december 2013 het houtblad
36
Binnenhof Nunspeet; ontwerp: Groosman Partners architecten Rotterdam. Iedere wooneenheid is aan de buitenkant voorzien van een extra fors grijshouten kader…
a f w ijk ende koz ijnen a l s v i s itek a a rtje k v t a l s vo o r b eeld enb o ek Architecten willen steeds vaker hun gebouw onderscheiden met bijzondere houten kozijnen. Vaak voelen ze zich beperkt door de KVT-eisen. Timmerfabrikanten en/of de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT) kunnen dan een helpende hand bieden, zodat eventuele aanpassingen leiden tot het gewenste resultaat.
foto’s: www.johnlewismarshall.com
. … tegen een saai gevelbeeld.
Het Bouwbesluit stelt eisen aan een woning. Die voor
Kozijnontwerp bespreken Buitenhuis raadt archi-
kozijnen zijn vertaald en vastgelegd in de Nationale
tecten aan een kozijnontwerp dat afwijkt van de KVT, met
Beoordelingsrichtlijn BRL 0801 ‘Houten gevelelementen’.
deskundigen te bespreken. Omdat de timmerfabrikant in
Pas wanneer een kozijn daaraan voldoet, krijgt het een
de ontwerpfase doorgaans nog niet in beeld is, kunnen ze
KOMO-attest met productcertificaat. Voorbeelden en
in dat stadium een beroep doen op de NBvT. Hiervoor is
principedetails die voldoen aan de BRL zijn opgenomen in
het Kenniscentrum opgericht. Geregeld kloppen architec-
de KVT, een uitgave van de NBvT.
ten er aan voor overleg en adviezen. Zonder zich te conformeren aan een timmerfabrikant, denkt de NBvT mee
Voorbeeldenboek Gerrit Buitenhuis, verantwoorde-
en probeert ze oplossingen aan te dragen om het ontwerp
lijk voor techniek en regelgeving binnen de NBvT en de
kans van slagen te geven. ‘We kijken dan naar de princi-
daaraan gelieerde Stichting Garantie Timmerwerk (SGT),
pedetails van de KVT en de prestatie-eisen uit BRL 0801
legt uit dat het een voorbeeldenboek is. ‘Er staan oplos-
voor onder andere weerstand tegen windbelasting,
singen in die iedere timmerfabrikant kan maken. Daar-
water- en luchtdichtheid, inbraak- en brandwerendheid
naast is nog veel meer mogelijk. Het mooie van houten
en de isolatiewaarde. Dat is best complex. Je moet kijken
kozijnen is dat architecten zich helemaal kunnen uitleven.
of het afwijkende ontwerp aan al die prestatie-eisen kan
Dat begrijpen zij gelukkig steeds meer. Toenemend zie je
voldoen. In het ene geval levert dat geen problemen op,
dat ze als visitekaartje afwijkende kozijnen tekenen die
maar bij twijfel is aanpassing van het ontwerp of aanvul-
niet in het voorbeeldenboek staan. De constructie en de
lend onderzoek nodig. Als de constructie een erg groot
samenstelling van dat soort kozijnen moeten uiteraard wel
risico vormt, adviseren we negatief. Het is dan aan de
goed worden bekeken.’
architect en aannemer of zij dat risico willen nemen.’
Om de reuzenramen extra sterk te maken, is niet gekozen voor een gangbare
december 2013
foto’s: www.johnlewismarshall.com
viervlaks-, maar voor een
het houtblad
38
De Driesprong Harmelen; ontwerp: Architectuurbureau Sluijmer en Van Leeuwen Utrecht. Hoge kozijnen komen vaker voor sinds de verdieping in het Bouwbesluit naar 2,60 m is gegaan.
De hoogkozijnen zitten ook aan de achtergevel. Het normale formaat voor raamhout (67 x 90 mm) is opgeschroefd naar 67 x 114 mm.
vijfvlakslijmverbinding.
middelste vlak zat bovendien een tuimelraam. Omdat de
timmerfabriek van een aannemer de opdracht krijgt een
opdrachtgever, een verzorgingshuis in Hilversum, dit ko-
afwijkend kozijn te maken, dan moet die fabriek deze af-
zijn graag als blikvanger wilde, heeft de timmerfabriek het
wijking officieel ter goedkeuring voorleggen aan het
onder eigen fabrieksgarantie geproduceerd.
december 2013
Actualiseren KVT Zodra een bij SGT aangesloten
SGT-bestuur. Deze taak is echter volledig overgedragen
Fors houten kader Een project waarvoor de timmer-
gen. Als SKH akkoord gaat, neemt SGT dit doorgaans
fabriek de SKH wel om goedkeuring vroeg en die ook
over. ‘Wanneer afwijkingen frequenter worden, verwer-
kreeg, was het Binnenhof in Nunspeet. Dit winkelcen-
ken we die in de KVT. Zo voorkom je dat timmerfabrikan-
trum, met daarboven wooneenheden, is gerevitaliseerd
ten dergelijke ontwerpen niet telkens opnieuw hoeven
en wordt nu in opdracht van Omnia Wonen uitgebreid
voor te leggen. Recent hebben we katern 11, bijlage 3 uit-
met een nieuwe vleugel van winkels en twee woonlagen
gebracht. Daarin staan elf afwijkende constructies die in
van ieder acht appartementen. Alle appartementen heb-
de afgelopen jaren veel zijn toegepast. Na evaluatie van
ben over de hele breedte witte mahonie kozijnen met
praktijkervaringen hebben we samen met SKH geconclu-
glas. Tegen een saai gevelbeeld besloot Groosman Part-
deerd dat het verantwoorde constructies zijn. Ons voor-
ners architecten uit Rotterdam iedere wooneenheid aan
beeldenboek wordt zo geregeld aangepast aan de wensen
de buitenkant te voorzien van een extra fors houten kader.
van de markt en uiteraard aan de nieuwste regelgeving.’
Dit bestaat uit een dikker en breder grijs kozijn dat voor
39
het houtblad
aan Stichting Keuringsbureau Hout (SKH) in Wagenin-
een van de bestaande kozijnen per gevel is gemonteerd.
Eenheidsworst Dat architecten steeds vaker afwijken-
Plek en formaat verschillen per wooneenheid, waardoor
de kozijnen ontwerpen, zien de meeste timmerfabrikan-
vanaf de straat een gevarieerd en speels beeld ontstaat.
ten als een welkome ontwikkeling. Harry Slütter, tech-
Slütter: ‘We hebben er met open vizier naar gekeken om
nisch-commercieel manager bij Timmerfabriek Neede,
te zien of we dit verantwoord konden produceren zonder
bedient die architecten dan ook graag optimaal. ‘Voor het
aan het plan van de architect te tornen. Slechts details
imago en de promotie van het houten kozijn is het belang-
hebben we veranderd. We hebben een kozijnkoppeling
rijk dat we als timmerfabrikanten onderzoeken welke
gebruikt die je normaal toepast aan de zijkanten van kozij-
mogelijkheden er zijn om zo’n bijzonder kozijn te produ-
nen. Tussen de twee op elkaar gemonteerde kozijnen zit-
ceren. Anders krijgen we een eenheidsworst in houten
ten tochtbandjes. Het geheel is gelijmd, afgekit en van
kozijnen. Ik merk ook dat architecten er blij mee zijn als je
binnenuit geschroefd.’
met hen meedenkt. Elke architect wil toch iets bijzonders maken. Als zijn plannen altijd worden afgeschoten omdat er bepaalde eisen zijn, dan komen we niet verder. Partijen
af wijkende kozijnen zijn een welkome
zoals wij moeten flexibel zijn.’
ontwikkeling
Voetbal Indien mogelijk, gaat Slütter liefst zelf zo vroeg mogelijk met de architect om de tafel zitten. In de ont-
Vijfvlakslijmverbinding De Driesprong in Harmelen
werpfase van een kozijn kan hij gevoelsmatig aangeven wat
is een ander project dat toestemming van SKH behoefde.
wel en niet mogelijk is. Zelf heeft Timmerfabriek Neede
Het bestaat onder andere uit dertien appartementen voor
ook een serie afwijkende kozijnen binnen haar e igen KO-
ouderen. Daarbij kreeg timmerfabrikant Houkesloot Toe-
MO-certificaat als aanvulling op de KVT. Die kozijnen zijn
levering uit Sneek de opdracht zeer hoge ramen te produ-
in het verleden al goedgekeurd door SKH en mogen bij
ceren. Commercieel manager Geert Hoekstra licht toe dat
volgende projecten zonder meer worden toegepast. Daar-
Architectuurbureau Sluijmer en Van Leeuwen te Utrecht
naast krijgt de fabrikant regelmatig, zonder tussenkomst
kozijnen had ontworpen met 2,50 m hoge ramen. ‘Derge-
van de architect, opdrachten van aannemers om afwijken-
lijke hoogteafwijkingen komen vaker voor sinds enkele
de, nog nooit eerder gemaakte kozijnen te produceren.
jaren geleden de verdieping in het Bouwbesluit is ver-
Slütter spreekt van bijzondere afmetingen, uitzonderlijke
hoogd naar 2,60 m. Architecten zien daar een nieuwe uit-
detaillering en vreemde houtkeuzes. Soms is het ontwerp
daging in.’ Om de houtverbindingen van de reuzenramen
zo extreem, dat hij zeker weet dat SKH het niet zal goed-
extra sterk te maken, koos de timmerfabrikant niet voor
keuren. Als voorbeeld noemt hij een zeshoekig 3 m hoog
een gangbare viervlaks-, maar voor een vijfvlakslijmver-
kozijn dat zijn bedrijf vorig jaar heeft gemaakt. De vlakken
binding. Ook werd het normale formaat voor raamhout
bolden bovendien als een voetbal naar buiten en in het
(67 x 90 mm) opgeschroefd naar 67 x 114 mm. Hoekstra
■ ■ ■
december 2013 het houtblad
40
Er zijn op de verdieping kozijnen van 2,60 m hoog met draaivalramen van 2,50 m toegepast.
De beslagleverancier had voor een soortgelijk ontwerp toevallig al testrapporten liggen met sterkte-, stijfheids-, wind- en waterdichtheidsberekeningen.
Groeseind Tilburg; ontwerp: Brink architectuur & stedenbouw Rotterdam. Bij verschillend ontworpen huizenrijen
foto’s: www.johnlewismarshall.com
horen afwijkende kozijnen.
keningen erbij. We hebben de detaillering gewoon overgenomen en het ontwerp voorgelegd aan SKH. Die ging uiteindelijk akkoord. Na de bouw zijn er luchtdichtheids-
december 2013
metingen gedaan, omdat het woningen betreft van A++-energielabel. Die testen waren eveneens positief.’ Ook Driessens vindt het verstandig als zijn bedrijf in een veel eerder stadium van het ontwerpproces wordt betrokken. Dat scheelt een hoop extra tekenwerk, omdat er minder wijzigingen nodig zijn. Goede ervaringen heeft hij opgedaan in Maastricht, waar een architect voor een pro-
41
ject zeer slanke kozijnen had ontworpen, met verschillen-
het houtblad
de afmetingen en tussenstijlen. Samen met hem en in overleg met SKH lukte het deze kozijnen tot ieders te vredenheid te realiseren.
Inspectie uitvoeren Extreme ontwerpen die niet de zegen van SKH kregen, kent Driessens ook. Zo moest zijn bedrijf voor een appartementencomplex van een woningbouwcorporatie in Cuijk trapeziumvormige kozijnen met
men
schuine tussenstijlen maken. ‘SKH wilde dit ontwerp niet goedkeuren, vooral omdat ook de onderdorpels schuin vertelt dat de beslagleverancier berekeningen liet uitvoe-
waren. Als daar water op komt, loopt dat naar één kant de
ren voor deze grote ramen. ‘Met de resultaten zijn we
hoek in. We hebben daarom extra aandacht besteed aan
naar SKH gegaan. Die gaf al snel haar fiat.’
die kwetsbare hoeken en de klant fabrieksgarantie gegeven. Eén keer per jaar voeren we een inspectie uit om
Prettige uitdaging Ook kozijnfabrikant Driessens uit
eventuele problemen voor te zijn.’
Panheel beschouwt de productie van afwijkende kozijnen als een prettige uitdaging. ‘Als je alle kozijnen standaard maakt, wordt het saai in Nederland,’ zegt productieleider en mede-eigenaar Bart Driessens. Het familiebedrijf
‘ m e t a l l e e n s t a n d a a r d k o z i j n e n w o r d t het saai in nederland’
houdt zich vooral bezig met renovatieprojecten. Daarbij zijn volgens Driessens afwijkende kozijnafmetingen eerder regel dan uitzondering. ‘Wat je dan moet maken, vol-
Veel uitdagingen Buitenhuis van de NBvT heeft een
doet meestal niet aan de huidige eisen. Vaak is het hout
bijdrage geleverd in de voorfase van een project met veel
ook dunner. Alleen als het om hele grote renovatieprojec-
uitdagingen: het Stadhuiskwartier in Deventer. De archi-
ten gaat, leggen we de ontwerpen voor aan SKH, maar
tect tekende eiken kozijnen met een transparante afwer-
doorgaans geven we alleen fabrieksgarantie.’ Bij nieuw-
king en dorpels van liefst 300 mm diep. Buitenhuis: ‘In een
bouw is dat weer anders. Als voorbeeld noemt Driessens
vroeg stadium hebben we met adviesbureau voor bouw-
een project in de wijk Groeseind in Tilburg, waar in op-
techniek ABT uit Velp overlegd om het ontwerp zoveel
dracht van woningcorporatie Wonen Breburg en aan
mogelijk naar de KVT-principedetails te krijgen. De archi-
nemer Janssen de Jong negen koopwoningen en 24 huur-
tect houdt vooralsnog sterk vast aan zijn ontwerp. Nu lig-
appartementen zijn gebouwd. Ook hier hebben kozijnen
gen zijn tekeningen bij een aantal timmerfabrikanten. We
en ramen afwijkende hoogten.
zijn heel benieuwd welke oplossingen zij bedenken.’ •
Testrapporten Brink architectuur & stedenbouw uit
john ekkelboom
Rotterdam wilde in Groeseind kozijnen van 2,60 m hoog met draaivalramen van 2,50 m. Firma Driessens raadpleegde eveneens haar beslagleverancier. ‘Die had voor
Voor informatie: Kenniscentrum van de NBvT,
een soortgelijk ontwerp toevallig al testrapporten liggen
tel. 035-6782385, nbvt.nl/services/kenniscentrum.
met sterkte-, stijfheids-, wind- en waterdichtheidsbere-
Voor overige informatie: nbvt.nl.
■ ■ ■
