Als een naaste sterft Informatie voor nabestaanden
mca.nl
Inhoudsopgave
Inleiding
3
Gang van zaken en formaliteiten na overlijden
3
Laatste zorg voor de overledene
4
Obductie
7
Niet-natuurlijke dood
7
Weefsel- en/of orgaandonatie
7
Ter beschikking stellen aan de wetenschap
8
Omgaan met verlies van een dierbare
8
Adressen en websites voor rouwverwerking
11
Uw vragen
11
Telefoonnummers MCA
11
Bijlage - obductie
12
Colofon De tekst in deze brochure over omgaan met verlies van een dierbare, is gebaseerd op de folder ‘Een dierbare verliezen’ van het Integraal Kankercentrum Rotterdam. De bijlage over obductie is gebaseerd op een folder van de Nederlandse Vereniging voor Pathologie (NVVP) in samenwerking met de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF). Redactie:
afdeling oncologie
medewerkers van mortuarium
afdeling marketing & communicatie Vormgeving:
beeldgroep MCA
Foto’s:
beeldgroep MCA
Oplage:
800/6e druk/2010
Druk:
Marcelis - Van der Lee - Adu bv
Artikelnummer: 89489 Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting
2
Nu een naaste uit uw familie- of vriendenkring overleden is of komt te overlijden, valt het wellicht niet mee om uw aandacht te richten op het regelen van alle formaliteiten die daarmee samenhangen. Om u daarbij te helpen, hebben we alle belangrijke informatie voor u gebundeld in deze brochure. Behalve informatie over de formaliteiten die geregeld moeten worden, vindt u informatie over de gang van zaken in het ziekenhuis na overlijden, de laatste zorg voor de overledene en het omgaan met verlies van een dierbare.
Gang van zaken en formaliteiten na
verzekeraars waarbij alleen een polis is
overlijden
afgesloten voor uitkering van een som geld bij overlijden. Zij zijn alleen tijdens
Na het overlijden van uw dierbare
kantooruren bereikbaar. U bent in dat
vullen een arts en verpleegkundige
laatste geval uiteraard vrij in uw keuze
van de afdeling de overlijdenspapieren
voor een uitvaartverzorger. Medisch
in. Vervolgens wordt de overledene
Centrum Alkmaar (MCA) stelt zich ten
naar het mortuarium van ons
opzichte van uitvaartverzorgers neutraal
ziekenhuis overgebracht. Daar nemen
op. We kunnen u daarom niet adviseren
gespecialiseerde medewerkers de zorg
over de keuze voor een uitvaartverzorger.
voor uw overleden dierbare over. U schakelt zelf een uitvaartverzorger in.
Wat regelt een uitvaartverzorger? In overleg met de nabestaanden regelt
Waarschuwen van een uitvaartverzorger
een uitvaartverzorger:
Wij adviseren u om zo spoedig mogelijk na het overlijden van uw naaste een uitvaartverzorger in te schakelen. Het kan zijn dat de overledene daarvoor
• het afhalen van de overlijdenspapieren bij het mortuarium van het ziekenhuis; • het afhandelen van de vereiste
verzekerd is. In dat geval neemt u contact
formaliteiten zoals aangifte doen bij de
op met de betreffende uitvaartverzekeraar
burgerlijke stand van de gemeente waar
of uitvaartverzorger. Zij zijn 24 uur per dag bereikbaar. Dat geldt niet voor
uw naaste is overleden; • vervoer van de overledene naar het
Informatie voor nabestaanden
3
Als een naaste sterft
uitvaartcentrum of elders;
uittreksels van de overlijdensakte u nodig
• het opbaren;
heeft. Deze zijn onder andere nodig voor
• de uitvaart en de rouwkaarten.
het afhandelen van bankzaken, pensioen, enzovoort.
Zelf aangifte doen bij de burgerlijke stand
Persoonlijke bezittingen
U kunt ook zelf aangifte doen bij de
Persoonlijke bezittingen van de
burgerlijke stand van het overlijden van
overledene, die vergeten zijn mee te
uw naaste. Houdt u dan rekening met de
nemen, worden op de verpleegafdeling
volgende gang van zaken.
bewaard. Om misverstanden of zoekraken te voorkomen, is het verstandig deze
• Na telefonisch overleg kunt u de
zo snel mogelijk op te (laten) halen.
overlijdenspapieren tijdens kantooruren
Als er persoonlijke bezittingen van
ophalen bij een medewerker van het
de overledene meegaan naar het
mortuarium. ’s Avonds, ’s nachts of in
mortuarium, vult u - samen met een
het weekend kan dat bij de portier van
verpleegkundige of medewerker van
het MCA. U vindt de telefoonnummers
het mortuarium - op een formulier in
achterin deze brochure.
om welke bezittingen het gaat. U zet hiervoor ook een handtekening. Houdt
• U bezorgt de overlijdenspapieren
u er rekening mee dat persoonlijke
binnen één tot twee werkdagen bij de
bezittingen van de overledene niet onder
ambtenaar van de burgerlijke stand van
de verantwoordelijkheid vallen van
de gemeente waar uw naaste overleden
zorgverleners en andere medewerkers
is. Belt u van tevoren om een afspraak te
van het MCA.
maken: (072) 548 88 88. Aangifte doen in de gemeente Alkmaar
Laatste zorg voor de overledene
Behalve de overlijdenspapieren heeft u
4
voor aangifte in de gemeente Alkmaar
In afwachting van vervoer naar een
uw eigen legitimatiebewijs nodig en
uitvaartcentrum of elders wordt
het eventuele trouwboekje van de
de overledene na overlijden naar
overledene. Ook geeft u door hoeveel
het mortuarium van het ziekenhuis
overgebracht. Als een patiënt in het
• make-up;
ziekenhuis komt te overlijden, vindt in de
• sieraden;
regel ook de zogenoemde ‘gebruikelijke
• scheren;
laatste zorg’ in het ziekenhuis plaats. Hier
• keuze voor een bepaalde lighouding.
wordt de persoonlijke verzorging van de overledene mee bedoeld. Denkt u
U geeft de ondertekende verklaring terug
aan het kleden van de overledene, het
aan de verpleegkundige. Het kan zijn
scheren en/of aanbrengen van make-
dat u - bijvoorbeeld om een religieuze
up, enzovoort. Deze laatste zorg wordt
of andere reden - niet wilt dat de laatste
gedaan door de medewerkers van het
zorg wordt uitgevoerd. Geeft u dit dan
ziekenhuis of door uw uitvaartverzorger.
meteen na het overlijden door aan de verpleegkundige.
Keuze voor de laatste zorg door ziekenhuis of uitvaartverzorger
Laatste zorg door de uitvaartverzorger
Ziekenhuizen zijn verplicht om
Als u er voor kiest om de laatste zorg
nabestaanden de keuze voor te
door de uitvaartverzorger te laten
leggen of zij de laatste zorg door het
uitvoeren, dan bespreekt u dit in het
ziekenhuis of de uitvaartverzorger willen
eerste contact met de uitvaartverzorger.
laten doen. Daarover zijn afspraken
De uitvaartverzorger zorgt binnen 24 uur
gemaakt door koepelorganisaties van
voor vervoer van de overledene naar het
ziekenhuizen, uitvaartverzorgers en
uitvaartcentrum of elders. De laatste zorg
patiëntenverenigingen. U krijgt daarvoor
kan bijvoorbeeld ook thuis plaatsvinden.
het formulier ‘Verklaring inzake het uitvoeren van de laatste zorg aan de
Overbrengen van de overledene
overledene’ van een verpleegkundige. U
Het mortuarium is de enige plaats in het
kunt uw keuze op dit formulier aankruisen.
ziekenhuis van waaruit het vervoer van de
Ook kunt u eventuele aanvullende wensen
overledene mag plaatsvinden. De uitvaart-
voor de persoonlijke verzorging van de
verzorger mag de overledene dus niet
overledene op dit formulier aangeven,
zelf van de verpleegafdeling afhalen. Het
zoals:
ziekenhuis zorgt er daarom voor dat het lichaam van de overledene zo snel mogelijk
• het dragen van bepaalde kleding;
wordt overgebracht naar het mortuarium.
Informatie voor nabestaanden
5
Als een naaste sterft
Laatste zorg in het ziekenhuis
al naar het mortuarium is overgebracht
Als u kiest voor uitvoering van de laatste
voordat u in het ziekenhuis bent
zorg in het ziekenhuis, vragen wij of
aangekomen. U kunt de overledene
u kleding voor de overledene in het
dan in het mortuarium bezoeken. U
ziekenhuis wilt achterlaten of nabrengen.
bespreekt daar uw keuze en wensen voor
De medewerkers van het mortuarium of
de laatste zorg met de medewerkers
de verpleging voeren dan de laatste zorg
van het mortuarium. Wilt u wel eerst
uit.
telefonisch contact opnemen met de medewerkers van het mortuarium? Dat
Persoonlijke wensen
kan op werkdagen van 8.30 tot 16.00
Persoonlijke wensen voor make-up,
uur via telefoonnummer (072) 548 3549.
kleding, sieraden en dergelijke kunt u
’s Avonds, ’s nachts of in het weekend
doorgeven aan de verpleegkundige van
kunt u een bezoek aan het mortuarium
de afdeling waar uw dierbare overleden
regelen via de verpleegkundigen van
is. De verpleegkundige brengt uw
de verpleegafdeling waar uw naaste
wensen over aan de medewerkers van het
overleden is.
mortuarium. Kosten voor laatste zorg en het verblijf in Rituele bewassing
het mortuarium
Rituele bewassing kan in het mortuarium
De kosten voor het gebruik van het
van het MCA plaatsvinden. U kunt
mortuarium en de laatste zorg zijn geen
hiervoor contact opnemen met de
onderdeel van het ziekenhuistarief. Ze
medewerkers van het mortuarium. Dat
zijn daarom vaak niet opgenomen in
kan op werkdagen van 8.30 tot 16.00
ziektekostenverzekeringen. De kosten
uur via telefoonnummer (072) 548 3549.
moeten dan apart door de nabestaanden
’s Avonds en in het weekend kunt u
worden betaald. Als de laatste zorg
contact opnemen met de portier via
door het ziekenhuis wordt uitgevoerd,
telefoonnummer (072) 548 3790.
ontvangt u hiervoor rechtstreeks een nota van het MCA. Het MCA brengt
6
Bezoek in het mortuarium van het
standaardkosten voor de eerste 24 uur
ziekenhuis
en eventueel aanvullende kosten voor
Het kan zijn dat uw overleden dierbare
extra ligdagen en/of speciale wensen in
rekening. U kunt deze rekening indienen
stellen. Als obductie nodig of wenselijk is,
bij uw uitvaartverzekering als u voor deze
bespreekt de arts dit met u. De arts legt
kosten verzekerd bent. De nota hiervoor
uit wat obductie is, waarom het belangrijk
gaat naar de uitvaartverzorger. Als er
is en u krijgt uitleg over de procedure. (In
obductie wordt verricht, kan het zijn dat
de bijlage bij deze brochure vindt u meer
de overledene langer dan 24 uur in het
informatie over obductie.)
mortuarium moet verblijven. Het MCA brengt in dat geval geen extra ligdagen in rekening.
Niet-natuurlijke dood Onder een niet-natuurlijke dood wordt
Obductie
verstaan dat iemand overleden is door een niet-natuurlijke oorzaak. Bijvoorbeeld
De behandelend arts of de arts die
door een misdrijf, een ongeval of
de dood heeft geconstateerd, kan de
euthanasie. Bij een misdrijf stellen Politie
nabestaanden om toestemming vragen
en Justitie een onderzoek in naar de
voor obductie. Obductie is inwendig
doodsoorzaak met een zogenoemde
onderzoek van de overledene om de
gerechtelijke obductie. U mag de
precieze doodsoorzaak of de resultaten
overledene dan pas bezoeken als het
van de medische behandeling vast te
lichaam weer is vrijgegeven door Politie en Justitie. In andere gevallen van een
Houdt u er rekening mee dat de uitslag van de obductie pas na
niet-natuurlijke dood gelden de gewone procedures en regels.
minstens acht weken bekend is. U krijgt dan uitleg van de arts die de obductie heeft aangevraagd. Dit is een
Weefsel- en/of orgaandonatie
specialist van het MCA of de huisarts. Met vragen over uw afspraak voor
Wanneer de behandelend arts bij
de uitslag kunt u contact opnemen
(dreigend) overlijden mogelijkheden
met de assistente van de huisarts
ziet voor donatie van weefsel of een
of de (polikliniek)assistente van de
orgaan, wordt het landelijke Donor-
specialist.
informatiesysteem geraadpleegd
Informatie voor nabestaanden
7
Als een naaste sterft
om na te gaan of de overledene als
Omgaan met verlies van een dierbare
donor geregistreerd staat. Als dit niet zo is, kan de behandelend arts de
Bijna iedereen krijgt op een bepaald
nabestaanden om toestemming vragen
moment in zijn leven te maken met verlies
voor donatie van weefsels en/of organen.
van een dierbare. Dit kan een ingrijpende
Als de overledene door orgaan- of
ervaring zijn. Het is vaak moeilijk te
weefseldonatie langer in het mortuarium
aanvaarden dat iemand die u dierbaar
moet verblijven, brengt het MCA geen
is er niet meer is. U kunt overweldigd
extra ligdagen in rekening.
worden door droefheid of andere emoties. U vindt hier korte uitleg over emoties die mensen kunnen hebben na
Ter beschikking stellen aan de weten
het verlies van een dierbare.
schap Verdriet Het kan zijn dat de overledene zijn of haar
Na verlies van een dierbare is het heel
lichaam na overlijden ter beschikking
voorstelbaar dat u verdriet heeft. Ieder
stelt aan de wetenschap. In dat geval
mens ervaart en uit dit op zijn eigen
moet de overledene zichzelf tijdens zijn
manier. Ook hoe lang iemand verdrietig
of haar leven hebben aangemeld bij
is, is heel verschillend. Belangrijk is dat u
een universiteit. Het MCA kan alleen aan
zich de ruimte en de tijd gunt om verdriet
deze wens van de overledene voldoen
te hebben, om een nieuw evenwicht te
als de familie de bevestigingsbrief
vinden en te ‘helen’.
voor het ter beschikking stellen aan de
8
wetenschap aan de arts van het MCA kan
Onwerkelijk
overhandigen. Deze neemt dan contact
In het begin kunt u zich verdoofd of
op met de universiteit om de overledene
lamgeslagen voelen, alsof u in shock bent.
aan te melden.
U kunt niet geloven dat uw dierbare is
Bij terbeschikkingstelling aan de
overleden en dit kan erg onwerkelijk voor
wetenschap is het uitgesloten dat er
u zijn. Deze reactie past bij de situatie.
obductie en/of donatie plaatsvindt. Alleen
Hierdoor beschermt u zich. Meestal
bij een gerechtelijke obductie vervalt de
lukt het om min of meer geleidelijk tot
terbeschikkingstelling.
het besef te komen dat een dierbare
werkelijk is overleden. Gekoppeld
weer plezier beleeft aan activiteiten en
aan dat toenemende besef kunt u ook
interesses. Misschien heeft u er moeite
veranderingen ervaren in uw emoties.
mee om dit uzelf toe staan en voelt u zich ontrouw.
Somber en vermoeid Het is niet ongewoon om sombere
Boos
gevoelens te hebben. U kunt zich
Of misschien bent u boos. Boos op uzelf
vermoeid voelen en/of moeite hebben
omdat u iets niet meer heeft gezegd of
met in slaap komen of juist vroeg
gedaan. Ook al was u dat van plan. Of
wakker zijn. U kunt van tijd tot tijd trek
misschien bent u boos op uw overleden
hebben, maar niet in staat zijn om te
dierbare. U kunt het gevoel hebben dat
eten. Misschien kunt u zich maar kort
hij of zij u in de steek heeft gelaten en u
concentreren en bent u gemakkelijk
tegelijkertijd schamen over uw boosheid.
afgeleid. Eenvoudige problemen lijken
Ook kunt u boos zijn op alles en iedereen
onoverkomelijk en u kunt paniekerig
uit uw omgeving, boos op ‘het leven’
reageren.
omdat het niet loopt zoals u graag had gewild.
Lichamelijke klachten Het kan zijn dat u zich uitgeput en
Verlangen en gemis
lusteloos voelt of dat u lichamelijke
Soms kan het gemis zo groot zijn en kunt
klachten krijgt waar u normaal gesproken
u er zo naar hunkeren om uw dierbare
geen last van heeft. Dit is normaal na het
te zien, te horen of te voelen dat u het
verlies van een dierbare. Maar vraag uw
gevoel heeft bijna gek te worden van
huisarts desondanks gerust om raad.
verlangen. Sommigen denken hun dierbare in een flits te zien in een menigte,
Schuldgevoel
zijn of haar stem te horen of hem of haar
Misschien voelt u zich schuldig. In het
naast zich te voelen in bed. Dit soort
begin kunt u schuldgevoelens hebben
ervaringen lijken levensecht, ook al weet u
omdat u denkt dat u iets had kunnen of
dat uw dierbare er niet meer is.
moeten doen, of juist had moeten laten. In de loop van de tijd kunt u zich schuldig voelen als u uw leven weer oppakt en
Informatie voor nabestaanden
9
Als een naaste sterft
Isolement
huilen en kwaad te zijn. U heeft iemand
Uw huis kan erg leeg lijken na het verlies
verloren waarvan u hield en dat doet pijn.
van iemand met wie u een groot deel van uw leven heeft gedeeld. Het gevoel van
Tot slot
isolement kan pijnlijk sterk worden. U kunt
• Neem de tijd en sta uzelf toe om verdriet
een gevoel hebben dat u zichzelf verliest.
te hebben op een manier die bij u past.
Als vrienden en buren u mijden omdat zij
Bedenk dat een ieder op zijn eigen
niet weten wat ze moeten zeggen of het
wijze omgaat met het verlies van een
misschien moeilijk vinden om met hun
dierbare. Er is geen goede of foute
eigen gevoelens van verlies om te gaan,
manier.
kunt u ook zelf de eerste stap zetten. Laat hen weten dat u hun vriendschap en ondersteuning waardeert.
• Probeer hulp van anderen te accepteren. Deel uw gevoelens en vertel wat u bezighoudt. Dat kan helpen. Het is niet
Emotionele balans
altijd gemakkelijk om dit met familie en
Misschien wilt u pijnlijke confrontaties het
vrienden te doen. Waarschijnlijk kunt
liefst uit de weg gaan door te verhuizen of
u hiervoor ook terecht bij personen of
door alle bezittingen van uw dierbare weg
instanties in uw woonomgeving. U kunt
te doen. Probeer dit soort ingrijpende
uw huisarts om advies vragen.
beslissingen niet overhaast te nemen. Gun uzelf de tijd om weer enigszins
• Zorg goed voor uzelf. Ga regelmatig
emotioneel in balans te komen, zodat u
naar buiten en eet verstandig. Vraag
een weloverwogen beslissing kunt nemen.
uw huisarts om advies als u vragen of zorgen heeft over uw gezondheid,
Herstel na verloop van tijd
stemming of gedrag.
Na het verstrijken van de tijd zult u merken
10
dat herinneringen misschien minder pijn-
• Als u eraan toe bent, inventariseer dan
lijk zijn. U kunt bijvoorbeeld weer aan uw
eens wat u wilt met uw tijdbesteding,
dierbare denken zonder dat u van streek
activiteiten buitenshuis, hobby’s, sociale
raakt. En u zult merken dat oude of nieuwe
contacten, enzovoorts. Het kan helpen
interesses u weer bezighouden. Sta uzelf
om daar eens over van gedachten te
ook toe om weer te lachen, maar ook te
wisselen met iemand die u na staat.
Adressen en websites voor
(0900) 233 4141 (behalve op woensdag
rouwverwerking
elke ochtend bereikbaar van 9.00 tot 11.00 uur)
Humanitas
[email protected]
Humanitas is een Nederlandse vereniging die hulp en zorg biedt op basis van
’t Praethuys
humanistische uitgangspunten. Speciaal
Inloophuis voor mensen met kanker en
getrainde vrijwilligers bieden onder
hun naasten
andere steun bij rouw en verlies.
Westerweg 50
Reinaertlaan 1-7
1815 DG Alkmaar
1813 JN Alkmaar
(072) 511 3644 (van maandag tot en met
(072) 540 1800
donderdag van 10.00 tot 16.30 uur)
www.humanitas.nl/afdeling/alkmaar
www.praethuys.com
Landelijke Stichting Rouwbegeleiding Deze stichting ondersteunt volwassenen
Uw vragen
bij het verwerken van het overlijden van een dierbare.
Heeft u nog vragen? Stel ze dan gerust
B. Wuytierslaan 89
aan een verpleegkundige van de afdeling
3819 AB Amersfoort
waar uw naaste als patiënt is verzorgd.
(033) 461 6886
Het telefoonnummer vindt u in de
[email protected]
afdelingsinformatie die u eerder heeft
www.verliesverwerken.nl
gekregen. U kunt ook contact opnemen met een medewerker van het mortuarium
Stichting Achter de Regenboog
van het MCA.
Deze stichting ondersteunt kinderen en jongeren bij het verwerken van het overlijden van een dierbare. Ook is er
Telefoonnummers MCA
informatie voor onder andere ouders/ verzorgers, docenten en verenigingen.
• mortuarium MCA, (072) 548 3549
Kaap Hoorndreef 28
(bereikbaar op werkdagen van 8.30 tot
3563 AV Utrecht
16.00 uur)
Informatie voor nabestaanden
11
Als een naaste sterft
• portier MCA, (072) 549 3790, (24 uur per dag bereikbaar)
Waarom is obductie soms wenselijk of nodig? Het is niet altijd duidelijk waaraan iemand precies is overleden. Nabestaanden
Bijlage
en artsen willen vaak weten hoe het ziekteproces en de dood precies verlopen
Obductie
zijn. Met een obductie kan onderzocht worden wat er in de laatste levensfase
In deze bijlage vindt u uitleg over
met een patiënt is gebeurd. Ook kan
obductie. Bij een natuurlijke dood,
met een obductie worden nagegaan of
moet aan nabestaanden toestemming
een bepaalde medische behandeling
worden gevraagd voor obductie. Wellicht
juist is geweest. Deze kennis kan van
helpt deze informatie u om een goede
belang zijn voor de behandeling van
afweging te maken. Heeft u nog vragen,
andere patiënten. De ervaring leert dat
dan kunt u deze altijd bespreken met de
ook bij patiënten waar de doodsoorzaak
arts.
duidelijk leek, zich nog zaken kunnen voordoen die niemand had verwacht.
Wat is een obductie?
De informatie die een obductie oplevert,
Obductie is een uitgebreid inwendig
helpt de artsen op die manier om kritisch
onderzoek van een overledene waarbij
naar de door hen ingestelde behandeling
bijna alle organen van de overledene
te kijken. Obductie is ook van belang
worden onderzocht. Een obductie
voor de wetenschap. Veel kennis over
wordt ook wel een sectie, lijkopening
ziekte is verkregen door studies van
of autopsie genoemd. Het onderzoek
obductiemateriaal.
wordt gedaan door een patholoog. Dit is een arts die gespecialiseerd is in deze
Wat gebeurt er bij een obductie?
vorm van onderzoek. Een obductie is te
Bij een obductie doet de patholoog
vergelijken met een operatie. Maar hier is
eerst uitgebreid uitwendig onderzoek.
achteraf bijna niets meer van te zien. Een
Vervolgens opent de patholoog het
obductie wordt uiteraard op respectvolle
lichaam van de overledene. Alle organen
wijze verricht.
worden geïnspecteerd. Daarna worden ze meestal één voor één uit het lichaam
12
verwijderd, gewogen, en ingesneden
delen van organen langer bewaard.
om de binnenkant te inspecteren.
Bijvoorbeeld het hart of de hersenen.
Vervolgens wordt uit elk orgaan een
Dat is soms nodig als het om een
klein stukje weefsel weggenomen
heel klein orgaan gaat dat daarom in
voor microscopisch onderzoek. Dat is
zijn geheel nodig is voor aanvullend
belangrijk omdat niet alle afwijkingen
microscopisch onderzoek. Het kan ook
met het blote oog te herkennen zijn.
nodig zijn omdat er sprake is van een
Daarna plaatst de patholoog de organen
ingewikkelde afwijking van het orgaan,
terug in het lichaam. Alleen organen
zodat uitgebreider onderzoek nodig is,
waarvan het onderzoek nog niet
al dan niet in samenwerking met een
afgerond kan worden, worden tijdelijk
expert. Het kan ook zijn dat het weefsel
bewaard. Na sluiting wordt het lichaam
of orgaan eerst bewerkt moet worden
overgedragen aan de uitvaartverzorger.
voordat het onderzocht kan worden. Zo’n
Als de overledene aangekleed is, is
bewerking kan enkele dagen of soms
er niets meer te zien van de obductie.
weken duren. Voor hersenonderzoek
Behalve bij kale mensen als er ook
bijvoorbeeld is een periode van zes tot
een zogenoemde schedellichting voor
twaalf weken nodig. Ook kan het zijn dat
hersenonderzoek heeft plaatsgevonden.
een (deel van) een orgaan langer wordt
Als nabestaanden bezwaar hebben
bewaard voor onderwijsdoeleinden
tegen een hersenonderzoek, kunnen
omdat het heel treffend een bepaalde
zij dit bespreken met de behandelend
ziekte illustreert. Maar dit komt bijna nooit
arts. Er kan dan bijvoorbeeld een
voor. De organen die om verschillende
gedeeltelijke obductie plaatsvinden.
redenen langer worden bewaard, worden
In de meeste ziekenhuizen wordt voor
dus niet mee gecremeerd of begraven.
hersenonderzoek apart toestemming
Als ze niet voor onderwijsdoeleinden
gevraagd aan de nabestaanden. Maar dit
bewaard blijven, worden ze later alsnog
is niet wettelijk verplicht. Als u bezwaar
door het ziekenhuis gecremeerd. Als
heeft tegen hersenonderzoek, kunt u dit
u hier bezwaar tegen heeft, kunt u dit
doorgeven en bespreken met de arts.
bespreken met de arts. U kunt dan wellicht in overleg tot beslissing komen die voor u
Het bewaren van weefsel en organen
aanvaardbaar is.
Soms worden één of meer organen of
Informatie voor nabestaanden
13
Als een naaste sterft
Hoe is de procedure?
Als de overledene geen obductie
Voordat er obductie wordt verricht,
wenste, kunt u als nabestaande ook geen
wordt aan u als nabestaande om
toestemming geven voor een obductie.
toestemming gevraagd. U krijgt van de arts uitleg over obductie en u krijgt een
Als iemand een niet-natuurlijke dood is
informatiefolder. Als u geen toestemming
gestorven
geeft, wordt er geen obductie verricht.
Iemand die overlijdt na een ongeval
Als u wel toestemming geeft, wordt
of een misdrijf is een niet-natuurlijke
de overledene naar het mortuarium
dood gestorven. De overledene wordt
overgebracht. Meestal doet de patholoog
dan gezien door een gemeentelijke
binnen één werkdag de obductie. Als
lijkschouwer. Deze beslist of gerechtelijke
het, bijvoorbeeld door overlijden in het
obductie verricht wordt of dat het lichaam
weekend, te lang duurt voordat een
wordt vrijgegeven. Een gerechtelijke
patholoog de obductie kan verrichten,
obductie wordt uitgevoerd door een
wordt daar in overleg met u een oplossing
gerechtelijk patholoog. Als het lichaam
voor gevonden. Een obductie duurt
wordt vrijgegeven kan het zijn dat
minimaal drie uur. Daarna haalt de
nabestaanden en/of een arts precies
uitvaartverzorger de overledene op. Na
willen weten wat er gebeurd is. Er kan in
de obductie maakt de patholoog een
dat geval obductie door een patholoog
verslag dat hij opstuurt naar de arts die
van het ziekenhuis worden gedaan.
de obductie heeft aangevraagd. Als u
Dan is altijd toestemming van de
daar prijs op stelt, maakt deze arts een
nabestaanden noodzakelijk.
afspraak met u om de bevindingen van de patholoog met u te bespreken. Houdt
Als obductie in het belang is van de
u er rekening mee dat de uitslag van de
volksgezondheid
obductie pas na minstens acht weken
Als wordt vermoed dat er sprake is
bekend is.
van een zeer besmettelijke ziekte, kan obductie in het belang zijn van de
Uitzonderingen op deze procedure
volksgezondheid. Obductie kan dan
Als de overledene in een wilsbeschikking
nodig zijn om te onderzoeken hoe een
heeft laten opnemen dat hij/zij geen
epidemie voorkomen kan worden.
obductie wenst
14
Is een obductie bij een kind hetzelfde als
bewaard worden of dat de hersenen
bij een volwassene?
voor onderzoek uit de schedel worden
In principe is de procedure bij kinderen
gehaald. De arts vraagt hiervoor altijd
hetzelfde als bij volwassenen. Soms wordt
uw toestemming. U kunt uw eventuele
weefsel weggenomen voor genetisch
bezwaren bespreken met de arts die
onderzoek. Dit is vooral belangrijk als
u toestemming voor obductie heeft
een kind tijdens de zwangerschap of
gevraagd. Als uw bezwaar tot gevolg
rond de geboorte is overleden. Het kan
heeft dat de obductie onvoldoende
zijn dat dan onderzocht moet worden of
gegevens zal opleveren, dan bespreekt
een afwijking erfelijk is waardoor er een
de arts dit met u. Op basis van deze
kans op herhaling is bij een volgende
informatie kunt u uw besluit voor
zwangerschap. Als het hele kleine
toestemming voor obductie eventueel
kinderen betreft, zijn de organen uiteraard
heroverwegen. De arts die toestemming
ook heel klein. In dat geval moet het hele
vraagt voor de obductie, kan bezwaren
orgaan - in plaats van een stukje weefsel
van nabestaanden overigens nooit naast
- microscopisch onderzocht worden.
zich neerleggen. Nabestaanden bepalen
Aangeboren afwijkingen bij kinderen
uiteindelijk wat er gebeurt.
zijn vaak complexer dan afwijkingen bij volwassenen. Er is daarom vaak
Vragen
uitgebreider onderzoek nodig. Om die
Als u nog vragen heeft, kunt u deze
reden kan het zijn dat de organen langer
bespreken met de specialist in het
bewaard moeten worden. Als u bezwaar
ziekenhuis of met de huisarts.
heeft tegen het langer bewaren en niet mee begraven of cremeren van organen, kunt u dat bespreken met de arts. Er wordt dan rekening gehouden met uw wensen.
Kan ik voorwaarden stellen? Het kan gebeuren dat u wel toestemming wilt geven voor obductie, maar dat u bijvoorbeeld liever niet wilt dat organen
Informatie voor nabestaanden
15
Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T (072) 548 44 44
mca.nl
