Alles over accu's Gelukkig worden de accu's steeds beter en gaat de apparatuur steeds zuiniger om met stroom. Intussen worden we wel steeds afhankelijker van die accu. Als u geen stroom hebt, komt er geen water uit de kraan. Sommige eenvoudige kachels die alleen op gas lopen, doen het nog wel, maar de ventilator die voor de luchtverdeling moet zorgen, doet het dan niet meer. Veel moderne kachels, boilers, koelkasten en andere apparaten hebben steeds vaker een elektronische regeling en die werken zonder stroom dus helemaal niet meer. Reden genoeg om de accu goed te verzorgen. De huishoudaccu Op het eerste gezicht lijkt een accu een simpel ding: een stevige zuurbestendige bak met daarin loden rasterplaten gevuld met een loodpasta en verder verdund zwavelzuur. Helaas zijn er veel situaties die slecht zijn voor de levensduur van een accu. Zoals: overlading, onderlading, ontladen laten staan, te diep ontladen en te weinig vloeistof. Ook het soort gebruik speelt een rol. Staat u meestal op campings met 230 volt, dan heeft de accu niet zo veel te lijden. Tijdens het rijden met de camper zorgt de dynamo van de motor voor de benodigde energie voor de huishouding en het opladen van de accu. Als u meestal langdurig vrij kampeert, zonder te rijden, dan doet u een flinke aanslag op de accu. Uiteindelijk zal echter elke accu een keer versleten zijn. Voor beide typen gebruikers geldt dat de accu in de (winter-) stalling langzaam door zogenaamde zelfontlading leeg loopt. Dat kan het einde van de accu bespoedigen. Het chemische proces waarbij stroom geleverd wordt en het omgekeerde proces om de energie weer in de accu terug te brengen is gecompliceerd en gevoelig voor allerlei factoren. Tijdens het opladen moet de laadspanning afnemen, vooral het laatste deel van het laadproces is erg gevoelig. Een goede lader is daarom van groot belang. Ook de temperatuur speelt bij een chemisch proces altijd een belangrijke rol. Wat u, om misverstanden te voorkomen, verder nog moet weten, is dat een huishoudaccu anders geconstrueerd is dan een startaccu. De startaccu is vooral bedoeld Onderwerp: Accu Docutype: Alles over accu.doc
Herzien:Februari 2007 blad
1 van 1
om kortstondig een hoge stroom af te geven die nodig is voor het starten van de motor. Een huishoudaccu in een camper, een caravan of een schip hoeft niet zo'n sterke stroom te leveren. Hij moet wel dieper ontladen kunnen worden, omdat hij gedurende een langere tijd stroom moet kunnen leveren voordat hij weer opgeladen wordt. Huishoudaccu's hebben onder andere minder, maar wel dikkere loodplaten. Hierdoor zijn ze beter bestand tegen het steeds ontladen en laden (cyclische belasting). Semitractiebatterijen Huishoudaccu’s worden semitractiebatterijen genoemd. Echte tractiebatterijen zijn er voor vorkheftrucks. Deze batterijen kunnen veel dieper worden ontladen en zijn heel duur. Een heavy-dutybatterij is een tussenvorm tussen start- en semitractieaccu in. Ze zijn bestemd voor voertuigen die wel eens langer stil moeten staan met diverse apparaten ingeschakeld. Solaraccu's zijn bedoeld om uitsluitend door zonnepanelen opgeladen te worden. Ze zijn niet geschikt voor een camper die naast de motordynamo en een gelijkrichter op 230 Volt, ook nog zonnepanelen heeft. Verder zijn er van elke soort accu nog diverse uitvoeringen. Er zijn zogenaamde gelaccu's waarbij het elektrolyt (het verdunde zwavelzuur) gebonden is tot een gelei. Hierbij is de accu gesloten uitgevoerd (geen vuldoppen). Gelaccu's zijn veel duurder, maar gaan langer mee. Er zijn ook gesloten accu's van het gewone elektrolyttype. Daarbij zorgt de constructie ervoor dat eventueel verdampt water weer condenseert en terugvloeit in de accucel. Een 12 Volts-accu bestaat uit zes cellen van elk 2 Volt. U treft dan dus zes vuldoppen op een accu aan, behalve bij de geheel gesloten types natuurlijk. Onder andere omdat veel nieuwe accutypen gesloten uitgevoerd zijn en het anders ook een te gecompliceerd verhaal wordt, gaat het hier voornamelijk steeds over de gewone natte accu met lood-zwavelzuur elektrolyt. Onderhoud en controle Ook als u er weinig of geen verstand van hebt, is het mogelijk om goed voor de accu te zorgen. Houdt u aan de volgende regels. Tussen haakjes staat het gevaar wat erin schuilt als u dat niet doet: •
De accu niet, of zo kort mogelijk, ongeladen laten staan. (Gevaar: sulfatering van de platen, en een blijvend capaciteitsverlies, wat weer leidt tot een zwaardere belasting van het resterende deel).
•
De accu niet te diep ontladen. Dat wil zeggen, een huishoudaccu (semitractie) maximaal tot ongeveer vijftig procent. (Gevaar: uitval van de actieve massa uit de loden rasterplaten en zogenaamde sulfatering. Dat geeft beide capaciteitsverlies en uiteindelijk inwendige kortsluiting). Van een startaccu mag u maar 25 procent van de capaciteit gebruiken. Echte tractiebatterijen, heel duur, bestemd voor onder meer vorkheftrucks, kunnen zonder bezwaar wel tot 75 a 80 procent ontladen worden.
•
Een goede kwaliteit lader is erg belangrijk. (Gevaar: overlading: a. door te hoge laadspanning, geeft knalgasontwikkeling en materiaaluitval; b. doorladen zelfs met een lage stroom nadat de accu vol is, geeft corrosie van het lood. Daardoor is er sprake van verminderde stroomgeleiding en bros worden.) Regelmatige onderlading: (gevaar: onvoldoende volladen, zie eerste punt).
•
In de (winter-)stalling de accu regelmatig, zo ongeveer een keer per acht weken, controleren en eventueel bijladen. (Gevaar: door zelfontlading loopt de accu langzaam leeg, wat leidt tot corrosie en sulfatering).
Onderhoudsvrij Er zijn ook zogenoemde onderhoudsvrije accu's. Dat betekent slechts, dat de zelfontlading beperkt is door een bepaalde constructie. Volg altijd de aanwijzingen van Onderwerp: Accu Docutype: Alles over accu.doc
Herzien:Februari 2007 blad
2 van 2
de leverancier op. Probleem bij de accucontrole in de camper is, dat deze vaak moeilijk toegankelijk en erg zwaar is. Soms is het verstandig de accu te demonteren en mee naar huis te nemen. Bewaar de accu bij voorkeur zo koud mogelijk, dus niet in een verwarmde garage. Mits eerst goed opgeladen, zou hij eigenlijk het beste in een koelkast of zelfs in een vriezer bewaard kunnen worden. Maar dat doe je natuurlijk niet naast voedingsmiddelen. Controleer de accu regelmatig, ook als die niet langdurig in de stalling staat. Controle kan problemen voorkomen en kan u informatie geven over de toestand van de accu. De controle en onderhoudspunten zijn: •
Houd de gehele bovenzijde schoon en droog. Vuil en vocht kunnen stroom geleiden en de zelfontlading van de accu verhogen. Het dun invetten van de accupolen met zuurvrije vaseline is een goede gewoonte.
•
Controleer bij accu's met vuldoppen het vloeistofniveau. De vloeistof moet altijd ongeveer een centimeter boven de accuplaten staan. Zo nodig bijvullen met gedestilleerd of gedemineraliseerd water (verkrijgbaar bij drogist of garage). Dus niet met gewoon leidingwater. Als het vloeistofniveau om een andere reden dan verdamping te laag is - denk aan overkoken (tijdens het laden), omvallen, lekkage, waarbij accuzuur is weggelopen - nooit zelf met water of accuzuur bijvullen. Laat dit door een accudeskundige doen. Het accuzuur moet namelijk de juiste verdunning hebben. Om dezelfde reden ook niet te veel water bijvullen.
•
De ladingstoestand van accu's met vuldoppen is uitstekend te controleren door met een zuurweger steeds uit elke cel even wat accuzuur op te zuigen. Daarmee kunt u dan de soortelijke massa in kg/m3 (vroeger soortelijk gewicht in kg/dm3) van het accuzuur aflezen. Pas wel op: accuzuur is zeer agressief. De soortelijke massa is bij een volle cel 1280 kg/m3 en bij een maximaal (50 procent) ontladen semitractieaccucel 1220 kg/m3. Dit alles bij ca. 25 °C, want per 10 °C lager komt u 7 punten hoger uit. Overigens: geen zuur wegen direct na het bijvullen met water of direct na het laden. Met de zuurweger zuigt u namelijk alleen het bovenste gedeelte van het elektrolyt op. De accu moet eerst een tot twee uur rust hebben. Bij accu's van het gesloten type, kunt u dus geen beeld van de toestand van de afzonderlijke cellen.
•
Een andere manier om de ladingstoestand van de accu enigszins te bepalen, kan door het voltage te meten. Deze meting dient te geschieden met de accu in rust, dat wil zeggen: een tot twee uur geen stroom bijgeladen of gebruikt. Ook niet voor een kleine controlelamp, een klokje of iets dergelijks. Even loskoppelen is het beste. Een volle accu geeft 12,7 a 12,8 Volt. Bij een lege semitractieaccu (50 procent ontladen) zal de waarde op ongeveer 12 Volt liggen. Deze waarde is echter mede afhankelijk van het merk, type en constructie. Probeer dit gegeven bij uw acculeverancier te achterhalen, of doe hiermee zelf ervaring op door regelmatig te meten.
Geladen 12 volts Accu
Soortelijke Massa kg/m3 Rustspanning Volt
100 %
1280
12,7
60 %
1210
12,3
20 %
1140
11,9
Onderwerp: Accu Docutype: Alles over accu.doc
Herzien:Februari 2007 blad
3 van 3
De Startaccu Tijdens normaal gebruik en vooral regelmatig rijden, houdt de startaccu zich meestal lang goed. Tijdens de onderhoudsbeurten voert de garage de benodigde controle uit. Voor de (winter)stalling gelden dezelfde regels als voor de huishoudaccu. Het is verreweg het beste om ook 's winters regelmatig met de auto te rijden. Dat is niet alleen voor beide accu's goed die dan weer bijgeladen worden, het is ook voor de banden en vele andere onderdelen van de auto gunstig. In een noodgeval, als de startaccu onverhoopt leeg of defect is, zou de huishoudaccu overigens ook best gebruikt kunnen worden om de motor aan de praat te krijgen. Hij krijgt het daarbij wel wat zwaar te verduren, maar dat neem je dan maar voor lief. Wanneer is de accu versleten? Meestal is dat moeilijk te voorspellen. Helaas begeeft hij het, meestal plotseling, in de winter en bij voorkeur op een zeer ongelegen moment. Bij de controle kunnen er signalen zijn dat de accu niet meer honderd procent is. Dat zijn bijvoorbeeld van normaal afwijkende situaties, zoals: •
Meer waterverbruik bij een of meer cellen. Bij een gesloten accu kan je dat dus niet zien.
•
De accu wordt heet bij het laden.
•
Een cel waarvan de bovenzijde omhoog gekomen is of bol gaat staan.
•
Weggelekt accuzuur door een lekke bak of door zogenaamd overkoken (zie knalgas bij veiligheid hieronder)
•
Afwijkend zuurgewicht tussen een of meer cellen onderling. Bij een gesloten accu dus niet waar te nemen.
•
Hoge zelfontlading
Veiligheid! Wellicht vindt u het hele verhaal erg technisch en ingewikkeld. Helaas kan dat niet anders als je echt iets over accu's wilt weten. Bovendien schuilt er in een accu een aantal gevaren. Onder normale omstandigheden merkt u er nooit iets van, maar u kunt ermee te maken krijgen. Het is zeker niet de bedoeling u bang te maken. Het is altijd goed om de gevaren te kennen en te weten hoe u moet handelen. Accuzuur Accuzuur is zeer agressief. Pas op met morsen op de huid, kleding, metaal enzovoort. Zonodig direct met veel water spoelen. Draag handschoenen en een veiligheidsbril en zorg dat er spoelwater beschikbaar is. Kortsluiting: We weten dat 230 Volt gevaarlijk voor ons lichaam is. 12 Volt gelijkstroom is op zich ongevaarlijk voor de mens, maar accu's kunnen bij kortsluiting een heel hoge stroomsterkte (Ampère) leveren. Dat kan brand veroorzaken doordat de stroomgeleider in korte tijd roodgloeiend wordt. Er slaat bijvoorbeeld een flink gat in een schroevendraaier of een ander stuk metaal als u daar kortsluiting mee maakt op een accu. Wat zou er gebeuren als je met je trouwring of je metalen horlogebandje sluiting maakt? Gelukkig is de accu zo geconstrueerd dat dit waarschijnlijk niet zal gebeuren. Maar toch, koppel bij werken aan de accu liever eerst de massa-aansluiting los. Alle metaal in een auto is massa, en dus sluit je de kans op kortsluiting op die manier zo Onderwerp: Accu Docutype: Alles over accu.doc
Herzien:Februari 2007 blad
4 van 4
goed als uit. Een massa- of hoofdschakelaar is heel nuttig. Dek bij het werken aan een accu altijd minimaal één pool af met isolerend materiaal, een stevige droge lap, kunststof dopje of iets dergelijks. Knalgas Een accu kan, als de laadstroom vooral op het einde van het laadproces te hoog is en als de accu niet meer honderd procent is, zogenaamd knalgas (zeer explosief) produceren. Daarbij kan de accu zelfs gaan overkoken. Maar ook nog een poos daarna, bijvoorbeeld als je er tegenaan stoot, komt er ineens weer gas vrij, net zoals in een glas spa koolzuurgas opstijgt. Dus, pas op met open vuur of vonken als je met een accu bezig ben. Statische elektriciteit in uw kleding kan gemakkelijk een fatale vonk geven. Zorg dus dat het gas weg kan door middel van goede ventilatie. Ook bij de accu ingebouwd in de camper, moet dit gas altijd weg kunnen door een gat in de bodem van de accuruimte of naar buiten via een slangetje voor accu's met een centrale gasafvoer (let er dus op dat het slangetje aangesloten is en blijft). Laat tijdens het laden de doppen op de accu dicht. Het knalgas kan door een klein gaatje in de dop wel ontwijken, maar de kans op een accuontploffing door iets wat per ongeluk vonkt, wordt veel kleiner. Toch zonder stroom. Al deze maatregelen sluiten niet uit, dat u toch een keer zonder stroom in de huishoudaccu kunt komen te staan. Dat kan heel vervelend zijn, omdat hoe moderner en luxer uw camper is hoe meer er niet meer zal werken: geen water, geen, kachel geen licht, geen 230 Volt, geen koelkast, geen ventilatie, geen enzovoort. Als u in de winter tijdelijk afwezig bent, kan het rampzalig zijn als uw verwarming stopt en de boel bevriest. Voor al het overige geldt, dat als u de motor van uw camper kunt starten, u weer stroom behoort te hebben zolang de motor loopt. Voor wie meer over accu's wil weten, is er het boekje Technische Leergang Startbatterijen voor € 17 te koop bij Varta Autobatterijen Rotterdam. Telefoon: 0104615615.
Onderwerp: Accu Docutype: Alles over accu.doc
Herzien:Februari 2007 blad
5 van 5
