met daarin onder meer goedgekeurd schetsontwerp met toelichting en financiële afspraken

werp moet worden beschouwd als haalbaarheidsstudie


waarbij

• Opstarten bestemmingsplantraject; na definitief wor- Gemeente

de

planexploitatie

als

schaduwexploitatie

meeloopt.

den van nieuwe Grondexploitatiewet dient ontwikke-

Ontwikkelingsovereenkomst tussen gemeente en par- De Alliantie, gemeente

lingsovereenkomst ter vervanging van exploitatieplan


tijen met daarin onder meer goedgekeurd schetsont-

Burgemeester Molendijkflat

werp met toelichting en financiële afspraken

• Realiseren functies in de plint van de Burgemeester Eigenaar, zorgverleners



• Opstarten bestemmingsplantraject; na definitief wor- Gemeente, De Alliantie den nieuwe Grondexploitatiewet dient ontwikkelingsovereenkomst ter vervanging van het exploitatieplan

Molendijkflat in 2007 voor met name senioren

gemeente

Buurtstrips • Aanpassen bestemmingsplan om vestiging supermarkt Gemeente te voorkomen

Hogewegzone (prioriteit)

Rietzangerstraat

• Programma van uitgangspunten, eisen en wensen De Alliantie, gemeente

• In overleg met eigenaren stimuleren verplaatsing voor- Gemeente, ondernemers,

(programmatisch, ruimtelijk, verkeer, financieel) • Ruimtelijk stedenbouwkundige modellenstudie met De Alliantie, gemeente daaraan gekoppeld massavolume studie • Stedenbouwkundig model aanpassen in iteratief pro- De Alliantie, gemeente ces; eindresultaat ruimtelijk schetsontwerp met toelichting: kaders (programmatisch, ruimtelijk, verkeerskundig, financieel) en ontwikkelingsplan (rollen partijen en stappenplan).

32

zieningen naar Wiekslag

eigenaren

• Aanpassen juridisch-planologisch kader (bestemmings- Gemeente plan) om vestiging nieuwe supermarkt te voorkomen Bedrijf aan huis • Juridisch-planologisch kader (bestemmingsplan) aan- Gemeente passen • Breed informeren over regeling inclusief de voorwaar- Gemeente den die worden gesteld

Hoofdstuk 5

BIJLAGEN

VERANTWOORDING

Deze studie is het resultaat van een door BRO verricht onderzoek naar de wenselijke en haalbare toekomstige voorzieningenstructuur in de wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg. Daartoe is met een groot aantal partijen gesproken en is een omvangrijk aantal bronnen gehanteerd. Gesprekspartners • Herman Flens – AGIS • A. Scheffer – Amant • Edgar Berger – De Alliantie Ontwikkeling • Egbert Dekker – De Alliantie Ontwikkeling • Bert Bosman – De Alliantie Eemvallei • Dieuwke Leveling – De Alliantie Eemvallei • Bert Nauta – De Alliantie Eemvallei • Menno Westveld – De Alliantie Eemvallei • Heino Abrahams – Gemeente Amersfoort • Nynke Dijkstra – Gemeente Amersfoort • Carla van Dorp-Emmink – Gemeente Amersfoort • Nico Kamphorst – Gemeente Amersfoort • Robert Koopman – Gemeente Amersfoort • Astrid van der Laarse – Gemeente Amersfoort • Tom van Nijen – Gemeente Amersfoort • Nico Paap – Gemeente Amersfoort • Marichel van Weel – Gemeente Amersfoort • Gerry Zwier – Gemeente Amersfoort

Bijlagen

• • • • • • •

Frans Visser – Hoofdbedrijfschap Detailhandel Eva Lambooy – Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland Ton Voortman – Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland Dick van Doleweerd – Ondernemersfederatie Amersfoort Pieter Jansen – Ondernemersvereniging Euterpeplein Erno de Groot – Stichting Openbare Bibliotheek Amersfoort. De in het onderzoeksgebied aanwezige supermarktorganisaties (Lidl, Ahold, Laurus, Hoogvliet) zijn telefonisch gesproken.

Publicaties • Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-zorg, september 2006. • Amersfoort Werkt: Plan van Aanpak Economie, gemeente Amersfoort (2004). • Nota Detailhandel 2002: winkelen in Amersfoort, gemeente Amersfoort (2002). • Nota Horecabeleid Amersfoort 2006-2010, gemeente Amersfoort (2006). • Nota Integratiebeleid 2005, e.v., gemeente Amersfoort (2005). • Projectplan Binnenstedelijke Vernieuwing Amersfoort, Gemeente Amersfoort/De Alliantie (2005). • Seniorenbeleid 2006-2007, website gemeente Amersfoort (februari 2006). • Senioren Signalen 2004, Resultaten van een gezondheidsenquête onder zelfstandig wonende senioren van 65 jaar en ouder in de gemeente Amersfoort, GGD Eemland (maart 2005). • Startnotitie Liendert-Rustenburg, Gemeente Amersfoort/De Alliantie (Mei 2006). • Startnotitie Randenbroek, Gemeente Amersfoort/De Alliantie (Mei 2006).

1

• • •

• • • • • •

Startnotitie Schuilenburg, Gemeente Amersfoort/De Alliantie (Mei 2006). Startnotitie Hogewegzone, Gemeente Amersfoort/De Alliantie (Mei 2006). Verslagen bijeenkomsten, flitsenquêtes, e.d. inzake LiendertRustenburg Vernieuwt, website gemeente Amersfoort (mei 2006-juli 2006). Verslag participatiebijeenkomst inzake Hogeweg Vernieuwt, website gemeente Amersfoort (28 augustus 2006). Website E-spraak Randenbroek-Schuilenburg, gemeente Amersfoort (2006). Wijkprogrammaboek Randenbroek-Schuilenburg, Gemeente Amersfoort/De Alliantie (2006). Wijkprogrammaboek Liendert-Rustenburg, Gemeente Amersfoort/De Alliantie (2006). Winkelcentra in Amersfoort, Stadspeiling 2003, gemeente Amersfoort (2004). Woonvisie 2006-2010, gemeente Amersfoort (2006).

Overige bronnen • Bedrijfschap Horeca en Catering, Horeca in Cijfers 2005. • CBS, voor cijfers over demografische ontwikkelingen (zoals gemiddelde woningbezetting, e.d.). • Gemeente Amersfoort (O&S) voor statistische gegevens over bevolkingsomvang en –samenstelling, woningvoorraad e.d. • HBD, voor bestedingscijfers detailhandel. • Locatus, voor aanbodgegevens commerciële voorzieningen. • Eigen analyse en inventarisatie door BRO ter plekke.

2

Bijlagen

COMMERCIËLE VOORZIENINGEN

Gemeente Amersfoort De gemeente Amersfoort beschikt over ruim 220.000 m² wvo aan detailhandel. Het merendeel van de 827 winkels is gevestigd in de kern Amersfoort. Een klein deel van het aanbod bevindt zich in Hoogland en Hooglanderveen. Het verzorgingsniveau van Amersfoort is gemiddeld in relatie tot naar inwonertal vergelijkbare plaatsen. Daarnaast telt Amersfoort 761 overige publieksgerichte voorzieningen. Dit geeft het volgende beeld.

tuincentra, een benzinestation en garagebedrijven. Deze functies (2.330 m² detailhandel en 7 overige commerciële voorzieningen zijn verder buiten de studie gehouden). Liendert kent het grootste aanbod, gevolgd door Randenbroek. Schuilenburg heeft een beperkt aanbod. Detailhandelsvoorzieningen Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg Detailhandel Dagelijks

Detailhandel

m² wvo

aantal

m² wvo

aantal

8

2.125

4

1.475

14

10

1.610

13

1.305

17

-

-

-

-

2

Randenbroek

Dagelijks

Amersfoort Hoogland Hooglanderveen

Schuilenburg Overige commerciële

Niet-dagelijks

voorzieningen*

aantal

m² wvo

aantal

m² wvo

aantal

185

34.290

592

169.165

715

13

3.015

29

14.165

38

4

225

4

530

8

202

37.530

625

183.860

761

Totaal

Bijlagen

2

640

3

485

2

20

4.380

20

3.265

35

Bron: Locatus, 2006. * Horeca, ambachten, particuliere dienstverlening, etc.

Een uitsplitsing voor de overige commerciële voorzieningen (naar aantal) is hieronder opgenomen. Overige comm. voorzieningen Liendert, Randenrboek, Rustenburg en Schuilenburg

Bron: Locatus, 2006. * Horeca, ambachten, dienstverlening, cultuur, etc.

Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg In de wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg bevinden zich in totaal bijna 90 commerciële voorzieningen. Deze voorzieningen liggen verspreid over de wijken. In Rustenburg bevindt zich geen enkele commerciële voorziening. Langs de Hogeweg bevinden zich enkele grootschaligere voorzieningen, zoals

voorzieningen*

Niet-dagelijks

aantal Liendert

Rustenburg Commerciële voorzieningen gemeente Amersfoort (afgerond)

Overige commerciële

Horeca

Ambacht

5

6

Liendert

Financiële Particuliere dienstverl.

dienstverl.

1

1

Verhuur

Ontspanning

0

1

Randenbroek

8

6

1

1

1

0

Rustenburg

0

0

0

2

0

0

Schuilenburg Totaal

1

1

0

0

0

0

14

13

2

4

1

1

Bron: Locatus, 2006.

3

Winkelconcentraties Randenbroek en Schuilenburg (afgerond) Euterpeplein Branche

Winkelconcentraties Liendert (afgerond) Operaplein

Rietzangerstraat

Aantal

m² wvo

aantal

m² wvo

Levensmiddelen

7

1.245

2

640

Persoonlijke Verzorging

1

275

-

-

Totaal dagelijkse artikelen

8

1.515

2

Kleding & Mode

2

360

1

Schoenen & Lederwaren

1

90

-

Juwelier & Optiek

1

30

-

Huishoudelijke & Luxe art.

1

220

Hobby

1

40

Media

1

95

Plant & Dier

1

15

Branche

Wiekslag

aantal

m² wvo

Aantal

m² wvo

Levensmiddelen

4

820

2

1.040

Persoonlijke Verzorging

-

-

1

200

640

Totaal dagelijkse artikelen

4

820

3

1.245

365

Kleding & Mode

-

-

-

-

-

Schoenen & Lederwaren

-

-

-

-

-

Juwelier & Optiek

-

-

-

-

-

-

Huishoudelijke & Luxe art.

-

-

-

-

-

-

Hobby

-

-

-

-

-

-

Media

-

-

-

-

-

-

Plant & Dier

1

60

1

35

Bruin- & Witgoed

-

-

1

50

Bruin- & Witgoed

-

-

-

-

Auto & Fiets

1

80

-

-

Auto & Fiets

1

115

-

-

Doe-het-zelf

-

-

-

-

Detailhandel overig

-

-

-

-

Totaal niet-dagelijkse art.

2

175

1

35

995

4

1.280

Doe-het-zelf

-

-

1

70

Detailhandel overig

1

50

-

-

Totaal niet-dagelijkse art.

10

980

3

485

Totaal detailhandel

18

2.500

5

1.125

Totaal detailhandel

6

5

1

Horeca

1

1

Ambacht

5

1

Totaal overige voorzieningen

1

1

Verhuur

1

-

Apotheek

1

-

Financiële dienstverlening

1

-

13

2

Horeca

Totaal overige voorzieningen



4

Bijlagen

Winkelconcentraties in Liendert, Schuilenburg en Randenbroek In Randenbroek bevindt zich winkelcentrum Euterpeplein dat in het gemeentelijk detailhandelsbeleid wordt getypeerd als wijkwinkelcentrum. De winkelcentra aan de Wiekslag en Rietzangerstraat (beide gelegen in Liendert) en het Operaplein (Schuilenburg) worden vanwege omvang en functie getypeerd als buurtcentra. Daarnaast bevinden er zich meerdere buurtstrips. In Randenbroek zijn buurtstrips aanwezig aan de Haydnstraat en Mozartweg. In Liendert is aan het begin van de Wiekslag (nr. 18-48) een buurtstrip en bevinden zich enkele publieksgerichte voorzieningen onder een flat aan de Trekvogelweg (nr. 1-43).

SWOT Operaplein Sterke punten

Zwakke punten

•

Aanwezigheid supermarkt Hoogvliet.

•

en textielsuper Wibra als trekkers.

•

•

Voldoende parkeermogelijkheden langs de Operaweg.

Supermarkt is (te) kleinschalig. Ongeveer de helft van de panden staat leeg.

•

Uitstraling is matig.

•

Ligging decentraal in de woonwijk en matig bereikbaar van buiten de wijk.

•

Standplaats (groenteboer) is gelegen buiten het buurtcentrum aan De Schuilenburght.

SWOT Wiekslag en Rietzangerstraat SWOT Euterpeplein

Sterke punten

Sterke punten •

•

Aanwezigheid

Zwakke punten meerdere

trekkers •

•

Slechts één supermarkt aanwezig.

waaronder supermarkt Albert Heijn

Op het niveau van wijkwinkelcentra

en Blokker in huishoudelijke artike-

is doorgaans sprake van complemen-

len.

tair supermarktaanbod.

Divers aanbod aan dagelijkse artike- •

De uitstraling is gedateerd mede

len, niet-dagelijkse artikelen en ove-

door de overkappingen, er is weinig

rige publieksgerichte voorzieningen.

samenhang in presentatie tussen de

•

Geen leegstand.

Het verblijfsklimaat is naar behoren, •

•

Onoverzichtelijke

mede door aanwezigheid plein met

door parallelwegen.

Aanwezige horeca is niet altijd open.

•

•

verkeerssituatie

Ligging centraal in de woonwijk en •

Op drukke momenten veel zoekge-

goed bereikbaar vanaf de ontslui-

drag van parkeerder waardoor ver-

tingsweg (Ringweg Randenbroek).

keersdruk ontstaat.

Bijlagen

straat aanwezigheid supermarkt van

matig bereikbaar van buiten de wijk

Basisaanbod

aan

boodschappen •

Presentatie van de winkels: met

Wiekslag (fullservice supermarkt Su-

name

per de Boer, slijter, DA drogist,

maar in minder mate ook Wiekslag is

bloemen) en Rietzangerstraat (dis-

matig. Dit komt mede door de over-

counter Lidl, slagerij, bakker, groen-

kappingen in beide centra.

uitstraling

Rietzangerstraat,

te, bloemen).

groenvoorziening. •

Ligging: centraal in de woonwijk,

voldoende omvang als trekker.

winkels. •

Zwakke punten

Zowel in Wiekslag als in Rietzanger- •

Aanwezigheid auto- en fietsparkeer- •

Parkeren Wiekslag matig, Rietzan-

plaatsen bij supermarkt Lidl (Riet-

gerstraat naar behoren.

zangerstraat). •

Geen leegstand.

•

•

Ligging: centraal in de woonwijk en •

Beperkt aanbod.

ten opzichte van de inwoners in de wijk.

5

Overig aanbod Buiten het Euterpeplein bevinden zich in Randenbroek nog enkele andere voorzieningen: • In het Elisabeth ziekenhuis is een restaurant, ziekenhuiswinkel (45 m² wvo) en opticien (30 m² wvo) gevestigd. • Aan de Mozartweg zijn enkele voorzieningen gevestigd: bloemenwinkel Van Rooyen, een kapper, café en fastfoodzaak. De uitstraling van deze zaken is matig door de overkapping, de ligging nabij de doorgaande Ringweg Randenbroek is goed. • Aan de Haydnstraat bevindt zich een buurtstrip met minisuper Baksi (60 m² wvo) en een ontmoetingscentrum, o.a. voor Turkse vrouwen. Het pand van 50 m² wvo waar RDS Electronics ooit heeft gezeten, staat leeg. De uitstraling van deze buurtstrip is matig, mede door de overkappingen, maar ook door de presentatie van de winkels.

•

•

Aan het begin van de Wiekslag zijn enkele voorzieningen gevestigd: een eetcafé, cafetaria, versmarkt (65 m² wvo), kapper en computer reparatieservice. Verspreid in wijk zijn verder nog een stoffeerderij (Ganzenstraat) en kapper (Trekvogelweg) gevestigd.

Naast de buurtcentra bevinden er zich in Liendert nog andere voorzieningen verspreid over de wijk: • Opvallend is bouwmarkt Formido van 1.265 m² wvo aan de Wielewaalstraat en omgeven door woonhuizen. Bouwmarkten hebben een bovenwijkse functie. De ligging en bereikbaarheid van de bouwmarkt is derhalve matig. • Aan het begin van de Trekvogelweg bevinden zich enkele bedrijfjes onder de flatgebouwen: assurantiekantoor Esseboom, Mitzy’s trimsalon en schoonheidssalon Just Nails. De uitstraling is matig en de voorzieningen vallen nauwelijks op in het straatbeeld.

6

Bijlagen

MAATSCHAPPELIJKE VOORZIENINGEN

Locaties kinderopvang Peuterspeelzaal

Buitenschoolse- Kinderdagverblijf

Combinatie

opvang (BSO) Liendert

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van maatschappelijke voorzieningen. Deze lijst is indicatief niet uitputtend.

Randen-

Pelikaanstraat,

Liendertseweg

Albatrosstraat

-

- Heiligenbergweg

broek Rustenburg

Liendert/Rustenburg

Schuilen-

•

kinderdagverblijf (2) en peuterspeelzaal (3)

burg

•

combinatie kinderdagverblijf/peuterspeelzaal (1)

Bron:

•

buitenschoolse opvang (1)

•

zorgen zorgvoorzieningen (5)

•

huisartsenpraktijk Vogelplein (5 artsen) en solitaire huisarts aan Ganzenstraat

•

ouderensteunpunt Liendert en diverse seniorenwegwijzers

•

kinderdagverblijf (1)

•

peuterspeelzaal (1)

•

combinatie kinderdagverblijf/peuterspeelzaal (1)

•

buitenschoolse opvang (1)

•

zorgen zorgvoorzieningen (3)

•

drie huisartsen op verschillende locaties

•

Restaurant Onder de Linde

•

Ouderensociëteit De Brug

•

Ouderensociëteit Randenbroek/Schuilenburg en diverse seniorenwegwijzers

•

Seniorensociëteit Heilige Geest Kerk

•

Ouderensteunpunt Nijensteden

Bron:

Vinkebaan

Weberstraat

(ziekenhuis)

Aanwezigheid maatschappelijke voorzieningen

Randenbroek/Schuilenburg

Liendertseweg,

Vogelplein

Furgerplein

-

-

-

Romeo

Melisandepad

-

-

Juliettestraat Bijlage wijkprogrammaboeken Liendert/Rustenburg en Randenbroek / Schuilenburg, 2006-2007.

Bibliotheek De openbare bibliotheek in Amersfoort heeft geen vestiging in een Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg. Er zijn vier vestigingen in Amersfoort. Dichtstbijzijnde vestigingen zijn gelegen nabij het centrum (Zonnehof) en in Kruiskamp (Neptunusplein). De andere filialen liggen in Hoogland en Zielhorst. Wel zijn er standplaatsen waar de Bibliobus enkele uren per week of per twee weken aanwezig is. Het gaat om het Euterpeplein in Randenbroek, het Verzetsplein in Rustenburg en de Ariaweg (ABCschool), het Schuilenburgplein en de Undineflat in Schuilenburg.

Bijlage wijkprogrammaboek Liendert/Rustenburg, 2006-2007. Bijlage wijkprogrammaboek Randenbroek/Schuilenburg, 2006-2007.

Bijlagen

7

Woningen specifiek voor ouderen In navolgend overzicht is het aanbod aan woningen specifiek voor ouderen weergegeven. De Molendijkflat wordt begin 2007 aangepast. Deze voorziening wordt het middelpunt van een woonzorgzone. De flat wordt uitgebreid met een gemeenschappelijke ruimte van circa 200 m², een winkel van circa 45 m2, een zorgpost van ca. 91 m2, en een kapper. Deze voorzieningen hebben nadrukkelijk ook een functie voor de doelgroepleden in de omliggende woonbuurt. De Udineflat, Euterpedstede en Willem III hebben alle drie een gemeenschappelijke ruimte, maar deze heeft geen functie voor de buurt. Woningen specifiek voor ouderen in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg Wijk

Complex

Eigenaar/

Type woning

Aantal woningen

2

Oppervlak in m

Afstand tot winkels

Afstand tot OV Gemeenschappe-

verhuurder Liendert

Arendshorst

Alliantie

galerijflat

Koekoekstraat

Alliantie

galerijflat

28

< 60

< 500 m

< 250 m

nee

Spreeuwenstraat

Alliantie

galerijflat

72

60 - 80

< 500 m

< 250 m

nee

60 - 80

< 250 m

< 250 m

nee

Portaal

eengezinswoning

34

75

< 750 m

< 250m

nee

De Zwaluw/Zwaluwstraat

Portaal

aanleunwoning in galerijflat

38

73

< 1000m

< 250 m

ja

Omnia

galerijflat

20

65

< 200m

<100m

nee

Alliantie

galerijflat

118

60 – 80+

< 250 m

< 250 m

ja

Euterpestede Willem III

Alliantie

galerijflat

107

< 60

< 500 m

< 500 m

ja

Harmonie/Bachweg

Alliantie

appartement

14

90 - 98

500 m

250 m

nee

De Cyprus/Bachweg

Portaal

galerijflat/aanleunwoning

18

70

< 500 m

< 250m

ja

Mozarthof/Randenbroekweg

Portaal

galerijflat

48

70

< 250m

< 250 m

ja

De Randenburcht/Bachweg Rustenburg

65

Spechtstraat /Kwikstraat

Wielewaal straat Randenbroek

lijke ruimte

Molendijkflat

Schuilenburg Undineflat

Amant

appartement

30

53-60

< 500m

<100m

nee

Alliantie

galerijflat

157

60-80+

< 500

< 250

ja

Alliantie

galerijflat

109

<60

< 250

< 250

ja

Bron: De Alliantie, 2006.

Daarnaast zijn er nog enkele andere locaties, te weten Andreasstaete in Randenbroek (27 koopwoningen), een aantal nieuwe seniorenwoningen aan de Mendelsohnstraat in Randenbroek en in Schuilenburg serviceflat Schuilenburcht (109 woningen).

8

Bijlagen

Huisartsen en apotheken In Liendert is Huisartsenpraktijk Vogelplein gevestigd aan de Wiekslag, nabij het winkelcentrum met Super de Boer. Deze praktijk telt 5 huisartsen, waarvan 4 fulltime. Daarnaast zijn er drie zelfstandige huisartsen elders in de vier wijken gevestigd. Momenteel zijn er twee apotheken, namelijk Euterpe aan het Euterpeplein in Randenbroek en Liendert bij de Wiekslag in de wijk Liendert. Ouderensteunpunten Op diverse locaties in Amersfoort zijn zogenaamde ouderensteunpunten gevestigd. Het aanbod heeft als doel sociaal isolement te voorkomen en de kwaliteit van het zelfstandig wonen te verbeteren. Het voorzieningenpakket wordt ontwikkeld in samenwerking met en vanuit verzorgingshuizen en andere organisaties in Amersfoort. Bij Ouderensteunpunt De Liendert kunnen mensen reeds terecht voor voorzieningen. De andere locaties liggen buiten de vier wijken.

ABC-school in Liendert Drie basisscholen zijn betrokken bij plannen voor een ABC-school in Liendert, samen met het welzijnswerk, de kinderopvang, en het peuterspeelzaalwerk. Ook kunnen kinderen in deze wijk deelnemen aan culturele activiteiten en een sportbuurtclub. De school wil zich richten op ontmoeting en samenhang in de wijk. In deze wijk zullen nieuwbouwplannen worden uitgewerkt voor de ABC-school. De volgende partners werken samen: basisscholen De Kinderhof, De Windroos en De Wiekslag, Stichting Welzijn Amersfoort, Stichting Kinderopvang Amersfoort en STAP Peuterspeelzalen.

ABC-school in Schuilenburg In het gebouw van de ABC-school Het Scala is ook ondergebracht een consultatiebureau, een speel-o-theek, kinderopvang en een peuterspeelzaal. In het Scala werken de volgende partners samen: Basisschool ’t Spectrum, Stichting Kinderopvang Amersfoort, Stichting Welzijn Amersfoort, Amant Ouder Kind Zorg. Amant Maatschappelijk werk en GGD Jeugdgezondheidszorg. De samenwerking is erop gericht kinderen in de leeftijd van 0-14 jaar optimale ontwikkelingskansen te bieden.

Bijlagen

9

OMGEVING

Aanbod in de omgeving oefent aantrekkingskracht uit op de consumenten in de wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg. Tegelijkertijd betekent deze concurrentie dat de orientatie vanuit de omgeving op aanbod in de vier wijken beperkt is. Neptunusplein Het Neptunusplein is vanwege de nabije ligging het belangrijkste concurrerende centrum voor de dagelijkse boodschappen, daarnaast heeft het bibliotheekfiliaal ook een functie voor met name Liendert en Rustenburg. Aan het Neptunusplein bevindt zich middensegment supermarkt Hoogvliet (ca. 950 m²). Verder bevinden er zich levensmiddelenspeciaalzaken waaronder een bakker en slager. Overige locaties in Amersfoort Elders in Amersfoort bevinden zich diverse andere (sterke) boodschappenconcentraties. Met name naar de Stadsring (Plus supermarkt) vloeit koopkracht af. Ook het aanbod aan onder meer de Leusderweg (Albert Heijn en Super de Boer) oefent aantrekkingskracht uit op consumenten uit de vier wijken. Ook voor veel maatschappelijke voorzieningen, zoals ziekenhuizen, e.d. zijn inwoners uit de vier wijken georiënteerd op locaties buiten de vier wijken.

Heijn en middensegment supermarkten Boni en C1000. De kwaliteiten van het aanbod en de goede bereikbaarheid en parkeervoorzieningen zorgen voor afvloeiing vanuit met name Schuilenburg en Randenbroek. Ontwikkelingen De dynamiek in de detailhandel in Amersfoort is momenteel sterk. Met name de volgende ontwikkelingen zijn relevant: • Reeds langere tijd zijn er plannen voor uitbreiding van winkelcentrum Neptunusplein. Het zou in eerste instantie gaan om toevoeging van één supermarkt in het prijsvriendelijke tot discountsegment. Het is mogelijk dat er nog een derde (Jumbo) supermarkt komt. Ervaringen met de Jumbo op andere locaties in Amersfoort (deze supermarkt was gevestigd aan de Stadsring, waar nu Plus zit) leiden tot de inschatting dat deze supermarkt een behoorlijk aantrekkingskracht zal uitoefenen op inwoners uit de omgeving, waaronder de vier wijken. • Nabij het station en het centrum komt een locatie voor grootschalige ontwikkelingen: het Eemplein. Hier gaat zich onder andere de MediaMarkt vestigen. • Daarnaast zijn er in en nabij het Eemplein (Soesterkwartier) verschillende supermarkten gepland: Albert Heijn, megasuper Dirk van den Broek (uitbreiding), Aldi en Super de Boer.

Leusden Met drie supermarkten heeft het centrum Leusden een vrij sterke boodschappenfunctie. Hier bevinden zich servicesupermarkt Albert

10

Bijlagen

DRAAGVLAK

Hierna zijn de belangrijkste karakteristieken van de bevolking en de woningvoorraad in de vier wijken weergegeven. Het cijfermateriaal is tenzij anders vermeld afkomstig van de gemeente (O&S) en dateert uit 2006. Ook zijn een indicatie van het woningbouwprogramma (voor zover nu bekend) en bevolkingsprognoses opgenomen.

Inwonertal, 2006 Wijk

2006

Liendert

7.309

Randenbroek

7.131

Rustenburg

3.221

Schuilenburg

Huishoudensamenstelling De huishoudensamenstelling wijkt op een aantal punten af van het gemeentelijke beeld. De vier wijken kennen een relatief hoog aandeel alleenstaanden, met name in Liendert. Het aantal gezinnen met kinderen is daarentegen juist vrij laag. Alleen Rustenburg kent een vrij omvangrijk aandeel aan gezinnen (met of zonder kinderen). Een verandering in de samenstelling van de bevolking leidt tot een andere kwalitatieve vraag.

Bijlagen

21.734

Totaal Amersfoort

137.000

Huishoudensamenstelling, 2006 Wijk

Bevolkingsomvang De wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg en tellen samen in totaal ca. 21.730 inwoners. Gemeentelijke prognoses gaan uit van een beperkte toename van de bevolking van 4 wijken naar in totaal ca. 22.525 inwoners in 2020. In deze prognoses is nog geen rekening gehouden met de wijzigingen als gevolg van Amersfoort Vernieuwt. Een toe- of afname van het inwonertal heeft effect op de kwantitatieve vraag naar commerciële en maatschappelijke voorzieningen.

4.073

Totaal 4 wijken

Paar zonder

Paar met

Eenouder-

Alleen-

kinderen

kinderen

gezin

staand

Totaal

Liendert

26%

21%

10%

43%

100%

Randenbroek

22%

20%

7%

50%

100%

Rustenburg

39%

31%

6%

24%

100%

Schuilenburg

29%

18%

7%

46%

100%

Totaal 4 wijken

27%

21%

8%

44%

100%

Totaal Amersfoort

26%

30%

6%

37%

100%

Woningvoorraad, 2006 Wijk

Liendert

Aantal

Aandeel meerge-

Aandeel

woningen

zinswoningen

koopwoningen

3.298

65%

33%

Randenbroek

3.360

64%

36%

Rustenburg

1.322

12%

62%

Schuilenburg

1.922

64%

27%

Totaal 4 wijken

9.902

57%

37%

55.925

34%

52%

Totaal Amersfoort

11

Woningvoorraad De vier wijken kennen een totale woningvoorraad van ca. 9.900 woningen. Alleen in Rustenburg bestaat de woningvoorraad grotendeels uit grondgebonden koopwoningen. In de andere wijken overheersen (huur-)flats. De vier wijken zijn gebouwd in de jaren ’50 tot en met ’70 van de vorige eeuw. Alleen Randenbroek is van recentere datum (1975-1980). De gemiddelde woningbezetting ligt in Rustenburg met 2,5 personen per woning relatief hoog. Een verklaring is het hoge aandeel grondgebonden woningen. De gemiddelde woningbezetting in de drie andere wijken ligt (in lijn met het hogere aandeel meergezinswoningen) lager dan in andere Amersfoortse wijken. Leeftijdsopbouw De leeftijdsopbouw van de vier wijken wijkt af van die in andere Amersfoortse wijken. In vergelijking met andere Amersfoortse wijken is het aandeel 65-plussers anno 2006 relatief hoog. Dit geldt voor elk van de vier wijken, waarbij Schuilenburg het meest vergrijsd is. Maar liefst 25% van de bewoners van Schuilenburg heeft de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Het aandeel jongeren is daarentegen relatief beperkt. Wijzigingen in de woningvoorraad kunnen effect hebben op de leeftijdsopbouw en daarmee de behoefte aan voorzieningen. Deze relatie is het duidelijkst bij zorgen onderwijsvoorzieningen. 65-plussers hebben een andere zorgbehoefte dan jongeren. Een hoger aantal kinderen leidt tot een sterkere behoefte aan voorzieningen, zoals kinderopvang en scholen.

Leeftijdsopbouw, 2006 Categorie

Randen-

Rusten-

Schuilen-

broek

burg

burg

4 wijken

Amersfoort

0-4

515

440

149

234

1.338

10.442

5-9

417

417

167

214

1.215

9.777

10-14

400

420

173

216

1.209

8.640

15-19

433

397

202

273

1.305

7.747

20-24

607

531

173

263

1.574

7.249

25-29

706

624

153

283

1.766

9.020

30-34

628

541

133

289

1.591

11.297

35-39

527

541

179

203

1.450

12.705

40-44

454

515

212

233

1.414

12.410

45-49

354

472

211

197

1.234

9.841

50-54

325

410

294

201

1.230

8.300

55-59

380

369

442

239

1.430

8.078

60-64

359

274

268

204

1.105

5.467

65-69

373

240

144

221

978

4.424

70-74

321

243

97

232

893

3.839

75-79

227

215

101

250

793

3.245

80-84

164

239

78

201

682

2.521

85-89

81

145

35

97

358

1.353

90+ Totaal

38

98

10

23

136

653

7.309

7.131

3.221

4.073

21.734

137.008

0-19

24%

23%

21%

23%

23%

27%

20-64

59%

60%

64%

52%

59%

62%

65+ Totaal

12

Liendert

16%

17%

14%

25%

18%

12%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Bijlagen

Etniciteit In de gemeente Amersfoort is ongeveer 14% van de bevolking van niet-westerse afkomst. In Rustenburg ligt dit aandeel lager, in de drie andere wijken daarentegen aanzienlijk hoger. Eventuele wijzigingen in de bevolkingssamenstelling op dit punt kunnen leiden tot veranderingen in de vraag naar voorzieningen. Inkomensniveau Het gemiddeld huishoudensinkomen (cijfers van CBS over 2002) ligt in drie van de vier wijken onder dat van de rest van Amersfoort en net onder het Nederlands gemiddelde (€ 28.300,-). Alleen inwoners in Rustenburg hebben een gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen dat aanzienlijk boven het Amersfoorts gemiddelde ligt. Met name Randenbroek kent een vrij hoog aandeel aan lage inkomens. Rustenburg heeft juist een hoog percentage aan huishoudens in de hoogste inkomensklasse. Werkgelegenheid en werkloosheid Van de totale bevolking in de vier wijken is ca. 3.747 meer dan 12 uur per week werkzaam. Het aandeel werklozen ligt wat hoger dan gemiddeld, met name in Liendert. Rustenburg geldt als een positieve uitzondering. Het aandeel werklozen in deze wijk is namelijk juist lager dan het Amersfoorts gemiddelde. Er ligt een directe relatie tussen het werkloosheidspercentage en het aantal bijstandsontvangers. Het percentage bijstandsontvangers als aandeel in de totale beroepsbevolking ligt (Rustenburg uitgezonderd) hoger dan in andere delen van Amersfoort.

Etniciteit, 2006 Wijk

Aantal

Aandeel

inwoners

niet-westers

niet-westers

Liendert

7.309

2.669

37%

Randenbroek

7.131

1.662

23%

Rustenburg

3.221

378

12%

Schuilenburg

4.073

1.397

34%

Totaal 4 wijken Totaal Amersfoort

21.734

6.106

28%

137.008

18.469

14%

Gemiddeld huis-

% lage inkomens

% hoge inkomens

houdensinkomen

(< €15.900)

(> € 41.500)

€ 27.000

20%

14%

Inkomen, 2006 Wijk

Liendert Randenbroek

€ 25.900

26%

13%

Rustenburg

€ 34.400

14%

27%

Schuilenburg

€ 28.900

18%

17%

Totaal 4 wijken

€ 28.090

21%

16%

Totaal Amersfoort

€ 31.900

18%

23%

Werkzame

% werklozen in

% bijstand in be-

personen

beroepsbevolking

roepsbevolking

Werkgelegenheid en werkloosheid, 2006 Wijk

Liendert Randenbroek

887

12%

7%

2.466

10%

6%

Rustenburg

170

5%

2%

Schuilenburg

224

11%

8%

3.747

10%

6%

64.673

7%

3%

Totaal 4 wijken Totaal Amersfoort

Bijlagen

Aantal

13

De belangrijkste constateringen per wijk zijn hieronder aangegeven. Liendert

Rustenburg

•

Liendert kent een bovengemiddeld aandeel alleenstaanden in vergelijking met

•

Rustenburg is een gemiddelde wijk in vergelijking met Amersfoort als geheel.

Amersfoort als geheel.

•

Zo is het aandeel huishoudens zonder kinderen gelijk aan dat van heel Amers-

•

Ook het aandeel huishoudens zonder kinderen is in vergelijking met Amersfoort

foort. Ook de gemiddelde woningbezetting ligt op het Amersfoorts gemiddel-

als geheel bovengemiddeld. Liendert is geen kinderrijke wijk. Tegelijkertijd kent

de.

Liendert een hoog aandeel eenoudergezinnen. •

Amersfoort. •

•

•

De wijk is beduidend minder groen en juist meer grijs in vergelijking met geheel

ningen kan Rustenburg worden getypeerd als een ‘ gezinswijk’. •

•

Zeker als rekening wordt gehouden met het feit dat het aandeel jeugd voor

hoog aandeel meergezinswoningen. Het is een echte ‘gestapelde’ wijk, vaak

Amersfoort als geheel sterk beïnvloed wordt door grootschalige nieuwbouw-

met 1- en 2- persoonshuishoudens.

wijken als Kattenbroek en Vathorst.

Het gemiddeld inkomen in Liendert ligt significant lager dan in andere delen

•

Het aandeel ouderen ligt iets hoger dan in andere Amersfoortse wijken.

van Amersfoort. Ook het aandeel hogere inkomens is beduidend lager.

•

Het gemiddeld inkomen in Rustenburg is hoger dan in Amersfoort als geheel. Daarbij zijn hoge inkomens sterk vertegenwoordigd.

Ook Randenbroek is een kinderarme wijk, met naar verhouding weinig ‘groen’

Schuilenburg

en veel ‘ grijs’.

• •

Het aandeel hoge inkomens is beperkt.

14

Het is een sterk vergrijsde wijk. Dit komt tot uitdrukking in een hoog aandeel 65-plussers en een zeer lage gemiddelde woningbezetting.

Randenbroek is een naar verhouding ‘arme’ wijk. van de vier wijken van het studiegebied is dit de wijk met het laagste gemiddeld inkomen per huishouden.

Schuilenburg telt een hoog aandeel huishoudens zonder kinderen. De wijk kan daarmee worden getypeerd als een kinderarme wijk.

Het aandeel alleenstaanden is hoog, daardoor is de gemiddelde woningbezetting laag. De wijk kent een groot aandeel meergezinswoningen.

•

Het aandeel aan jongeren is redelijk ten opzichte van Amersfoort als geheel.

De gemiddelde woningbezetting is zeer laag. De woningvoorraad kent een

Randenbroek •

Wel is het aandeel meergezinswoningen relatief klein. Met veel eengezinswo-

•

Naar verhouding is sprake van een laag gemiddeld inkomen en weinig hoge inkomens.

Bijlagen

Woningbouw- en sloopprogramma Deze studie wordt uitgevoerd op het moment dat het beoogde woningbouwprogramma (bouw en sloop) nog niet vastligt. De meeste locaties zijn wel reeds benoemd. De te realiseren aantallen worden tot nu toe echter nog merendeels gepresenteerd in bandbreedten. In totaal wordt op dit moment (concept woningbouwprogramma november 2006) uitgegaan van 1.500 tot 2.000 nieuwe woningen. Hierna is uitgegaan van 1.500 nieuwe woningen.

Woningbouwprogramma per wijk (uitgaande van 1.500 nieuwe woningen)

Ook de te realiseren woningtypen per locatie zijn nog niet vastgelegd. Dit is onderdeel van een bewuste keuze van gemeente en corporatie om Amersfoort Vernieuwt vorm te geven via een open participatieproces waarin bewoners kunnen mee praten en deels mee kiezen. Inzicht in het te realiseren woningbouwprogramma is van belang om een raming te kunnen maken van de bevolkingsomvang en –samenstelling. Deze raming is op zijn beurt noodzakelijk om inzicht te krijgen in het toekomstige draagvlak voor voorzieningen, onderdeel van deze studie.

• Sloop van ca. 400 woningen (meergezinswoningen).

Liendert • In totaal worden ca. 650 nieuwe woningen (335 eengezinswoningen, 315 meergezinswoningen) toegevoegd. • Hogeweg: ca. 450 woningen, circa 30% grondgebonden woningen (eengezinswoningen), ca. 70% gestapelde woningen (appartementen, meergezinswoningen); doelgroep kleine huishoudens, jong en ouder. • Liendertseweg: maximaal 200 eengezinswoningen, 50% in de sociale huur en 50% in de vrije sector. • Dit betekent een netto toevoeging van ca. 250 woningen. Randenbroek • 400 woningen, met name grondgebonden woningen aan de schil van Randenbroek (350 woningen) en klein programma meergezinswoningen (circa 50 woningen). • Sloop van ca. 400 meergezinswoningen. • Netto woningtoevoeging is 0. Rustenburg • In het kader van Amersfoort Vernieuwt zijn geen grootschalige woningbouwpro-

De ontwikkelingsrichting voor de vier wijken voorziet op hoofdlijnen in het vergroten van de differentiatie in woningtypen en prijssegmenten. Het terugbrengen van het aandeel huurwoningen binnen de totale woningvoorraad met ca. 10-20% in de periode tot 2010 is een belangrijk onderdeel binnen het pakket van maatregelen. Dat geldt ook voor sloop en nieuwbouw op een aantal locaties in de vier wijken. Het gaat veelal om het vervangen van meergezinswoningen door deels grondgebonden en deels meergezinswoningen.

jecten voorzien in deze wijk, noch sloop. • Netto woningtoevoeging is daarmee 0. Schuilenburg • In totaal worden ca. 440 woningen nieuw gebouwd. • Ca. 350 woningen aan de Hogeweg, waarvan 30% eengezinswoningen (105 stuks) en 70% meergezinswoningen (245 woningen). • Operaplein en omgeving: per saldo netto toevoeging van ca. 100 woningen (meergezinswoningen). • Sloop van ca. 300 meergezinswoningen. • Netto toevoeging ca. 150 woningen.

Bijlagen

15

Belangrijke nieuwbouwlocaties zijn de Hogewegzone en de Ring Randenbroek. Tegelijkertijd zal op verschillende plekken woningen gesloopt moeten gaan worden. Alleen in Rustenburg wordt volgens de huidige plannen niet ingegrepen in de woningvoorraad. In voorgaande tabel is het verwachte sloop- en woningbouwprogramma per wijk aangegeven. Het betreft enkel en alleen de thans bekende initiatieven van De Alliantie. Geconcludeerd kan worden dat tegenover een redelijk omvangrijk bouwprogramma staat een iets minder omvangrijk sloopprogramma. Het netto resultaat van toevoegingen aan de woningvoorraad is beperkt tot circa 5% van de bestaande woningvoorraad, dat zijn ca. 450 woningen. De voorraad zal naar verwachting stijgen van 9.900 naar 10.350 woningen.

Prognose woningvoorraad als gevolg van sloop en nieuwbouw, 2020 woningen

bouw

sloop

2006

netto

woningen

resultaat

2020

Liendert*

3.313

650

400

250 (7,5%)

3.563

Randenbroek

3.345

450

400

50 (0%)

3.395

Rustenburg

1.322

0

0

0 (0%)

1.322

Schuilenburg

1.924

450

300

150 (8%)

2.074

Totaal 4 wijken

9.904

1.550

1.100

450 (4,5%)

10.354

Bron: De Alliantie Eemvallei/De Allantie Ontwikkeling, september 2006. * inclusief Hogeweg en Liendertseweg.

Bevolkingsprognose, 2020 Woningen

Gemiddelde

Inwonertal

woningbezetting

Prognoses Het beoogde woningbouwprogramma kan worden doorvertaald naar een raming van de bevolkingsomvang en – samenstelling. Daarbij zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: • In algemene zin geldt dat sprake is van verdere gezinsverdunning als gevolg van individualisering en vergrijzing. De gemiddelde woningbezetting (GWB) daalt met ca. 0,0075 per jaar, dus over een periode van 15 jaar is de afname 0,11. • Door het aanbrengen van meer diversiteit in de woningvoorraad (duurder segment, meer koop) wordt het mogelijk sterker dan nu een wooncarrière te ontplooien binnen de eigen wijk. Dit betekent dat middeninkomens vaker dan nu het geval is vertegenwoordigd zullen zijn in de wijk. Op basis hiervan wordt uitgegaan van een beperkte toename van het gemiddeld besteedbaar inkomen in de wijken.

16

Verschil 2006-2020

Liendert

3.563

2,10

7.482

173

Randenbroek

3.395

2,02

6.858

-273

Rustenburg

1.322

2,33

3.080

-141

Schuilenburg

2.074

2,01

4.169

96

10.354

2,09

21.589

-145

Totaal 4 wijken

Bron: BRO, op basis van woningbouwprogramma De Alliantie.

Vanuit de prognose van de woningvoorraad is een raming van de inwonertallen per wijk per 2020 gemaakt. Volgens deze prognose leidt het bouwprogramma over de gehele linie niet tot een toename van het aantal inwoners in de vier wijken. Er zijn verschillen per wijk, maar die zijn klein.

Bijlagen

Zouden er in plaats van 1.500 woningen, uiteindelijk 2.000 nieuwe woningen worden gerealiseerd, dan zou de bevolkingsprognose per 2020 uitkomen op ca. 22.640 in plaats van ca. 21.600 inwoners. Bestedingen Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden in Amersfoort ligt hoger dan het landelijk gemiddelde. De veranderingen in de woningvoorraad zullen er naar verwachting toe leiden dat het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden zich meer richting het landelijk gemiddelde zal bewegen. Bij afwijkingen groter dan 5% van het landelijk gemiddeld wordt een correctie toegepast op de bestedingen. Dat geldt alleen voor Rustenburg. De bestedingen in de dagelijkse en niet-dagelijkse sector bedragen landelijk respectievelijk ca. € 2.092 en ca. € 2.317,- per inwoner per jaar.5 Inkomensprognose, 2020 Wijk

Liendert

Gemiddeld

Bestedingen

Bestedingen

huishoudensinkomen

dagelijks

niet-dagelijks

28.500

€ 2.092

€ 2.317

Randenbroek

27.000

€ 2.092

€ 2.317

Rustenburg

34.400

€ 2.186

€ 2.522

Schuilenburg

28.900

€ 2.092

€ 2.317

Totaal 4 wijken

28.850

€ 2.105

€ 2.346

Bron: BRO, op basis van cijfers CBS en HBD.

5

Bron: HBD, toonbankbestedingen in enge zin, werkelijke cijfers over 2005.

Bijlagen

17

BELEIDSKADERS

• Naar de constante zorg en aandacht voor het handhaven en versterken van de positie van het kernwinkelapparaat vragen o.a. de winkelcentra Neptunusplein, Euterpeplein en Operaplein bijzondere aandacht. • De positie van het Neptunusplein en Euterpeplein wil de gemeente versterken, de

Deze studie start niet vanuit een blanco situatie. Diverse beleidsstukken bieden aanknopingspunten. Binnen het traject Amersfoort Vernieuwt gaat het onder meer om het projectplan Binnenstedelijke Vernieuwing Amersfoort (2005). Daarnaast zijn er wijkprogrammaboeken voor Randenbroek-Schuilenburg en Liendert-Rustenburg (respectievelijk uit 2005 en 2006). Ook de startnotities voor de Hogewegzone, Liendert-Rustenburg, Randenbroek en Schuilenburg (mei 2006) vormen belangrijke kaders.

functie van de Wiekslag en Rietzangerstraat handhaven. In de detailhandelsnota wordt ten aanzien van het Operaplein aangegeven dat de gemeente deze functie wil handhaven, zo lang als economisch mogelijk blijkt. Amersfoort Werkt: Plan van Aanpak Economie (gemeente Amersfoort, 2004) • In de verschillende wijken bevinden zich diverse kleine bedrijfjes, kantoren-aanhuis en grotere en kleinere winkelgebieden. De fijnmazige winkelen voorzieningenstructuur met de aanvullende bedrijvigheid die zich graag in de nabijheid vestigt, zorgt voor werkgelegenheid in de wijken. • Amersfoort wil het ondernemersklimaat verbeteren, o.a. door herstructurering

Daarnaast zijn er diverse algemene stukken waaruit kaders volgen. Hierna zijn kort de belangrijkste aanknopingspunten uit relevante beleidsstukken weergegeven.

van verouderde werklocaties (Neptunusplein, Euterpeplein) en het ontwikkelen van broedplaatsen voor nieuwe en innovatieve bedrijvigheid. • Voor kleinschalige winkelstrips met een te beperkt marktgebied kan worden gekeken naar een herinvulling (vb culturele / sociale ontmoetingsplek, zorgcen-

Woonvisie 2006-2010 (gemeente Amersfoort, 2006) • Speerpunten voor de komende jaren zijn: condities scheppen voor woningdifferentiatie, afname voorraad huurwoningen, aanbieden van aantrekkelijke, gewilde woningtypen (grondgebonden), verbeteren zorginfrastructuur en wooncarrière voor jonge gezinnen.

trum, broedplaats voor nieuwe bedrijven, etc.). Nota horecabeleid Amersfoort 2006-2010 (gemeente Amersfoort, 2006) • Horeca in woonwijken heeft primair een verzorgende functie voor de wijkbevolking. Horeca met een bovenwijkse functie zal zeer beperkt mogelijk zijn. • De gemeente streeft naar kwaliteitsverbetering van het bestaande aanbod, waar-

• De prioriteitswijken in het kader van de stedelijke vernieuwing (o.a. Liendert en

bij de wijkverzorgende functie voorop staat. Daar waar in de komende jaren

Randenbroek / Schuilenburg) krijgen een gerichte kwaliteitsimpuls van de woon-

buurten wijkwinkelcentra worden (her)ontwikkeld, streeft de gemeente naar

en leefomgeving.

een gelijktijdige herontwikkeling van het horeca-aanbod. In passende gevallen

Nota detailhandel 2002: winkelen in Amersfoort (gemeente Amersfoort, 2002)

wil de gemeente wel ruimte bieden voor nieuwe horeca A dat zich specifiek richt

• Met de detailhandelsnota wordt vastgehouden aan de fijnmazige winkelstructuur

op het winkelend publiek (daghoreca).

die zo kenmerkend is voor Amersfoort, met de volgende hiërarchie: kernwinkelgebied, stadsdeel-, wijken buurtcentra.

18

• De gemeente wil horeca A (winkelondersteunend, maar ook restaurants) in of aan Park Randenbroek planologisch mogelijk maken.

Bijlagen

Seniorenbeleid 2006-2007 (gemeente Amersfoort, 2006) Ouder worden en ouder zijn gaat regelmatig gepaard met fysieke, sociale en financiële beperkingen. De gemeente Amersfoort voert een seniorenbeleid waarmee men deze beperkingen wil neutraliseren en/of hanteerbaar maken. Prioriteiten in dit beleid zijn: • Voorkomen en tegengaan van sociaal isolement. • Aanpassing van een deel van de bestaande woningen, zodat meer voor senioren geschikte woningen ontstaan. • Verbeteren van de toegankelijkheid van de gemeente zelf voor vragen, advies en dialoog met ouderenorganisaties. • Ontwikkelen en uitbreiden van voorzieningen om mensen in de gelegenheid te stellen thuis te blijven wonen. • Aanscherpen van afspraken met woningbouwcoöperaties. • Zorgen voor passend woningaanbod in de verschillende wijken. • Opplussen van woningen realiseren. • Nieuw zorg/woonconcept ontwikkelen, rekening houdend met de wens van senioren. Nota integratiebeleid 2005 e.v. (gemeente Amersfoort, 2005) • Uitgangspunt voor het beleid is dat allochtonen niet in een uitzonderingspositie worden geplaatst, maar benaderd worden als gelijkwaardige burgers met een eigen verantwoordelijkheid voor hun plek in de samenleving. • In deze nota worden alleen specifieke beleidsmaatregelen voor allochtonen genomen als het algemene (achterstanden-)beleid duidelijk te weinig resultaat heeft.

Bijlagen

19

TRENDS EN ONTWIKKELINGEN

Gebruikerswensen Als gevolg van het steeds hogere opleidingsniveau van ouderen en de steeds grotere toegang tot informatie (TV, PC), zullen steeds meer ouderen zich op de markt presenteren als kritisch vergelijkende consument. Zij denken - vaak al in een vroeg stadium -

Vergrijzing

na over hun wensen op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Steeds beter weten

De voortgaande vergrijzing van de bevolking leidt tot 33% meer ouderen in de ‘vier6

zij wat er mogelijk is op deze drie terreinen. Maar er blijft ook een groep ouderen

de leeftijd’ (75 jaar en ouder) in 2015; dit is een toename van 2% per jaar. De fre-

met een sociaal of cognitief kwetsbare positie die vooral aangewezen zal zijn op

quentie van handicaps en chronische ziekten boven 75 jaar zal naar verwachting nog

basisvoorzieningen in eigen woonwijk. In de rapportage ‘Senioren Signalen 2004’

niet wezenlijk afnemen. Van belang voor de zorgbehoefte is ook de verwachte 40%

staat beschreven dat ouderen (65 jaar en ouder) met name voorzieningen als huisarts,

toename van het aantal ouderen met dementie. De totale zorgbehoefte blijft dus

tandarts en apotheek frequent (1x keer drie maanden) bezoeken; het beschikbaar zijn

toenemen tot 2015, zowel voor de thuiszorg als voor de 24-uurszorg. De verwachting

van dergelijke voorzieningen nabij de woonplek is dan ook aan te bevelen

is dat de informele zorg (mantelzorg) de toename van de zorgvraag niet zal bijhou-

Allochtone ouderen

den. Na 2015 zal het aantal ouderen boven 75 jaar nog sneller gaan groeien, maar zal

Momenteel zijn er nog relatief weinig allochtone ouderen in Nederland, maar hun

naar verwachting de gezondheidstoestand tegelijkertijd verbeteren.

aantal gaat na 2005 snel groeien. Na 2010 gaat ook de groep in de ‘vierde leeftijd’ (75

Vermogenspositie

plus) snel toenemen. Met name onder ouderen met lage inkomens neemt het percen-

De inkomenspositie en met name de vermogenspositie van ouderen zal de komende

tage allochtonen toe. Dit heeft natuurlijk gevolgen voor de toekomst van wonen,

15 jaar belangrijk verbeteren. Het aantal ouderen met een laag inkomen blijft onge-

zorg en welzijn.

veer constant, terwijl het aantal ouderen met een middeninkomen belangrijk groeit:

Toenemende mobiliteit

de babyboomers gaan met (vroeg)pensioen. In echt hoge inkomens zit veel minder

Door de toenemende mobiliteit kiezen consumenten er steeds sneller voor buiten het

groei, maar wel neemt het vermogen dat is opgeslagen in de eigen woning belangrijk

eigen wijkwinkelcentrum inkopen te doen of te gaan winkelen. Het aanbod in nabij

toe. Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat wat betreft wonen en dienstverlening

(Neptunusplein) en verder gelegen (Leusden, Stadsring, Arnhemseweg, Leusderweg)

zich steeds meer koopkrachtige vraag zal manifesteren, die zich richt op privaat gefi-

winkelconcentraties biedt hiervoor ruime mogelijkheden. Voor het doen van de da-

nancierde arrangementen. Tegelijkertijd zal de zorg dermate schaars blijven, dat deze

gelijkse boodschappen blijft de consument bij voorkeur nog altijd dicht bij huis. As-

in veel mindere mate zal worden opengesteld voor private financiering en goeddeels

pecten als autobereikbaarheid en parkeermogelijkheden worden daarbij wel steeds

tot het publieke domein blijft behoren. Er ontstaat dus steeds meer vraag naar arran-

belangrijker. Voor het recreatieve winkelen (zoals mode) en voor laagfrequente aan-

gementen van publiek gefinancierde zorg én privaat gefinancierde dienstverlening en

kopen (zoals meubels) is de consument bereid te reizen (binnenstad, Ikea).

woonruimte. 7

6

Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-zorg, september 2006.

20

Senioren Signalen 2004, Resultaten van een gezondheidsenquête onder zelfstandig wonende senioren van 65 jaar en ouder in de gemeente Amersfoort, GGD Eemland, maart 2005.

Bijlagen

7

Toegenomen prijsbewustzijn

Winkeltijdenwet biedt ruimere openingstijden winkels en dienstverlening

De prijsstelling van producten is een belangrijke factor bij de keuze voor een winkel

De winkeltijdenwet biedt dienstverleners, zoals bijvoorbeeld kappers, mogelijkheden

of winkelgebied. De klantentrouw staat onder druk. Wanneer we elders een product

om in te spelen op de wensen van de consumenten om na reguliere openingstijden

goedkoper kunnen krijgen, dan waar we dit ‘gewoonlijk’ kopen, zijn we eerder ge-

diensten aan te bieden, zoals bijvoorbeeld kappers. Hier wordt echter nog maar be-

neigd daarvoor van aankoopplaats te wisselen. Het discountaanbod is de afgelopen

perkt gebruik van gemaakt. Een kapper aan het Euterpeplein maakt hier op de dins-

jaren sterk in opkomst, zowel bij supermarkten (Aldi, Lidl) als in de niet-dagelijkse

dagavonden gebruik van.

artikelensector (Hans Textiel, Wibra). Supermarkten zijn in oktober 2003 een ‘prijzen-

Steeds meer supermarkten bieden stomerijservice aan.

oorlog’ begonnen en deze duurt nog steeds voort. Buurtsupermarkten en Laurus zijn

Dat leidt tot meer concurrentie voor de reguliere stomerijen. Stomerijen gaan zich

de belangrijkste verliezeres. Deze strijdt zet voorlopig door, waarbij met name klein-

meer richten op de zakelijke markt. Het aantal stomerijen neemt in aantal af. Het

schalige supermarkten (Hoogvliet Operaplein) en versspeciaalzaken op minder goede

aantal inname- en afgiftepunten neemt daarentegen toe.

locaties (Baksi Haydnstraat) het moeilijk hebben.

Reisbureaus

Omvang supermarkten neemt toe

De concurrentie voor reisbureaus neemt toe, doordat naast de traditionele reisagen-

De trend tot schaalvergroting zet de laatste jaren verder door. Voor een rendabel

ten ook andere dienstverleners, zoals banken en de NS zich bezighouden met de

functioneren is een steeds groter vloeroppervlak nodig. In grote steden maken su-

verkoop van (pakket)reizen. Daarnaast vindt in toenemende mate verkoop via inter-

permarkten een schaalsprong naar megasupermarkten (uitbreidingsplannen Dirk v.d.

net plaats.

Broek, Amsterdamseweg). Het aantal supermarkten neemt af, de gemiddelde omvang

Banken en geldautomaten

van supermarkten neemt toe en ook de diversiteit van het productenpakket binnen

Informatietechnologie wordt steeds belangrijker voor banken. Hiermee kunnen zij de

de supermarkt stijgt. Branche- en sectorvervaging doet zich voor in diverse branches,

service richting klant verbeteren, deze kan zijn bankzaken steeds meer vanuit zijn ‘

waaronder de supermarktbranche. Supermarkten fungeren daardoor steeds meer als

luie’ stoel doen. Geldautomaten vormen ‘reclamezuilen’ voor banken en worden met

‘overdekt winkelcentrum’. Hierdoor neemt de concurrentie voor levensmiddelenspe-

name geplaatst op drukke punten als stations en supermarkten.

ciaalzaken verder toe. Mede door het toenemende marktaandeel van supermarkten,

Wisselwerking detailhandel met dienstverlening en horeca beperkt

krimpt het aantal speciaalzaken.

Bedrijven als zonnestudio’s en schoonheidssalons zijn relatief onafhankelijk van be-

Winkelconcentraties op het laagste niveau krijgen het moeilijk

zoekersstromen. De wisselwerking tussen detailhandel en dit soort diensten is over

Het benodigd draagvlak voor winkels wordt door schaalvergroting steeds groter.

beperkt. Deze functies zullen dan ook steeds minder voorkomen in winkelgebieden.

Winkelconcentraties op het laagste niveau, zoals buurten wijkcentra of kleine

Verhuurcijfers videotheken onder druk als gevolg van internet

dorpskernen (met minder dan 5.000 inwoners) ondervinden mede hierdoor proble-

Door de mogelijkheden die internet biedt om films te downloaden, staan de verhuur-

men.

cijfers van videotheken onder druk.

Bijlagen

21

Fitness professionaliseert snel

Woningcorporaties

Er is een opvallende professionalisering van de branche zichtbaar. Het imago van de

Voor woningcorporaties wordt het marktsegment 'wonen met zorg en welzijn' steeds

sport is snel en sterk verbeterd. De branche vertoont een steeds nadrukkelijker diffe-

belangrijker. Zij ontwikkelen naast woonzorgcomplexen nu ook geclusterde woon-

rentiatie en marktsegmentatie binnen het aanbod. Naast kleine, ‘doelgerichte’ fit-

vormen voor zorgintensieve groepen. De opgave is om flexibele en schakelbare wo-

nesscentra zijn er grotere centra met een belangrijke ontmoetingsfunctie en veel

ningen te bouwen, die optimaal zijn zowel voor een diversiteit aan doelgroepen

randactiviteiten, maar ook chique clubs, vooral gericht op de sociaal-economische

'wonen en zorg' als voor de reguliere woningmarkt. Ook gaan woningcorporaties

bovenlaag. Binnen- en buitenlandse ketens bewerken actief de Nederlandse markt.

meer woonzorgprojecten in de middenklasse ontwikkelen, eventueel in samenwer-

Traditionele ‘sportscholen’, met voor vele niet-gebruikers negatieve associaties, zijn er

king met private financiers. Tenslotte blijft er ook vraag bestaan naar bouw of over-

steeds minder. Fitness is geleidelijk een ‘lifestyle’ geworden en fitnesscentra doen er

name van intramuraal vastgoed ten behoeve van zorginstellingen, waarmee dan

alles aan om klanten te binden. De centra worden ontmoetingsplekken (clubs) voor

meestal een meerjarige huurverhouding wordt aangegaan. Dat de overheid van

e

gelijkgezinden. Meer en meer ontwikkelen ze zich tot ‘stamkroeg van de 21 eeuw’.

woningcorporaties verwacht dat zij prestaties leveren op het gebied van wonen en

Zorginstellingen

zorg, blijkt uit de toevoeging aan het BBSH (Besluit Beheer Sociale-Huursector) van

In de zorg leiden de ontwikkelingen aan de vraagzijde tot een versnelling in het

wonen en zorg als zesde prestatieveld.

proces van extramuralisering. Intramurale verblijfsvoorzieningen worden door steeds

Welzijnsdiensten

meer cliënten ontoereikend gevonden wat betreft de kwaliteit van het wonen en de

Het aantal mensen dat de komende jaren een beroep zal doen op welzijnsdiensten

kwaliteit van het dagelijks leven. Tegelijkertijd is er echter een voortdurende druk op

gaat stijgen onder invloed van de extramuralisering, de vergrijzing, het langer zelf-

de zorgaanbieder om met schaars personeel meer cliënten te bedienen en doelmati-

standig wonen en de bevolkingsgroei in het algemeen. Nu nog intramuraal verleende

ger te werken. Als tegelijkertijd ook deels moet worden omgeschakeld op extramu-

welzijnsdiensten leiden bij extramuralisering tot een beroep op het 'gewone' extra-

rale arrangementen, dan noopt dit tot nieuwe organisatievormen en een toenemend

murale aanbod van welzijnsdiensten. Als gevolg van de vergrijzing zal zowel de groep

gebruik van technologische hulpmiddelen. Om professioneler te kunnen werken,

mensen die lichte zorg nodig heeft als de groep mensen die zware zorg nodig heeft,

kosten te besparen en complete zorgketens te kunnen vormen, gaan zorgaanbieders

toenemen. De groei van de eerste groep zal voornamelijk een toename van de vraag

sectoroverschrijdende zorgconcerns vormen. Met de groei van intensieve thuiszorg en

naar haalfuncties met zich meebrengen. De groei van de tweede groep heeft met

kleinschalige woonvormen daarentegen zien we een toename van het aantal locaties

name gevolgen voor de vraag naar brengfuncties.

waar zorg geleverd wordt. Voor het leveren van 24-uurs extramurale zorg ontwikkelen zorgaanbieders arrangementen die uitgaan van bepaalde minimale aantallen cliënten binnen een wooncluster of aanleunzone.

22

Bijlagen

ONTWIKKELINGSMOGELIJKHEDEN

Detailhandel Voor het benaderen van de ontwikkelingsmogelijkheden voor detailhandel in de vier wijken zijn als uitgangspunten gehanteerd: • Er wordt uitgegaan van twee sterke voorzieningenclusters (Liendert en Rustenburg) en enige vorm van detailhandel voor wat dagelijkse boodschappen in de wijken Schuilenburg en Rustenburg in combinatie met de woonzorgcomplexen daar. • Een ander uitgangspunt is dat op het Neptunusplein niet meer dan twee supermarkten gevestigd zijn. Er is al langere tijd sprake van de komst van een tweede supermarkt (een discounter, ontwikkeld door de Alliantie) aan het Neptunusplein. Dit zou zorgen voor een versterking van dit centrum. De laatste maanden komt daar echter de mogelijkheid bij dat ook Jumbo zich nabij dit winkelgebied vestigt. Dit zou een sterk negatief effect hebben op het toekomstig functioneren van de voorzieningen in de vier wijken. • Voor de koopkrachtbinding en toevloeiingscijfers is uitgegaan van realistische en haalbare cijfers, rekening houdend ontwikkelingen in de omgeving (onder meer tweede supermarkt Neptunusplein, Leusderweg, AH XL, Dirk van den Broek, e.d.). • De inschattingen zijn mede gebaseerd op informatie over de bestaande koopstromen (onderzoek wijkwinkelcentra, 2003) en referentiecijfers. Tevens is rekening gehouden met de kenmerken van de bevolking (relatief veel ouderen en allochtonen).

Bijlagen

•

•

Landelijk bedraagt de vloerproductiviteit in de dagelijkse artikelensector ca. € 6.400,- (incl. BTW en op basis van alleen de consumentenbestedingen aan dagelijkse artikelen) en in de niet-dagelijkse artikelensector ca. € 1.800,-. Het landelijk gemiddelde is echter niet algemeen toepasbaar, omdat de omstandigheden kunnen verschillen. Zo is de samenstelling van het aanbod sterk van invloed omdat de te hanteren vloerproductiviteit per (sub)branche, soort winkel en formule varieert. In deze situatie wordt uitgegaan van een gemiddeld benodigde omzet van ca. € 6.400,- per m² wvo in de dagelijkse sector en ca. € 2.400,- per m² wvo in de niet-dagelijkse sector.

Benadering marktomvang wijkvoorzieningen in de vier wijken totaal Dagelijkse sector

Niet-dagelijkse sector

Inwoners

21.600

21.600

Bestedingen per hoofd

€ 2.105

€ 2.346

bestedingspotentieel (mln.) koopkrachtbinding (%) Totaal gebonden bestedingen Koopkrachttoevloeiing (in % bestedingen) omzet door toevloeiing Totale besteding (in mln.) Normvloerproductiviteit Haalbaar oppervlak Huidig oppervlak* Distributieve ruimte

€ 45,5

€ 50,7

70-75%

10-12%

€ 31,8-34,1

€ 5,1-6,1

5%

5%

€ 1,7-1,8

€ 0,3

€ 33,5-35,9

€ 5,3-0,3

6.400

2.400

5.200-5.600

2.200-2.700

4.375

2.000

860-1.200

200-700

* Dit is exclusief de bouwmarkt (Wielewaalstraat) en de 2 tuincentra (Hogeweg).

23

De benadering betreft de marktomvang voor detailhandelsvoorzieningen in de vier wijken als geheel. In Liendert en aan de Hogeweg zijn enkele winkels gevestigd (bouwmarkt, twee tuincentra) die qua bezoekprofiel en –gedrag sterk afwijken van deze wijkvoorzieningen. De bestedingen in deze winkels zijn om die reden buiten de berekening gelaten, datzelfde geldt voor het vloeroppervlak. Op deze manier ontstaat een zuiver beeld van de mogelijkheden voor wijkgerichte detailhandelsvoorzieningen in Liendert, Rustenburg, Schuilenburg en Randenbroek samen. Extra distributieve ruimte bij een groter woningbouwprogramma Bij deze berekeningen is uitgegaan van een woningbouwprogramma met 1.500 nieuwe woningen en de bijbehorende bevolkingsprognose van ca. 21.600 inwoners. Wanneer wordt uitgegaan van het maximale woningbouwprogramma (in totaal 2.000 nieuwe woningen), komt het draagvlak hoger uit (ca. 22.640 inwoners) dan zou er extra distributieve ruimte zijn. Het verschil is echter beperkt. Het zou gaan om maximaal ca. 200 tot 250 m² wvo aan detailhandel in de dagelijkse artikelen en ca. 250 tot 300 m² wvo aan nietdagelijkse artikelen. Horeca en andere publieksgerichte voorzieningen Anders dan voor detailhandel zijn voor horeca en andere publieksgerichte commerciële voorzieningen (ambachten, dienstverlening) geen betrouwbare gegevens beschikbaar die het mogelijk maken precies aan te geven welk programma haalbaar is. Wel blijkt uit vergelijking van het aanwezige aanbod in de vier wijken met kengetallen inzake buurtvoorzieningen in andere delen van Amersfoort en in andere grotere steden dat het huidige aantal vrij om-

24

vangrijk is. Echter niet ongebruikelijk voor dit soort wijken, waar vaak goedkope panden in buurtstrips tegen gunstige huurvoorwaarden aanwezig zijn. Van groei van het draagvlak is naar verwachting geen sprake. Mede gelet op het (in aantal) reeds vrij sterke aanbod is niet de verwachting dat er behoefte aan meer aanbod op dit vlak. Het huidige aanbod is dan ook het uitgangspunt. Maatschappelijke voorzieningen In het onderzoek naar de vraag naar maatschappelijke voorzieningen als zorg (eerste en tweedelijnszorg, zorgsteunpunt, thuiszorg, verpleeg/verzorgingshuis), kinderopvang en bibliotheek is de bevolkingsprognose een belangrijk uitgangspunt. Volgens deze prognose zullen geen plotselinge veranderingen in het aantal deelnemers/gebruikers van de maatschappelijke voorzieningen optreden. De focus in de visie om een (klein) deel van de meergezinswoningen te vervangen door eengezinswoningen, zal bijdragen aan een extra vraag naar kinderopvang. Tegelijkertijd zal de vergrijzing in de rest van de wijk die vraag weer doen afnemen. De beperkte toename van de woningvoorraad zal de trend van huishoudensverdunning mogelijk stabiliseren. De toename van het aantal gebruikers van bijvoorbeeld peuterspeelzaal zal daarmee beperkt zijn. De voorzieningen worden in staat geacht deze op te vangen binnen de huidige capaciteit (ook wanneer 2.000 in plaats van 1.500 nieuwe woningen zouden worden gebouwd). Er is sprake van trendmatige veranderingen in de vraag naar maatschappelijke voorzieningen deze veranderingen zijn planbaar. Bestaande tekorten c.q. overschotten zijn niet bekend; matchen is

Bijlagen

zaak van de gemeente en de organisaties, staat los van het project Amersfoort Vernieuwt. Extra maatschappelijke voorzieningen kunnen aan de orde zijn als voor de wijk een hoog ambitieniveau wordt uitgesproken en bijvoorbeeld een groot aantal maatschappelijke voorzieningen als een ABC-school, huisartsenpraktijk en een activiteitencentrum voor ouderen worden geclusterd.

Bijlagen

25

Amersfoort. Commerciële en maatschappelijke voorzieningen in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg

Recommend Documents