Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen

Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen

Inhoudsopgave INLEIDING .......................................................................................................................................................... 3 1 DE LESPAKKETTEN IN HET KORT ............................................................................................................ 3 2 DE OPBOUW VAN DE LESSEN ..................................................................................................................... 4 3 ACHTEGRONDINFORMATIE OVER DE ARCHEOLOGIE VAN VLAARDINGEN ............................ 4 4 AANSLUITING BIJ DE KERNDOELEN VAN HET BASISONDERWIJS ................................................ 6 5 PROGRAMMAOVERZICHT DEPOTBEZOEK ........................................................................................... 7 5 CONTACTFORMULIER.................................................................................................................................. 8

Colofon Ontwikkeling, teksten, scenario en productie video: TGV teksten & presentatie, Leiden, Adviezen: Vlaardings Archeologisch Kantoor (VLAK) Layout: Bannink publiciteit, Leimuiden

2

Inleiding Voor u ligt de algemene docentenhandleiding van drie lespakketten over de archeologie van Vlaardingen. Het lesmateriaal is ontwikkeld om de leerlingen van de bovenbouw van het basisonderwijs kennis te laten maken met het rijke archeologische verleden van hun eigen stad. De lespakketten behandelen ieder een periode aan de hand van één van drie belangrijke opgravingen die in Vlaardingen hebben plaatsgevonden: 1) De steentijd - de Vlaardingencultuur: aan de hand van de opgravingen in de Arij Koplaan. Deze periode sluit aan bij de canon van Nederland, te weten het venster Hunebedden (http://entoen.nu/hunebedden). In de canon van Zuid-Holland is een apart venster gewijd aan de Vlaardingencultuur: (http://www.regiocanons.nl/zuid-holland/zuidholland/vlaardingencultuur). 2) De ijzertijd/ Romeinse tijd aan de hand van de opgravingen in De Vergulde Hand. Deze periode sluit aan bij het canonvenster de Limes: aan de rand van het Romeinse Rijk (http://entoen.nu/romeinselimes). Tevens sluit het aan op de canon van Zuid-Holland. (http://www.regiocanons.nl/zuid-holland/zuid-holland/romeinen-in-zuid-holland). 3) De middeleeuwen aan de hand van de opgravingen op de Markt bij de Grote Kerk. Deze periode sluit qua tijd ( maar niet qua inhoud) aan bij het canonvenster Hebban Ola Vogola (http://entoen.nu/hebbanollavogala). Dit thema sluit inhoudelijk beter aan op de canon van Zuid-Holland. (http://www.regiocanons.nl/zuid-holland/zuid-holland/leidse-burcht) en op het landelijke canonvenster http://entoen.nu/florisv.

1. De lespakketten in het kort Elk lespakket bestaat uit een (haring)ton met daarin materialen over één van de hierboven genoemde drie perioden. Voor elke periode is er een dvd met een korte inleidende film en een aantal objecten en opdrachten waar de leerlingen mee aan de slag kunnen. De opdrachten staan op geplastificeerde vellen die gekopieerd moeten worden, zodat ze tevens kunnen dienen als antwoordbladen. Tevens vindt u naast deze algemene docentenhandleiding, een handleiding per periode met hierin tevens alle opdrachten met de antwoorden. U kunt op een aantal manieren aan de slag met de leston: Het lesmateriaal is in principe ontwikkeld om één periode te behandelen en daar in de klas de opdrachten van te maken. Hierbij aansluitend wordt u van harte uitgenodigd om met uw klas een bezoek te brengen aan het depot van de gemeente Vlaardingen. Dit bezoek kan eventueel ook vervangen worden door een bezoek van een archeoloog van de gemeente in uw klas. Neemt u in beide gevallen contact op met: Eli van Toledo, 010-2484671, [email protected] Carolien Van Loon, 010-2484694, [email protected] U kunt ook - in overleg met Carolien of Eli- uit de verschillende lespakketten en onderdelen een eigen aangepast pakket samenstellen. Combineert u bijvoorbeeld graag verschillende perioden, dan kan dat. Ook hiervoor neemt u contact op met Eli of Carolien. 3

De verschillende lespakketten hebben ieder een eigen kleur: - Groen is steentijd, de Vlaardingencultuur - Blauw is ijzertijd/Romeinse tijd - Rood is de middeleeuwen Ieder lespakket heeft vier verschillende soorten opdrachten, ieder met een symbool aangegeven: -

opzoeken/tekstverklaring tekenen /maken

-

antwoord zelf bedenken

-

met voorwerpen uit de ton werken

2. De opbouw van de lessen · ·

·

Les 1: Kennismaking met één van de drie perioden. In deze les bekijkt u de inleidende film en maakt u de opdrachten met uw leerlingen. Les 2: Een bezoek aan het archeologisch depot van de gemeente Vlaardingen. Hier zullen de leerlingen ontvangen worden door een archeoloog van de gemeente. De archeoloog geeft uitleg bij verschillende voorwerpen die in de bodem van Vlaardingen gevonden zijn. Een alternatief voor deze les is een gastbezoek van een archeoloog van de gemeente in uw klas. Les 3: Een verwerkingsles, waarbij de leerlingen een verslag van hun bezoek aan het archeologisch depot of van de archeoloog in de klas maken.

Wilt u liever een andere indeling van de lessen, neem dan contact op met Eli van Toledo of Carolien Van Loon. Dan kijken zij samen met u of het lesmateriaal aan uw wensen aangepast kan worden. 3. Achtergrondinformatie over de archeologie van Vlaardingen en Zuid-Holland/WestNederland Op de website www.geschiedenisvanvlaardingen.nl zijn verschillende verhalen te vinden over de Vlaardingencultuur, Vlaardingen in de ijzertijd en in de middeleeuwen. Ook op de geschiedenispagina van de provincie Zuid-Holland staat een pagina over Vlaardingen: http://www.geschiedenisvanzuidholland.nl/geschiedenis/verhalen/geografischelocatie/92

4

De volgende boeken zijn tevens geschikt als achtergrondinformatie: - Leo Verhart: De geur van Veen. Vlaardingen en de ontdekking van de Vlaardingencultuur. Utrecht 2010 - Westerheem Special nr 2 april 2010: Vlaardingencultuur (bestellen via http://www.awnarcheologie.nl/Publicaties/Westerheem.aspx, of via [email protected]) - Evert van Ginkel & Leo Verhart: Onder Onze Voeten. De archeologie van Nederland, Amsterdam 2009

- Menno Dijkstra: Rondom de mondingen van Rijn & Maas Landschap en bewoning tussen de 3e en 9e eeuw in Zuid-Holland, in het bijzonder de Oude Rijnstreek, Leiden 2013 - Thimo de Nijs en Eelco Beukers (red.): Geschiedenis van Holland. Deel 1 Tot 1572, Hilversum 2002 - E.H.P. Cordfunke: Graven van Holland, middeleeuwse vorsten in woord en beeld (880-1580) Zutphen 2010 - Elizabeth den Hartog: De oudste kerken van Holland. Van kerstening tot 1300 , Utrecht 2002 - Harm Jan Luth e.a.: Ach Lieve Tijd Vlaardingen, Zwolle, 2001/2002 - VLAK-verslagen, te vinden als PDF onder deze link: http://www.vlaardingen.nl/Archeologie/PublicatiesvanhetVLAK/VLAKverslagen/

5

4. Aansluiting bij kerndoelen van de bovenbouw van het basisonderwijs 38 De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun omgeving te plaatsen. 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. 44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. 45 De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren. 48 Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken. 50 De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, (beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld.) 52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; toegespitst op Vlaardingen. 53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis. 56 De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgenwaardering voor aspecten van cultureel erfgoed. 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijden tijdsindeling te hanteren.

6

5. Programmaoverzicht depotbezoek Tijdsduur: ca. 90 minuten, maar op verzoek aanpasbaar Inleiding De tweede les bestaat uit een bezoek aan het archeologisch depot van de gemeente Vlaardingen. Het doel van dit bezoek tweeledig. Ten eerste maken de leerlingen kennis met een erfgoedinstelling waar ze normaal niet zomaar binnenlopen en - ten tweede - ontdekken zij hier de door de archeologen opgegraven vondsten waarover ze in les 1 geleerd hebben. Voor u ligt een ‘standaard’ verloop van een depotbezoek. De vondsten waarmee de leerlingen aan de slag gaan en de accenten die gelegd worden door de archeoloog, zijn steeds afgestemd op de periode behandeld in les 1. Programma · Ontvangst, gelegenheid om jassen en tassen weg te zetten · Welkomstwoord · Presentatie periode o kaart locatie school, depot en belangrijke vindplaatsen o uitleg over de periode o kennismaken met de kleinere speciale vondsten · Groepsspel (met vondsten gerelateerd aan de periode) · Splitsen groep (groepjes van max 10 kinderen) o rondleiding depot, kennismaken met de grotere speciale vondsten o opdracht filmverhaal (voorbereiden verwerkingsopdracht) o opdracht tekenen/fotograferen (voorbereiden verwerkingsopdracht) · Pauze o drinken o kringgesprek o vragen staat vrij · Groepsspel (over de periode) · Gezamenlijke afsluiting Maatwerk Hoewel de archeologen van de gemeente Vlaardingen een standaardprogramma volgen, bieden zij waar mogelijk graag maatwerk. Aarzel dus niet en neem contact met hen op als u vragen of wensen heeft. Het is ook mogelijk om het depotbezoek te vervangen door een gastles door een archeoloog in de school. Ook in dit geval maken de leerlingen kennis met echte vondsten. Praktisch Het archeologisch depot van de gemeente Vlaardingen bevindt zich op de Energieweg 2a in Vlaardingen. Een depotbezoek of gastles is op alle schooldagen mogelijk, maar alleen op afspraak. Op het hier onderstaande contactformulier kunt u vinden wie u daarvoor moet benaderen.

7

6. Contactformulier Lenen lespakket en vastleggen depotbezoek/ gastles: · keuze periode en inhoud van de leston kenbaar maken; · vastleggen leenperiode leston; · prikken datum depotbezoek/ gastles. Eli van Toledo, 010-2484671, [email protected] Carolien Van Loon, 010-2484694, [email protected]

Ook met vragen over het lespakket kunt u bij Eli of Carolien terecht, of bij de makers van het pakket: TGV Teksten en Presentatie, 071-5128420, [email protected]: · over de werking van het pakket of de bedoeling van opdrachten; · over leerdoelen; · opmerkingen; · melden van fouten; · suggesties voor wijzigingen.

8