ALLE DAGEN DUURZAAM OP WEG NAAR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE Eric Schoones
154
Tonzon | isolatie aan de basis
Tegen de verspilling Tonzon | isolatie aan de basis
In de beteugeling van de opwarming van de aarde strijden nieuwe
niet voor niets staat het besparen van energie voorop in de ‘trias
energie uit zon en wind opzichtig om de hoofdrol. Minder zicht-
energetica’. Tonzon warmteisolatie is daarin even eenvoudig als
baar maar zeker zo belangrijk is het tegengaan van verspilling –
effectief.
Ton Willemsen
155
156
Tonzon | isolatie aan de basis
Voor Ton Willemsen, de uitvinder van Tonzon, is ‘out of the box’-
te kijken. Nadat Ton Willemsen zijn concept bij hen onder de vloer
denken een tweede natuur. Vier jaar oud vroeg hij al aan zijn
had aangebracht konden ze gewoon op de vloer zitten kijken, met
vader waarom zijn broertje anders dacht dan hij. Geboren in een
de rug tegen de bank. De buren hoefden niet snel na te denken
katholiek nest met acht kinderen, liet hij een kerkelijke roeping
en wilden het ook onder de vloer. Zij verbaasden zich erover dat
aan zich voorbijgaan. Met een aangeboren nieuwsgierigheid wilde
ze de hond niet meer van de bank hoefden te jagen. Nog voordat
hij zich op een andere manier dienstbaar maken, maar een studie
duidelijk was welke isolatiewaarde dit concept precies had, was al
technische natuurkunde leek toch niet de aangewezen weg. Een
wel duidelijk dat het een direct merkbaar positief effect heeft voor
kort intermezzo op de kunstacademie volgde, hij hielp vrienden
de gebruikers.
met een natuurwinkel en begon een biologische tuiniersvereniging. Het was pionieren in de jaren zeventig van de vorige eeuw. En toen hij, inmiddels wiskundeleraar geworden, een niet-geïsoleerd, voormalig woonwinkelhuis uit 1906 betrok, en voortdurend naar buiten moest om hout te halen om de kachel aan de praat te houden, ging hij op zoek naar manieren om de energiehuishouding efficiënter te maken. Ook de ‘moulinex-cultuur’ en kernenergie stonden hem tegen, verbaasd als hij was over het ‘summum van menselijke zotheid’, op ‘zo’n domme manier energie opwekken voor overbodig keukengereedschap’.
Taboe Terwijl in Scandinavië vloeren werden geïsoleerd met als resultaat dat de gemiddelde Zweed of Noor bij een binnentemperatuur van negentien graden comfortabel kon wonen, zat de Nederlander met de thermostaat op drieëntwintig graden nog steeds met koude voeten. En toch landde het idee van vloerisolatie in Nederland niet. De stichting die vijfentwintig jaar geleden in het leven werd geroepen om het belang ervan te propageren vond weinig
De vele uren in de bibliotheek van de Universiteit Twente be-
weerklank. Ton Willemsen: ‘Hier heerst de gedachte dat warmte
zorgden hem, naast een prematuur plan voor een zonnecollector
opstijgt, dus als je het boven maar tegenhoudt dan ben je klaar.
die zowel warmte als elektriciteit kon leveren, ook veel kennis over
Waarom zou je de vloer dan nog isoleren?’ Ook wetenschappe-
hoe je warmtestromen kunt manipuleren. Hij ontdekte hoe be-
lijk onderzoek dat aantoonde dat in huizen met een vergeten
paalde materialen warmte absorberen of juist uitstralen. De eerste
vloerisolatie vochtproblemen ontstaan, kon aan de gangbare op-
keer paste hij dat met succes toe op zijn eigen houten vloer. Wat
vatting maar weinig veranderen. ‘Staat je huis in een voormalig
later ontmoette hij in het café een stel dat thuis kampte met een
weiland, dan komt er niet zelden tien liter vocht per dag vanuit
koude vloer. Ze zaten altijd op de bank met de benen omhoog tv
de kruipruimte de woning binnen. Het vocht condenseert op de
157
koude ramen en wordt afgevoerd, maar dit werkt veel minder als je dubbelglas installeert. Dan schiet de luchtvochtigheid omhoog en wordt de vaste vloerbedekking tot een vochtig paradijs voor huisstofmijt en andere organismen die een bron zijn van allergenen. Direct gevolg daarvan is dat mensen die daarvoor gevoelig zijn astma ontwikkelen. Dat risico kun je met een goede vloerisolatie tegengaan; zelfs ventileren zoals nu uitbundig als remedie wordt gepropageerd, is dan in feite niet nodig. Ondertussen lopen de kosten in de zorg – weet je wat een pufje kost? – dramatisch op, nog afgezien van de ongemakken voor mensen die onnodig astmatisch worden.’
‘In mijn tuin speel ik een beetje voor God. Die boom mag daar groeien, die andere niet. Dat is mijn ontspanning. Ik voel me betrokken bij het kosmisch gebeuren. Je moet de verwondering vasthouden.’ Ton Willemsen
Maar vloerisolatie bleef taboe, ook in het energielabel telt vloerisolatie nauwelijks mee. ‘Dat geeft een vertekend beeld. Zo kan het gebeuren dat je met een goed geïsoleerde vloer ondanks een B-label, minder energie verbruikt dan met een A++-label. Vloerisolatie bespaart bij grote aantallen huurwoningen gemiddeld 11 procent, vier keer zoveel als volgens de berekening van het in feite kun je als je alles optelt makkelijk een besparing van 15
Ton Willemsen
energielabel. Je huis blijft warmer, de thermostaat kan omlaag,
158
Tonzon | isolatie aan de basis
tot 20 procent halen. Er is nog zoveel onwetendheid in de bouw. Men gaat ervan uit dat een niet-geïsoleerde vloer in de winter, in het stookseizoen gemiddeld 18,5 graden is, in werkelijkheid is het vier graden lager. De koude vloer zuigt warmte uit het huis weg. De vloer is bepalend voor het warmteverlies, mensen op de eerste etage in een flat hebben een veel lager energieverbruik dan hun buren op de begane grond.’
Energieneutraal Ton Willemsen heeft nu in een paar honderdduizend huizen de vloeren geïsoleerd, maar het is zijn ambitie om voor 2020 nog 6.500.000 woningen onder handen te nemen. ‘Je kunt een huis uit de jaren dertig zo goed isoleren, dat het met zonnecellen ener-
DUURZAAM LINTJE
gieleverend kan worden. Met een aantal lagen folie creëer je
Op Duurzame Dinsdag 2013 reikte Minister Plasterk aan
warme wanden die geen energie meer aan de kamer onttrekken.’
Ton Willemsen het Nationale Duurzaam Lintje uit. Het is een
En zolang niemand met een beter product komt, gaat Ton
onderscheiding voor personen die zich zonder eigen belang al jarenlang inzetten voor een duurzamere samenleving.
Willemsen door. ‘De wereld bloedt dood aan onnuttig energiever-
Uit het juryrapport: ‘Een Duurzaam Lintje voor Ton staat
bruik en het is simpel te stoppen. De industrie kan de lead nemen,
voor de erkenning van zijn ondernemerschap, degelijkheid,
de technologie is beschikbaar, we kunnen de bestaande woningvoorraad energieneutraal maken. Helaas gebeurt het niet. Nederland liep voorop met woningisolatie omdat wij, samen met Israël en de Verenigde Staten werden getroffen door de eerste olieboycot. Maar in die koploperspositie hebben we vanuit de gedachte dat warmte alleen opstijgt bizarre keuzes gemaakt.’
gedrevenheid voor duurzaamheid en de concrete bijdrage aan betaalbare efficiënte energiebesparing die hij daarmee bereikt heeft.’
159
Besparen door investeren Ton Willemsen is een idealist. ‘Ik hoef geen sportwagen, ik doe het niet om geld te verdienen, ik reken liever uit hoeveel energie ik heb bespaard. Milieumaximalisatie in plaats van winstmaximalisatie. Liever decentraliseren, werken met lokale installateurs, dan alles zelf doen en de winst naar me toe trekken. Het enthousiasme van die installateurs stemt mij ook positief. Ik blijf een optimist, Tonzon is een combinatie van mijn naam en mijn zonnige karakter.’ Isoleren is een verstandig besluit? ‘Ja, we moeten mensen verleiden om geld van de spaarrekening te halen en te investeren in isolatie. Je krijgt meer rente dan op de bank, je woonlasten gaan omlaag, de waarde van een huis met een lage energierekening is hoger, kom daar maar eens om in deze tijd.’ Het mes snijdt aan alle kanten. ‘Ambachtslieden kunnen aan het werk, de motor van
GRONDIG AANGEPAKT Agnes Haveman maakte haar jarendertighuis energieneutraal en het RTL-4 programma Klusjerijk deed verslag. Wanden, vloeren en plafonds werden geïsoleerd met vijf
de economie gaat draaien en het is goed voor het milieu. Reken
lagen Tonzon-folie. Verder werden zonnepanelen en een
eens uit wat de impact zal zijn op de BV Nederland als zes miljoen
zonneboiler geplaatst en de spouwmuren geïsoleerd. De
huishoudens veel meer te besteden krijgen omdat hun energierekening fors omlaag kan?’ Thuis is de isolatie op orde. ‘Mijn energieverbruik is wel laag, maar
woning van Agnes Haveman klom op van een F-label naar een A-label, de radiatoren en de gasmeter zegt ze vaarwel. Het wooncomfort is sterk verbeterd. Het is niet alleen in de winter lekker warm in huis, maar ook aangenaam koel in de
wordt gedeeltelijk tenietgedaan door mijn twee puberkinderen.
zomer. Agnes Haveman kon zonder veel technische kennis
Mijn zoon gaat voor en na het sporten onder de douche en ik be-
de isolatie aanbrengen. Er komt geen vocht meer het huis
trapte mijn dochter laatst erop dat ze een uur onder de douche stond. Dan kon ze beter nadenken…’
in vanuit de kruipruimte, de beslagen ramen zijn verleden tijd. Voor de ventilatie zet ze gewoon een raampje open, een dure en energieverslindende afzuiginstallatie is niet nodig. Agnes Haveman is energieambassadeur geworden. Haar
www.tonzon.nl
huis is 15.000 euro in waarde gestegen en haar energierekening staat op nul.
Tonzon | isolatie aan de basis
Geen dag spijt gehad Ron Wiersma, installateur van Tonzon
Ik werkte vijfentwintig jaar voor dezelfde baas in een
Veel mensen kiezen ook voor Tonzon vanwege een ge-
verzinkerij en was wel toe aan iets anders. Ik kwam met
zonder binnenklimaat. Ik heb onder mijn klanten een
Tonzon in aanraking en begon voor mezelf. Ik verdiende
invalide mevrouw die zwaar reumatisch is. Ze heeft er
bij de verzinkerij een mooi inkomen en het was toch een
veel baat bij en dat maakt mijn werk wel heel dankbaar.
beetje een sprong in het diepe. Het eerste jaar viel niet mee, in de zomer was er geen werk. Ik begon te denken dat mensen in de zomer niet met isolatie bezig zijn, maar de afgelopen zomer was het juist heel druk en ik heb zelfs drie installateurs opgeleid, zodat we als het drukker wordt twee huizen per dag kunnen doen. Ik werk nu drie jaar zelfstandig en heb nog geen dag spijt gehad. Het milieu was in eerste instantie geen drijfveer voor me om dit werk te gaan doen, maar langzaam maar zeker ben ik wel bewuster geworden. Als ik terugdenk aan de verzinkerij, waarin je werkt met zoutzuur en zink van 450 graden, waarbij gassen en dampen vrijkomen, dan is het werken met Tonzon isolatiefolie toch een verademing. De klanten van Tonzon, in het begin vooral de abonnees van milieutijdschriften waarin Tonzon vaak
In de kruipruimte is het voor mij niet slecht toeven, al moet je geen claustrofobie hebben. Zelfs werken in een natte kruipruimte geeft me een goed gevoel, het is gewoon mooi, eenvoudig en effectief. Tonzon blijft een ongelooflijk knappe uitvinding. Mensen zouden het zelf kunnen aanbrengen onder de vloer, er zijn instructiefilmpjes voor, maar ze willen graag zeker weten dat het goed gedaan wordt, dan heb je het meeste rendement. Zelf heb ik nog geen Tonzon, ik woon aan een dijk en heb geen kruipruimte, gewoon een betonvloer met vloerverwarming. Als die vervangen moet worden dan ga ik wel Tonzon installeren want het scheelt veel in het energieverbruik als je die hele klomp beton niet meer hoeft te verwarmen.
adverteerde, stimuleerden me wel in een duurzame richting. Ze kozen voor Tonzon omdat ze het milieu belangrijk vinden en minder om van hun koude voeten af te komen. Ze zouden nooit hun vloer met purschuim laten isoleren.
Ron Wiersma
160
161
ONDER DE VLOER
dubbelzijdige tape afgesloten. De kussens
gelaagdheid niet verstoren. De kussens
achter de radiator. Zo gaat veel warmte
vullen zich vanzelf met lucht. Deze lucht
zijn zeer sterk en duurzaam. De montage
verloren. Tonzon bedacht een oplossing:
Tonzon vloerisolatie bestaat uit zoge-
is nodig om de reflecterende lagen van
is schoon, er is weinig restafval en de iso-
een nieuw type radiatorfolie dat achter
naamde thermokussens, kussenzakken
elkaar te scheiden en warmteoverdracht
latiefolie is geheel recyclebaar. Per vier-
op de radiator zelf kan worden geplakt, in
gemaakt van hoogwaardig veredelde en
door geleiding te voorkomen. De thermo-
kante meter is slechts 60 gram isolatiema-
plaats van op de muur. Een stuk effectie
zeer treksterke kunststoffolie. De kunst
kussens voorkomen dat de warmte van de
teriaal nodig. Ter vergelijking: het papier
ver, de warmtestraling naar de muur
stof is hetzelfde materiaal als dat waar
vloer uitstraalt naar de koude kruipruimte,
waarop deze letters zijn gedrukt weegt
wordt met deze folie maar liefst 96 procent
videobanden van gemaakt werden. Het
funderingsmuren en de grond eronder. In
135 gram per m².
minder. De folie kan ook blinde vlekken in
recept van de veredeling houdt Tonzon
de thermische kussens ontstaat een ther-
voor zichzelf. Vanuit de kruipruimte wordt
mische gelaagdheid zoals in een boiler,
de folie naaddicht in banen aangebracht
bovenin is het warmer en naar beneden
tegen de onderzijde van de houten of be-
wordt het langzaam kouder. Omdat de
Een radiator straalt niet alleen warmte uit
tonnen vloer. De uiteinden worden met
kussens zijn afgesloten kan ventilatie deze
naar de kamer maar ook naar de muur
ACHTER DE RADIATOR
de isolatie oplossen, bijvoorbeeld aan de onderkant van het ligbad. Aangebracht rondom de hr-ketel wordt voorkomen dat het cv-hok nodeloos wordt verwarmd.
Alle dagen duurzaam 42 Bedrijven en organisaties over hun visie op de toekomst, over ‘groene’ producten en nieuwe manieren van zakendoen. Op weg naar een circulaire economie en een nieuwe maatschappij. Eric Schoones is pianist en musicoloog. Hij publiceert over muziek en over duurzaamheid. Hij maakte recent een cd met muziek van Erik Satie ten bate van de WakaWaka Foundation. Alle dagen duurzaam is na Een te grote kist bananen zijn tweede boek over duurzaamheid. www.ericschoones.nl
Het volledige boek kost € 35,‐ en is (excl. verzendkosten) verkrijgbaar in de webwinkel van de uitgever: http://www.mgmc.nl/boeken‐tijdschriften.htm Het is o.a. ook te koop bij EcoPlaza in Enschede, De Heurne 59. Circulair product: Een van de mooiste voorbeelden van een circulair product is de TONZON Bodemfolie. Aangebracht op de bodem van een kruipruimte stopt het de voortdurende verdamping van vocht en creëert daardoor een beter klimaat in de kruipruimte en in de daarboven gelegen woning. Het spectaculaire drogingseffect was onlangs op TV te zien. Klik hier om het 6 minuten durende onderwerp te bekijken: http://goo.gl/w8hmoh . In de gebruiksfase bespaart het product op de onderhoudskosten en omdat er geen vocht meer uit de kruipruimte de woning binnenkomt, kunnen de bewoners verstandig ventileren. Hierdoor wordt energie bespaard en verbetert de gezondheid van het binnenklimaat. Na de gebruiksfase kan het product eenvoudig worden gescheiden en volledig worden gerecycled . Omdat de grondstofkosten van het product veel sneller stijgen dan de inflatie zal de opbrengst bij sloop over 50 jaar hoger zijn dan de kosten van het leveren en aanbrengen nu. Foto: signering van het boek door de auteur Eric Schoones
