Alcoa - Beleid betreffende Milieu, Gezondheid en Veiligheid:

20 januari 2006 - 57e jaargang no. 3

De zorg voor ons milieu, onze gezondheid en onze veiligheid (EHS) is één van de belangrijkste waarden binnen het stelsel van Alcoa - waarden en normen. De policy of beleidsverklaring benadrukt dit. Alcoa - Waarde betreffende Milieu, Gezondheid en Veiligheid: Wij werken op een dusdanig veilige manier dat de gezondheid en het welzijn van mens en milieu worden beschermd en bevorderd. Alcoa - Beleid betreffende Milieu, Gezondheid en Veiligheid: Alcoa werkt wereldwijd op een veilige, verantwoorde wijze, waaruit respect spreekt voor het milieu en de gezondheid van onze medewerkers, onze klanten en de gemeenschap waarin we actief zijn. Wij zullen op geen enkele manier roekeloos omgaan met onze waarden op het gebied van milieu, gezondheid en veiligheid met de bedoeling onze winst of productie te verhogen. Van alle medewerkers van Alcoa wordt verwacht dat zij dit beleid en de daarbij behorende principes begrijpen en promoten en een actieve bijdrage leveren aan de invoering ervan.

Alcoa - Principes betreffende Milieu, Gezondheid en Veiligheid: Wij stellen het menselijk leven boven alles en gaan overeenkomstig om met risico’s. Wij streven onophoudelijk naar een werkomgeving waarin zich geen incidenten op het gebied van milieu, gezondheid of veiligheid voordoen. Wij doen geen concessies aan onze milieu-, gezondheids- en veiligheidswaarden ten bate van winst of productie. Wij houden ons aan alle wetten en hanteren zelfs strengere normen voor onszelf en onze leveranciers daar waar wij onaanvaardbare risico’s constateren. Wij steunen duurzame ontwikkeling door in ons besluitvormingsproces rekening te houden met maatschappelijke verantwoordelijkheid, economisch succes en hoogstaande kwaliteit voor het milieu. Wij meten en beoordelen onze prestaties en zijn open en duidelijk in onze berichtgeving. Wij leveren en gebruiken veilige en betrouwbare producten en diensten. Wij gebruiken onze kennis over milieu, gezondheid en veiligheid om de veiligheid en het welzijn van de gemeenschappen waarvan wij deel uit maken, te verbeteren. Wij hebben allemaal de plicht onze EHS - waarden en – principes na te leven en toe te passen.

Bij de foto’s: Op het grasveld vóór Paranam Operations heeft Refinery - medewerker Budram Jiawan een paar maanden geleden amandel- en tamarindebomen en kankantries laten planten om het milieubeeld te verfraaien. 1 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

afdeling en in zijn vrienden- en sport (basketbal)kring een grote leegte achter. Guno zal altijd bekend blijven als een man met een grote inzet en het hart op de juiste plaats, die altijd tijd voor anderen had en op wie degenen die hem na aan het hart lagen, konden bouwen. Dat hij als medewerker en als vriend zeer werd gewaardeerd, kwam tot uiting in de overweldigende belangstelling – al vóór de kist met het stoffelijk overschot bij de aula was gearriveerd, stond het terrein vol met mensen die de zware regen trotseerden om Guno de laatste eer te bewijzen. Wij wensen zijn vrouw en dochters en andere nabestaanden veel kracht toe bij het verwerken van dit smartelijke verlies.

De vlag van Suralco L.L.C. hing op maandag 16 januari j.l. halfstok. Dat was de dag waarop het stoffelijk overschot van onze medewerker Guno Bergraaf ten grave zou worden gedragen. Guno kwam op woensdag 11 januari welgemoed als altijd met de bus naar Paranam, ‘zijn tweede huis’, maar keerde met een lijkenwagen weer stadwaarts na geheel onverwacht de geest te hebben gegeven; ‘hij is in het harnas gestorven’, zoals de dominee tijdens de uitvaartdienst zei. Guno laat vooral in zijn gezin, maar ook op zijn

Guno Bergraaf kwam op 5 december 1977 in dienst bij Suralco. Hij behoorde in het jaar daarvoor tot de eerste lichting geslaagden van het Natuurtechnisch Instituut, NATIN, waar hij de studierichting Elektrotechniek volgde. Guno had laatstelijk de functie van E/I Foreman op de afdeling Digestion.

Het komt wel eens voor dat de liquor slurry uitlaat van de Calcination Panfilter Building liquor uitblaast op het voetpad tussen het gebouw en de Moesanna road. Dit veroorzaakt slipgevaar en verbrandingsgevaar voor langslopende personen. Om deze risico’s te voorkomen, wordt een ieder verzocht tijdelijk geen gebruik te maken van het voetpad wanneer dit gebarricadeerd is. Gaat U in voorkomende gevallen via de ARGOS road of via de weg langs Building 147 om Uw bestemming te bereiken!

2 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

De toekomst ziet er voor Alcoa rooskleurig uit. Tot deze constatering komt Alcoa Chairman en CEO Alain Belda, als hij terugblikt op 2005 en de prioriteiten voor 2006 aangeeft. ,,De vraag naar aluminium is groot, we beschikken over de meest agressieve groeistrategie in de bedrijfstak, en we hebben de beste groeiprojecten (zowel in upstream - als in downstream -bedrijven) wereldwijd. Dankzij onze samenwerking verkrijgen we steeds het hoogste rendement in de bedrijfstak. Dat rendement levert de fondsen op die we voor bekostiging van onze groei gebruiken en helpt ons een gezonde balans te behouden. ” Ten opzichte van 2004 groeiden de inkomsten met 13% tot een all-time record van US$ 26.2 miljard. Als we rekening houden met het prijseffect van de LME, groeiden de inkomsten bijna US$ 2 miljard: dat is een uitstekende prestatie. Veel van onze markten, zoals die voor de luchtvaart en commerciële voertuigen, zijn momenteel sterk, en de vraag naar onze producten is groot. De inkomsten uit lopende operaties bedroegen in 2005 US$ 1.23 miljard. Voor het vierde kwartaal bedroegen de inkomsten uit lopende operaties US$ 207 miljoen. Aan het begin van 2005 zeiden we dat het een moeilijk jaar zou worden, omdat we druk verwachtten van een stijgende input, stijgende energiekosten en andere kostenstijgingen. De stijgingen bleken uiteindelijk nog groter dan verwacht als gevolg van diverse ontwikkelingen, waaronder de orkanen aan de golfkust van Amerika. In totaal bedroegen de toegenomen kosten van ruwe grondstoffen, energie en inflatie het afgelopen jaar bijna US$ 900 miljoen. Alcoa ondernam agressieve acties. ,,We brachten structurele veranderingen aan en startten initiatieven voor effectiviteit en efficiency, waaronder het opvangen van bijna de helft van deze kosten via prijsverhogingen, verbeterde productiviteit en belastingverlagingen, wat de kostendruk hielp reduceren en onze top line op het hoogste niveau ooit in de 117-jarige geschiedenis van Alcoa bracht.” Met trots stelt Alain Belda vast dat de Alcoa – werknemers veiligheidsprestaties van wereldklasse bleven tonen. We slaagden erin het aantal te melden ongevallen vergeleken met 2004 met 19% te reduceren, waarbij er zich op bijna de helft van alle Alcoa-vestigingen geen enkel te melden ongeval voordeed. We sloten het jaar af met een verzuim-

dagpercentage dat overeenkwam met onze benchmarkprestatie in 2004. Dit percentage betekent dat er slechts 115 verzuimdagen waren voor meer dan 254 miljoen arbeidsuren. In meer dan 80% van onze vestigingen deed er zich in 2005 geen enkele verzuimdag voor, wat een uitstekende prestatie is en laat zien dat nul voor de onderneming als geheel zeker haalbaar is. Dankzij de inspanningen van een ieder is Alcoa nog steeds de voortrekker op het gebied van veiligheidsprestaties in belangrijke bedrijfstakken. De enige teleurstelling op het gebied van veiligheid betreft het aantal dodelijke ongevallen. In 2005 deden zich bij Alcoa en haar contractorbedrijven zes dodelijke ongevallen voor. We moeten – en zullen – beter focussen op eliminatie van alle dodelijke ongevallen. Wij zijn er allemaal van overtuigd (en hebben op veel plaatsen bewezen) dat de doelstelling van nul incidenten haalbaar is.

Enkele hoogtepunten in 2005 waar Alcoa trots op mag zijn: Alcoa werd uitgeroepen tot een van de Top Three Most Sustainable Corporations in the World tijdens het forum van de wereldeconomie te Davos (Zwitserland) omdat we voldeden aan de triple bottom line, een beoordelingsmaatstaf die kijkt naar de impact van een onderneming op milieu, samenleving en economie. Alcoa werd uitgeroepen tot één van de Top Green Companies ter wereld door het blad BusinessWeek en de Climate Group als erkentenis van de reductie van de emissie van broeikasgassen. We werden tevens genoemd als Leader in Climate Change over the Past Decade en voor Best Management Practices voor onze leidinggevende rol op het gebied van milieuproblematiek samen met een uitstekende financiële prestatie. Ons constant hoge niveau van deelname aan activiteiten voor sociale betrokkenheid van werknemers. Dit jaar zag een stijging van 100% in ACTION-subsidies en een stijging van 40% in BRAVO-subsidies! Meer dan 26.000 Alcoa-werknemers in 27 landen namen in oktober deel aan onze wereldwijde Week van de Dienstverlening, wat laat zien dat we werkelijk geven om de gemeenschap waarin we opereren.

3 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

Tijdens het afgelopen jaar beheerden we onze algemene portefeuille op strategische wijze: we deden wereldwijd investeringen om ons marktaandeel zowel in upstream als in downstream -bedrijven te vergroten, terwijl we onderdelen die niet goed bij ons pasten of waarvan we de prestaties niet konden verbeteren, afstootten of herstructureerden. Er werd geïnvesteerd in uitbreiding van zuiveringsinstallaties zoals in Suriname en Pinjarra; energie-initiatieven in Warrick en Rockdale; waterkrachtprojecten in de VSA en Latijns Amerika; uitbreiding en upgrades van smelting in IJsland, Brazilië, Ghana en Spanje; walsuitbreidingen in Rusland, Bohai, Shanghai en uitbreidingen in onze walsinstallaties voor verhit plaatmateriaal voor de luchtvaartindustrie (Davenport, Kitts Green, Fusina en Belaya Kalitva).

2006 De sleutelmarkten zijn sterk. De vraag naar aluminium is groot. De inflatie zal voortduren, maar niet zo sterk zijn als in 2005. En we verbeteren onze operationele uitmuntendheid en streven dagelijks naar vernieuwing om onze klanten nog beter te bedienen. We bevinden ons in een goede positie voor 2006… maar het is aan ons om dit waar te maken en een sterk jaar te bewerkstelligen. Om ervoor te zorgen dat zowel de top line als de bottom line groei vertonen, zullen we onze vorderingen dit jaar aan de volgende prioriteiten afmeten: Sustainability en naleving van onze Waarden We gaan verder met onze veiligheidsprestaties van wereldklasse, maar moeten focussen op dodelijke ongevallen in de werkomgeving, en deze elimineren. We hebben laten zien dat het kan, dus moeten we het nu ook doen. Duurzame ontwikkeling – We behouden onze leidinggevende positie op het gebied van sustainability en meten het evenwicht tussen onze invloed op milieu, samenleving en economie. Operationele uitmuntendheid We gaan verder met het nastreven van operationele uitmuntendheid via ABS. Ons nieuwe ABS-systeem voor zelfbeoordeling is een goed hulpmiddel dat alle bedrijven en vestigingen kunnen gebruiken om vorderingen op dit belangrijke gebied te bewerkstelligen. We blijven ons concentreren op structurele kostenbesparing om te compenseren voor stijgingen in input en energiekosten binnen onze bedrijven.

Davenport

Dankzij gebruik van het Alcoa Business System (ABS) en de vele beschikbare hulpmiddelen verbeterden vele bedrijven hun operationele prestaties. Zes van onze negen zuiveringsinstallaties voor alumina boekten nieuwe jaarlijkse productierecords. De capaciteit in het wereldwijde systeem nam in 2005 met 2% toe: een groot deel van deze stijging vond plaats in het vierde kwartaal, ondanks gedwongen stillegging van de operaties in Jamalco en Point Comfort. Het systeem in West-Australië boekte een productierecord in het vierde kwartaal. Hoewel er zich in sommige sectoren van ons aluminasysteem in 2005 problemen voordeden, gaan we ervan uit dat deze dit jaar opgelost zullen worden en dat het systeem meer aan de groei zal bijdragen.

Alain Belda: ,,Ik bedank u allen voor uw inspanningen in het afgelopen jaar. En ik zou nogmaals willen benadrukken dat we door ons handelen de hoogste inkomsten in de bedrijfstak kunnen behalen en tevens aan het nu en aan de toekomst kunnen bouwen. Onze groeiverwachtingen zijn hoog, en ik twijfel er niet aan dat we van 2006 een recordjaar voor Alcoa kunnen maken. Dank u voor uw bereidwilligheid om dit te helpen realiseren.”

4 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

Eén van de manieren waarop Alcoa nagaat hoe ver het staat met het bereiken van de doelstelling ‘best company in the world’ is via Return on Capital (ROC), een instrument voor het meten hoe effectief het geld dat geïnvesteerd is, wordt gebruikt. ROC speurt na hoeveel inkomsten worden gegenereerd uit elke dollar die wordt geïnvesteerd. Hoe hoger de ROC, hoe beter het geldgebruik. Over het algemeen wordt de ROC berekend door wat we verdienen – bekend als inkomsten - te delen door wat we bezitten, assets minus cash, investments, and liabilities. ROC is één factor die investeerders buiten de onderneming in overweging nemen als ze een besluit moeten nemen over al dan niet investeren in Alcoa. Als het doel van een aandeelhouder is geld te maken met zijn of haar investering, helpt ROC bij het analyseren hoe bedachtzaam Alcoa haar eigen bronnen en uiteindelijk die van de aandeelhouder aanwendt.

Alcoa’s minimum goal is een ROC die hoger ligt dan de kapitaalkosten (ongeveer 9 procent) – met andere woorden: er moet meer terugvloeien dan er uitgegeven is. Investeren in onze business Alcoa heeft verscheidene soorten ondernemingen en moet, evenals investeerders van buiten, keuzes maken als het om het investeren van haar geld gaat. Als Alcoa minder dollars van outside investors krijgt, is ze minder in staat capital improvements door te voeren die noodzakelijk zijn om concurrerend te blijven in de economie van vandaag. Als een business geen value, waarde toevoegt, zal de onderneming haar geld steken in andere BU’s of bedrijfslocaties die wel ‘geld maken’, of zal ze omzien naar opportunities die hogere returns opleveren. Just as when an individual makes personal investments, Alcoa wants to put its money where the return will be greatest. That’s why it’s important that each of us play a role in making our businesses the best that they can be.

Elk van ons heeft een rol in het succes van Alcoa en onze handelingen kunnen van invloed zijn op de ROC. Het is van cruciaal belang dat we al het mogelijke doen om de verkopen te doen toenemen en de kosten doen dalen, in handelingen die variëren van ‘working smarter’ tot het uitwisselen van ideeën ter verbetering van het milieuvriendelijk wegwerken van afval. ROC wordt rechtstreeks door deze stappen beïnvloed. De onderneming wordt aantrekkelijker voor investeerders, de long-time security van Alcoa en haar medewerkers wordt vergroot. Wat was Alcoa’s ROC? Alcoa eindigde het vorig jaar met een overall ROC van 9.5 procent (vergeleken met 8.9 procent in 2004), exclusief groeiprojecten zoals in Rusland en IJsland waarvan niet verwacht wordt dat ze onmiddellijk inkomsten genereren daar ze langetermijngroeiprojecten zijn. Het was voor 2005 de vierde achtereenvolgende keer dat de ROC exclusief groeiprojecten toenam. Als alle in uitvoering zijnde projecten worden inbegrepen, is de corporate ROC 8.3 procent (vergeleken met 8.4 procent in 2004). (De corporate ROC is een gewogen combinatie van de aparte ROC – percentages van de aparte business – afdelingen).

Alcoa considers two factors when evaluating how effectively we’re using the capital invested in our operations. Cost of Capital. Lenders and shareholders expect to make money off of the investment they make. Cost of capital is how much it actually costs us to borrow money plus how much investors expect in return for their investment. Alcoa’s cost of capital is typically 9%, which means that an investor expects to earn $90 for each $1,000 invested in Alcoa. Return on Capital (ROC). ROC measures how many dollars we generate for each dollar we invest in our operations. ROC is calculated by dividing what we earn (our income) by what we own (our assets minus cash, investments, and liabilities). To continue to grow and attract investors, Alcoa must consistently achieve an ROC that is greater than the cost of capital—in other words, get a higher return on our money that what we paid for it.

5 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

Planten blijken methaan te maken, een broeikasgas dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. En hoe warmer het wordt, hoe meer ze uitstoten. Dat leidt tot onverwachte vermoedens: heeft het kappen van tropisch regenwoud de opwarming van de aarde vertraagd, en maken nieuwe bossen onze planeet misschien warmer?

Tropisch bos in Suriname, hoogstwaarschijnlijk een bron van het broeikasgas methaan.

Hoe is het mogelijk dat dit niet eerder is ontdekt, vraag je je soms af bij een wetenschappelijke doorbraak. De ontdekking die Frank Keppler en drie collega’s recentelijk in Nature beschrijven, valt in die categorie. De onderzoekers, van het Max Planck Instituut voor Kernfysica, het Ierse ministerie van Landbouw en het Utrechtse Instituut voor Marien en

Atmosferisch Onderzoek, hebben aangetoond dat levende planten bronnen zijn van methaangas. Totaal tegendraads, want iedereen ging er tot nu toe vanuit dat alleen menselijke activiteiten en omzettingen door bacteriën dit broeikasgas de lucht in sturen. De proeven zijn degelijk gedaan, de onderzoeksinstituten respectabel. En de ontdekking is revolutio-

6 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

nair, want er volgt nogal wat uit. Bijvoorbeeld dat het grootschalig kappen van tropisch oerwoud de aarde kan hebben behoed voor een nog snellere opwarming dan we nu beleven. Dat een opwarmende aarde leidt tot meer methaanuitstoot en dus nog meer opwarming. En dat het aanplanten van nieuw bos, waar het Kyoto - protocol zwaar op inzet, misschien wel averechts werkt. Methaan is een sterk broeikasgas, en de atmosferische concentratie ervan is sinds de Industriële Revolutie ongeveer verdrievoudigd. Daarom hebben klimatologen het de afgelopen twintig jaar uitgebreid bestudeerd. Ze dachten nu een behoorlijk goed beeld te hebben van de wereldwijde methaankringlopen. Het ontwijkt voornamelijk uit natte gebieden, rijstvelden, dierendarmen en hopen afval, waar bacteriën het onder zuurstofloze omstandigheden maken. Het komt ook vrij bij de verbranding van biomassa en de winning van fossiele brandstoffen - aardgas bestaat voor het overgrote deel uit methaan. Methaan verdwijnt weer uit de atmosfeer door chemische reacties in de bovenste luchtlagen en een heel klein beetje door opname in de bodem. De bijbehorende getallen waren wel zo’n beetje in balans. Er waren alleen wel een paar onverklaarbare waarnemingen: het methaangehalte van de atmosfeer stijgt de laatste tijd minder snel, en boven tropische bossen bevat de lucht meer methaan dan hij zou moeten. Toch was nog niemand op het idee gekomen om te gaan meten of planten een bron van methaan zouden kunnen zijn. Een beetje te begrijpen is dat wel, want het gaat om zulke kleine hoeveelheden, dat er heel wat techniek bij komt kijken. En bovendien: waarom zou een plant methaan willen produceren? Dat is alleen handig als je geen zuurstof hebt, was altijd de gedachte. Heb je dat wel, dan kun je het methaan dat je eventueel maakt, beter verbranden tot water en kooldioxide. Voor planten in een warme omgeving gaat dat blijkbaar niet op, blijkt uit de ontdekkingen van Keppler en co. Ze begonnen met losse blaadjes, die ze in afgesloten flesjes met methaanvrije lucht legden. Er bleek methaan te ontstaan, en dat werd meer als de temperatuur omhoog ging. En flink ook: bij iedere 10 graden temperatuurstijging verdubbelde de uitstoot - ze gingen tot 70 graden. Daarna verlegden ze hun aandacht naar levende planten. Tot hun verrassing waren die nog veel productiever. Alle soorten die ze bestudeerden, maakten tussen de tien en honderd keer zoveel methaan als losse bladeren. Beschijnen met zonlicht verhoogde de methaanproductie ook nog met een factor drie tot vijf, tot bijna een microgram per gram drooggewicht per uur. Een klein getal, maar er zijn nogal wat planten op de wereld. De onderzoekers schatten dat per jaar 150 miljoen ton methaan, dat is 10 tot 30 procent van de wereldwijde productie, voor rekening komt van groene planten.

Laboratoriumopstelling om de uitstoot van methaan te meten van Engels raaigras (Lolium perenne). Afb.: Universiteit Utrecht.

Het is een eerste schatting, dus ze willen er niet op vastgepind worden, maar dat de methaankringloop drastisch herzien moet worden, is wel duidelijk. Uitzonderlijke claims vereisen uitzonderlijk bewijs, vandaar misschien dat er een half jaar verstreken is tussen het indienen van de eerste versie en de uiteindelijke plaatsing van het artikel in Nature. Waarschijnlijk moesten de onderzoekers extra proeven en berekeningen uitvoeren. Ze hebben met diverse experimenten uitgesloten dat zuurstofloos levende bacteriën toch schuldig zijn aan de methaanproductie en ze hebben weten te achterhalen dat pectine, een stof die overal in planten zit, er iets mee te maken heeft - al blijft het mechanisme nog een raadsel. Bovendien hebben ze berekend dat de langzamere stijging van het atmosferische methaangehalte van de laatste decennia netjes in de pas loopt met het verdwijnen van tropische bossen. De methaankringloop die op de schop moet, daar zult u vannacht vast niet van wakker liggen. Maar de constatering dat tropische bossen misschien bijdragen aan het broeikaseffect is toch wel iets om even bij stil te staan. En de verwachting dat een hogere temperatuur op aarde planten ertoe zal aanzetten om meer koolstof vast te leggen, komt misschien wel uit, maar het is maar de vraag of dat een dempend effect op de wereldtemperatuur zal hebben. Het broeikaseffect wordt er mogelijk juist door versterkt, doordat de methaanproductie mee stijgt. Kortom, deze ontdekking maakt de vooruitzichten niet bepaald rooskleuriger. Maar je kunt pas goede oplossingen verzinnen als je het probleem begrijpt.

Elmar Veerman, Noorderlicht Nieuws

7 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

Bij een volwassen persoon in rust duurt de periode tussen twee hartslagen iets minder dan een seconde. In die tijd trekken achtereenvolgens de boezems en de kamers samen om bloed door het lichaam te pompen. Na elke samentrekking volgt een moment van rust, waarin de hartspier zich even ontspant. De hartslag wordt aangestuurd door een elektrisch stroompje dat opgewekt wordt door de sinusknoop in het hart. De sinusknoop staat onder invloed van een regelcentrum in de hersenen. Bij inspanning activeert het regelcentrum de sinusknoop tot snellere afgifte van stroomstoten, waardoor het hart sneller gaat kloppen. De pompwerking van het hart De pompwerking van het hart berust op het vermogen van de boezems en de kamers om samen te trekken en weer te ontspannen. Een samentrekking is te vergelijken met het knijpen in een tube: als een boezem of kamer samentrekt, wordt deze kleiner, waardoor het bloed maar één kant op kan: naar buiten. Bij elke samentrekking wordt bloed uit het hart gepompt. In het hart verloopt het samentrekken en het weer ontspannen van de boezems en de kamers in een bepaalde volgorde, snel achter elkaar. Als het hart ontspant, vult het zich weer met bloed. Dat gebeurt passief: het bloed wordt niet aangezogen, maar het hart loopt vanzelf vol. boezems De boezems trekken samen. Het bloed wordt naar de kamers gestuwd.

kamers Het hart is ontspannen. De boezems stromen vol bloed.

De kamers trekken samen en pompen het bloed uit het hart. kamers

Tijdens de samentrekking van de kamers is de inlaatklep tussen boezem en kamer gesloten. Bloed stroomt wel ongehinderd uit de aders in de boezems. Er ontstaat een stuwmeer van bloed. Zodra de kamers zich ontspannen, gaan de inlaatkleppen open en stroomt het bloed uit de boezems in de kamers. In de rustfase stromen de kamers bijna vol. Vlak voordat de kamers samentrekken, vindt nog een samentrekking van boezems plaats. Dit samentrekken heeft tot doel de kamers nog een beetje op te spannen zodat ze nog krachtiger kunnen samentrekken. Bij de mens (en bij dieren met longen) werkt het hart als een dubbele pomp. Het hart pompt het bloed in twee keer rond: één keer door de longen en één keer door het lichaam. Door de scheiding van beide bloedsomlopen wordt zuurstofrijk bloed vanuit het hart met veel kracht naar de rest van het lichaam gepompt. Dat past bij de mens, met zijn actieve leefwijze.

De rechter harthelft pompt bloed naar de longen.

De linker harthelft pompt bloed naar het lichaam.

Net als het elektromotortje in een walkman, gaat het hart pas ‘lopen’ als er een stroompje doorheen wordt gejaagd. Het elektrische stroompje ontstaat in het hart zelf, in de zogenaamde sinusknoop in de rechter boezem. Het stroompje loopt in minder dan een seconde door het hart heen. Als het stroompje bij een boezem of kamer aankomt, wordt deze geprikkeld om samen te trekken. De sinusknoop stuurt een elektrisch signaal via de boezems en daarna via het geleidingssysteem naar de kamers. Zo worden eerst de boezems geprikkeld tot samentrekken en daarna

8 Bauxco Nieuws no. 3 - 20 januari 2006

beide kamers. Door prikkeling van de hartspiercellen ontstaat een elektrische activiteit die voorafgaat aan en onmiddellijk gevolgd wordt door het mechanisch samentrekken van de hartspiercellen. Die elektrische activiteit van de hartspier initieert de mechanische activiteit. Het elektrische stroompje dat door het hart loopt, kan zichtbaar worden gemaakt op een hartfilmpje of elektrocardiogram, ook wel ECG genoemd. Het elektrocardiogram laat de volgorde zien waarin het elektrisch stroompje door het hart loopt. Het elektrische stroompje ontstaat in de sinusknoop in de rechterboezem.

Daarna loopt het stroompje ook naar de linkerboezem; de boezems trekken samen. De AV knoop houdt het stroompje even tegen, zodat het bloed vanuit de boezems naar de kamers kan stromen.

Via de bundel van HIS bereikt het stroompje de hartpunt.

Daarna passeert het elektrische stroompje de wand van de kamers, die dan samentrekken.

Tenslotte valt het stroompje even stil, waardoor het hart ontspant. Dit is de rustfase.

bron: museumkennis.nl