Algemeen Secretariaat • Secrétariat Général • Generalsekretariat • Secretariat General • Secretaría General
EUROFEDOP-SEMINARIE 10-13—06—2004 DUBLIN (IERLAND)
VERSLAG
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
Europese Federatie van het Overheidspersoneel Fédération Européenne du Personnel des Services Publics • Europäische Föderation der Öffentlich Bediensteten European Federation of Employees in Public Services • Federación Europea del Personal de los Servicios Públicos Montoyerstraat 39, B-1000 Brussel, België • Rue Montoyer 39, B-1000 Bruxelles, Belgique tel. + 32 (0)2 230 38 65 • fax + 32 (0)2 231 14 72 • e-mail:
[email protected] • website: www.eurofedop.org
Verslag
1.
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
2
Inleiding
Gedurende een seminar van drie dagen, van 10 –13 juni heeft EUROFEDOP een succesvolle seminarie gehouden te Dublin, Ierland. Stress, Burnout en Mobbing waren de drie hoofdthema’s die de aandacht verdienden tijdens deze conferentie. Aanleiding voor Eurofedop om deze conferentie te houden was het volgende: In de laatste decennia is de arbeidsmarkt drastisch veranderd. Herstructureringen, informatietechnologie en globaliseringen zorgen voor nieuwe uitdagingen voor de organisatie en het individu, zowel in de privé-sector als de openbare sector. Echter, deze veranderingen en uitdagingen zorgen ook voor nieuwe problemen, namelijk arbeidsgerelateerde gezondheidsproblemen zoals Stress, Burnout en Mobbing. Vanzelfsprekend is er vanuit de vertegenwoordiging van de personeelsleden rond de bewustwording inzake het welzijn op het werk meer aandacht geschonken aan deze nieuwe fenomenen. Maar de vraag blijft of vakbonden in het algemeen niet al te lang en teveel de nadruk leggen op zaken die belangrijker worden gevonden, zoals loon, arbeidsduur, werkgelegenheid etc. Door verschillende experts in personeelsaangelegenheden is aangetoond dat arbeidsvoorwaarden, de werksfeer en de uitrusting voor personeel waarover ze kunnen beschikken minstens even belangrijk of belangrijker zijn als stimulansen of als remmen. Een tweede vraag die hier uit voortvloeit is of er al preventiemaatregelen zijn genomen zowel op de theoretische en juridische kant alsook op de praktische en uitvoerende kant van het geheel. Tijdens het driedaags durende seminarie is getracht een discussie op gang te zetten naar aanleiding van deze onderwerpen. Ten eerste, met behulp van de theoretische kant van zaken uiteen te zetten door verschillende wetenschappelijke experts. Ten tweede, was in het programma voorzien om praktische voorbeelden uit te wisselen van verschillende vakbonden naar aanleiding van (preventie) onderzoeken die men heeft gehouden onder eigen leden. Daarnaast was er voldoende tijd om verder met elkaar in discussie te gaan, om conclusies te formuleren en actiepunten op te stellen zodat Eurofedop de dialoog voort kan zetten op Europees niveau. De heer Noel Ahern, T.D., Staatsminister van Ierland opende het Eurofedop seminarie en noemde stress een onzichtbaar gevaar dat op de loer ligt. Tezamen met Minister van Sociale Zaken, Dhr. Frank Fahey, T.D. maken zij zich sterk om de nieuwe fenomenen
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
3
Stress, Burnout en Mobbing te voorkomen op de Ierse werkvloer, o.a. door middel van een sterk preventiebeleid.
Noel Ahern
Leo Pauwels
Dhr. Fritz Neugebauer, president Eurofedop verwelkomde alle deelnemers die aan het seminarie deel namen. Hij sprak de hoop uit om tot een goede en vruchtbare discussie te komen en bedankte de POA, Ierland voor hun gastvrijheid. President van EZA (Europees Centrum voor Werknemersvragen), Dhr. Leo Pauwels ging dieper in op de vele hoge cijfers die er bekend zijn inzake de drie thema’s. Vervolgens wenste hij de deelnemers een niet-gestreste seminarie toe en wees op de kans om nieuwe contacten te maken uit 20 verschillende landen die vertegenwoordigd waren op het seminarie. Ten slotte nam de voorzitter van de conferentie, Dhr. Brian Caton, Secretaris Generaal van de POA (Vereniging van Gevangenisbewaarders) in Engeland, het woord en wees op het belang van de conferentie en de resultaten die er uit voort moeten vloeien.
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
2.
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
4
Thema’s Stress, Burnout en Mobbing
Vervolgens introduceerde Dhr. John Clinton van de POA Ierland, de drie moderatoren die elk hun eigen inleiding gaven op één van de drie thema’s gebaseerd op het basisdocument voor het seminarie.
Esther Reyes Diez, SATSE (Spanje), Jadranko Vehar, RSRHPT (Kroatië), Kristien Van der Gucht, CCOD (België) Als speciale gast voor de eerste dag van de conferentie was de expert Eusebio RialGonzalez uitgenodigd van het Europees Agentschap voor de veiligheid en de gezondheid op het werk (Bilbao, Spanje). Hij heeft de psychologische en actuele risico’s van Stress uiteengezet en presenteerde hoe het Europees Agentschap zijn onderzoeksresultaten beoordeelt en goede praktijken definieert en beloont. Het agentschap zoekt ook naar praktische oplossingen en factoren die leiden naar succes.
Eusebio Rial-Gonzalez
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
5
Thema 1: Stress Mevr. Ellen Heuven, onderzoekster aan de Universiteit van Utrecht hield een presentatie over Stress & Burnout in de gevangenis, gebaseerd op een eigen onderzoek. In haar presentatie beantwoordde zij aan de belangrijkheid van het welzijn in het algemeen, hoe vaak stress & Burnout in de gevangenis voorkomt, wat de oorzaken zijn en wat er aan gedaan kan worden. Vragen over slapeloosheid, eet- en levensgewoonten, psychosociaal welbevinden en gezondheidstoestand werden gesteld aan de participanten door Dhr. Norbert Schnedl, GÖD/FCG (Oostenrijk). Daarnaast werd aandacht besteed aan het verschil tussen chronische en psychische stress, stressfactoren en de samenhang daartussen. Om aan te tonen, hoe ernstig de situatie in de gevangenissen voor het gevangenispersoneel is werd er een persoonlijke casus gepresenteerd door Dhr. Steve Cox, POA (Engeland) van een gevangenisbewaarder die verscheidene keren te maken heeft gehad met (geslaagde) zelfmoordpogingen van gevangenen en daardoor een Burnout heeft opgelopen. Na 17 jaar trouwe dienst is deze gevangenisbewaarder ontslagen door de desbetreffende gevangenis maar kreeg geen enkele erkenning voor zijn situatie.
Vervolgens heeft Dhr. Fergus Whelan, verantwoordelijke arbeidsrelaties van het Iers Congres van vakbonden een presentatie gegeven over Bullying op de werkvloer vanuit het oogpunt van vakbonden. Als laatste spreker over Stress, hield Dhr. Frank Rogers, van Lees- Lloyd- Whitley advocatenbureau zijn betoog over stress in de Vereniging van gevangenisbewaarders. Hij
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
6
sprak de hoop uit voor een gezamenlijke benadering tegen stress in het Verenigd Koninkrijk om een tragedie te voorkomen. Ook sprak hij de wens uit dat er op Europees niveau eerste stappen ondernomen konden worden om het probleem aan te pakken op een proactieve en onpartijdige wijze. Thema2: Burnout Het tweede thema van de tweede dag werd op zeer nauwkeurige wijze gepresenteerd door Expert Mevr. Gabriele Richter, BAA (Duitsland) met als titel “Vuur en vlammen uitgebrand, wat helpt daartegen en hoe is het te voorkomen?”. Met enkele voorbeelden, verschillende aspecten en benaderingen en meetinstrumenten werd er een poging gedaan om op deze vragen een antwoord te formuleren.
Gabriele Richter De indicatoren van arbeidsvermogen op de Vlaamse arbeidsmarkt en de risico’s die Vlaamse werknemers lopen werden uiteengezet door Dhr. Herwig Stalpaert, Adviseur Arbeidsvoorwaarden, Federale Overheidsdiensten Personeel en Organisatie (België). Tenslotte hield Mevr. Vivian Goergen, LCGB (Luxemburg) een betoog over het mentale en fysieke evenwicht dat men moet bewaren in het werk en privé-leven.
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
7
Thema: 3 Mobbing In de Schotse gevangenisdiensten wordt er veel aandacht besteed aan het (preventie)beleid dat discriminatie, pesterijen, intimidatie, bullying en alle vormen van onacceptabel gedrag moet voorkomen. Hoe dit beleid werkt en de manier waarmee er met bemiddelaars wordt gewerkt, werd uiteengezet door Mevr. Barbara Allison, Directrice Human Resources van de Schotse Gevangenis Dienst (Schotland).
Barbara Allison Hierna werden de mobbing-voorvallen onder Spaanse professionele beroepsverpleegkundigen besproken door Dhr. Javier de Sebastian, SATSE (Spanje) als naar aanleiding van hun onderzoek bleek dat 3 op 4 actieve verpleegkundigen slachtoffer zijn van mobbing gedurende hun beroepsleven. Dhr. Salvatore D’Aguanno, Europese Commissie, DG Personeel en Administratie, kwam spreken over het verschijnsel “geweld en morele intimidatie” bij de diensten van de Europese Commissie en hoe zij trachten ermee om te gaan. De politiek van de Commissie is gericht op preventie, o.a. wordt gewerkt met vormingssessies voor personeel en
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
8
management en vertrouwenspersonen die een bemiddelende rol vervullen binnen het netwerk.
Salvatore D’Aguanno In de discussie kwam naar voren dat er meer aandacht besteed zal moeten worden aan Burnout in de volgende Beroepsraad Gezondheidsdiensten om een Europees Sociaal Beleidsplan op te stellen. John Clinton beëindigde het seminarie met een toespraak waarin hij alle aanwezigen dankte voor hun deelname. Hij benadrukte dat het de verantwoordelijkheid is van het management om een werkplaats te creëren die de werknemers ondersteunt in de uitvoering van hun taken en hun veiligheid garandeert. Hij moedigde de vakbondsverantwoordelijken aan om problemen aan de orde te stellen, suggesties te formuleren en dag na dag op de bres te staan voor de verdediging van de belangen van de werknemers. Hij drukte de hoop uit dat deze conferentie zal leiden tot het ondernemen van positieve acties vanwege de vakbondsverantwoordelijken in hun landen. Fritz Neugebauer besloot dit seminarie dat de aandacht kreeg van politieke leiders, management, vakbondsleiders en Europese Unie en een stap was in de strijd naar meer
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
9
aandacht voor psychische belasting van de werknemers. Dit verslag zal aan het nieuw verkozen Europees Parlement voorgelegd worden met vraag naar een politiek initiatief.
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
10
Conclusies Elementen die volgens Eurofedop een belangrijke rol zouden moeten spelen in de sociale dialoog met betrekking tot Stress-Burnout-Mobbing zijn: 1.
Stress, Mobbing en Burnout zijn een groot gevaar voor de openbare diensten en voor de kwaliteit van de geleverde diensten.
2.
Eurofedop zal, in samenwerking met haar aangesloten, maar ook niet-aangesloten organisaties, de verantwoordelijkheid nemen om invloed uit te oefenen op de instellingen en regelingen van de EU, zodat op zekere manier de bescherming tegen stress in de EU-wetgeving wordt geïntegreerd en een Europees platform in het leven wordt geroepen, want het is nodig meer bewustzijn te creëren.
3.
Eurofedop zal de nieuwe Europese lidstaten en toetredingslanden, alsook de overgangslanden, voorbeelden aanbieden van beste praktijken met betrekking tot de ontwikkeling van de arbeidsvoorwaarden, de arbeidstijdregeling, de hulpmiddelen die het personeel ter beschikking zou moeten hebben en de werkomgeving.
4.
Burnout is een toestand van emotionele en geestelijke uitputting die vooral voorkomt in de openbare diensten, waar mensen rechtstreeks contacten met elkaar hebben. Het burnout-syndroom lijkt inderdaad meer verbonden te zijn met welbepaalde beroepen, met name beroepen die specifiek gericht zijn op contacten met het publiek zoals de gezondheidsdiensten, de politie enz. De oorzaken van burnout zijn vooral een te grote werklast, een slechte atmosfeer op het werk, hoge verwachtingen op het werk (die tot frustraties kunnen leiden), veranderende uurroosters, weekendwerk, werk tijdens vakanties.
5.
Burnout leidt tot een achteruitgang van de kwaliteit van het werk, absenteïsme, enz.
6.
Maatregelen ter voorkoming van burnout zouden door werkgevers en regeringen genomen moeten worden, bijvoorbeeld op het gebied van de werklast, de fysieke omstandigheden waarin werk moet worden geleverd, een goede samenwerking en communicatie, intersectoriële communicatie en informatie- en evaluatiestrategieën. Mechanismen om werknemers aan te moedigen in de uitoefening van hun beroep zouden eveneens in het leven moeten worden geroepen.
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
Verslag
“Stress-Burnout-Mobbing, de openbare sector in een close-up”
11
7.
Op individueel vlak moet rekening gehouden worden met het bestaan van mechanismen die personen de mogelijkheid geven het hoofd te bieden aan stress, hun levensstijl te verbeteren, zich te ontspannen, enz.
8.
Mensen zouden de mogelijkheid moeten hebben om een hoge werklast te weigeren en werkgevers zouden steun moeten verlenen aan het verminderen van de werklast.
9.
Op Europees niveau is verder onderzoek nodig om burnout als een beroepsziekte te typeren.
10. Stress, burnout en mobbing moeten als taboe doorbroken worden en in alle landen als een probleem behandeld worden. 11. Een goed bestuur, een gedegen beleid, een juiste taakomschrijving en een grondige begeleiding dragen bij tot een betere voorkoming op het gebied van stress, burnout en mobbing. 12. Formele procedures bieden zelden een oplossing. Beide partijen vinden mekaar doorgaans in een verlies-verlies situatie. Daarom is sociale dialoog onontbeerlijk als middel om een oplossing te vinden voor de echte oorzaken van stress, burnout en mobbing.
EUROFEDOP-SEMINARIE
10-13—06—2004
Dublin
