Alcoholgebruik Westfriese jongeren

Alcoholgebruik Westfriese jongeren Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord November 2007

Colofon Uitgave I&O Research BV L. Meliszweg 1 1622 AA Hoorn tel. (0229) 282555

Rapportnummer 2007-1513

Datum November 2007

Opdrachtgever Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord

Auteurs Ir. Corrien Waardenburg, epidemioloog, GGD Hollands Noorden Drs. Ankie Lempens, research manager, I&O Research

Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever

Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Inhoud

1.

2.

blz.

Inleiding

5

1.1 1.2

6 6

Onderzoeksvragen Bronnen

Resultaten 2.1

2.2

2.3

Alcoholconsumptie van jongeren & hun perceptie 2.1.1. Alcoholgebruik 2.1.2. Overmatig alcoholgebruik 2.1.3. Drinklocaties 2.1.4. Attitudes ten aanzien van het eigen alcoholgebruik 2.1.5. Houding ouders ten opzichte van alcoholgebruik jongeren Perceptie van ouders op alcoholconsumptie kinderen 2.2.1. Percentage kinderen dat ooit alcohol heeft gedronken 2.2.2. Acceptabel geachte startleeftijd Maatschappelijke effecten van alcoholgebruik 2.3.1. Vernieling 2.3.2. Overlast van horeca 2.3.3. Overlast van dronken mensen

Bijlage

9 9 9 10 11 12 13 14 14 14 14 15 15 15

17

Alcoholgebruik Westfriese jongeren

Inleiding

1. Inleiding De werkgroep Alcoholmatigingsbeleid van het Programmabureau Integrale Veiligheid NoordHolland Noord start een pilotproject in de regio West-Friesland. Het terugdringen van het alcoholgebruik bij jongeren tussen de 10 en 23 jaar staat centraal. De insteek daarbij is bewaking van de openbare orde en veiligheid, waarbij het bevorderen van de bewustwording rondom overmatig alcoholgebruik bij jongeren een belangrijk streven is. Deels zal dit beslag krijgen door aanscherping van de regelgeving rondom alcoholgebruik en –verstrekking en deels door versterkte handhaving van bestaande en nieuwe regels. De doelstellingen van het pilotproject staan omschreven in een convenant tussen de Minister van Binnenlandse Zaken en de Colleges van de Westfriese gemeenten die op 5 november ondertekend zal worden. Deze doelen sluiten aan bij het voorstel voor een regionale aanpak van het alcoholprobleem zoals opgesteld door het Platform Leefstijl en de Werkgroep Lokaal Gezondheidsbeleid. De centrale doelstellingen behelzen een beperking van de omvang van de groep jongeren die drinkt, het ‘bevriezen’ van de gemiddelde leeftijd waarop door jongeren alcohol gedronken wordt en het beperken van de hoeveelheid alcohol die jongeren drinken. Het vergroten van de bewustwording rondom alcoholgebruik door jongeren vindt vooral zijn beslag in de houding van ouders ten opzichte van het alcoholgebruik van hun kinderen: ouders zouden zich meer bewust moeten zijn van het alcoholgebruik van hun kinderen en van de schadelijke gevolgen die dit kan hebben op de gezondheid van hun kind. Ook zouden sportkantines en verenigingen voor jongeren minder alcoholvriendelijk moeten worden. De huidige cijfers en feiten rondom alcoholgebruik van jongeren en bewustzijn bij de ouders – afkomstig uit de meest recente onderzoeksgegevens uit de regio - dienen als uitgangspunt voor de gestelde doelen in het kader van de pilot. In deze rapportage zijn de relevante gegevens rondom alcoholgebruik en bewustwording nader geanalyseerd en bijeen gebracht. Ook is weergegeven welk deel van de gegevens in de toekomst opnieuw verzameld zal worden, zodat de ontwikkelingen in alcoholgebruik en bewustwording na beëindiging van de pilot opnieuw kunnen worden bekeken. Naast de weergave van de beschikbare gegevens uit bestaand reeds uitgevoerd onderzoek, is door I&O Research in het kader van de pilot een opiniepeiling via internet uitgevoerd onder de WestFriese bevolking. Hierin staan de heersende normen en waarden rondom alcoholgebruik van jongeren centraal. Deze peiling zou bij de afsluiting van het pilotproject kunnen worden herhaald, waarbij de verschuivingen in opinies door de tijd heen een indicatie geven van de ontwikkeling in bewustwording rondom alcoholgebruik. Over de resultaten van de internetpeiling wordt apart verslag gedaan aan de opdrachtgever.

5


Inleiding

1.1 Onderzoeksvragen De volgende gegevens worden in deze rapportage weergegeven: Uit zelfrapportage van jongeren: • Percentage jongeren dat wel eens drinkt • Percentage jongeren dat overmatig drinkt • Attitude van de ouders t.a.v. drinkgedrag jongeren (volgens de jongeren) • Locatie waar jongeren drinken • Percentage jongeren dat van plan is te minderen met drinken • Voorgenomen drinkgedrag van jongeren die nu nog geen alcohol nuttigen • Zelfreflectie op drinkgedrag Uit zelfrapportage van volwassenen (18 jaar en ouder): • Percentage dat overlast van dronken mensen ervaart • Percentage dat te maken kreeg met vernieling • Percentage dat overlast ervaart van horeca Uit zelfrapportage van ouders met een kind tussen de 8 en 12 jaar: • Acceptabel geachte startleeftijd voor alcoholgebruik • Oordeel van ouders over de richtlijn dat er voor het 16e jaar geen alcohol mag worden gedronken

1.2 Bronnen De rapportage is opgesteld door I&O Research, in nauwe samenwerking met de GGD Hollands Noorden. Voor de gegevens is gebruik gemaakt van de databestanden van de volgende vijf onderzoeksprojecten: 1. Jongerenenquête West-Friesland (GGD, 2006) 2. Jeugdenquête 0-12 jaar West-Friesland (GGD, 2007) 3. Jeugdmonitor West-Friesland 16 t/m 23-jarigen (I&O Research, 2006) 4. Jeugdmonitor West-Friesland 10 t/m 15-jarigen (I&O Research, 2007) 5. Veiligheidsmonitor Noord-Holland Noord (I&O Research, 2007) De weergegeven resultaten zijn afkomstig uit een nadere analyse van de bronbestanden van genoemde onderzoeken. Deze secundair analyses zijn uitgevoerd ten behoeve van de pilot. De weergegeven onderzoeksresultaten zijn om die reden (groot)deels niet in de reguliere onderzoeksrapportages terug te vinden. Elk onderzoek heeft betrekking op een specifieke onderzoekspopulatie en de gegevens zijn op verschillende wijzen verkregen, waardoor de resultaten telkens per onderzoek en/of per doelgroep in het rapport worden weergegeven. Vanwege de verschillende onderzoeksmethoden en doelgroepen kunnen de uitkomsten niet zonder meer met elkaar worden vergeleken. Sommige gegevens zijn bovendien alleen voor bepaalde deelcategorieën jongeren bekend. In de resultaten wordt telkens aangegeven op welke deelgroep de cijfers betrekking hebben en uit welke onderzoeksbron deze afkomstig zijn. Voor een deel van de onderzoeksvragen zijn ook uitsplitsingen van de resultaten mogelijk naar geslacht en opleidingsniveau. Deze zijn niet weergegeven, maar algemeen kan worden gesteld dat de verschillen tussen alcoholconsumptie van jongens en meisjes gering zijn en dat jongeren op de lagere opleidingsniveaus gemiddeld meer alcohol drinken en er eerder mee starten. De gebruikte onderzoeken worden in onderstaande tabel nader toegelicht.

6


Inleiding

Tabel 1. Overzicht Onderzoek rondom alcoholgebruik & bewustwording West-Friesland

Jongerenenquête West-Friesland 2005

Jeugdmonitor West-Friesland 10 t/m 15-jarigen 2007

Jeugdenquête 0-12 jaar West-Friesland 2007

Jeugdmonitor West-Friesland 16 t/m 23-jarigen 2006

Veiligheidsenquête

Uitvoerder

GGD West-Friesland

GGD Hollands Noorden

I&O Research

I&O Research

I&O Research

Onderzoekspopulatie

2e en 4e klassers voortgezet onderwijs

Ouders van jeugdigen in de regio WF

Jongeren van 10 t/m 15 jaar in de regio WF

Jongeren van 16 t/m 23 jaar in de regio WF

Bevolking 15+ politieregio Noord-Holland Noord, waaronder Hoorn en De Koggen (=WF)

Leeftijd

12-16 jaar

8-12 jaar

10 t/m 15 jaar

16 t/m 23 jaar

15 jaar en ouder

Representatieve steekproef per gemeente uit GBA*

Representatieve steekproef per gemeente ( Hoorn per wijk) uit GBA* 83%

Representatieve steekproef per gemeente ( Hoorn per wijk) uit GBA* 70%

Representatieve steekproef

4.785 jongeren van 16 t/m 23 jaar Schriftelijke enquête aan de deur afgegeven en persoonlijk opgehaald Deels gestandaardiseerde vragen, deels lokaal toegesneden

totaal 8.296 (WF 2.511)

Steekproef

Respons

Grootte onderzoekspopulatie Methode onderzoek

e

e

Alle 2 en 4 klassen voortgezet onderwijs in de regio WF 9 van de 11 scholen hebben meegedaan; 2 VMBO-scholen niet 3.370

75%

Gestandaardiseerde vragen, vergelijkbaar met landelijke gegevens

Gestandaardiseerde vragen, vergelijkbaar met landelijke gegevens

5.763 jongeren van 10 t/m 15 jaar Schriftelijke enquête aan de deur afgegeven en persoonlijk opgehaald Deels gestandaardiseerde vragen, deels lokaal toegesneden

Peiljaar

2005

2007

2006

2005

2006/2007

Rapportagejaar

2006

2007 (nog niet gepubliceerd)

2007

2006

2007

Herhaling onderzoek

2009

2011

2009/2010

2008/2009

2008/2009

Inhoud vragenlijst

Klassikaal via internet

3.699 totaal (0-12 jaar) 1.246 8-12 jaar Schriftelijke enquête via post

Politieregio Hoorn 30% Politieregio Koggen 27%

* Gemeentelijke Basisadministratie

7

Gecombineerde schriftelijke enquête via internet en post Gestandaardiseerd

8


Resultaten

2. Resultaten In dit hoofdstuk staan de resultaten centraal zoals afkomstig uit nadere bestudering van de bronbestanden van de vijf regionale onderzoeken rondom alcoholgebruik en bewustwording. De gegevens zijn geordend naar drie hoofdonderwerpen: 1. 2. 3.

Alcoholconsumptie van jongeren & hun perceptie Perceptie van ouders op alcoholconsumptie kinderen Enkele maatschappelijke effecten van alcoholconsumptie

2.1 Alcoholconsumptie van jongeren & hun perceptie De resultaten in de volgende paragrafen zijn afkomstig uit zelfrapportage van jongeren.

2.1.1. Alcoholgebruik De leeftijd waarop de tweede klassers van het VO voor het eerst alcohol gebruikten, ligt op bijna 12 jaar. Vierdeklassers gingen gemiddeld een jaar later alcohol drinken. Tabel 2.1 Gemiddelde leeftijd start alcoholgebruik

2e klas VO

4e klas VO

Totaal

11,6 jr

12,6 jr

12,1 jr

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD In de GGD-enquête is gevraagd: ‘heb je (ooit) wel eens alcohol gedronken’? Bijna zestig procent van de tweede klassers in het VO en 86% van de vierde klassers in het VO geeft op deze vraag aan ooit alcohol te hebben gedronken. In de afgelopen maand heeft in totaal 64% van de jongeren alcohol gedronken. Tabel 2.2 Ooit alcohol gedronken Alcohol gedronken afgelopen maand

2e klas VO

4e klas VO

Totaal

60% 49%

86% 82%

71% 71% 64% 64%

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD De I&O Research Jeugdmonitor stelde de volgende vraag: ‘Drink je wel eens alcoholhoudende drank(en)? In totaal blijkt dat een kwart van de 10 tot en met 15-jarigen en 88% van de 16 tot en met 23-jarigen (ooit) alcohol heeft gebruikt. De uitsplitsing naar leeftijdsjaar laat zien dat het percentage jongeren dat wel eens heeft gedronken, vooral sterk toeneemt na het 12e levensjaar. Tabel 2.3

Drinkt wel eens alcoholhoudende drank(en)

Bron: Jeugdmonitor West-Friesland 2006 en 2007, I&O Research

9

10-15

16-23

25%

88%


Tabel 2.4 Leeftijd

Resultaten

Percentage jongeren dat (wel eens) alcohol (heeft) gebruikt

10 jaar

2%

11 jaar

2%

12 jaar

8%

13 jaar

22%

14 jaar

52%

15 jaar

69%

16 jaar

84%

17 jaar

88%

18 jaar

91%

19 jaar

90%

20 jaar

89%

21 jaar

89%

22 jaar

88%

23 jaar

89%


2.1.2. Overmatig alcoholgebruik Overmatig alcoholgebruik wordt als volgt gedefinieerd: in de afgelopen vier weken is het ten minste eenmaal voorgekomen dat vijf of meer consumpties werden genuttigd bij één gelegenheid. Het gaat dan om percentages van alle jongeren, waarbij ook jongeren zijn meegeteld die (nog) geen alcohol gebruiken. Tabel 2.5 Overmatig alcohol gedronken in afgelopen 4 weken

2e klas VO

4e klas VO

Totaal

27%

63%

43%

Bron: Bron: Jongerenenquete2005, GGD Uitgesplitst naar leeftijdscategorie, geldt voor 14% van de 10 tot en met 15-jarigen en 71% van de 16 t/m 23-jarigen dat zij in de afgelopen weken (ten minste eenmaal) overmatig alcohol hebben gebruikt. In tabel 2.7 is te zien dat vooral vanaf het veertiende levensjaar het percentage jongeren dat wel eens overmatig drinkt, fors toeneemt. Rond het twintigste levensjaar drinkt driekwart van de jongeren wel eens vijf consumpties of meer per gelegenheid (recent). Tabel 2.6 Overmatig alcohol gedronken in afgelopen 4 weken


10

10-15

16-23

14%

71%


Tabel 2.7 Leeftijd

Resultaten

Percentage jongeren1 dat in de afgelopen vier weken 5 of meer consumpties heeft gedronken bij één gelegenheid

10 jaar

0%

11 jaar

1%

12 jaar

4%

13 jaar

9%

14 jaar

28%

15 jaar

48%

16 jaar

64%

17 jaar

70%

18 jaar

74%

19 jaar

74%

20 jaar

75%

21 jaar

69%

22 jaar

70%

23 jaar

70%


2.1.3. Drinklocaties Waar vindt de alcoholconsumptie van jongeren plaats? Thuis en in een discotheek zijn voor de tweede en vierde klassers uit het VO de belangrijkste plekken waar alcohol wordt genuttigd. Tabel 2.8

Meerdere antwoorden zijn mogelijk

Thuis, met anderen Bij anderen thuis In een discotheek In een café, bar, snackbar, restaurant of terras Op een schoolfeest Op straat, in een park of ergens anders buiten Thuis, alleen In sportkantine of bij vereniging

65% 60% 40% 33% 17% 17% 11% 11%

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD Uitgesplitst naar leeftijdscategorie valt op dat van de 10 tot en met 15-jarigen éénderde deel (wel eens) alcohol drinkt in een discotheek, terwijl zij op basis van hun leeftijd nog geen alcoholhoudende dranken in de horeca mogen bestellen. Ook het percentage jongeren onder de zestien jaar dat alcohol gebruikt op een schoolfeest, is relatief hoog.

1

Percentage van de jongeren die (ooit) alcohol hebben gedronken

11


Resultaten

Tabel 2.9 Thuis, met anderen Bij anderen thuis In een discotheek Café, restaurant of terras Op een schoolfeest, school/werk Buiten op straat Thuis alleen In sportkantine of bij vereniging

10-15

16-23

50% 46% 33% 15% 18% 9% 12% 5%

63% 62% 72% 69% 20% 6% 10% 25%


2.1.4. Attitudes ten aanzien van het eigen alcoholgebruik Hoe wordt er gedacht over het eigen alcoholgebruik van nu en in de toekomst, zo is gepeild onder de jongeren. Van de jongeren die nog nooit alcohol hebben gedronken, is een kleine tien procent dat in de toekomst wel van plan te gaan doen. Tabel 2.10 2e klas VO

4e klas VO

Totaal

Gaat zeker of waarschijnlijk geen alcohol gebruiken of weet het nog niet

92%*

93%*

92%*

Gaat zeker of waarschijnlijk wel alcohol drinken

9%*

8%*

8%*

* Percentage van jongeren die geen alcohol drinken

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD Van de jongeren die al wel alcohol drinken, geeft zo’n tien procent aan zich voor te nemen in de toekomst minder te gaan drinken. De meerderheid denkt in de toekomst echter evenveel of meer alcohol te gaan consumeren. Tabel 2.11 - * Percentage van jongeren die wel alcohol drinken 2e klas VO

4e klas VO

Totaal

Gaat (veel) minder alcohol gebruiken

17%*

7%*

10%

Blijft evenveel of gaat (veel) meer alcohol gebruiken

84%*

93%*

90%

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD Deze gegevens zijn ook beschikbaar uit de Jeugdmonitors West-Friesland, uitgesplitst naar leeftijdscategorie. De verschillen tussen het voorgenomen drinkgedrag van de jonge jeugd en van de oudere jeugd zijn verwaarloosbaar. Tabel 2.12 10-15 jaar

16-23 jaar

Gaat (veel) minder alcohol gebruiken

6%

7%

Gaat evenveel of gaat (veel) meer alcohol gebruiken

94%

93%


12


Resultaten

Slechts zeven procent van de tweede en vierde klassers van het VO geeft zelf aan dat zij te veel alcohol drinken. In tabel 2.14 is te zien dat slechts tien procent van de jongeren het eigen alcoholgebruik realistisch inschat. Bijna negentig procent van de jongeren die alcohol gebruiken, drinkt overmatig maar denkt zelf dat dit niet het geval is. Tabel 2.13 - Alleen jongeren die alcohol drinken Ja, ik drink te veel alcohol

7%

Nee, ik drink niet te veel alcohol

93% 93%

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD Tabel 2.14 - Alleen jongeren die alcohol drinken

2e klas VO

4e klas VO

Totaal

Schat eigen alcoholgebruik goed in of drinkt niet overmatig maar denkt zelf van wel (juiste inschatting)

10%

12%

11% 11%

Drinkt overmatig alcohol maar denkt zelf van niet (onjuiste inschatting)

90%

88%

89% 89%

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD

2.1.5. Houding ouders ten opzichte van alcoholgebruik jongeren Aan de jongeren zelf is gevraagd hoe hun ouders denken over het alcoholgebruik van hun kinderen. Tabel 2.15 Ze vinden het goed Ze zeggen er niets van Ze raden het af Ze vinden dat ik minder alcohol zou moeten drinken Ze weten het niet Ze verbieden het

2e klas VO

4e klas VO

Totaal

50% 17% 17% 4% 10% 3%

67% 13% 9% 8% 2% 1%

58% 58% 1 5% 13% 6% 6% 2%

Bron: Jongerenenquête 2005, GGD Een uitsplitsing naar leeftijdscategorie laat zien dat de vermeende tolerantie ten aanzien van het alcoholgebruik toeneemt naarmate de kinderen ouder zijn. Toch geeft ruim de helft van de jeugdigen aan dat de ouders geen bezwaar maken tegen het alcoholgebruik van hun kinderen. Tabel 2.16 10-15 jaar

16-23 jaar

Ze vinden het goed

55%

63%

Ze zeggen er niets van / ze hebben zich erbij neergelegd

20%

27%

Ze raden het af

16%

4%

Ze vinden dat ik moet minderen

4%

6%

Ze weten het niet

4%

1%

Ze verbieden het Totaal


13

2%

1%

100%

100%


Resultaten

2.2 Perceptie van ouders op alcoholconsumptie kinderen Aan ouders met kinderen in de leeftijd van 8 tot en met 12 jaar is een tweetal vragen gesteld die een indicatie bieden van de normen en waarden rondom alcoholgebruik van jeugdigen.

2.2.1. Percentage kinderen dat ooit alcohol heeft gedronken Eén op de zes ouders met kinderen in de leeftijd van 8 tot en met 12 jaar geeft aan dat hun kind(eren) al wel eens alcohol heeft gedronken. Het kan dan zowel gaan om een slok uit het glas van de ouders, als om een complete consumptie. Tabel 2.17 Totaal Nooit alcohol gedronken

84%

Ooit slok of glas alcohol gedronken

16%

Bron: Jeugdenquête 0-12 jaar, 2007, GGD

2.2.2. Acceptabel geachte startleeftijd Wat vinden ouders van kinderen tussen de 8 en 12 jaar oud een acceptabele leeftijd waarop een jongere alcohol mag gaan drinken? Bijna één op de vijf ouders vindt dat alcoholgebruik voor het zestiende jaar acceptabel is. Tabel 2.18 Totaal Jonger dan 16 jaar

19%

16 jaar of ouder

81%

Bron: Jeugdenquête 0-12 jaar, 2007, GGD

2.3 Maatschappelijke effecten van alcoholgebruik De Veiligheidsmonitor van de politie geeft aan met welke delicten en overtredingen burgers in hun buurt zoal te maken krijgen. De gegevens zijn afkomstig uit zelfrapportage van inwoners van 15 jaar en ouder uit de regio. Uit deze enquête is een drietal indicatoren gehaald die een beeld geven van de mate waarin alcoholgebruik maatschappelijke overlast kan veroorzaken. Het gaat hier om vormen van maatschappelijke overlast die mogelijk, maar niet per se een verband houden met alcoholgebruik van jongeren.

14


Resultaten

2.3.1. Vernieling 22% van de Westfriezen krijgt vaak te maken met enige vorm van vernieling in hun buurt. Het kan dan gaan om vernieling van telefooncellen en bushokjes. In totaal geeft bijna de helft (46%) van de inwoners van West-Friesland aan dat zij hiermee te maken krijgen. Tabel 2.19 Vernieling Komt vaak voor Komt soms voor Komt (bijna) nooit voor Weet niet/ geen mening

22% 25% 37% 17%

Bron: Veiligheidsmonitor Politie, 2007, I&O Research

2.3.2. Overlast van horeca In totaal ervaart 11% van de inwoners van West-Friesland overlast door horeca. Tabel 2.20 Overlast door horeca Komt vaak voor Komt soms voor Komt (bijna) nooit voor Weet niet/ geen mening

3% 8% 73% 17%


2.3.3. Overlast van dronken mensen Bijna een derde deel (32%) van de Westfriezen geeft aan overlast te ervaren van dronken mensen op straat. Voor 6% is dit een ergernis die vaak voorkomt. Tabel 2.21 Overlast door dronken mensen op straat Komt vaak voor Komt soms voor Komt (bijna) nooit voor Weet niet/ geen mening

6% 26% 59% 9%


15

16


Bijlage

Bijlage Bronnen Jeugdenquête 0-12 jaar West-Friesland 2007. M. Bot et al. GGD Hollands Noorden, verschijnt 2007. Jongerenenquête West-Friesland 2005. Een onderzoek naar tweede- en vierdeklassers in het voortgezet onderwijs via E-MOVO. L. Adriaensens, C. Waardenburg. GGD Westfriesland, 2006. Jeugdmonitor West-Friesland, 16 tot en met 23-jarigen., T. Last, A. Korteweg en A.Lempens, I&O Research, 2006 Jeugdmonitor West-Friesland, 10 tot en met 15-jarigen., M. Holzmann, B. de Haan, J. Bouwmeester en A.Lempens, I&O Research, 2007 Veiligheidsmonitor, M.Chiou, J. Bouwmeester, Politie Noord-Holland Noord, I&O Research, 2007

17

Alcoholgebruik Westfriese jongeren

Recommend Documents