Algemene Handleiding

 

      Algemene Handleiding         

 

 

IJsbreker Plus    Introductie    1  Een week uit het leven van …  1.1  Lucie  1.2  Rob en Marijke    2   Didactiek  2.1   Didactische uitgangspunten  2.2  Controle en overzicht    3   Taalmodules en Vaardighedenroutes   3.1  Taalmodule of Vaardighedenroute  3.2   De taalmodules (niveau 0 ‐ A2)    3.2.1   Het cursistenmateriaal    3.2.2  De docentensite    3.2.3  Het geluid‐ en beeldmateriaal  3.3   Keuze en ordening van de leerstof    4  Voorbereidingsmateriaal voor het Inburgeringsexamen   4.1  Cp‐opdrachten  4.2  Oefenprogramma KNS  4.3  Proefexamen Taal en KNS    5  Workshops    6  Achtergrondinformatie    6.1  Zelfstandig leren werken  6.2  De vaardigheden in de taalmodules: beschrijving en werkwijze      6.2.1 Luisteren      6.2.2 Verstaan en nazeggen  6.2.3 Lezen  6.2.4 Spreken  6.2.5 Schrijven  6.2.6 Woordenschat  6.2.7 Grammatica en taalbeschouwing  6.2.8 Taalwijzers  6.2.9 Praktijk  6.3  Organisatie van de les    6.3.1 De rol van de docent      6.3.2 De groepsles  6.3.3 Differentiatie    6.4  Leer‐ en studievaardigheden in de taalmodules   

2  

 

  Introductie    IJsbreker Plus is een digitale leeromgeving waar volwassen anderstaligen het Nederlands kunnen  leren. Voorwaarde is dat de cursist gealfabetiseerd is in het Latijnse schrift en in het eigen land  minimaal drie à vier jaar lagere school tot maximaal enkele jaren vervolgonderwijs heeft gehad.    IJsbreker Plus kan worden ingezet in (beroepsgerichte) taal‐ en inburgeringstrajecten voor laag‐  en middenopgeleide volwassenen. De lesstof kan niet alleen gebruikt worden voor  taalniveauverhoging van niveau 0 naar A2, maar ook als voorbereiding op het  inburgeringsexamen of als onderdeel van een duaal traject.     In IJsbreker Plus vindt u:  ‐ een Basismodule met taalmateriaal van 0 naar A1 (inclusief toetsen)  ‐ een Vervolgmodule met taalmateriaal van A1 naar A2, voor zowel het domein OGO als Werk  (inclusief toetsen)  ‐ modules voor het oefenen met cruciale praktijksituaties (cp’s) Taal en Kennis van de  Nederlandse Samenleving (KNS)  ‐ extra oefeningen KNS   ‐ proefexamens voor het Elektronisch Praktijkexamen (EPE) en het KNS‐examen  ‐ taalvaardighedenroutes lezen, luisteren, spreken en schrijven  ‐ workshops Taal op het werk, Kijken naar leren, Werken met het woordenboek, Werken met  Word, Werken met e‐mail, Werken met internet  ‐ een instaptoets    Via een docentenlicentie heeft u toegang tot al het docenten‐ en cursistenmateriaal. U selecteert  het materiaal waarmee u een individuele cursist of een groepje cursisten wilt laten werken, en  stelt dit beschikbaar. Desgewenst stelt u een steuntaal en/of audiohulp in.   De voortgang per cursist is op elk moment volgen. In een oogopslag ziet u of een cursist op  schema ligt voor zijn einddoel en einddatum en wat zijn resultaten zijn.    Naast veel online materiaal is er ook een werkboek beschikbaar met daarin alle spreek‐ en  schrijfopdrachten die individueel, in kleine groepjes en/of klassikaal worden gedaan. Ook zijn er  in het werkboek klassikale opdrachten bij kaders (‘Taalwijzers’) over grammatica, taalfuncties  en begrippen, opdrachten in verstaan en nazeggen en praktijkopdrachten opgenomen.  De  docentgebonden momenten worden duidelijk aangegeven, wat u helpt bij het  klassenmanagement in heterogene groepen.     We wensen u en uw cursisten veel plezier bij het gebruiken van IJsbreker Plus.    Namens alle auteurs,  Fouke Jansen  Vita Olijhoek  Anja Valk

 

3  

 

  1  Een week uit het leven van …    1.1  Lucie    Lucie geeft op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 11.30 uur les aan een OGO‐groep.     Maandag  Iedereen komt binnen in het open‐leercentrum en weet zelf wat hij moet gaan doen. De OGO‐groep  bestaat uit twaalf cursisten. Drie cursisten werken aan Taalsituaties 8 van de Basismodule, zeven  cursisten werken aan Taalsituaties 2 van de Vervolgmodule  OGO. Een cursist maakt een KNS‐toets  en Lucie bespreekt die met hem na. Een andere cursist werkt aan een cp‐opdracht. Tijdens het  zelfstandig werken loopt Lucie rond en beantwoordt ze vragen. Ook bekijkt Lucie de resultaten  online en spoort ze een cursist aan om nog eens extra met luisteren te oefenen.  Om 10 uur start de gezamenlijke les met Taalsituaties 6 van de Vervolgmodule OGO. Er worden  oefeningen gedaan op het gebied van verstaan en nazeggen en spreken, en de taalwijzer  ‘Vormen  van het werkwoord’ wordt behandeld. Daarna gaan de cursisten in groepjes op hun eigen niveau in  het werkboek aan de slag. Lucie werkt met het zogenaamde circuitmodel: elke 10 à 15 minuten  werkt ze samen met een ander groepje waardoor iedereen aan bod komt. Tijdens de les merkt Lucie  dat er cursisten zijn die moeite hebben met het gebruiken van een woordenboek; zij zal deze  cursisten aanmelden voor een Workshop Werken met het woordenboek, dat door haar collega  Suzanne wordt gegeven. De les wordt gezamenlijk afgerond met een taalriedel uit Taalsituaties 8.  ’s Middags zet Lucie nieuw lesmateriaal (online) klaar voor de cursisten die met de Vervolgmodule  werken, te weten cp 3 (Naar de basisschool) van OGO. Ook komt er een nieuwe cursist langs. Hij  maakt de instaptoets zodat Lucie kan bepalen wat zijn niveau voor luisteren, lezen, woordenschat  en grammatica is en met welke Taalsituaties hij kan beginnen.     Dinsdag  Op dinsdag bereidt Lucie de OGO‐groep voor op het inburgeringsexamen. Er wordt gewerkt aan de  cp’s en aan het verzamelen van bewijzen voor het portfolio. De les begint met het bespreken van  een praktijkopdracht die hoort bij een cp van twee weken geleden. Ook vraagt ze wie een  portfoliobewijs bij de cp heeft verkregen.   Daarna vraagt Lucie of er nog vragen zijn bij de cp van vorige week. Tijdens het laatste deel van de  les van vorige week hebben de cursisten gewerkt aan de luister‐, lees‐ en schrijfopdrachten bij die  cp. Ze laat de cursisten de spreekopdracht bij de cp doen en bespreekt de bijbehorende  praktijkopdracht voor zodat de cursisten die de komende week kunnen uitvoeren.   Het derde onderdeel van de les is de introductie van een nieuwe cp en de KNS‐termen die in de cp  aan bod komen. Ze vraagt naar ervaringen en kennis van cursisten, geeft ruimte om uit te wisselen.  Haar uitleg en toelichting laat ze afhangen van de al aanwezige kennis en ervaring. Vervolgens  gaan de cursisten in het open‐leercentrum aan de slag met de luister‐, lees‐ en schrijfopdrachten bij  deze cp.  De lessen op dinsdag zijn modulair. Elke cp komt na een aantal weken weer terug. Zo kan men op  ieder moment instromen en wie nog moeite heeft nadat de cp geheel uitgevoerd is, kan nogmaals  meedoen.   

 

4  

 

  Donderdag  Donderdagochtend wordt er het eerste half uur gewerkt met de Workshop 14 van ‘Kijken naar  leren’: ‘Je tijd goed gebruiken’. De workshop start met de introductie van het onderwerp (‘Even  nadenken’) en wordt vervolgt met oefenen (‘En jij?’). In het laatste deel van de workshop (‘Hoe gaat  het nu?’) kunnen de cursisten het geleerde toepassen.   Na de workshop gaan de cursisten weer in groepjes volgens het circuitmodel aan de slag, net als op  dinsdagochtend.  Het laatste half uur wordt besteed aan ‘Oefenen voor het inburgeringsexamen’ na Taalsituaties 6.  Lucie gebruikt hiervoor de stellingen die in het materiaal zijn opgenomen. De cursist leert zichzelf  te beoordelen en leert reflecteren op zijn eigen leerproces. Lucie bespreekt de stellingen klassikaal  en sluit af met het gezamenlijk invullen van een schema over zijn capaciteiten (lezen, spreken,  luisteren). Fatima gaat morgen inburgeringsexamen doen; Lucie en de cursisten wensen haar  succes.      1.2  Rob en Marijke     Rob en Marijke hebben samen een groep die het Werk‐profiel heeft. Rob geeft les op maandag en  woensdag en Marijke heeft de groep op donderdag en vrijdag van 13.00 uur tot 16.00 uur. De 15  cursisten in de groep hebben taalniveau A1 gehaald en werken nu aan A2.     Maandag  Rob start elke maandag een groepsles, waarbij hij een praktijkopdracht bespreekt. Samen met  Marijke heeft hij een roostertje in elkaar gezet waarbij alle praktijkopdrachten aan bod komen. Als  alle opdrachten aan de beurt geweest zijn, beginnen ze weer bij de eerste. Alle cursisten, ook die net  ingestroomd zijn, doen dus mee met dezelfde opdracht. Hij bespreekt deze met de groep. De groep  heeft deze opdracht vorige week als huiswerk meegekregen. Na de bespreking geeft hij de volgende  opdracht. Deze hoort bij een andere cp.    Woensdag  Vandaag werken de cursisten de eerste helft van de les zelfstandig achter de computer. In de  tweede helft van de les werken zij zelfstandig met het werkboek, waarbij Rob de groepjes in de  gaten houdt. Rob heeft tijdens de computerles met alle cursisten een afspraak gemaakt wat zij op  deze middag in het werkboek gaan doen en met wie zij de opdrachten samen gaan doen. Zo heeft  hij een plan gemaakt met welke groepjes hij spreekopdrachten controleert en welke taalwijzer hij  samen met een groepje moet behandelen. Als afsluiting van de les doen ze met de hele groep de  oefeningen van Verstaan en nazeggen van Taalsituaties 2.  Rob moet woensdag na de les direct weg. ’s Avonds bekijkt hij thuis de resultaten van de cursisten  op de computer. Hij kan per cursist zien wat er gemaakt is en wat de resultaten daarvan zijn.    Donderdag  Op donderdagmiddag staat in het rooster 90 minuten groepsles gepland. Marijke benut deze tijd  om een workshop Taal op het Werk te geven. De workshop en de benodigde bladen heeft ze van de  docentensite geprint. Voor vandaag heeft ze het onderwerp Overleggen (workshop 4) uitgezocht. 

 

5  

 

  Na de taalriedel beantwoorden de cursisten inleidende vragen. De vragen bespreekt Marijke kort  met de groep. Ze praten over de werkcultuur in Nederland: collega’s zeggen veel tegen elkaar, ook  wat ze niet zo goed vinden. Voor veel cursisten is dit een lastig punt. In de aansluitende  spreekopdrachten proberen cursisten in tweetallen te oefenen met het overleggen. Marijke laat een  paar tweetallen voor de groep hun gesprek naspelen. Ze bespreekt na wat goed ging, geeft feedback  en tips en verbindt de opdrachten uit de workshop met de cp’s van het inburgeringsexamen. Bij veel  cp’s moet je kunnen overleggen met je collega’s.    Vrijdag  Op vrijdag kunnen de cursisten die het willen en er aan toe zijn, oefenen met de proefexamens.  Marijke heeft voor zes cursisten het proefexamen KNS klaargezet. De andere cursisten werken  zelfstandig verder. Het laatste halfuur van de les besteedt Marijke met de hele groep aan Oefenen  voor het Inburgeringsexamen uit het werkboek. Telkens na drie Taalsituaties zijn er  overkoepelende opdrachten, waarbij de geleerde taal in verband wordt gebracht met de cp’s.  Marijke kiest op vrijdag een aantal van deze oefeningen uit om de week gezamenlijk  af te sluiten. 

 

6  

 

  2  Didactiek     2.1  Didactische uitgangspunten  In IJsbreker Plus worden vier belangrijke didactische uitgangspunten gehanteerd:   1. Receptie vóór productie  2. Integratie van de verschillende vaardigheden  3. Zelfstandig werken  4. Herhaling  Deze uitgangspunten worden hieronder toegelicht.    Receptie vóór productie  De cursisten krijgen taal eerst receptief aangeboden. Dat betekent dat de cursisten de  aangeboden stof moeten begrijpen en in een volgende fase ook herkennen. In eerste instantie  wordt er bij nieuwe leerstof nog geen productie geëist.   Wel worden de cursisten gestimuleerd tot mondelinge en (in een later stadium) tot schriftelijke  taalproductie. Geleidelijk aan worden er meer eisen gesteld aan de begrijpelijkheid en formele  correctheid van de taalproductie. Door de grote variatie aan oefenvormen kunnen de cursisten  op eigen niveau deelnemen aan de productieve opdrachten.     Integratie van de verschillende vaardigheden  Een tweede uitgangspunt is de integratie van functionele en linguïstische vaardigheden. De  teksten vormen de basis van de leergang. Aan de hand van deze teksten wordt geluisterd en  gelezen, maar ook gesproken en geschreven. Ook vaardigheden zoals leren leren,  taalbeschouwing en uitspraak, grammatica en woordenschat worden geoefend met behulp van  de teksten en door uitwisseling met de andere cursisten. Nieuwe woorden worden bijvoorbeeld  gepresenteerd in een luister‐ of leestekst. De context geeft aanknopingspunten om ze te  begrijpen en te onthouden. Daarna worden de nieuwe woorden geleerd en gebruikt bij een  spreekoefening. Daarbij wordt vanzelfsprekend ook geluisterd. Op deze manier wordt het  materiaal optimaal gebruikt en kan de cursist de aangeboden stof op verschillende manieren  verwerken. Vooral het werken aan de productieve vaardigheden wordt eenvoudiger voor de  cursisten omdat ze al vertrouwd zijn met de taal en de vaardigheden die ze daarvoor nodig  hebben.    Zelfstandig werken   Het derde uitgangspunt is dat cursisten hun tijd zo efficiënt mogelijk kunnen gebruiken. Dat  betekent dat zij optimaal gebruik moeten kunnen maken van de uren die ze met de docent en de  groep kunnen werken. De onderdelen die zich daartoe lenen kunnen ze zelfstandig en in hun  eigen tempo doorwerken. De mate waarin cursisten daartoe in staat zijn, is afhankelijk van hun  niveau en hun studievaardigheden. De leergang gaat er wel vanuit dat elke cursist zich een  bepaalde mate van zelfstandig werken eigen kan maken. De structuur en de opbouw van het  materiaal in IJsbreker Plus helpen de cursisten hierbij. Kenmerkend zijn de steeds terugkerende  volgorde van activiteiten en de eenvoudige en uniforme oefenvormen en instructies.  De oefeningen in het werkboek zijn onderverdeeld in oefeningen die de cursisten zelfstandig  kunnen doen en oefeningen die bedoeld zijn voor groepsgericht werken met de docent. 

 

7  

 

  Zelfstandig werken betekent niet hetzelfde als individueel werken. Veel oefeningen in het  werkboek worden in tweetallen of kleine groepjes gedaan. Deze oefeningen kunnen binnen of  buiten de groepsles worden gedaan maar in ieder geval niet met de hele groep gezamenlijk.  Waar mogelijk zijn bij de oefeningen antwoorden opgenomen. De groepstijd wordt besteed aan  verstavaardigheid, groepsgesprekken, spreekopdrachten en zo nodig extra uitleg van woorden  en taalwijzers.   Het uitgebreide online programma van IJsbreker Plus is bij uitstek een middel om zelfstandig  werken te bevorderen. Het programma bevat een grote variatie oefeningen, feedback, uitleg  (taalwijzers en woordenboek) en herhaling. Het resultatenoverzicht biedt een uitgebreid en  duidelijk overzicht van wat de cursist gedaan heeft en hoe hij dat gedaan heeft. Zie hoofdstuk 6  ‘Achtergrondinformatie’ voor meer informatie over zelfstandig werken.    Herhaling  Je kunt een taal niet leren zonder veel en vaak te herhalen. In het materiaal van IJsbreker Plus  wordt de leerstof op verschillende manieren herhaald.   Ten eerste is er een cyclische opbouw waarin de leerstof op verschillende momenten in de  leergang aangeboden wordt en zo nodig wordt verdiept of uitgebreid. Soms wordt de leerstof  niet expliciet aangeboden maar is deze verweven in een tekst of opdracht.   Ten tweede zijn de vaardigheden in het materiaal geïntegreerd. Dat wil zeggen dat de in de  teksten aangeboden woordenschat en taalstructuren in de verwerkingsoefeningen terugkomen.  Woorden uit een tekst komen terug in de woordenschatoefeningen, in de oefeningen van het  onderdeel Verstaan en nazeggen en in de spreek‐ en schrijfopdrachten. Wanneer de gehele  oefencyclus wordt doorgewerkt heeft de cursist de woorden dus vaak gezien en geoefend.  Bovendien komen woorden en uitdrukkingen terug in teksten en oefeningen in latere  Taalsituaties. Zo komen in de contextzinnen van de woordenschatoefeningen altijd woorden  voor uit voorafgaande teksten. De Taalsituaties worden afgerond met een video of tekening over  het thema waarbij het taalaanbod nog een keer herhaald wordt. Als docent kunt u het herhalen  van de leerstof stimuleren door de aangeboden stof terug te laten komen in groepsgesprekken of  bij de uitleg van een ander onderwerp.  Tot slot: met het materiaal van IJsbreker Plus werkt de cursist geïntegreerd aan taal en examen.  Om maar een simpel voorbeeld te geven: in Taalsituaties 1 van de Basismodule leert de cursist  zichzelf voorstellen, hetgeen hij ook moet kunnen oor tal van cruciale praktijksituaties in het  inburgeringsexamen. Door na drie  Taalsituaties in het werkboek het onderdeel ‘Oefenen voor  het inburgeringsexamen’ te doen, krijgt de cursist zicht op wat hij voor het examen moet kunnen  én op wat hij al dan niet kan. Ook vindt u op de docentensite in de map ‘overig materiaal’  documenten met de naam ‘Extra materiaal na Taalsituaties 3, 6 of 9’, wat de mogelijkheid tot  herhalen biedt.       2.2   Controle en overzicht  Het is belangrijk om controle en overzicht te houden op de vorderingen en resultaten van de  cursisten. IJsbreker Plus Online beschikt over een uitgebreide docentenmodule waar u de  resultaten van de cursisten kunt volgen.    

 

8  

 

 

      Daarnaast zijn er andere manieren om zicht te houden op de vorderingen van cursisten. Zo kunt  u:   ‐ de cursisten observeren tijdens de periode van zelfstandig werken: begrijpen de cursisten de  instructies, kunnen ze de oefeningen maken, hebben ze veel hulp nodig, begrijpen ze waar ze  mee bezig zijn, hebben ze een goed werktempo, werken ze samen;  ‐ de cursisten observeren tijdens de groepsactiviteiten: kunnen ze meedoen aan de  groepsgesprekken, begrijpen ze de vragen/reacties en kunnen ze een reactie geven, kennen ze  voldoende woorden, spreken ze duidelijk;  ‐ gemaakte schrijfopdrachten innemen en bekijken;  ‐ gebruik maken van de toetsen in IJsbreker Plus (zie paragraaf 3.2);  ‐ eventueel individuele voortgangsgesprekken houden.         

 

9  

 

  3  Taalmodules en Vaardighedenroutes    3.1  Taalmodule of Vaardighedenroute    Taalmodule  Heeft u cursisten die voor alle vaardigheden (lezen, luisteren, spreken, schrijven) een niveaustap  moeten maken? Dan kunnen zij het best met de gehele Basis‐ en/of Vervolgmodule aan de slag  gaan. Zij moeten in elk geval de luister‐ en leesteksten met de nieuwe woorden doorgewerkt  hebben, voordat ze aan de spreek‐ en schrijfoefeningen in het werkboek beginnen. Op deze  manier wordt de aangeboden leerstof meteen verwerkt. Omdat dit in de praktijk niet altijd  mogelijk is, zijn de oefeningen in het werkboek zo geschreven dat ook cursisten die de  voorafgaande teksten nog niet gedaan hebben, de oefeningen wel kunnen doen. Dit levert  wellicht iets minder rendement op en het zal iets meer moeite kosten.  Geef altijd een richtlijn voor het tempo, bijvoorbeeld twee lessen per week. Cursisten die dat  willen, kunnen het traject verkorten door veel buiten de groepsles te werken.     Stap 1: luister‐ en leesteksten  Normaal gesproken beginnen de cursisten een les met één of meer luister‐ en leesteksten in  IJsbreker Plus Online. Dit kan thuis of op school. Ze maken in elk geval de oefeningen van de  onderdelen Luisteren, Lezen en Woorden bij de teksten. Als ze meer tijd hebben, kunnen ze  verder werken. Of ze beginnen, zo nodig in twee‐ of drietallen, met de oefeningen van het deel  Zelfstandig in het Werkboek.    Stap 2: de groepsles  In de groepsles daarna werken ze verder aan de oefeningen van het onderdeel Zelfstandig in het  Werkboek of aan groepsopdrachten. De docent begeleidt cursisten individueel of in groepjes. Zie  verder paragraaf 6.3 over de rol van de docent.     Het is handig om een vast moment te kiezen waarop de docent met de groep aan de  groepsopdracht werkt. Bij een heterogene groep kunt u oefeningen kiezen die passen bij de  lessen waar de meeste cursisten mee bezig zijn. Cursisten die al verder zijn, hebben deze  oefeningen toch overgeslagen. De oefeningen die met de docent worden gedaan hebben over het  algemeen een iets minder directe relatie met de teksten, zodat het moment waarop deze  oefeningen gedaan worden niet vastligt. Bij de spreekopdrachten zijn niveauverschillen geen  probleem, aangezien de cursisten de oefening op hun eigen niveau doen.    En zoals eerder gezegd, wanneer het verschil tussen de cursisten meer dan drie à vier  Taalsituaties beslaat, kunt u de groepsactiviteiten beter in subgroepjes doen.     Stap 3: de toets  Als cursisten alle oefeningen van een Taalsituaties afgerond hebben, maken ze een toets. De  vaardigheden Luisteren, Woorden, Verstaan en nazeggen en Regels van de taal worden in  IJsbreker Plus Online getoetst. Op de docentensite  staat een toets per Taalsituaties voor de  vaardigheden Lezen, Schrijven en Spreken. Deze toetsen kunnen geprint worden. 

 

10 

 

    Vaardighedenroute  U kunt ook cursisten hebben die maar voor één of twee vaardigheden een niveaustap moeten  maken. U kunt hierbij denken aan een oudkomer die alleen zijn lees‐ en schrijfvaardigheid naar  het juiste niveau hoeft te tillen. Voor hem/haar is werken met een vaardighedenroute het best.   Meer informatie over de vaardighedenroutes in IJsbreker Plus vindt u in de aparte handleiding  die te vinden is op de docentensite.    3.2  De taalmodules (niveau 0 – A2)    De taalmodules van IJsbreker Plus, de Basismodule en de Vervolgmodules OGO en Werk, bestaan  uit een cursistenlicentie, een docentensite en audio‐ en videomateriaal. Met de Basismodule  werkt de cursist van niveau 0 naar A1, met de Vervolgmodules OGO en Werk van niveau A1 naar  A2.     3.2.1  Cursistenmateriaal  Het cursistenmateriaal bestaat uit toegang tot het online programma van IJsbreker Plus en een  werkboek.     IJsbreker Plus online  De Basismodule is, net als de Vervolgmodules, verdeeld in negen “Taalsituaties” met elk een eigen  thema. De thema’s die aan bod komen zijn:    Basismodule  1 Kennismaken  2 Uren en dagen  3 Het weer  4 Vervoer  5 Boodschappen  6 Kleren  7 Winkels  8 De dokter  9 Bellen en betalen    Vervolgmodules    1 Leren    2 Televisie en internet    3 Vrije tijd    4 Buren en vrienden (OGO), Collega’s (Werk)    5 Wonen    6 Natuur en milieu    7 Instanties    8 Familie (OGO), Veilig werken (Werk)    9 Gezondheid (OGO), Werk zoeken (Werk) 

 

11 

 

    Met de Vervolgmodule Werk kunnen cursisten zich voorbereiden op professionele redzaamheid.  Een groot aantal teksten en opdrachten speelt zich af op de werkvloer. Veel teksten en  opdrachten zijn ontwikkeld rond een handelingssituatie. Met een handelingssituatie bedoelen  we een concrete situatie op het werk waarin cursisten waarschijnlijk zullen gaan functioneren.  Om in deze situaties goed te kunnen functioneren, hebben de cursisten niet alleen bepaalde  taalvaardigheden nodig maar ook kennis en vaardigheden rond werk en houding op het werk.  Deze drie aspecten worden regelmatig geoefend.  De volgende handelingssituaties zijn in de Vervolgmodule Werk geselecteerd en uitgewerkt:  1 Sociaal functioneren  2 Samenwerken  3 Overleggen  4 Een verzoek doen en reageren op een verzoek  5 Kritiek geven en kritiek krijgen  6 Instructies/werkopdrachten geven en begrijpen  7 Werkverslag doen    De handelingssituaties zijn in concrete situaties uitgewerkt voor verschillende relaties:  leidinggevende – werknemer en collega’s onderling. Om cursisten nog beter voor te bereiden op  de situaties waarin zij (gaan) functioneren en om de motivatie voor het leren van de taal wat te  vergroten, zijn in alle Taalsituaties sectorspecifieke spreek‐ en schrijfopdrachten opgenomen. De  cursisten kunnen kiezen uit vier sectoren. Dit zijn altijd de sectoren Handel, Techniek, Zorg. De  vierde sector betreft overige sectoren, zoals de horeca of de groenvoorziening. In de  Taalsituaties 8 en 9 zijn ook sectorspecifieke luister‐ en leesteksten.     Met het uitgebreide online programma kunnen per tekst luistervaardigheid, leesvaardigheid,  woordenschat, verstavaardigheid (waaronder klanken, uitspraak, intonatie en functies) en  grammatica en spelling geoefend worden. Cursisten gaan lineair door het lesmateriaal heen. U  bepaalt waar de cursist zal beginnen en hij krijgt vervolgens opdracht na opdracht op z’n  scherm. Ook maakt hij online aan het eind van de Taalsituaties een toets, en kunt u hem middels  een ‘papieren toets’ (te downloaden vanaf de docentensite) nog testen op lezen, schrijven en  spreken.     Na drie Taalsituaties kunt u de cursist aanvullend materiaal aanbieden. U doet dit vanaf de  docentensite. In ‘Overig materiaal’ vindt u de documenten die ‘Extra materiaal na Taalsituaties 3,  6 of 9’ heten. U kunt ze printen en uitdelen; de multimediale vragen (luisteren, verstaan &  nazeggen) kunt u voor de cursist ‘aanzetten’ zodat hij ze kan maken. Met dit ‘Extra materiaal’  wordt de leerstof uit drie voorgaande Taalsituaties herhaald. Het begint met  herhalingsoefeningen waarin een aantal taalhandelingen uit het Raamwerk NT2, die in de  voorafgaande Taalsituaties geoefend zijn, terugkomen. Het tweede deel (Toepassen) bestaat uit  een video die aansluit bij de taalhandelingen uit het Raamwerk NT2. Hiermee krijgt de cursist de  mogelijkheid om die kennis over een situatie op of rond het werk nogmaals toe te passen.    

 

12 

 

  Ook heeft u de mogelijkheid de cursist toegang te geven tot de boomstructuur van IJsbreker Plus  online. De cursist kan dan, binnen het materiaal dat u voor hem heeft geselecteerd, zelf bepalen  wanneer hij aan welke vaardigheid en oefening gaat werken.     Met IJsbreker Plus Online kan de cursist aan de volgende vaardigheden werken:  1  Kijken (alleen bij video’s)  2  Luisteren  3  Lezen  4  Woorden  5  Verstaan en nazeggen  6  Regels van de Taal  7  Spelling   8  Spreken    Het onderdeel Spelling (7) zit niet standaard in het pakket. U kunt dit vanaf de docentensite  klaarzetten voor een cursist. Het is te vinden onder ‘additioneel materiaal voor  middenopgeleiden met profiel Werk’. De cursist krijgt dan online aanvullend materiaal. Bij  ‘Overig materiaal’, ‘Taalmodules’, ‘Aanvullende lees‐ en schrijfopdrachten voor  middenopgeleiden’ vindt u ook nog meer materiaal voor middenopgeleiden.    Spreken (8) is in het online programma geen volwaardige vaardigheid. In alle Taalsituaties is bij  een tekst een vrije spreekopdracht opgenomen bij een videofragment. De meeste  spreekopdrachten staan echter in het werkboek.    IJsbreker Plus online biedt verder:   ‐ een multimediaal woordenboek;  ‐ transcripten van de luisterteksten;  ‐ een toets per Taalsituaties;  ‐ de mogelijkheid om buiten de Taalsituaties om met taalwijzers te oefenen;  ‐ de mogelijkheid om thuis of elders te werken waarbij de voortgang en de resultaten  automatisch worden bijgehouden;  ‐ feedback in de vorm van goed of fout, en soms middels een taalwijzer;  ‐ een uitgebreid resultatenoverzicht;  ‐ een uitgebreide helpfunctie in de steuntalen Engels, Frans, Spaans, Turks en Arabisch;  ‐ helpkaarten voor de cursist in de verschillende steuntalen;    IJsbreker Plus Werkboek  Naast het online programma is er een werkboek beschikbaar dat u voor de cursist kunt  aanschaffen. Het Werkboek van elke module bestaat, net als het online programma, uit negen  “Taalsituaties” met elk een eigen thema. Alle Taalsituaties bestaan uit vijf lessen met spreek‐ en  schrijfopdrachten. Ook zijn er Taalwijzers die de grammaticale leerstof uit een tekst toelichten.  Daarnaast zijn er oefeningen in verstaan en nazeggen en buitenschoolse opdrachten (Praktijk).  Al deze opdrachten sluiten aan bij de lees‐ en luisterteksten die de cursist online  doorwerkt. De  woorden die de cursist op de computer geoefend heeft, komen terug in deze opdrachten. 

 

13 

 

    De oefeningen zijn per les onderverdeeld in oefeningen om zelfstandig door te werken en  oefeningen voor de groep en de docent. Het onderdeel ‘Met de docent’ komt niet in elke les voor,  en ook wordt niet bij elke tekst aan alle vaardigheden gewerkt. De afronding (Tot slot), bestaat  uit een tekening of een video rond het thema van die Taalsituaties, gevolgd door enkele  opdrachten. Achter in het werkboek staan de antwoorden bij de (meeste) oefeningen.     Na  drie Taalsituaties wordt door middel van het onderdeel ‘Oefenen voor het  inburgeringsexamen’ teruggekeken op de leerstof. Dat gebeurt vanuit het perspectief van de  cruciale praktijksituaties. Meer informatie hierover vindt u in de aparte handleiding bij dit  onderdeel.     3.2.2  Docentensite  Het docentenmateriaal bestaat uit een licentie voor een docentensite waarop u de handleidingen  en het audio‐ en videomateriaal bij de verschillende onderdelen vindt. Ook heeft u toegang tot al  het cursistenmateriaal, zowel het online materiaal als het aanvullende materiaal zoals  werkbladen en transcripten, de sectorspecifieke lees‐ en schrijfopdrachten bij de Vervolgmodule  Werk, materiaal bij de cp’s, workshops en (printbare) toetsen. Ook is er extra, los inzetbaar  materiaal beschikbaar, zoals woordenschriften en grammatica‐oefeningen.    Op de docentensite beheert u ook de gegevens van uw cursisten en u bepaalt er met welk  materiaal ze aan de slag gaan. Ook krijgt u hier inzicht in de voortgang en resultaten van uw  cursisten.    Meer informatie hierover vindt u in de handleiding over de werking en mogelijkheden van de  docentensite.     3.2.3  Het geluid‐ en beeldmateriaal  Bij het inspreken van de teksten is gestreefd naar een zo natuurlijk mogelijke manier van  spreken in een normaal tempo. Er is bewust gekozen voor sprekers met verschillende, lichte  accenten. Er zijn ook enkele sprekers van buitenlandse afkomst. De transcripten van de  luisterteksten zijn te vinden op de docentensite van IJsbreker Plus en kunnen geprint worden.       3.3  Keuze en ordening van de leerstof    Natuurlijke taal  Het materiaal in de taalmodules van IJsbreker Plus bestaat uit natuurlijke taal. Dit heeft als  consequentie dat er vanaf het begin grammaticaal minder eenvoudige structuren in voorkomen.  Omdat authentiek materiaal voor het beginniveau vrijwel altijd te moeilijk is, is het materiaal  herschreven. Hierbij is veel zorg besteed aan het behoud van de natuurlijkheid van de taal.    Thematische ordening 

 

14 

 

  De leerstof is thematisch geordend. De thema’s in de Basismodule en in de Vervolgmodule OGO  sluiten aan bij onderwerpen binnen de domeinen OGO en KNS. In de Vervolgmodule Werk zijn er  vooral thema’s rond werk. Thema’s zijn bijvoorbeeld: personalia, tijd, vervoer, media, vrije tijd,  gezond en veilig werken. Bij de keuze is gekeken of de thema’s interessant en relevant zijn voor  de doelgroep, ook met het oog op het inburgeringsexamen.     Cyclische ordening  De leerstof wordt niet in één keer aangeboden maar verdeeld over “Taalsituaties”. Wanneer  bepaalde leerstof later terugkomt, wordt de eerder aangeboden stof herhaald en verdiept. Een  voorbeeld hiervan zijn de werkwoordsvormen in de eerste Taalsituaties.    Selectie taalfuncties  De keuze van het aanbod taalfuncties is gebaseerd op de volgende bronnen: Doelen NT2, Over de  drempel naar sociale redzaamheid (Coumou, W. e.a., NCB, Utrecht 1987), Threshold Level 1990  (Van Ek, J.A. en J.L.M. Trim, Raad van Europa, Straatsburg 1991) en het Raamwerk NT2 (BVE  Raad, De Bilt 2002).    Selectie woordenschat   In het taalmateriaal van IJsbreker Plus worden in totaal 1400 leerwoorden aangeboden; 800 in  de Basismodule en 600 in de Vervolgmodules. Deze woorden staan bij de teksten waarin ze  voorkomen en worden geoefend. De woorden zijn gekozen op basis van relevantie en frequentie.  Ongeveer 825 van de woorden komen voor in het Basiswoordenboek Nederlands (De Kleijn en  Nieuwborg, Wolters‐Noordhoff, Groningen,1996, ISBN 90 01 47071 8). Dit woordenboek wordt  gebruikt als referentie voor tekstdekking bij het Staatsexamen voor het Diploma Nederlands als  tweede taal, programma 1. Daarnaast komt er nog een klein aantal extra woorden voor die niet  worden geoefend,  onder andere beroepstaalwoorden in de Vervolgmodule Werk. Tot slot zijn in  de cp‐opdrachten woorden opgenomen die relevant zijn voor het functioneren in de  desbetreffende praktijksituatie, met name op het gebied van KNS. Bij deze woorden is een  betekenis of omschrijving opgenomen van het begrip.    Selectie grammatica  IJsbreker Plus biedt in bescheiden mate grammaticale structuren aan, passend binnen de in het  Raamwerk NT2 gestelde eindtermen. De aangeboden grammatica wordt ook geoefend.            

 

15 

 

  4   Voorbereidingsmateriaal voor het inburgeringsexamen    Het inburgeringsexamen bestaat uit een taalexamen en een examen over de Nederlandse  samenleving. Aan beide onderdelen wordt in IJsbreker Plus gewerkt.     Veel kennis over de Nederlandse samenleving zit verwerkt in de teksten en opdrachten bij de  lees‐ en luisterteksten in de taalmodules. Uit de teksten blijkt dat meisjes naar school gaan,  vrouwen onderzocht worden door mannelijke artsen, twee mannen samen kunnen leven, je wel  een praatje over het weer maakt met een buurman maar niet zo gauw over geld, dat je de  geboorte van een kind aangeeft bij de gemeente. In de verwerkingsoefeningen worden cursisten  bewust gemaakt van deze kennis van de samenleving, onder andere in opdrachten waarin  cursisten de gewoonten en gebruiken in Nederland vergelijken met de situatie in hun eigen land.  Werken met het taalmateriaal in IJsbreker Plus betekent dus voortdurend werken aan de  eindtermen van KNS.    4.1  Cp‐opdrachten    In IJsbreker Plus is bij alle cruciale praktijksituaties (cp’s) een uitgebreide opdracht ontwikkeld,  vergelijkbaar met de voorbeeldassesments van het Inburgeringsexamen. De opdracht speelt zich  meestal af rond één situatie, zoals ook in het examen gebeurt. Op die manier hoeft de cursist zich  niet steeds in nieuwe situaties in te leven. Net als bij de cp’s zijn ook bij de eindtermen van KNS  opdrachten ontwikkeld.   

    Meer informatie over de cp‐ en KNS‐opdrachten vindt u in de aparte handleiding die te vinden is  op de docentensite.     

16 

 

    4.2  Oefenprogramma KNS    Behalve de cp‐opdrachten is er ook nog een oefenprogramma bij KNS opgenomen in IJsbreker  Plus. Per cp krijgt de cursist een aantal oefenvragen, meest meerkeuze‐ of invulvragen. Er zijn  geen tekstjes opgenomen in het oefenprogramma.   

    U kunt een cursist met dit oefenprogramma laten werken als hij de cp‐opdrachten heeft gedaan  en extra wil oefenen. Ook zou u het programma kunnen inzetten nog vóórdat een cursist met de  cp‐opdrachten gaat werken; u kunt dan bepalen of de cursist al genoeg over een bepaald  onderwerp weet.      4.3  Proefexamens Taal en KNS    Een van de onderdelen van IJsbreker Plus is de Examenmodule. In deze examenmodule kan de  cursist een proefexamen maken dat in opzet zo nauw mogelijk aansluit bij de onderdelen  Elektronisch Praktijkexamen (EPE) en examen Kennis van de Nederlandse Samenleving (KNS)  van het Inburgeringsexamen. Elk proefexamen EPE of KNS bestaat uit 43 items, die random uit  een database worden geselecteerd.    De cursist krijgt geen feedback bij zijn antwoord. Hij krijgt een totaalscore na het afronden van  het proefexamen. Als de cursist voor het Examen KNS 62% van de vragen goed beantwoord  heeft of voor het Examen EPE 73% van de vragen, is het resultaat voldoende. Onder dit  percentage is het resultaat onvoldoende. Naast de totaalscore krijgt de docent en de cursist 

 

17 

 

  inzicht op welke onderdelen hij vooral nog fouten maakt. Dus: bij welke CP of welke vaardigheid  scoort hij onder de norm, met daarbij het advies om daar nog verder aan te werken.    

 

 

18 

 

  5   Workshops    In IJsbreker Plus is naast de taalmodules ook een aantal workshops opgenomen, te weten:    1. Kijken naar leren  De workshops Kijken naar leren zijn bedoeld om cursisten bewust te maken van hun leer‐ en  studievaardigheden en ze daar verder mee te helpen. Dit wordt gedaan aan de hand van  concrete vragen en opdrachten.     2. Taal op het werk  Cursisten die het inburgeringsexamen gaan afleggen met het profiel Werk hebben naast het  leren van de taal en het voorbereiden op het examen door cp‐training ook behoefte aan  voorbereiding op de Nederlandse werkcultuur. Taal op het werk bestaat uit negen workshops  die in die behoefte voorzien.     3. Werken met het woordenboek  In de workshops Werken met het woordenboek leert de cursist het Van Dale Pocketwoordenboek  Nederlands als tweede taal (NT2) te gebruiken.    4. Werken met de computer   In de workshops Werken met de computer leert de cursist te werken met internet. Ook zijn er  workshops om te leren werken met Word en met een (gratis) e‐mailprogramma.    Voor meer informatie verwijzen we u graag naar de handleidingen die, net als de workshops  zelf, te vinden zijn op de docentensite. 

 

19 

 

  6  Achtergrondinformatie     6.1  Zelfstandig leren werken     Kennismaking met IJsbreker Plus Online en het werkboek  In de eerste Taalsituaties van de Basismodule IJsbreker Plus maken de cursisten kennis met  Online, het werkboek, en de manier van werken met de methode. Taalsituaties 1 wordt dan ook  gezamenlijk, met de docent, doorgewerkt. Besteed veel aandacht aan de manier van werken, de  oefenvormen, het materiaal en de instructies. Dit zorgt ervoor dat de cursisten goed voorbereid  zijn op het werken met IJsbreker Plus en zij de overige Taalsituaties steeds minder  docentgestuurd les hoeven te krijgen. Gebruik daarbij de leeswijzer voor in het werkboek met de  uitleg van de symbolen die in het werkboek en het online programma gebruikt worden.    Zet de tafels en stoelen zo neer dat er gemakkelijk in tweetallen en groepjes gewerkt kan  worden. Vertel de cursisten dat ze in de cursus veel zelf aan het werk gaan. Dit kan alleen of  samen en is afhankelijk van het niveau. Geef aan dat het belangrijk is dat de cursisten vragen  stellen aan elkaar of aan de docent.   Met behulp van een beamer kunt u op eenvoudige wijze het computerprogramma IJsbreker Plus  Online uitleggen en demonstreren. Ook is er een powerpointpresentatie die u kunt gebruiken om  het programma te demonstreren en een document dat u aan uw cursisten kunt geven.    Laat de cursisten de eerste keer in tweetallen met IJsbreker Plus Online kennismaken. Zo kunnen  ze elkaar helpen en het programma leren kennen voordat ze er echt mee aan het werk gaan.     Werken met IJsbreker Plus Online  Als de cursisten enigszins overweg kunnen met een computer, kunnen zij de opdrachten van  IJsbreker Plus Online maken. De opdrachten die bij de eerste Taalsituaties horen zijn eenvoudig  van aard. Ook de instructies zijn kort gehouden. Desgewenst kunnen de cursisten de instructies  ook in een van de steuntalen meelezen.     Overigens wordt in de eerste paar workshops van Kijken naar leren ook aandacht besteed aan  het werken met IJsbreker Plus Online en met het Werkboek. Kijk voor meer informatie in de  workshops Kijken naar leren en de handleiding erbij, die beide te vinden zijn op de docentensite.    Instructies in het Werkboek  Taalsituaties 1  In het Werkboek worden verschillende oefenvormen gebruikt. Bij nieuwe oefenvormen is een  duidelijke instructie nodig. Deze instructie bestaat uit de volgende stappen:  ‐ lees de oefening voor;  ‐ doe de oefening voor op het bord;  ‐ verwijs naar het voorbeeld in het boek.   In Taalsituaties 1 is bij veel oefeningen een voorbeeld opgenomen.   Als dezelfde oefenvorm een paar keer is voorgekomen, kunt u volstaan met het voorlezen van de  oefening en te wijzen op het voorbeeld in het boek.   In een volgende fase lezen cursisten de oefening zelf stil door. Daarna behandelt u één zin per  oefening (of oefentype) klassikaal om na te gaan of iedereen de oefening begrijpt. De rest van de   

20 

 

  oefening wordt individueel of in groepjes gemaakt. U kunt langslopen en kijken of de oefening  goed uitgevoerd wordt.    Taalsituaties 2  Vanaf Taalsituaties 2 worden oefeningen die veelvuldig voorkomen zelfstandig gemaakt. Dit  gebeurt tijdens de groepsles zodat u er zicht op houdt en eventueel kunt bijsturen. Help de  cursisten indien nodig, maar grijp niet te snel in. Bespreek de oefeningen met de groep na. Bij  een heterogene groep gebeurt dit in subgroepjes. Cursisten die het moeilijk vinden om de  oefeningen zelfstandig te maken, kunnen aansluiten bij iemand die dezelfde taal spreekt.     Taalsituaties 3  Vanaf Taalsituaties 3 bestaat de groepsles voor een deel uit zelfstandig werken (al dan niet met  IJsbreker Plus Online) en een deel groepsgericht werken. Stimuleer de cursisten om aan het begin  van de groepsles direct zelf aan het werk te gaan met het Werkboek. Maak vooraf duidelijk óf er  in de les ook groepsgericht gewerkt wordt en, zo ja, op welke momenten. Wanneer u merkt dat  veel cursisten met bepaalde instructies of oefenvormen problemen hebben, kunt u deze  nogmaals klassikaal uitleggen en voordoen.     Zelf antwoorden nakijken in IJsbreker Plus Online  Bij alle oefeningen in Online kunnen cursisten hun antwoorden controleren. Ze gebruiken  hiervoor de knop ‘Kijk na’. De goede antwoorden worden groen gearceerd, de verkeerde  antwoorden worden rood en het goede antwoord wordt blauw gemaakt. Daarna kunnen de  cursisten de oefening nogmaals maken door de knop ‘Herhaal’ te gebruiken. De resultaten op de  oefeningen worden opgeslagen en zijn in te zien door de cursist zelf en de docent. De docent kan  dit via de docentensite doen. Dit geldt niet voor de oefeningen waar de cursist zijn eigen mening  of idee kan geven (te herkennen aan de opdracht: Kies jouw antwoord). Van deze oefeningen  worden alle antwoorden goed gerekend en er wordt geen resultaat bewaard.    Zelf antwoorden nakijken in het Werkboek   Met de taalmodules van IJsbreker Plus kunnen de cursisten zelf hun oefeningen uit het Werkboek  nakijken. Een goed moment om hier mee te beginnen is vanaf Taalsituaties 2. De antwoorden  staan achter in het Werkboek.     U kunt de cursisten op de volgende manier vertrouwd maken met het zelf nakijken van hun  werk.  ‐ Laat de cursisten eerst zelf de vragen van de oefening beantwoorden. Zoek vervolgens met de  cursisten de antwoorden bij de oefening op. Laat zien waar het nummer van de oefening staat en  het nummer van de vragen. Leg uit dat er vaak alleen a of b staat in plaats van het letterlijke  antwoord. Bespreek de antwoorden één voor één.   ‐ De volgende stap is dat u wel samen met de cursisten de antwoorden opzoekt, maar dat de  cursisten de oefeningen zelf nakijken. U controleert of het goed gaat.  ‐ Vervolgens laat u de cursisten het werk helemaal zelf nakijken. Bespreek in eerste instantie alle  antwoorden en ga dan langzaam over tot het bespreken van alleen die antwoorden waar  cursisten veel fouten in hebben gemaakt   

 

21 

 

  Blijf in de lessen regelmatig observeren of de cursisten erin slagen de antwoorden op te zoeken  én na te kijken. Benadruk dat het belangrijk is om bij een foutief antwoord terug te gaan naar de  oefening en eventueel de tekst, om te kijken waarom het antwoord fout is. Sommige cursisten  vinden het erg vervelend om foute antwoorden in hun werkboek te hebben staan. Zij schrijven  de antwoorden bijvoorbeeld over of gummen de foute antwoorden uit. Probeer de cursisten  duidelijk te maken dat zij van hun fouten juist kunnen leren. Het is daarom beter om het foute  antwoord te laten staan en het goede antwoord erbij te schrijven.  In Workshop 6 van Kijken naar Leren wordt aandacht besteed aan het zelf nakijken van  oefeningen.    Eigen tempo  Vertel aan het begin van de cursus dat de cursisten in hun eigen tempo kunnen werken.  Cursisten die thuis een computer hebben, kunnen verder werken met IJsbreker Plus Online. Via  de docentensite houdt u overzicht over het online werk van de cursisten. Verder kunnen de  cursisten alle oefeningen van het onderdeel Zelfstandig thuis doen, behalve de opdrachten die in  tweetallen of groepjes gedaan worden. Tijdens de periode van zelfstandig werken in de  groepsles kunt u het thuis gemaakte werk steekproefsgewijs bekijken.  Door meer of minder thuis te werken, kunnen cursisten invloed uitoefenen op de duur van het  traject. Dit zal de motivatie van enkele cursisten bevorderen. Voorwaarde is wel dat snelle  cursisten steeds door kunnen gaan, eventueel in een andere groep.       6.2  De vaardigheden in de taalmodules: beschrijving en werkwijze    6.2.1  Luisteren  Het luisteren naar een nieuwe taal is volgens ons de eerste toegang tot die taal. Daarom ligt in  IJsbreker Plus Basismodule en in de eerste Taalsituaties van de Vervolgmodules OGO en Werk de  nadruk op de luistervaardigheid en zijn de meeste teksten luisterteksten. Daarna is de  verhouding leesteksten – luisterteksten ongeveer gelijk. Vanaf het begin wordt er gewerkt aan  de functionele luistervaardigheid. Hieronder verstaan wij het begrijpen van natuurlijk gesproken  Nederlands.  Begrijpend luisteren wordt geoefend in de verschillende luisterrondes bij elke tekst. Een  belangrijke, tussenliggende stap tussen de luisterrondes en de overige verwerkingsoefeningen is  de opdracht ‘Luister naar de tekst en lees mee’. Met behulp van deze oefeningen leren de  cursisten woorden herkennen en leren zij het onderscheid tussen geschreven en gesproken taal.     De cursisten werken aan luistervaardigheid in IJsbreker Plus Online. Het onderdeel Luisteren is  als volgt opgebouwd:  Oefening 1  De cursisten luisteren naar de tekst.  Oefening 2  Ze lezen de vragen van de begripsoefeningen, luisteren nogmaals naar de tekst en  beantwoorden de vragen. Met de ‘Kijk na’ knop controleren ze hun antwoord.  Oefening 3  Een tweede begripsoefening bij de luistertekst die op dezelfde manier wordt  gedaan.  Oefening 4  De cursisten luisteren naar de tekst en lezen de tekst mee.      

22 

 

  Wanneer cursisten slecht scoren op luistervaardigheid, kan dit verschillende oorzaken hebben.   De cursist beschikt over een te kleine woordenschat, zodat een tekst te veel onbekende woorden  bevat om de tekst te kunnen begrijpen.   De cursist heeft problemen met het herkennen van woorden in verbonden spraak.   De cursist heeft echt een probleem met luistervaardigheid.     In de eerste twee situaties is het niet zinvol om nog meer te werken aan luistervaardigheid. De  cursisten kunnen dan beter extra oefenen met de woorden of extra oefenen met de vaardigheid  Verstaan en nazeggen.   In de laatste situatie is extra oefenen met de luisterteksten natuurlijk wel zinvol. IJsbreker Plus  Online biedt de mogelijkheid om te differentiëren per vaardigheid. U kunt het programma zo  instellen dat de cursist een aantal luisterteksten achter elkaar kan doen.     In de Vervolgmodule Werk komen in alle Taalsituaties minimaal twee luisterteksten voor die  over een situatie op het werk gaan. Deze bieden relevant taalaanbod en kennis over  beroepsvaardigheden en houdingsaspecten in de betreffende werksituatie. Daarnaast bieden de  Taalsituaties 8 en 9 nog elk twee sectorspecifieke luisterteksten aan. De cursist kan hierbij een  keuze maken tussen een luistertekst op het gebied van Handel, Zorg, Techniek of Overig (zoals  horeca of groenvoorziening).    Indien nodig kunt u met de groep nog eens naar een luistertekst luisteren en/of een video laten  bekijken. U vindt het audio‐ en videomateriaal op de docentensite. De transcripten van de  teksten kunt u printen vanaf de docentensite. Indien u die mogelijkheid ter beschikking stelt,  kunnen de cursisten de teksten ook zelf printen.   In Kijken naar leren, workshop 4, is er aandacht voor het omgaan met luisterteksten.    6.2.2  Verstaan en nazeggen  Onder de titel Verstaan en nazeggen wordt in IJsbreker Plus vanaf het begin geoefend met  klanken, woordaccenten, lettergrepen, zinsaccenten, woordherkenning, ritme en  intonatiepatronen. Het nazeggen van zinnetjes met een goede intonatie in het juiste ritme maakt  de cursisten vertrouwd met de manier waarop het Nederlands wordt gesproken.  Verstaan en nazeggen kan geheel zelfstandig worden geoefend met IJsbreker Plus Online. Toch is  het zinvol om dit onderdeel regelmatig in de groep aan bod te laten komen. Hoewel de  problemen met Verstaan en nazeggen per cursist sterk kunnen verschillen is het belangrijk om  in de groep regelmatig feedback te geven. Daarom staan er in het Werkboek, bij het onderdeel  Met de docent, regelmatig oefeningen voor Verstaan en nazeggen. In alle Taalsituaties van het  Werkboek zijn één of meer taalriedels opgenomen. In een taalriedel oefenen cursisten specifiek  met ritme, intonatie en vooral ook met tempo.    Het onderdeel Verstaan en nazeggen bevat in IJsbreker Plus Online en het Werkboek de volgende  oefeningen:    Functie‐oefeningen 

 

23 

 

  In de functie‐oefeningen worden veelal de taalfuncties uit de taalwijzers geoefend. Er zijn twee  soorten functie‐oefeningen: ‘Is de dialoog goed?’ en ‘Wat is een goede reactie?’. In de eerste  oefening hoort de cursist een dialoogje van twee zinnen en moet de cursist aangeven of het  dialoogje klopt. De zinnen staan niet op het scherm. In de tweede oefening hoort de cursist een  zin of vraag en moet de cursist de goede reactie kiezen. De reactie kan zowel beluisterd als  gelezen worden. Als er een taalwijzer aan de oefening is gekoppeld, verschijnt de knop  ‘taalwijzer’ nadat de cursist op ‘Kijk na’ heeft geklikt. Als de cursist op de knop ‘taalwijzer’ klikt,  krijgt hij de bijbehorende taalwijzer te zien. Deze oefeningen komen alleen voor in IJsbreker Plus  Online.       Klankoefeningen  Voorbeelden van klankoefeningen zijn: hoor je een /a/?, hoor je een /a/ of een /aa/? Klinken de  woorden hetzelfde? De klanken worden voornamelijk geoefend op woordniveau aan de hand  van (meestal) bekende woorden. Wijs cursisten op de notatie van een klank door middel van / /.  De klanknotatie kan anders zijn dan de schrijfwijze (bijvoorbeeld de /a/ in ‘staan’). In bijlage 1  van de docentenhandleiding bij de Basismodule vindt u een uitgebreid overzicht van de klanken  met aandacht voor de didactiek en werkwijze. Deze oefeningen komen zowel in IJsbreker Plus  Online als in het werkboek voor.    Oefeningen met lettergrepen  Bij deze oefeningen laat u eerst het woord horen. Daarna moeten de cursisten aangeven uit  hoeveel lettergrepen het woord bestaat. U kunt eventueel ook samen de lettergrepen tellen.  Vooral lettergrepen die geen klemtoon hebben of die min of meer ingeslikt worden, zijn moeilijk  te horen. Deze oefeningen komen zowel in IJsbreker Plus Online als in het werkboek voor.    Oefeningen in woordaccent  Deze oefening volgt vaak op een oefening met lettergrepen. De cursisten horen een woord en  geven vervolgens aan waar het accent valt. Wanneer cursisten het accent niet goed horen, kunt u  het accent steeds op een andere lettergreep laten vallen. Zeg het woord dan nogmaals met het  accent op de goede lettergreep totdat de cursisten de goede uitspraak herkennen. Deze  oefeningen komen zowel in IJsbreker Plus Online als in het werkboek voor.    Oefeningen in woordherkenning  Hieronder geven we een aantal voorbeelden van dit soort oefeningen.  ‐ ‘Hoeveel woorden hoor je?’  De cursisten moeten het aantal woorden in de zin tellen. Vooral kleine woordjes (lidwoorden,  voorzetsels) zijn moeilijk te herkennen. Bij de feedback krijgt de cursist de zin op het scherm te  zien.  ‐ ‘Welk woord hoor je?’  De cursisten krijgen een zin te horen waarin een woord ontbreekt. Er worden hun drie  antwoordmogelijkheden gegeven, waarvan er een goed is.  ‐ ‘Hoor je de zin?’  De cursisten luisteren naar de luistertekst en kruisen aan welke zinnen ze horen.   De laatste oefening komt alleen in IJsbreker Plus Online voor, de andere ook in het Werkboek.  

 

24 

 

    ‘Zeg na’  Deze oefening bestaat uit losse zinnen die uit de luisterteksten komen. Vaak worden deze zinnen  ook weer gebruikt in de spreekoefeningen. In de eerste Taalsituaties kunt u de woorden en  zinnen van de oefeningen beter zelf uitspreken. Dat is makkelijker dan met de audio van de  docentensite. De cursisten zien dan ook de bewegingen van de mond. Zorg voor een natuurlijk  spreektempo en een goede intonatie. Later kunt u de audio gebruiken. Zeg de zinnen één voor  één en laat de cursisten de zinnen in koor nazeggen. Zo hebben de cursisten steun aan de groep.  In IJsbreker Plus Online kunnen de cursisten hun antwoord opnemen, zodat ze zichzelf kunnen  terug horen.     Taalriedel  Een taalriedel bestaat meestal uit een dialoog. Bij een taalriedel is het belangrijk dat deze in een  bepaald tempo en met een bepaald ritme uitgesproken wordt. Doe deze oefening daarom altijd  met de audio van de docentensite. Laat de taalriedel eerst een keer horen. Controleer of alle  zinnen duidelijk zijn. Daarna verdeelt u de groep in twee groepen. Elke groep krijgt één van de  twee rollen. Doe zelf met een groep mee om het tempo en ritme vast te houden. Wissel na een  paar keer oefenen de rollen om. Eventueel kunt u de taalriedel ook nog in tweetallen laten  oefenen.  Deze oefening komt niet voor in IJsbreker Plus Online.    Gatentekst  Bij elke luistertekst is een gatentekst aanwezig. De cursist luistert naar de tekst en leest  ondertussen mee op het scherm. In de tekst op het scherm zijn woorden weggelaten. Bij de tekst  staan de in te vullen woorden. De cursist sleept het juiste woord naar de goede plaats. Deze  oefening staat alleen in IJsbreker Plus Online.     6.2.3  Lezen  Naast luistervaardigheid is ook leesvaardigheid belangrijk. Al lezend moeten de cursisten leren  om informatie te verwerken. Daarnaast is er aandacht voor ondersteunend lezen, dat wil zeggen:  het leren van nieuwe woorden, het opbouwen van woordbeelden en het wennen aan  zinspatronen en grammaticale structuren. Net als bij Luisteren wordt het Lezen geoefend in een  aantal leesrondes. Het tempo waarin cursisten lezen is heel verschillend. De leesteksten en de  begripsvragen worden daarom zelfstandig doorgewerkt     Er wordt in IJsbreker Plus Basismodule een begin gemaakt met het ontwikkelen van  leesstrategieën. Daarbij leren de cursisten tekstsoorten te herkennen, gebruik te maken van  kopjes en te zoeken op trefwoorden. Een aantal teksten is gericht op het opzoeken van  belangrijke informatie, zogenaamde extensieve leesteksten. Deze teksten hoeven niet geheel  gelezen te worden (denk aan informatieborden en schema’s). De cursist oefent deze strategie  met IJsbreker Plus Online.     In de Vervolgmodule Werk zijn, net als bij luisteren, teksten opgenomen die cursisten op hun  werk kunnen tegenkomen, zoals een instructie of mededeling. Daarnaast bieden de Taalsituaties 

 

25 

 

  8 en 9 ook elk twee sectorspecifieke leesteksten. De cursist kan hierbij een keuze maken tussen  een luistertekst op het gebied van Handel, Zorg, Techniek of Overig.    Informatieve (of intensieve) leesteksten   De oefeningen met de informatieve leesteksten zijn als volgt opgebouwd:  1. De cursisten lezen de instructie van de eerste oefening. Bij de instructie staat meestal ook kort  iets over de tekst.  2. Vervolgens lezen ze de vragen van de eerste oefening. Om de vragen van deze oefening te  kunnen beantwoorden is het niet altijd nodig dat de cursist de tekst goed of helemaal moet  lezen. Dit staat in de instructie aangegeven.  3. De cursisten beantwoorden de vragen.  4. Met de nakijkknop controleren ze hun antwoorden. Bij foute antwoorden lezen de cursisten  de tekst nogmaals en proberen ze te begrijpen waarom een ander antwoord het juiste was.  5. Vervolgens maken ze op dezelfde manier de tweede leesoefening.    Extensieve leesteksten  De oefeningen met de extensieve leesteksten zijn als volgt opgebouwd.  De cursisten lezen de instructie. In de instructie wordt duidelijk gemaakt dat de cursist de tekst  niet helemaal moet lezen, maar het antwoord moet proberen te zoeken.   De cursisten lezen eerst de vragen en vervolgens zoeken ze per vraag het antwoord in de tekst.  Met de nakijkknop controleren ze de antwoorden. Bij foute antwoorden lezen de cursisten de  tekst nogmaals en proberen ze te begrijpen waarom een ander antwoord het juiste was.     6.2.4  Spreken  Vanaf het begin van de Basismodule wordt er gewerkt aan gespreks‐ en spreekvaardigheid.   Deze vaardigheid is voornamelijk gericht op het oefenen van communicatieve routines en het  kunnen voeren van standaard gesprekjes in alledaagse situaties en situaties op school/opleiding  of werk.     In de Vervolgmodule Werk kunnen de cursisten bij een aantal spreekopdrachten een sector  kiezen waarbinnen ze de opdracht willen doen. Bij deze oefeningen hoort dan een werkblad  (herkenbaar aan het pictogram). Taalsituaties 8 en 9 hebben een aantal grote, complexe  spreekopdrachten waarin het houdingsaspect de meeste aandacht krijgt. Deze opdrachten  worden gezamenlijk met de groep gedaan. De spreekopdrachten zijn zo gekozen dat ze  realistisch en functioneel zijn voor de doelgroep. Dat betekent dat er in de opdrachten soms  woorden zitten die niet in teksten aangeboden worden maar die wel op de werkvloer  voorkomen. We hebben ervoor gekozen om de situaties zo authentiek mogelijk te laten zijn ook  al betekent dit dat er soms onbekende woorden in voorkomen. We hebben het aantal zo beperkt  mogelijk gehouden en waar mogelijk voorzien van afbeeldingen.  De oefeningen voor spreken komen allemaal in het Werkboek voor, of cursisten kunnen de  oefeningen printen vanuit IJsbreker Plus Online als u die functionaliteit heeft geactiveerd.     Werkwijze 

 

26 

 

  De spreekopdrachten worden vaak geïntroduceerd door een ‘Zeg na’‐oefening in het onderdeel  Verstaan en nazeggen. Zo oefenen de cursisten de klank en intonatie van het Nederlands. De  zinnen komen vervolgens terug in de spreekopdrachten. Bij een aantal spreekopdrachten  worden twee soorten voorbeelden gegeven: een eenvoudig voorbeeld en een wat moeilijker  voorbeeld. Veel spreekopdrachten bestaan uit een rollenspel. De cursisten voeren het gesprek  eerst met de tekst erbij en vervolgens zonder de tekst. Een groot deel van de spreekopdrachten  doen de cursisten zelfstandig, in tweetallen of kleine groepjes tijdens de periode van zelfstandig  werken. Een cursist kiest één of meer cursisten om de spreekopdracht mee te doen, of u geeft  aan welke cursisten samenwerken. Complexere spreekopdrachten of spreekopdrachten met de  hele groep worden gezamenlijk met de docent gedaan.     Nabespreken  Wanneer de cursisten op hetzelfde moment met de spreekopdrachten bezig zijn, kunt u de  oefening met de groep nabespreken. Laat bijvoorbeeld één of meer tweetallen de oefening voor  de groep doen. De andere cursisten krijgen de opdracht om op verschillende dingen te letten  (uitspraak, of de dialoog loopt, de woordkeus, enzovoort). Ook kunt u met de groep een aantal  aandachtspunten behandelen die u tijdens het observeren zijn opgevallen. Zoals de uitspraak  van bepaalde woorden, het foutief gebruik van woorden of bepaalde, eenvoudige vormfouten.  Bij de oefeningen staan de aandachtspunten voor feedback vermeld. Bij de korte  spreekoefeningen is een klassikale nabespreking vaak niet nodig. Als u het wel doet, houd de  nabespreking in ieder geval kort.   Wanneer slechts een beperkt aantal cursisten op hetzelfde moment met de spreekoefening bezig  is, bespreekt u de oefening per tweetal of met het groepje cursisten. Dit hoeft echter niet altijd.  Er staan zoveel spreekoefeningen in IJsbreker Plus dat er voldoende gelegenheid is om feedback  te geven. Bovendien is het effect van veel oefenen groter dan het effect van veel feedback geven.  Bij de discussieachtige spreekopdrachten is een klassikale afronding wel zinvol en vaak  interessant. Rond zo’n spreekopdracht af met een groepsdiscussie. De nadruk bij de  spreekopdrachten ligt altijd op begrijpelijkheid en niet op vorm.     Tot slot  De Taalsituaties worden afgerond met een Tot slot, bestaande uit een tekening of video over het  thema. Gebruik de tekening of video om het taalaanbod te herhalen, eventueel nog te  verduidelijken en om cursisten te laten praten over hun ervaringen. Dat is zowel een goede  spreekoefening als een verrijking van de taalomgeving.   Bij de video’s in ‘Extra Materiaal na Taalsituaties 3, 6 of 9’ zijn ook spreekopdrachten  ontwikkeld. Bij deze spreekopdrachten gaat het zowel om taal als houding (zie de Handleiding  per Taalsituaties). Deze opdrachten zijn te vinden op de docentensite, onder ‘Overig materiaal’.     IJsbreker Plus Online  IJsbreker Plus Online biedt per Taalsituaties een maal het onderdeel Spreken aan. De cursist krijgt  een spreekopdracht naar aanleiding van een videofragment. Aan het einde van het  videofragment krijgt de cursist direct een vraag gesteld. Hij kan zijn reactie inspreken en  terugluisteren. Ook kan hij voorbeeldreacties beluisteren. Daarnaast kan de cursist in het 

 

27 

 

  onderdeel Verstaan en nazeggen receptief oefenen met taalfuncties uit de taalwijzer. Ook kan hij  werken aan uitspraak en intonatie.     6.2.5  Schrijven  Vanaf IJsbreker Plus Basismodule  wordt er gewerkt aan het ontwikkelen van de  schrijfvaardigheid. De nadruk hierbij ligt op de begrijpelijkheid en niet op de vorm. In de  Basismodule gebeurt dit voornamelijk ondersteunend, door het opbouwen van woordbeelden.  De cursisten moeten woorden opschrijven, invuloefeningen maken, zinnen aanvullen en dictees  maken (vooral in IJsbreker Plus Online). Ze maken zelf zinnen door woorden in de goede  volgorde te zetten of zinsdelen te combineren.  Er wordt ook aandacht besteed aan functionele schrijftaken als: het opschrijven van eigen  personalia, het adresseren van een ansichtkaart, het noteren van een afspraak en het schrijven  van een briefje. In IJsbreker Plus Vervolgmodule  wordt het aantal functionele schrijftaken sterk  uitgebreid: het invullen van formulieren, het schrijven van e‐mails, korte berichten en brieven  en het noteren van afspraken. Ook sluit een aantal schrijfopdrachten bij de module aan op de  sectorspecifieke lees‐ en luisterteksten uit de laatste twee Taalsituaties. Deze schrijfopdrachten  zijn, net als de spreekopdrachten, zo gekozen dat ze realistisch en functioneel zijn voor de  doelgroep. Dat betekent dat er in de opdrachten soms woorden zitten die niet in teksten  aangeboden worden maar die wel op de werkvloer voorkomen. We hebben ervoor gekozen om  de situaties zo authentiek mogelijk te laten zijn ook al betekent dit dat er soms onbekende  woorden in voorkomen. We hebben het aantal zo beperkt mogelijk gehouden en waar mogelijk  voorzien van afbeeldingen.  IJsbreker Plus Basismodule  stelt weinig eisen aan spelling en interpunctie, hoewel beide wel  geoefend worden. In de laatste Taalsituaties wordt een voorzichtig begin gemaakt met het  aanbieden van spellingregels. In de Vervolgmodules worden meer eisen aan de formele  correctheid gesteld.   De schrijfoefeningen die zijn gericht op vorm (zoals: ‘Zet de woorden in de goede volgorde’ of  ‘Zet in de goede vorm’) kunnen de cursisten zelfstandig maken en nakijken. Verwijs cursisten zo  nodig naar teksten waarin dezelfde of soortgelijke zinnen staan. Laat ze analoog met deze zinnen  de structuur van de oefenzinnen bepalen. Vermijd grammaticale uitleg, tenzij deze al in een  taalwijzer is aangeboden. De functionele schrijfopdrachten zullen meestal door de docent  gecorrigeerd worden. Bij de oefeningen vindt u aandachtspunten voor de correctie.  Schrijftaken als woorden in de goede volgorde zetten, het gebruik van hoofdletters en punten en  dictees komen in IJsbreker Plus Online voor in het onderdeel Regels van de taal. De overige  opdrachten staan in het Werkboek, of cursisten kunnen de opdrachten printen van IJsbreker Plus  Online als u die mogelijkheid heeft geactiveerd.    6.2.6  Woordenschat  Nieuwe woorden en uitdrukkingen worden aangeboden met behulp van de teksten. De nieuwe  woorden worden uitgebreid geoefend in het onderdeel Woorden van IJsbreker Plus Online. Dit  onderdeel begint met het transcript van de luister‐ of leestekst. De nieuwe woorden kunnen in  de tekst aangeklikt worden waarna de informatie van het aangeklikte woord in het  woordenboek verschijnt.  

 

28 

 

  Het woordenboek van IJsbreker Plus Online biedt, naast een Nederlandse omschrijving en een  voorbeeldzin en een vertaling in vijf steuntalen.    Werkwijze  Zowel in het Werkboek als in IJsbreker Plus Online zijn oefeningen opgenomen om met het  woordenboek te leren werken. In IJsbreker Plus Online is het woordenboek op twee manieren  toegankelijk: via het aanklikken van leerwoorden in een tekst en via een alfabetische scroll‐lijst.  In het eerste geval leren de cursisten welke informatie een woordenboek te bieden heeft, in het  tweede geval kunnen de cursisten oefenen met het zoeken op alfabet.   Het werken met een woordenboek is voor cursisten uit deze doelgroep niet vanzelfsprekend. U  kunt dit stimuleren door te zorgen voor verschillende tweetalige woordenboeken in het lokaal.  Help cursisten regelmatig met het opzoeken van woorden. U zult cursisten ook moeten leren  omgaan met voorbeeldzinnen. Leg uit dat een voorbeeldzin de betekenis van het woord  duidelijk probeert te maken. Laat zien hoe dit gebeurt aan de hand van voorbeeldzinnen bij  woorden die bekend zijn bij de cursisten.   Het onthouden van de geleerde woorden vraagt de nodige inspanning van de cursisten. De  aangeboden woorden worden vooral geoefend in IJsbreker Plus Online. Dit programma biedt een  grote variatie aan oefeningen. Help cursisten om zelf een woordenschrift aan te leggen met  bijvoorbeeld de vertaling in hun eigen taal en een voorbeeldzin. Ook is er een uitgebreide  Workshop ‘Werken met het woordenboek’. U kunt deze vanaf de docentensite beschikbaar  stellen of printen.    Controleren  U zult regelmatig moeten controleren of de cursisten de aangeboden woorden begrijpen. U kunt  dit in het resultatenscherm van het online programma doen. Ook de toetsen per Taalsituaties  geven natuurlijk een beeld van de mate waarin de cursisten de woorden beheersen. Zie hiervoor  de aparte handleiding over de docentensite. Bij spreek‐ en schrijfopdrachten kunt u erop letten  of de juiste woorden gebruikt worden. Besteed ook bij Tot slot, de afronding van de Taalsituaties,  aandacht aan de betekenis van de woorden.  Geef de cursisten suggesties hoe ze de nieuwe woorden kunnen leren: veel herhalen, veel  oefenen, en leren door bijvoorbeeld hun eigen vertaling te lezen en het Nederlandse woord te  noemen en andersom.     In een aantal workshops van Kijken naar leren en taalwijzers is aandacht voor  woordleerstrategieën, bijvoorbeeld:     Kijken naar leren  Nieuwe woorden leren (5)  Werken met het woordenboek (15)    Taalwijzers   Vormen van het werkwoord (de Vervolgmodules, Taalsituaties 6)  Oorzaak (Vervolgmodule OGO Taalsituaties 9)   

 

29 

 

  De begrippen die in de Taalwijzers aangeboden worden, bijvoorbeeld van frequentie (soms,  vaak, altijd) en van gewicht (kilo, pond, ons, gram) worden in IJsbreker Plus Online geoefend bij  het onderdeel Woorden. De cursisten kunnen de desbetreffende taalwijzer bij de oefeningen  opvragen.     6.2.7  Grammatica en taalbeschouwing  Oefeningen bij de grammaticale taalwijzers en overige vormoefeningen komen in IJsbreker Plus  Online aan bod in het onderdeel Regels van de taal. De cursist kan oefenen met de grammaticale  leerstof uit het betreffende Taalsituaties. Ook kan hij oefenen met zinsbouw,  werkwoordsvormen, enkelvoud/meervoud en spelling (dictees op woord‐ en zinniveau). Bij de  dictees kunnen de zinnen en woorden opgevraagd worden via de knop ‘Hint’. De letters of  woorden verschijnen door elkaar op het scherm en moeten in de goede volgorde gezet worden.  Verder zijn er oefeningen waarbij iets opgezocht moet worden in het online woordenboek  (bijvoorbeeld het lidwoord of de voltooide tijd van het werkwoord).    Als er een taalwijzer aan de oefening is gekoppeld, verschijnt na de eerste feedback de knop  ‘Taalwijzer’.   

    Als de cursist op deze knop klikt, krijgt hij de bijbehorende taalwijzer te zien. De cursist kan ook  in een hoofdmenu een grammaticaal onderwerp kiezen om mee te oefenen.    Grammatica en taalbeschouwing worden samen beschreven omdat er een duidelijke overlap is.  Bij beide is het doel de cursisten bewust te maken van de systematiek in de taal. Bijvoorbeeld  door oefeningen als ‘Staat er “een” voor het zelfstandig naamwoord?’ of ‘Wijs het onderwerp in  de zinnen aan’. Bij het aanleren van een nieuwe taal kan kennis van de eigen taal een belangrijk  hulpmiddel zijn. Vandaar dat er in IJsbreker Plus af en toe verwezen wordt naar de eigen taal  door middel van vragen als ‘Hoe zeg je dat in je eigen taal?’ Laat waar mogelijk dergelijke vragen  bespreken in groepjes van cursisten die dezelfde taal spreken. Daarna kunnen zij aan de hele  groep de antwoorden in het Nederlands uitleggen.    In de taalwijzers krijgen taalvormen aandacht die zinvol zijn om onder de aandacht van de  cursisten te brengen. In een enkel geval wordt daarbij de grammaticale regel gegeven, maar  meestal wordt volstaan met het geven van voorbeelden. Met nadruk willen we erop wijzen dat  de cursisten de in IJsbreker Plus voorkomende grammaticale structuren niet hoeven te  beheersen of te doorzien.  Net als de overige leerstof wordt de grammatica cyclisch aangeboden. In Taalsituaties 1 en 3 van  de Basismodule worden bijvoorbeeld verschillende vormen van het werkwoord in een taalwijzer  aangeboden; Taalsituaties 4 bevat een taalwijzer waar deze werkwoordsvormen bij elkaar  staan.  

 

30 

 

  Verschillende vormkenmerken worden als woord aangeboden zonder dat er een algemene regel  gegeven wordt. Zo leren de cursisten het voltooid deelwoord als vorm van het betreffende  werkwoord.  Met de grammatica in de taalwijzers wordt in het Werkboek en in IJsbreker Plus Online geoefend.    6.2.8  Taalwijzers  In een taalwijzer wordt leerstof uit de teksten nog eens extra onder de aandacht van de cursisten  gebracht. Er zijn drie soorten taalwijzers:   ‐ taalwijzers over functies, zoals bedanken, groeten, een mening geven.   ‐ taalwijzers over begrippen, zoals gewicht, frequentie.  ‐ taalwijzers over grammaticale onderwerpen, zoals het voltooid deelwoord, lidwoorden.    Een taalwijzer bestaat uit een stukje informatie en/of voorbeelden en een of meer oefeningen.  Een deel van de taalwijzers is eenvoudig (bijvoorbeeld de taalwijzer ‘Liever’ of ‘Lekker of niet  lekker?’) zodat cursisten zelfstandig de taalwijzer kunnen doorlezen en de oefening kunnen  maken. De inhoud van de taalwijzers komt veelal terug in latere oefeningen zodat u kunt zien of  de inhoud begrepen is. Andere taalwijzers zijn moeilijker (bijvoorbeeld over de voltooide tijd)  en kunnen beter gezamenlijk besproken worden. Daarna maken de cursisten de oefening  individueel.     In IJsbreker Plus Online zijn de oefeningen bij de taalwijzers verdeeld over de verschillende  vaardigheden. Taalwijzers over taalfuncties worden geoefend in het onderdeel Verstaan en  nazeggen, taalwijzers over begrippen in het onderdeel Woorden, en taalwijzers over grammatica  in het onderdeel Regels van de taal. De cursisten kunnen de taalwijzer opvragen bij deze  oefeningen. Ook kunnen de cursisten zelf een taalwijzer kiezen. In het hoofdmenu kan gekozen  worden voor Taalwijzers en vervolgens voor een onderwerp zoals Werkwoorden, Twee zinnen  aan elkaar. Cursisten krijgen dan een aantal oefeningen bij een gekozen taalwijzer binnen dat  onderwerp.    6.2.9  Praktijk  De opdrachten bij het onderdeel Praktijk betreffen meestal spreek‐ of schrijfopdrachten die  cursisten in elk geval buiten het lokaal en meestal buiten de school uitvoeren. In de praktijk  blijkt dat veel buitenschoolse opdrachten niet gedaan worden. U kunt dit proberen te  voorkomen door voldoende aandacht te besteden aan de opdrachten, zowel van tevoren als  daarna. Bespreek de antwoorden en oplossingen en ga vooral in op ervaringen. Wanneer een  paar cursisten een opdracht gedaan hebben en hiervan in de groep verslag doen, stimuleert dit  de andere cursisten om de opdracht ook te doen.  Omdat elke omgeving anders is zult u de opdrachten van Praktijk soms moeten aanpassen om ze  geschikt te maken voor uw cursisten.  In Kijken naar leren, workshop 7, is het onderwerp ‘leren buiten de school’.     6.3  Organisatie van de les    6.3.1  De rol van de docent    

31 

 

    De rol van de docent wordt bij gebruik van de taalmodules onder andere bepaald door het  niveau van de cursisten en hun leer‐ en studievaardigheden. De cursist maakt het proces van  docentafhankelijkheid naar ‐onafhankelijkheid door; hij leert immers steeds zelfstandiger  werken. De rol van de docent verandert dan ook naarmate de cursus vordert:    Instructies  Stap  Instructies  stap 1  Leg de instructies uit. Lees ze voor, oefen er mee, geef zo mogelijk TPR‐ opdrachten.  stap 2  Laat de cursisten de instructies stil lezen. Doe een zin per oefening klassikaal  om te controleren of de instructie begrepen is en laat de rest van de oefening  klassikaal maken in de groep.  stap 3  Laat de cursisten de instructies stil lezen en vraag daarna ‘wat moet je doen?’ of  ‘zijn er vragen over de instructie?    Oefeningen maken  Stap  Uitvoering  stap 1  De oefening wordt tijdens de groepsles klassikaal geïntroduceerd en afgerond.  De cursisten maken de oefening tijdens de groepsles individueel of in  tweetallen/groepjes.  stap 2  Een serie oefeningen wordt tijdens de groepsles zelfstandig uitgevoerd, in  groepjes of individueel. De docent loopt langs en helpt waar nodig.  stap 3  De oefeningen worden buiten de groepsles uitgevoerd, tijdens de perioden van  zelfstandig werken, in een huiswerkklas of in een Open Leercentrum.    Antwoorden nakijken   Stap  Antwoorden nakijken  stap 1  De antwoorden worden onder begeleiding van de docent opgezocht en  besproken, vraag voor vraag.  stap 2  De antwoorden worden gezamenlijk opgezocht. De cursisten kijken zelf hun  oefeningen na terwijl de docent rondloopt en hulp biedt.  stap 3  De cursisten kijken zelf hun oefeningen na. De docent informeert hoeveel  fouten de cursisten hadden of hoeveel cursisten meer dan een bepaald aantal  fouten hadden.  stap 4  De cursisten controleren hun oefeningen zelf. De docent vraagt of er vragen  over de opdracht zijn.    In het begin helpt u de cursisten vertrouwd te raken met de leergang en met de manier van  werken. Dit geldt zowel voor het werken met IJsbreker Plus Online als voor de werkboeken. Voor  het introduceren van het werken met Online kunt u gebruik maken van Kijken naar Leren,  workshop 1. De cursisten werken vanaf het begin af aan zelfstandig achter de computer. Uw rol is  hierbij ondersteunend. U leert de cursisten in te loggen, te starten met Online en de knoppen op  een goede manier te bedienen. Stel de cursisten vragen over het scherm: hoe weten ze of ze een   

32 

 

  oefening goed gedaan hebben? Met welke Taalsituaties zijn ze bezig? Wat doen ze als ze een  woord uit de tekst niet begrijpen? Hoe kunnen ze hun resultaten bekijken? Hoe zien ze of ze ‘ op  schema’ werken?   Om cursisten ook vertrouwd te maken met de oefeningen met het werkboek worden in  Taalsituaties 1 tot en met 3 van IJsbreker Plus Basismodule veel oefeningen met de docent  gedaan. In Taalsituaties 2 wordt voor het eerst onderscheid gemaakt tussen Zelfstandig en Met  de docent. Oefeningen waar de cursisten inmiddels vertrouwd mee zijn, worden zelfstandig  gedaan. In Taalsituaties 3 wordt het onderdeel Zelfstandig nog iets groter. Vanaf Taalsituaties 6  in de Basismodule komt het onderdeel Met de docent niet meer in alle lessen voor. Er worden  minder oefeningen gezamenlijk met de groep en de docent gemaakt, maar deze oefeningen  nemen wel wat meer tijd in beslag.     Begeleiding en ondersteuning  Tijdens de periode van zelfstandig werken biedt u begeleiding en ondersteuning aan, zowel bij  het zelfstandig leren werken als bij het verwerven van de taal. Maak onderscheid tussen  inhoudelijke vragen waarop cursisten zelf de antwoorden kunnen vinden en inhoudelijke vragen  waarbij ze inderdaad uw hulp nodig hebben. Vragen of opmerkingen die voor de hele groep  interessant zijn, kunt u bespreken in de periode dat u met de hele groep werkt. Zo zorgt u voor  een rijk taalaanbod. Ook kunt u op dat moment terugkomen op spreekoefeningen die  bijvoorbeeld veel discussie opriepen.     Observeren  Tijdens de periode van zelfstandig werken observeert u de manier van werken van uw cursisten.  Zo kunt u op tijd ondersteuning bieden waar dat nodig is. Observeer niet alleen individuele  cursisten maar ook de manier waarop de cursisten samenwerken in tweetallen of groepjes.  Sommige cursisten werken het liefst met een taalgenoot. In het begin is dit gunstig, omdat de  cursisten in hun eigen taal over de uit te voeren taken kunnen praten. Als zij bij opdrachten waar  dat niet de bedoeling is voornamelijk in hun eigen taal blijven praten, heeft dit eerder een  nadelig effect. Ook zullen er cursisten zijn die het helemaal niet prettig vinden om samen te  werken en zij werken het liefst alleen. Deze cursisten zult u soms moeten stimuleren om meer  samen te werken. Veel oefeningen in IJsbreker Plus kunnen alleen maar in groepjes of tweetallen  uitgevoerd worden.     Gedeelde verantwoordelijkheid  Zelfstandig werken vraagt niet alleen veel van de cursisten maar ook van u als docent. U geeft de  verantwoordelijkheid voor het leerproces deels uit handen en de cursisten worden voor een  deel zelf verantwoordelijk. U moet erop vertrouwen dat cursisten zelfstandig kúnnen leren  werken en u moet accepteren dat u niet alles meer ziet en kan sturen. In het begin zal dit  vertragingen en problemen met zich meebrengen. Maar u kunt dit zien als een investering en  ervan uitgaan dat cursisten leren door fouten te maken. Zelfstandig werken betekent niet dat  cursisten er alleen voor staan. U heeft meer tijd om de cursisten individueel te begeleiden.  Cursisten zijn dan veel actiever met de taal bezig dan bij klassikaal onderwijs. Er wordt op deze  manier immers veel aan spreek‐ en luistervaardigheid gewerkt. 

 

33 

 

  U kunt er veel steun aan hebben om met collega’s een intervisietraject op te zetten waarbij u ook  bij elkaar in de les gaat kijken.     6.3.2  De groepsles    Een groepsles is de tijd die een groep cursisten bijeen is met een docent. Tijdens die groepsles  kan zowel zelfstandig als groepsgericht worden gewerkt. Het taalmateriaal van IJsbreker Plus is  daarom onderverdeeld in materiaal om zelfstandig door te werken (het onderdeel Zelfstandig)  en materiaal om samen met de docent en de groep door te werken (het onderdeel Met de  docent). Tijdens het groepsgerichte werken neemt de docent een centrale rol: hij heeft de  leiding, stuurt, structureert en legt uit. De oefeningen zelf worden meestal individueel, in  tweetallen of in kleine kleine groepjes uitgevoerd. Het voordeel van het combineren van  groepsgericht en zelfstandig werken is dat cursisten in hun eigen tempo kunnen werken en niet  opgejaagd of vertraagd worden door de groep. Dat geldt met name voor activiteiten waar  verschillen in tempo vaak voorkomen, bijvoorbeeld het beluisteren of lezen van teksten, het  oefenen van verstavaardigheid, de woordenschatoefeningen en schrijfopdrachten.   Daarnaast bevordert zelfstandig werken een actieve houding van de cursisten en het stimuleert  de eigen verantwoordelijkheid voor het leerproces. Voor cursisten uit de doelgroep van IJsbreker  Plus is zelfstandig werken echter geen vanzelfsprekende zaak. In paragraaf 6.1 kunt u lezen hoe  u het zelfstandig werken kunt opbouwen. U kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om met de  cursisten af te spreken waar zij de werkbladen kunnen vinden die ze bij bepaalde opdrachten  nodig hebben. Toch is het werken met de groep en de docent ook belangrijk. De docent legt voor  een deel de relatie tussen de leerstof en de wereld buiten de school. Interactie is een  sleutelwoord bij het verwerven van een taal. Veel cursisten vinden het bovendien prettig om  deel uit te maken van een groep.    Vijfenzeventig procent van de leerstof en het oefenmateriaal wordt aangeboden en zelfstandig  geoefend in IJsbreker Plus Online. De overige vijfentwintig procent van de leerstof staat in het  Werkboek. De opdrachten in het Werkboek worden deels zelfstandig doorgewerkt en deels in  groepjes onder begeleiding van de docent.     De directe relatie tussen de groepsactiviteiten en de leerstof in de teksten vermindert, naarmate  het werken met IJsbreker Plus Basismodule vordert. Bijvoorbeeld groepsactiviteiten als een  taalwijzer over de voltooide tijd en aanbod van nieuwe klanken worden minder. Deze  activiteiten kunnen op een min of meer willekeurig moment tijdens de groepslessen gedaan  worden. Het is van ondergeschikt belang of de cursisten de voorafgaande teksten en oefeningen  al doorgewerkt hebben. De groepsactiviteiten zijn dus te gebruiken bij gedifferentieerd werken  als de cursisten in verschillende Taalsituaties aan het werk zijn. Let op: als het verschil tussen de  cursisten meer dan drie à vier Taalsituaties beslaat, is het verstandig om de groepsactiviteiten in  subgroepjes te laten plaatsvinden. Dit is goed te organiseren aangezien de cursisten tijdens de  groepsles voor een groot deel zelfstandig werken.     Tot slot de sectorspecifieke opdrachten: deze opdrachten spelen zich weliswaar af in  verschillende sectoren maar de handelingssituaties zijn zoveel mogelijk hetzelfde gebleven. Dat 

 

34 

 

  betekent dat de opdrachten dus heel goed gezamenlijk besproken kunnen worden. Omdat de  cursisten allemaal wat anders gedaan hebben, kan een gezamenlijke bespreking juist ook een  verrijking van de les zijn: cursisten hebben elkaar daadwerkelijk iets te vertellen!    6.3.3  Differentiatie    Met IJsbreker Plus Online is differentiatie op verschillende manieren mogelijk. U kunt voor een  individuele cursist, voor een aantal cursisten of voor een hele groep een programma op maat  samenstellen. U maakt een keuze uit de verschillende onderdelen en bepaalt zo een traject door  het online programma. Meer informatie hierover vindt u in de handleiding bij de werking van de  docentensite.      6.4  Leer‐ en studievaardigheden in de taalmodules    De taalmodules in IJsbreker Plus bevorderen het ‘leren leren’, door de cursisten vanaf het begin  te laten werken volgens het drie‐stappen‐plan: vooruitkijken, uitvoeren en bewaken,  terugkijken.    Vooruitkijken  Vooruitkijken houdt in dat de cursisten zich vooraf oriënteren op de leerstof. Dit gebeurt op  verschillende manieren en niveaus. De Taalsituaties beginnen met een openingspagina met de  titel, de teksten per les en de taalwijzers. De cursist krijgt zo een beknopt overzicht van de  leerstof die in het betreffende Taalsituaties aan de orde komt. In de buitenschoolse opdrachten  (Praktijk) leren de cursisten hoe ze bepaalde informatie kunnen verkrijgen. Dit gaat vaak in  tweetallen. In IJsbreker Plus Online krijgt de cursist bij aanvang van een nieuwe les een aantal  inleidende vragen, Soms mag hij zijn mening geven (Wat vind jij lekker? Kies jouw antwoord) en  soms moet hij beschrijven (door de goede woorden aan te klikken) wat er op een foto staat.      Uitvoeren en bewaken  Uitvoeren en bewaken betekent dat de cursisten steeds duidelijk voor ogen staat waar zij mee  bezig zijn en om welke leertaak het gaat. Dit wordt op verschillende manieren ondersteund.  ‐ De oefeningen, zowel in Online als in de werkboeken, zijn in een vaste vorm gegoten.  ‐ De instructies zijn helder en duidelijk.  ‐ Bij elke oefening wordt aangegeven aan welke vaardigheid voornamelijk gewerkt wordt.  ‐ De antwoorden in Online kan de cursist zelf nakijken en achter in het werkboek zijn ook  antwoorden opgenomen, zodat de cursisten ook deze oefeningen zelfstandig kunnen nakijken.   ‐ In Online zien cursisten in een oogopslag met welke Taalsituaties zij bezig zijn, aan welke les zij  werken en hoeveel oefeningen ze nog maken in deze les. Er is veel aandacht besteed aan de  indeling van de pagina’s die de cursisten op het scherm voor zich zien. Ook de opmaak van de  werkboeken is zeer overzichtelijk en rustig gehouden.    Deze structuur helpt de cursisten om zicht te houden op wat ze aan het doen zijn. Maar het is de  taak van de docent om cursisten te helpen zich deze manier van werken eigen te maken. 

 

35 

 

  In de Workshops Kijken naar leren worden de cursisten en de docent met concrete opdrachten  tot een groepsgesprek uitgenodigd om te praten over werken met IJsbreker Plus en leren in het  algemeen.    Terugkijken  Het derde element van de driedeling is terugkijken: wat heb ik geleerd en heb ik het goed genoeg  geleerd? Ook dit onderdeel wordt in IJsbreker Plus ondersteund.  Terugkijken doen de cursisten in het onderdeel ‘Oefenen voor het inburgeringsexamen’ en via  ‘Extra materiaal na Taalsituaties 3, 6 of 9’ dat na elke derde Taalsituaties voorkomt. Hierin wordt  eerst in het kort de leerstof uit de drie voorafgaande Taalsituaties herhaald zodat de cursisten  kunnen nagaan of ze de stof beheersen. Vervolgens kijken ze naar een video waarin de leerstof  terugkomt in een nieuwe situatie. Ook kijken de cursisten samen met de docent terug op wat ze  geleerd hebben aan de hand van een aantal stellingen waarbij ook een link wordt gelegd met het  inburgeringsexamen. Daarna wordt een checklist afgetekend. In de workshops is terugkijken  ook een vast onderdeel. Door vragen te stellen als ‘Hoe ga je het de volgende keer doen?’ of ‘Wat  zeg je morgen tegen je collega’s?’ wordt een verbinding gemaakt met het leven van de cursisten.  Ten slotte kent IJsbreker Plus spreekopdrachten, waarbij cursisten in groepjes vragen bespreken  als ‘Hoeveel woorden ken je nu in het Nederlands?’, ‘Welk Taalsituaties vind je het moeilijkst?’.  De toetsen over de Taalsituaties geven een aanvullend beeld van de voortgang van de cursisten.           

 

36