Association de la Ville et des Communes de la Région de Bruxelles-Capitale asbl Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vzw
Aftellen naar de gemeenteraadsverkiezingen: de sperperiode is begonnen De periode die de verkiezingen voorafgaat en die gewijd is aan de kiescampagne, kiescampagne, is gereglementeerd. Aan de ene kant zijn een reeks van handelingen verboden en aan de andere kant zijn andere andere handelingen toegelaten maar sommige worden meegerekend in in het bedrag van de verkiezingsuitgaven van de kandidaten of hun partij, partij, waarvoor een maximumbedrag maximumbedrag vastgelegd is. is. In Brussel moeten de kandidaten ook nog bijkomende regels volgen die specifiek gelden voor de uitvoerende lokale mandataris. De campagne in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2012 is deze zomer van start gegaan. De manier waarop die mag verlopen, is gereglementeerd. Zo mag niet ongelimiteerd geld uitgegeven worden aan een campagne of mag niet om het even wat worden uitgedeeld. Bovendien moeten de uittredende kandidaten van de lokale besturen in het Brussels Gewest nog een paar bijkomende regels in acht nemen met betrekking tot de mededelingen die ze doen namens hun bestuur.
Tijdens de sperperiode is niet alles toegelaten Op 14 juli 2012 is de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen gestart. Sindsdien bestaan er beperkingen op het voeren van de kiescampagne: • Voor de politieke partijen, de lijsten en de kandidaten is het namelijk wettelijk verboden om tijdens de drie maanden die de verkiezingen voorafgaan, geschenken of gadgets te verkopen of verspreiden. • Commerciële telefooncampagnes, reclamespots op radio, televisie of in de bioscoop of affiches op commerciële reclameborden zijn eveneens verboden. • Alleen affiches kleiner of gelijk aan 4 m² zijn nog toegelaten tot 14 oktober. Die regels gelden niet alleen voor de kandidaten zelf, maar ook voor derden die voor de kandidaten campagne voeren.
propaganda Uitgaven voor prop aganda wettelijk beperkt De wetgever heeft een rem gezet op de uitgaven voor de verkiezingspropaganda. Alle financiële verbintenissen voor mondelinge, schriftelijk, auditieve en visuele boodschappen die erop gericht zijn het resultaat van een politieke partij, een lijst en hun kandidaten gunstig te beïnvloeden en die verricht worden tijdens een periode van drie maanden vóór de verkiezingen van de gemeenteraden, zijn volgens de wet uitgaven voor verkiezingspropaganda. Ook als die uitgaven gedaan worden door derden voor politieke partijen, lijsten of kandidaten, komt dat voor rekening van de kandidaat. De bedragen worden ten laatste op 4 september door de Minister-President vastgelegd. De voorlopige bedragen zijn al te raadplegen op http://brusselverkiezingen2012.irisnet.be (doorklikken naar "Reglementering campagne" en "Verkiezingsuitgaven").
Rue d'Arlon / Aarlenstraat 53/4 – Bruxelles 1040 Brussel – Tel. +32(0)2 238 51 40 – Fax +32(0)2 280 60 90
[email protected] – www.avcb.be 1
Bovendien heeft hij gedefinieerd wat geoorloofd en wat niet geoorloofd is, zelfs als de uitgaven binnen de perken van de toegelaten bedragen blijven. De periodieke uitgaven binnen de context van de normale partijwerking, partijwerking die in de sperperiode vallen, zijn geen verkiezingsuitgaven als ze aan de volgende voorwaarden voldoen: - geen electoraal doel hebben; - regelmatig en wederkerend zijn.
Uitgaven voor evenementen Tijdens de sperperiode zijn niet alle uitgaven per se verboden. Men moet bij die uitgaven voor de evenementen een onderscheid maken tussen wederkerende evenementen en nietniet-periodieke evenementen. 1. Evenementen die reeds jaren rond hetzelfde tijdstip en om dezelfde reden plaatsvinden, zijn toegelaten, maar kunnen soms meegerekend worden bij de verkiezingsuitgaven. In andere gevallen zullen ze niet beschouwd worden als zijnde uitsluitend georganiseerd voor verkiezingsdoeleinden. Als echter zou blijken dat de uitgaven voor die evenementen plots veel hoger liggen dan de voorgaande jaren, kunnen ze toch als verkiezingsuitgave worden beschouwd. 2. De nietniet-periodieke evenementen georganiseerd tijdens de drie maanden die de verkiezingen voorafgaan, zijn niet verboden als ze voortvloeien uit de normale gemeentelijke werking. Zo is de feestelijke opening van een zwembad waarvan de renovatie net klaar is, tijdens deze periode toegestaan. Evenementen mogen worden georganiseerd, maar het zal wel een feitenkwestie zijn of ze passen in een gemeentelijke activiteit dan wel of ze als verkiezingspropaganda kunnen worden beschouwd. Het is niet verboden om zoiets te organiseren, maar de kosten zullen meegerekend worden bij de verkiezingsuitgaven. Daarbij zal men moeten nagaan in hoeverre het evenement "gedepersonaliseerd" is, wat altijd een feitenkwestie zal zijn. Dit geldt uiteraard ook voor de publiciteit die voor het evenement werd gemaakt.
Wederkerende evenementen Wederkerende activiteiten die toevallig binnen de sperperiode vallen, worden niet allemaal aangerekend als verkiezingsuitgaven. Ook de reclame of de aankondigingen voor de periodiek weerkerende evenementen vallen niet onder de noemer verkiezingsuitgaven. Zolang de advertenties voor een dergelijk evenement tegen de marktprijzen werden gekocht, is er geen probleem. Een folder die tegelijk ook verkiezingspropaganda bevat, is wel een verkiezingsuitgave.
Verkiezingsevenementen Verkiezingsevenement en We hebben het reeds gehad over niet-periodieke evenementen die georganiseerd worden tijdens de periode van drie maanden maar die geen enkel verband hebben met de verkiezingscampagne. Maar anderzijds mag iedereen specifiek evenementen organiseren met het oog op de verkiezingen. Feestelijkheden of gebeurtenissen die duidelijk passen in de kiescampagne of die een partij of een lijst steunen, zijn uiteraard toegelaten, maar ze vallen in de categorie van de verkiezingsuitgaven. Lokale afdelingen mogen altijd bals organiseren. Een lijst kan bij die gelegenheid ook financiële steun inzamelen door dranken of maaltijden te verkopen. Alleen krijgen die uitgaven het karakter van verkiezingspropaganda.
Hildegard Schmidt – Gemeenteraadsverkiezingen: sperperiode – 23/08/2012 - © AVCB-VSGB 2
De volgende uitgaven worden bij voorbeeld als verkiezingsuitgaven aangerekend: - de uitgaven voor reclame; - de uitnodigingen; - alle andere uitgaven die de inkomsten overschrijden die tijdens de festiviteit werden gemaakt. Het gebruik van persoonlijke wagens kan niet als een uitgave voor verkiezingspropaganda worden beschouwd in de zin van de wet. Het doet ook niet terzake wat de marktwaarde van de wagens zou kunnen zijn. Een bestelwagen blijft een bestelwagen, ook al zijn er verkiezingsaffiches op de zijkant aangebracht en deze kunnen – ook juridisch – niet worden beschouwd als een verkiezingsbord.
Het gezond vverstand erstand bepaalt wat verboden is In de drie maanden vóór de verkiezingen verbiedt de wet: • het uitzenden van reclamespots op radio, televisie en in bioscopen • het gebruik van commerciële reclameborden of affiches • niet-commerciële reclameborden of affiches van meer dan 4 m² • commerciële telefooncampagnes door een onderneming of een administratie Een telefooncampagne mag wel worden gevoerd door de kandidaat zelf of door vrijwilligers. De kosten van de campagne tellen evenwel door voor de verkiezingsuitgaven. Tijdens de sperperiode mag de kandidaat geen geschenken of gadgets verspreiden: het is dus verboden om ballonnen, balpennen, kaartspelen, agenda's of zelfs bloemen uit te delen. Het gebaar van het uitdelen telt: zelfs als de gadgets vóór de verkiezingsperiode werden gekocht, blijft het verboden om ze in de loop van de drie maanden vóór de verkiezingen uit te delen. Een drankje aanbieden naar aanleiding van een bijeenkomst die zich volledig in de privésfeer voordoet, is wel toegelaten. Gaat het om drank of spijs tijdens een publieke bijeenkomst, ook al is ze besloten, dan moet de kandidaat die uitgaven wel bij zijn verkiezingsuitgaven optellen. De grens tussen wat mag en wat niet mag, is niet altijd even scherp. De beste raad is de uitspraak van de minister te volgen bij de bespreking van deze wet: "het gezond verstand moet prevaleren". De Raad van State volgt dat principe ook: de wet moet met een gezonde dosis verstand worden gehanteerd en mag niet tot een blinde toepassing leiden.
verkiezingspropaganda Wat is verkiezingspropag anda? Niet alle evenementen, brieven of teksten zijn aan te merken als verkiezingspropaganda. Vaak gaat het in de geschillen voorgelegd aan de rechter om feitenkwesties. Uit de rechtspraak blijkt hoe ingewikkeld het is om een duidelijke lijn te trekken. Het gaat vaak om feiten en de criteria van de Raad van State zijn niet altijd even duidelijk. •
Verkiezingspropaganda in standaardbrieven standaardbrieven en verzonden op basis van OCMW-data (naast het probleem dat we verder zullen bespreken, dat het gebruik van deze gegevens normaal niet toegelaten is), in de mate dat de brieven abstract geformuleerd zijn, maakt geen beïnvloeding uit van de kiezer en wordt dus niet als verkiezingspropaganda beschouwd.
•
Dat geldt ook voor kiespamfletten in een gepersonaliseerde vorm, die tot leden van een bepaalde doelgroep gericht zijn. Volgens de Raad van State werden ze niet beschouwd als
Hildegard Schmidt – Gemeenteraadsverkiezingen: sperperiode – 23/08/2012 - © AVCB-VSGB 3
laakbare kiespropaganda. De Raad van State viel echter wel over een kiespamflet dat een koninklijk besluit tot schorsing van een burgemeester integraal weergaf. •
Propaganda die geen electoraal doel heeft, heeft d.w.z. die er niet op gericht is het resultaat van een politieke partij, een lijst of kandidaat bij de verkiezingen gunstig te beïnvloeden, is niet verboden tijdens de sperperiode.
•
Oproepen om zich als kiezer kiezer te laten registreren zijn niet verboden, ongeacht van wie die oproep ook uitgaat. Ze strekken ertoe dat een groter aantal inwoners van de gemeente bij het democratisch proces betrokken wordt.
•
Terwijl vóór de sperperiode toegelaten gadgets en geschenken worden uitgedeeld, worden die verboden tijdens de sperperiode, ook al gaat het om dezelfde voorwerpen. Een burgemeester die opnieuw kandidaat is, mag tijdens de sperperiode geen zwembadabonnementen cadeau doen. De vrijheid van de kiezers om ongebonden hun stem uit te brengen kan immers in het gedrang komen als zij er met geschenken toe worden aangezet om voor een bepaalde lijst of voor bepaalde personen te stemmen. Dat verbod staat uitdrukkelijk in de wet. De Raad van State nuanceert echter en stelt dat het evenwel zou getuigen van een schromelijke onderschatting van het beoordelingsvermogen van de kiezer indien men ook de geschenken beschouwt die binnen de doelgroep waarin ze worden verspreid, meer als aandachtstrekker bedoeld zijn. Daarbij mogen originele technieken worden aangewend, als de politieke boodschap primeert op de waarde van het verspreide geschenk of gadget. gadget Als er dus toch voordelen verleend worden, moet worden aangetoond dat het voordeel een doorslaggevende invloed heeft gehad op het stemgedrag van de kiezer. Het is niet verboden om de aandacht van de kiezers te trekken.
•
De feiten moeten in hun context beoordeeld worden. Zo is een verkiezingsstartavond in besloten kring te beschouwen als een partijbijeenkomst. Het verstrekken van een eetmaal of drank op die bijeenkomst zijn geen geschenken of gadgets in de zin van de wet. Het feit dat een dergelijke bijeenkomst doorgaat onder de vorm van een barbecue waarvoor een vrijwillige bijdrage wordt gevraagd, waarop sommige dranken gratis worden geschonken en muziek wordt gespeeld, wijzigt het besloten karakter van de partijbijeenkomst niet. Dat geldt ook voor een bijeenkomst die naar aanleiding van een verkiezing wordt georganiseerd met het doel kandidaten van een dezelfde lijst te promoten binnen een groep die bestaat uit die kandidaten, partijleden en hun gezinsleden. Als blijkt dat er daarbuiten geen andere personen aanwezig waren, moet dit als partijbijeenkomst worden beschouwd. Dat verandert echter als de vergadering voor iedereen toegankelijk zou zijn.
Als de verkiezingspropaganda buiten die sperperiode wordt verspreid, kan ze niet als verboden beschouwd worden. Het is eveneens verboden om de uitgaven te overstijgen die wettelijk zijn vastgelegd.
Bijkomende sperperiode in het Brussels Gewest Sedert deze zomer werd er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ook nog een bijzondere sperperiode voor uittredende uitvoerende mandatarissen ingevoerd. Het gaat om de ordonnantie van 12 juli 2012 betreffende de controle van de mededelingen en de imagobevordering van de plaatselijke overheden tijdens de verkiezingsperiode. Is verboden: elke mededeling, informatiecampagne of evenement die uitgaat van de leden van het college van burgemeester en schepenen of de voorzitter van de raad voor maatschappelijk welzijn • die niet verplicht is op grond van een wettelijke of reglementaire bepaling • die rechtstreeks of onrechtstreeks met publieke middelen gefinancierd wordt • die opgestart wordt tussen de 95e dag voor alle verkiezingen en de dag van de stemming
Hildegard Schmidt – Gemeenteraadsverkiezingen: sperperiode – 23/08/2012 - © AVCB-VSGB 4
•
en die ertoe strekt het persoonlijk imago te bevorderen van één of meer leden van het college van burgemeester en schepenen, van de voorzitter van de raad voor maatschappelijk welzijn of van hun politieke partij.
Het doel van de ordonnantie bestaat erin enerzijds de kandidaten op voet van gelijkheid te plaatsen en anderzijds te voorkomen dat een mandataris overheidsmiddelen zou aanwenden voor persoonlijke doeleinden. Zo moeten de uittredende kandidaten opletten dat ze de normale communicatie van de gemeente niet verwarren met verkiezingspropaganda. Tijdens die periode is waakzaamheid geboden en moeten de kandidaten extra aandacht besteden aan de inhoud van de mededelingen. •
De publicaties die uitgaan van de lokale overheden, worden immers betaald met overheidsgeld en daarom mogen ze enkel dienen om de burger te informeren. De grootste neutraliteit moet worden gewaarborgd. Uiteraard mogen ook buiten die wettelijke periode de publieke gelden op geen enkel moment en op geen enkele wijze door de meerderheid worden aangewend om het persoonlijk imago te bevorderen.
•
De officiële mededelingen zijn geen propagandamateriaal voor de zetelende meerderheid. Het zou de kandidaten van de uittredende meerderheid een voordeel verschaffen tegenover alle andere kandidaten en hun gelijkheid tegenover de kiezers in het gedrang brengen.
imagobevordering?? Wat wordt beschouwd als imagobevordering De tekst van de ordonnantie verwijst naar 3 communicatiewijzen ter bevordering van het imago, om ze te verbieden. •
In eerste instantie de vermelding van zijn naam, naam, met uitzondering van het gebruik van de titel van de functie of het gebruik van zijn afbeelding in een mededeling of een informatiecampagne, in ongeacht welke vorm, die niet nominatief gericht is aan een ruim publiek en waarbij de boodschap niet uitsluitend objectieve informatie betreft, maar de verwezenlijkingen en acties van de betrokken persoon of andere mandatarissen van dezelfde politieke partij in het bestuur van de gemeente of OCMW positief belicht. belicht
•
Ook de al dan niet wederkerende evenementen die georganiseerd worden op initiatief van een of meerdere leden van het college van burgemeester en schepenen of de voorzitter van de raad voor maatschappelijk welzijn, waarbij de persoon van de betrokkene voor het voetlicht wordt geplaatst. geplaatst
•
De publicatie in het officiële gemeenteblad van meer dan één artikel over of ondertekend door hetzelfde lid van het college of door de voorzitter van de raad voor maatschappelijk welzijn of diens foto. foto De boodschappen of de foto's in het gemeentelijk informatieblad worden beperkt in aantal. Elke boodschap die zich niet beperkt tot het evenement, maar een persoon, een team of een politieke partij positief belicht, is verboden. Zo moet de inhoud van de informatie in een gemeenteblad of op de gemeentelijke website in verkiezingsperiode politiek neutraal en strikt informatief blijven.
In de praktijk komt dat er op neer om geval per geval na te gaan of een communicatie zou kunnen worden verward met een publiciteitscampagne van de persoon. Maar het grote probleem van het verbod op personalisering van evenementen of de communicatie errond, wordt aangestipt – zonder er een oplossing voor aan te reiken –in de parlementaire werkzaamheden van de ordonnantie: "Het is inderdaad ingewikkeld om hetgeen als gedrag wordt beschouwd en niet op basis van objectieve criteria kan worden vastgesteld, te codificeren." De tekst van de ordonnantie bevat de woorden 'onder meer', wat doet besluiten dat het niet gaat om een limitatieve opsomming. De lijst zou dus nog kunnen worden uitgebreid.
Hildegard Schmidt – Gemeenteraadsverkiezingen: sperperiode – 23/08/2012 - © AVCB-VSGB 5
Toezicht Toezic ht op de naleving van de wet en de ordonnantie Er bestaan 2 niveaus van sancties: •
Als het gaat om persoonlijke imagobevordering, imagobevordering loopt de kandidaat die de verbodsbepalingen overtreden heeft het risico dat de gedane kosten als verkiezingsuitgaven beschouwd worden
•
Een verkozen kandidaat kan van zijn mandaat vervallen worden verklaard als hij de limieten van de verkiezingsuitgaven niet respecteert of als hij de herkomst van de gelden voor zijn campagne niet aangeeft.
Een overtreding kan er in principe echter niet toe leiden dat een verkiezing moet worden overgedaan omdat ze in haar geheel ongeldig wordt verklaard. De naleving wordt afgedwongen door de verplichting voor de politieke partijen en de kandidaten om hun verkiezingsuitgaven en de herkomst van de daarvoor aangewende middelen aan te geven. Ook moeten de kandidaten de stavingstukken van hun verkiezingsuitgaven gedurende twee jaar na de datum van de verkiezingen bewaren.
Bescherming van de privacy De politieke partijen en de kandidaten moeten een privacyvriendelijke verkiezingscampagne voeren. Dat betekent dat zij de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens moeten naleven. De herkomst van de persoonsgegevens om de kiezer aan te schrijven is erg belangrijk. Zo mogen de gegevens van de kiezerslijsten en de personenlijsten uit het bevolkingsregister in principe worden gebruikt als een rechtmatige gegevensbron voor politieke prospectie. Acties voor electorale doeleinden vallen volgens de Privacycommissie onder de notie "direct marketing", wat toegelaten is. Een politieke partij mag ook de gegevens van haar eigen leden en sympathisanten verwerken, zonder dat ze daarvoor de toestemming van die leden nodig heeft. Het is echter niet toegelaten om het Rijksregister te raadplegen, gegevens uit personeelsbestanden van ambtenaren te halen of de OCMWOCMW-klantenlijst te raadplegen (zoals we zagen in een voorbeeld uit de rechtspraak, heeft de Raad van State een dergelijk gebruik niet altijd veroordeeld). De gegevens mogen niet aan derden worden doorgegeven. De Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer (CBPL) geeft op www.privacycommissie.be (doorklikken "privacythema's" "Themadossiers" → "Verkiezingen") hierover uitgebreid informatie.
Conclusie De regels over wat mag of niet tijdens een verkiezingscampagne, moeten met een portie gezond verstand worden geïnterpreteerd. Dat blijkt uit parlementaire verklaringen en uit de rechtspraak van de Raad van State, die deze uitspraak bevestigde. Het juiste bedrag dat mag worden uitgegeven, zal ten laatste op 4 september door de MinisterPresident worden bekendgemaakt. Bijkomende informatie is ook te vinden op www.brusselverkiezingen2012.irisnet.be
Hildegard Schmidt – Gemeenteraadsverkiezingen: sperperiode – 23/08/2012 - © AVCB-VSGB 6
Referenties •
Wet van 7 juli 1994 betr. de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezing van de provincieraden en de gemeenteraden en voor de rechtstreekse verkiezing van de raden voor maatschappelijk welzijn
•
Ministerieel besluit van 8 mei 2012 tot vaststelling van de modellen van de te gebruiken formulieren en verslagen in het kader van de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezing van de gemeenteraden
•
Ordonnantie van 29 april 2004 betr. de controle van de verkiezingsuitgaven en de regeringsmededelingen
•
Omzendbrief van de Brusselse Minister-President van 19 april 2012 betr. de organisatie van de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012
•
"Gemeenteraadsverkiezingen en aanverwante uitgaven", Nieuwsbrief-Brussel nr 2000/7, p. 18-19
•
Ordonnantie van 12 juli 2012 betr. de controle van de mededelingen en de imagobevordering van de plaatselijke overheden tijdens de verkiezingsperiode
•
Commentaar en aanbevelingen van de Controlecommissie m.b.t. de interpretatie van de wet van 4 juli 1989 betr. de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezingen van de federale Kamers, de financiering en de open boekhouding van de politieke partijen (Doc. 51, GZ 2006-2007, 30 april 2007)
Hildegard Schmidt – Gemeenteraadsverkiezingen: sperperiode – 23/08/2012 - © AVCB-VSGB 7
