DOSSIER BREEDBAND
Economische Zaken voert achterhoedegevecht
Lokale breedbandkrachten niet meer te beteugelen "Als onderdeel van de Lissabonstrategie heeft het kabinet de ambitie om in 2010 op het terrein van breedband in Europa én wereldwijd een koppositie in te nemen," schreef minister Brinkhorst van Economische Zaken april 2004 in zijn breedbandnota. En terwijl in Den Haag nog gesteggeld wordt over 'Aanbevelingen Breedbandactiviteiten Publieke Organisaties'en 'Naar een nationale strategie voor breedband'van twee adviesclubs, leggen steeds meer gemeenten glasvezelnetwerken aan.
Een 'dip in de innovatieve kracht van de markt', zegt Arno
en verlangde afnamegaranties die de onderneming meer
Groenendijk, was voor Deventer aanleiding aan het glas te
zekerheid zouden bezorgen.
gaan."Kabelaars beperkten zich tot kabelinternet, KPN bleef telefoontikken verkopen of kwam hooguit met
Ondernemen
ADSL. Maar gezien de ontwikkelingen in bijvoorbeeld zorg
In die periode intensiveerde Deventer de contacten met
en onderwijs zouden die bandbreedtes snel aan hun eind
KPN en Essent,die Groenendijk tot dan toe als'klankbord'
komen. De bandbreedte houdt geen gelijke tred met de
had gebruikt."Ze hadden vaak gezegd dat we onverstan-
groei van de behoefte. Voor glasvezel zijn beperkingen
dig bezig waren en ons plan onhaalbaar was, maar we zijn
nog niet gevonden. Elke week verschijnen wel berichten
blijven communiceren."Nu was KPN najaar 2003 met
dat er nog meer Gigabits per seconde doorheen kunnen."
het'Deltaplan Glas'gekomen, waarin het een publiek-pri-
Groenendijk, bij de gemeente sinds 2001 verantwoordelijk
vate nationale verglazingsoperatie bepleitte. Onder het
voor de breedbandontwikkelingen, koerste dus aan op
motto 'practice what you preach'daagde Deventer KPN uit
een eigen Deventer Glasvezel Netwerk (DGN). Met
samen op te trekken. Essent zei steeds dat men het
woningcorporaties werd afgesproken dat zij bij nieuw-
'professioneler en goedkoper'kon,en werd geprikkeld
bouw en herstructurering van oudbouw particuliere
dat aan te tonen."Als de gemeente een knooppunt ver-
gebruikers zouden aansluiten, en de gemeente neemt de
zorgde, moesten zij verbindingen naar elke willekeurige
maatschappelijke organisaties en bedrijven voor haar
plek in de stad realiseren." Het heeft wat tijd gekost, waar-
rekening.Corporaties kozen een wijksgewijze aanpak,de
in rekenmodellen heen en weer gingen en de marktpar-
gemeente wilde meteen een netwerk voor de hele stad.
tijen volhielden dat het gemeentelijk businessplan niet
De afnemersmarkt werd geschat op ruim duizend instel-
deugde. Zelf dachten ze het dubbele of driedubbele
lingen en bedrijven, maar bij tweehonderd zou de infra-
nodig te hebben. Groenendijk wil alleen indirect kwijt wie
structuur al voor 200 tot 250 euro per maand aangebo-
het voor twee dan wel drie keer wilde doen:"Essent zorgde
den kunnen worden. Voor menige bibliotheek,onderwijs-
voor de doorbraak en gaf als eerste toe dat het volgens
instelling of onderneming kon een forse verruiming van
onze raming kon lukken.Toen was KPN ook snel om." Dat
de netwerkcapaciteit gepaard gaan met een dito daling
was vorige zomer. Eerst wilde Deventer het, bij gebrek
van de rekening. Maar de gemeenteraad ging maart vorig
aan initiatief vanuit traditionele netwerkaanbieders,
jaar niet voetstoots akkoord met een investering van
alleen doen. Maar,zoals Groenendijk zegt:"Die
tegen tien miljoen euro, die (door de opbrengstloze
ondernemingen hebben ons de reden ontnomen zelf te
graafperiode) pas op termijn kon worden terugverdiend,
gaan ondernemen."
Illustratie:
Hans van den Tillaart
Overheid Innovatief Nr. 1 / 2005= paqina 13
In een 'memorandum of understanding' legden partijen
enkele wijken op de schop; die 2000 worden er weldra
rechten en plichten vast. De gemeente zou voor een 'neu-
meer. Aanvankelijk was de verhouding met de gemeente
traal koppelpunt'annex'marktplaats'zorgen, waar hun
wat gespannen, maar inmiddels wil Y3-net een apparte-
netwerken aaneengeknoopt worden, zodat eindgebrui-
mentencomplex als het uitkomt ook aan DGN koppelen,
kers elkaar kunnen bereiken ongeacht bij wie ze klant
zegt Groenendijk. Een andere categorie burgers huist in
zijn. Het is een open partnerschap, uitbreidbaar met
de particuliere koopsector, waar verenigingen van eige-
andere netwerkleveranciers. En iedere dienstenaanbieder
naren de vraag bundelen en een gezamenlijke DGN-aan-
heeft gratis toegang tot DGN. Om niet te blijven steken in
sluiting regelen.
een kip/ei-impasse heeft Deventer zelf de eerste dienstenaanbieders geworven (internettoegang, telefonie, remo-
Concrete steun
te-systeembeheer, virtual private networks) en 100 aan-
Een heel andere aanpak is gekozen in Tilburg, waar breed-
sluitadressen aangebracht, inmiddels opgelopen tot 160
bandactiviteiten niet vanuit de gemeente ontstonden,
(50 onderwijs- en 30 zorginstellingen,80 bedrijven)."De
maar in het onderwijs. Sinds 1998 is daar de stichting
gemeente doet acquisitie. Voor de zomer zijn het er twee-
TOWN actief,Tilburg Onderwijs Net. Directeur Jan Nooijen
honderd. We laten klanten kiezen tussen Essent en KPN,
was indertijd bestuursvoorzitter van het ROC Midden-
straks wellicht ook anderen, en geven dat door aan de
Brabant en kreeg het complete onderwijsveld achter een
bedrijven. Die hebben een aansluitplicht.Zonodig moe-
streven naar'verbinden en vernieuwen', waarbij'innova-
ten ze graven, de'last mile'is hun probleem.Voor 235
tieve ontwikkelingen, horizontaal en verticaal'voor ogen
euro krijgt men een verbinding met een gegarandeerde
stonden."ICT-gebruik in het administratieve domein was
capaciteit van 100 Megabit per seconde." Eerste klanten
vanzelfsprekend, maar wij wilden ICT integreren in het
waren in november de basisscholen, die onder toeziend
onderwijs zelf, en een goede infrastructuur is dan voor-
oog van Onderwijsminister Van der Hoeven een collectief
waarde." Buiten beroepsonderwijs en volwasseneneduca-
contract tekenden. En burgers? Die moeten vooralsnog
tie (BVE, waarin hijzelf opereerde) deden primair en
het geluk hebben in een herstructu-reringswijk te wonen,
voortgezet onderwijs mee, de Fontys Hogescholen en de
waar de komende tijd bijna 2000 woningen worden
Universiteit van Tilburg. Nooijen wilde, zeker voor de
aangesloten, of in een appartementencomplex, dat
grote instellingen, meteen glasvezel, maar kwam met KPN
aanhaakt als het netwerk van de corporaties in de buurt
niet rond."Het was duur en het netwerk bleef van KPN.
ligt. Deze hebben er de vennootschap Y3-net voor
Daar kreeg ik niemand warm voor." Palet Kabelcom, nu
opgericht. Komende jaren gaan in Deventer
deel van Essent, was wel in vooreen
experiment,zodat grote klanten in 2001 op een netwerk
opdracht aan een consortium van vier bedrijven, geleid
konden aansluiten (zij het grotendeels coaxkabel), waar-
door nl.tree, dat zelf voor internettoegang zorgde.Toen
na kleinere volgden.Toen in 2002 het ministerie van
dit bedrijf overging naar Essent, dat in het consortium al
Onderwijs voor zijn Kennisnet de gedwongen winkelne-
een verbinding regelde van deTilburgse universiteit
ring bij provider nl.tree opgaf, groeide het plan helemaal
(voor het netwerk de link naar buiten) naar een interna-
op glas over te gaan.
tionaal Internetknooppunt in Amsterdam, nam TOWN de
Najaar 2002 nodigde Nooijen voor een conferentie behal-
leiding over. Daarvoor werd de bvTOWN Quality Service
ve het onderwijs andere maatschappelijke organisaties
Provider opgericht, waar ook het aanbieden van diensten
uit als bibliotheken, weizijns-en zorginstellingen, en
is ondergebracht.
woningcorporaties. Elf, samen goed voor 117 locaties,
Financiering gebeurde door een renteloze, in vijftien jaar
schaarden zich achter de aanleg van een glasvezelnet-
af te lossen lening van de deelnemers. De omvang,
werk, waartoe de stichting Breedband Tilburg werd opge-
gemiddeld per locatie 18.500 euro, is afhankelijk van loca-
richt. De gemeente trad op als aanbestedende partij.
tie-aantal, afgenomen capaciteit en afstand tot het uni-
"TOWN had steeds contact gehouden met de gemeente,
versiteitsknooppunt. De verbinding naar de subring is
nu was concrete steun nodig. Die kregen we ook,"aldus
voor eigen rekening. Vorig voorjaar is iedereen aangeslo-
Nooijen.Tilburg bracht het gemeentelijk netwerk in en
ten. Afnemers betalen jaarlijks tussen de 250 en 875 euro
fourneerde met de provincie een projectsubsidie van
voor beheer en onderhoud van de infrastructuur, die een
180.000 euro. De nieuwe stichting zou zich met de kale
standaardverbinding van 1 Gigabit per seconde facili-
infrastructuur inlaten, om welke reden TOWN op zich nam
teert.en enige basisdiensten als internettoegang en web-
de slaagkans te vergroten door diensten te organiseren.
hosting. Inmiddels ligt het aantal deelnemers op veertien,
Dertien offertes kwamen binnen. Naast KPN en kabelbe-
waardoor de hoogte van de investeringsleningen kan
drijven ook van aannemers die kabels leggen. De
zakken. Een forse uitbreiding is aanstaande met de
opdracht ging naar Nacap Benelux, uit laatstgenoemde
toetreding van drie besturen in het primair onderwijs,
categorie. Dat legde als backbone een 25 kilometer lange
goed voor 48 locaties. Dat zorgt voor afnamevolume,
ring aan, met negentien subringen. Daardoor ligt elke
waardoor dienstenaanbieders makkelijker de stap naar
locatie op minder dan 400 meter van het net, zeventig
Tilburg zetten. Nooijen hecht eraan te vermelden dat
procent zelfs op minder dan 200 meter. Nacap beheert
OPTA-registratie als open netwerk heeft plaatsgehad. Dat
het netwerk ook. Een tweede aanbesteding, voor actieve
betekent niet alleen dat iedereen toegang heeft, maar
componenten als routers en switches, resulteerde in een
ook dat geen precario voor de kabels wordt geheven. "Dat scheelt 160.000 euro per jaar."
Spagaat Nooijen noch Groenendijk is een type dat zich op de borst slaat voor eigen prestaties, maar valse bescheidenheid weerhoudt hen er evenmin van te bevestigen dat ze een succesverhaal vertellen. Daarvoor moesten niettemin ook hobbels worden genomen. De een formuleert het als knelpunt, de ander als succesfactor, maar beiden noemen allereerst (gemeente-) bestuurlijk en ambtelijk commitment,en participatie van maatschappelijke instellingen, waarbij primair onderwijs extra aandacht vergt. Nooijen: "Een aanbod 68 scholen aan te sluiten voor 350.000 euro is mislukt; ze zijn zulke uitgaven niet gewend." Groenendijk spreekt, niet in depreciërende zin, van 'leken'."Het duurde lang ze te overtuigen. Dat gold trouwens soms ook intern. De afdeling Welzijn is niet zo georiënteerd op netwerkinfrastructuur/'Willige marktpartijen zijn vanzelfsprekend ook essentieel. Wat die markt aangaat noemt Groenendijk een 'rodedraadknelpunt', doelend op 'de Vecai-lobby die zeer effectief is in het verspreiden van ruis'. De kabelbrancheorganisatie vecht heftig om de coax-infrastructuur maximaal uit te nutten."EZ stuurde een brief om ons erop te attenderen dat we met overheidsgeld de markt verstoorden en daarin kwamen regelrecht passages uitVecai-persberichten voor." En recent verbood minister Dekker van VROM de Deventer woningcorporatie Rentré zijn glasvezelactiviteiten (waarop deze overigens prompt liet weten zich daarvan niets aan te trekken). Groenendijk ziet er ook de
Stedenlink maant Brinkhorst tot stevige regie "Wij hebben schrik dat het met breedband zo gaat als bij wegenen openbaarvervoersinfrastructuur: dat we door niet tijdig investeren straks met enorme capaciteitsproblemen zitten." Aldus Wilbert Stolte, wethouder van Den Haag en voorzitter van Steden-
Stolte vreest dat het met breedband zo gaat als met de kabel.
link. In deze stichting werken elf steden samen die kandidaat waren
"Toen door wildgroei in allerlei Centrale Antenne Inrichtingen de
voor het gesubsidieerde Kenniswijkproject en na aanwijzing van
behoefte aan regie werd onderkend, gingen ze naar de overheid.
Eindhoven zelf wilden doorgaan. Stedenlink is platform voor uitwis-
Uiteindelijkzijn ze verkocht aan de kabelbedrijven,die nu bang zijn
seling van kennis en ervaring,en lobbyorganisatie. Buiten
dat dit zich met breedband herhaalt en ze twee keer moeten beta-
achterblijvende investeringen is Stolte beducht voor ontbrekende
len. Maar dat is niet de bedoeling. De overheid is slechts facilite-
regie."Doordat EZ de regierol niet naar zich toetrekt, is de kans
rend.We willen echt niet het goud van de toekomst delven."
groot dat we over tien jaar met een enorm standaardisatieprobleem zitten." Ook vindt hij het onbegrijpelijk,'dat waar stop-
Nadat minister Brinkhorst eind november de conclusies van de
contacten tot op de millimeter zijn voorgeschreven, nergens is
werkgroep had onderschreven, voerde hij half december overleg
bepaald dat nieuwbouwwoningen zo moeten worden gebouwd
met gemeenten (VNG, Stedenlink, G4) en provincies (IPO). Brink-
dat er glasvezel naar binnen kan'.
horst wenste dat de clubs de conclusies in hun achterban verspreidden, maar daar wilden ze niet aan. De VNG, die met Steden-
Het rapport van de Impulscommissie Breedband, die lokale initia-
link en G4 het rapport afwees, stelt op haar website:"Van tegenar-
tieven de ruimte wil geven (en werd voorgezeten door'zijn'burge-
gumenten wilde de minister [,..] niets weten."Stolte:"Dat heb ik
meester Deetman), noemt Stolte 'top', dat van de werkgroep
anders ervaren. Brinkhorst heeft ons gevraagd het stuk nog eens te
Breedband en Marktordening 'flop'."Ik begrijp dat we in een markt
lezen en met gedegen commentaar te komen. Dat zou hij niet
werken.Maar bij de ontwikkeling van alle grote infrastructuren is er
doen als hij ongevoelig was voor onze argumenten." Een geza-
altijd een fase, waarin de overheid het voortouw moet nemen. Die
menlijk standpunt zou begin februari naar Brinkhorst gaan. Stolte
werkgroep, die alles aan de markt wil overlaten, heeft geen begrip
denkt dat hij uiteindelijk zal aansluiten bij het advies-Deetman.
van hoe overheden hebben te opereren. Die moeten stimuleren
Maar los daarvan, gevraagd naar een reactie op de opvatting van
wat de welvaart van burgers bevordert."
Groenendijk (Deventer) dat lokale breedbandinitiatieven het point of no return voorbij zijn.zegt hijVHelemaal mee eens."
Vecai-lobby in. Daarenboven laten
Lokale initiatieven breiden zich intussen uit en
glasvezelactiviteiten door corporaties zich volgens
kabelbe-drijven worden flexibeler. Deventer kreeg er
hem heel wel verdedigen sinds toenmalig
begin dit jaar buurgemeente Bathmen bij; het
staatssecretaris Heerma de huursector met een flink
gemeenteloket daar kon ook worden aangesloten. En
aantal miljoenen op afstand van de overheid zette
over poliklinieken van een Deventer ziekenhuis in
met het consigne niet louter te opereren als
Raalte en Holten valt eveneens te praten, zegt
volkshuisvester, maar ook verantwoordelijkheid te
Groenendijk."Essent en KPN zijn niet zo happig op
nemen voor zaken als leefbaarheid, veiligheid, en
publiciteit erover, maar snappen dat het point of no
langer wonen door ouderen."Dan kom je in de richting
return gepasseerd is." Nooijen is door Bredase instel-
van zorg en op afstand monitoren."
lingen benaderd om hetTilburgse kunstje daar te
Volgens Nooijen bevindt het kabinet zich 'in een
herhalen. Er is al een bv'Breedband Breda', die
spagaat': "EZ wil vernieuwing stimuleren en tegelijk de
samenwerkt met Casema. Waar in Tilburg deelnemers
gevestigde orde beschermen." Het verbaast hem niet
een 'customer owned' netwerk hebben, krijgt Breda
dat Brinkhorst begin februari nog altijd niet met een
een 'carrier owned' netwerk met Casema als juridisch
finale reactie is gekomen op een
eigenaar. En recent hebben dertien gemeenten,
tweetal'tegenstrijdige'adviezen.Groenendijk ook niet.
waaronder Tilburg, het Midden-Brabants ICT-overleg
In september kwam de werkgroep Breedband en
gevormd om een gemeenschappelijke ICT-
Marktordening met'Aanbevelingen Breed-
infrastructuur te realiseren. Breedband-verbindingen
bandactiviteiten Publieke Organisaties', Groenendijk
zijn daarvan onderdeel. Nooijen zegt al bezig te zijn
zat erin, maar:"Deventer,Tilburg en Amsterdam zijn
voor Oosterhout-Oisterwijk en Tilburg-Goirle.
uitgestapt. Het moest een toetsingskader opleveren voor overheidsinvesteringen, maar dat werd alleen
'Achterhoedegevechten' noemt Groenendijk wat zich in
benaderd vanuit eng-economische invalshoek.
Den Haag afspeelt."Men zit ermee, anders duurde het
Mededinging.Gemeenten hebben meer belangen af te
allemaal niet zo lang. Maar wat eruit komt, doet er niet
wegen. Er werd niet naar ons geluisterd." De
meer toe. De losgebroken krachten beteugelen kan
Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de
niet meer."
stichting Stedenlink (zie kader) hebben zich van het rapport gedistantieerd. Een tweede rapport kwam in oktober van de Impulscommissie Breedband. Die pleitte in'Naar een nationale strategie voor breedband'ervoor lokale samenwerkingsverbanden geen beperkingen op te leggen en een 'Garantiefonds voor infrastructuurontwikkeling'te vormen.
Overheid Innovatief Nr. 1 / 2005 pagina 15
OVERHEID NNOVATIEF O n a f h a n k e l i j k magazine v o o r b e s l i s s e r s bij de d i g i t a l e o v e r h e i d
JAARGANG 6 NR. 1 / 2005
Biometrie op het paspoort
Afwachten waar 'net schip strandt
Lokale verglazing onstuitbaar j
Sociaal elektronisch dossier
Nieuw initiatief Manifestgroep
