“Als we dit van tevoren hadden geweten….” Kennisontwikkeling Experiment Bewonersbedrijven 24-09-2015
Reinout Kleinhans - Faculteit Bouwkunde, Afdeling OTB
Foto’s: www.bewonersbedrijven.nl
Delft University of Technology
Challenge the future
Beter goed ‘gejat’ dan slecht bedacht • Inspiratie uit Groot Brittannië > 700 community-led organisations
• BB: “onafhankelijk, zelfvoorzienend en winst vloeit terug naar de wijk en komt niet bij private personen terecht ” 2
Talk of the town
3
In vogelvlucht • Kennisontwikkeling (onderzoek) • Aanleiding en dilemma’s • Sociaaleconomische baten • Relatie burgers – overheid • Hoe nu verder?
4
Kennisontwikkeling Experiment BB • Inzicht bieden in het proces van opstarten van bewonersbedrijven • Volgen van initiatieven (2012-2015)
• Vervolgonderzoek (internationaal)
5
Initiatieven • • • • • • • • • • •
Amersfoort Arnhem Den Bosch Emmen Haarlem Hengelo Leeuwarden Sittard Utrecht Venray Zaanstad
(en vele anderen!!) 6
7
Aanleiding initiatieven • Beschikbaarheid leegstaand gebouw • Geconstateerde problemen in de wijk • Verloedering, werkloosheid, sociaal isolement • Onvoldoende effect recente wijkvernieuwing
• Aflopen van (gemeente)subsidies • ‘Gaten’ in lokale aanbod voorzieningen
• LSA-project Bewonersbedrijven (startkapitaal) • Ondernemingsplan en verdienmodel vereist
8
Verdienmodel • Exploitatie van woon- of werkruimtes • Voormalig buurthuis, schoolgebouw o.i.d • Startende ondernemers , zzp’ers (cultuur, verzorging, cursussen) • Non-profit instellingen en verenigingen
• Overname taken gemeente of corporatie • Plantsoenbeheer, signalering, onderhoud • Zinvolle dagbesteding, reïntegratie, zorg(!)
• Diensten en opdrachten • Schoonmaak, catering, sport, productiewerk • Vervoer en intermediair
• Aanloopkosten: subsidies/startkapitaal Bron: www.berflobedrijf.nl
9
Verwerving ‘assets’ • Veelal moeizame onderhandelingen • Gebruiksvoorwaarden (‘om niet’), huur of eigendomsoverdracht? • Wijzigend accommodatiebeleid
• Risico’s, aansprakelijkheid, • Onderhoudsverplichtingen, veiligheid • Verantwoording • Terugkoopregeling (Emmen)
• Werksessie 2 – Ruimte in vastgoed 10
‘Running the business’…. • Ondernemerschap meestal niet sterk verankerd • Creëren maatschappelijke waarde prevaleert boven winst • Leren ondernemen (Werksessie 3 – Ruimte op maatschappelijke markt) • Zakelijk leider
• Draagvlak en inzet vrijwilligers (Werksessie 1 – grassroots samenleving) • Bewonersbedrijf heeft bekendheid nodig • Inzetbaarheid vrijwilligers moeilijk te garanderen • De taaie wereld van de
• Gevaar voor overbelasting • Kleine kern actieve vrijwilligers
Bron: http://kinderenwebhotel.be.previewmysite.com/WO_tijd/images/PE01970_.gif
11
Sociaaleconomische baten • Doelgroep niet altijd precies te identificeren (‘de bewoners’), m.u.v. • Huurders werk- of woonruimten • Cliënten dagbesteding • Betaald werk en vrijwilligersvergoedingen
• Druk op BBs om zich te bewijzen, maar …. • Doelstellingen meestal weinig specifiek • Output ≠ outcome • Baten lastig aantoonbaar • (Werksessie 4 – Impactmeting)
• Gevaar voor substitutie/verdringing reguliere werkgelegenheid • Opdrachten onder kostprijs 12
Verhouding overheid-burgers • Tussen ideologische keuzes en financiële noodzaak • Bezuinigingen, vergrijzing, krimp
• Welwillende houding professionals, ook interne weerstanden • “Wispelturige” lokale politieke besluitvorming
• Verschillen tussen afdelingen
• Goede wil, loslaten valt niet mee • (Te)veel voorwaarden te stellen • Vrees voor inadequate verantwoording • Het mag niet mislukken …..
• Facilitering (vastgoed, subsidie, ambtelijke steun, ‘regelarme zone’) 13
Werk aan de winkel! • Geef burgers assets • Geen misleidend onderscheid burgers – professionals • Andere invulling van representativiteit
Bron: http://www.bewonersbedrijven.nl/wpcontent/uploads/2015/08/DSC_0101.jpg
• Geen garantie dat iedereen profiteert • Zakelijke aanpak ≠ democratische besluitvorming
• Werksessie 5 –Ruimte voor iedereen
• Doordacht vrijwilligersbeleid
• Loslaten ≠ overvragen • En ten slotte ……. 14
Bron: http://www.2-act.nu/category/view/inspiratie
15
Principes van Bewonersbedrijven (LSA) Een Bewonersbedrijf: 1. Werkt aan economische, fysieke en sociale ontwikkeling van een gebied waarin bewoners zichzelf herkennen 2. Is onafhankelijk, zelfvoorzienend en winst vloeit terug naar de wijk en komt niet bij private personen terecht (NIEUW) 3. Is geïnitieerd door (komt voort uit) bewoners, is in bezit van bewoners en wordt bestuurd door bewoners 4. Is gericht op samenwerking met bewonersverenigingen, lokale overheid, instellingen en bedrijven
16
17
Doe-Democratie • Enkele
Bron: http://www.kwanda.nl/democratie/pioniers-de-stad-de-kracht-van-doe-democratie/
18
