Afdeling Diëtetiek
Dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte
Diaconessenhuis Leiden Algemeen U heeft een verhoogd cholesterolgehalte. Deze folder bevat informatie over het dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte. U kunt deze informatie gebruiken als aanvulling op het advies van de diëtist. Wat is cholesterol? Cholesterol is een vetachtige stof die in het lichaam voorkomt. Het is een nuttige stof die in het bloed en in alle lichaamscellen zit. Een groot deel van het cholesterol wordt in de lever gemaakt, maar de voeding levert ook cholesterol. Te veel cholesterol in het bloed geeft geen directe klachten, maar het vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Er zijn twee soorten cholesterol, namelijk LDL- en HDL-cholesterol. LDLcholesterol is het slechte cholesterol. Een te hoog LDL-cholesterolgehalte in het bloed vergroot de kans op het ontstaan van bloedvatvernauwing (atherosclerose). Te veel verzadigd vet in de voeding, een te hoog lichaamsgewicht en weinig lichaamsbeweging verhogen het LDL-cholesterol. HDL-cholesterol is het goede cholesterol. HDL-cholesterol zorgt ervoor dat het teveel aan LDL-cholesterol in het bloed wordt afgevoerd naar de lever. Het HDL-cholesterol wordt verhoogd door een gezond lichaamsgewicht, onverzadigde vetten in de voeding en voldoende lichaamsbeweging. Het dieetadvies Het dieetadvies is bedoeld om het cholesterolgehalte in het bloed te verlagen en op lange termijn laag te houden. Het is geen tijdelijk dieet; het dieet geldt voor de rest van het leven. Wees matig met vet, vooral verzadigd vet Te veel vet in de voeding kan het cholesterolgehalte in het bloed verhogen. Er zijn verschillende soorten vet waaronder verzadigd vet en onverzadigd vet. Verzadigd vet Verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterolgehalte in het bloed. Verzadigd vet zit vooral in roomboter, harde (plantaardige) margarine, harde bak- en braadvetten, vast frituurvet, vet vlees en vette vleeswaren, volvette kaas en volle melk(-producten), koffiecreamer, snacks, gebak, koek, chocolade en kokos. Gebruik deze producten bij uitzondering en vervang ze door magere soorten en door producten die rijk zijn aan onverzadigde vetten. Onverzadigd vet Onverzadigd vet verlaagt het LDL-cholesterolgehalte in het bloed. Een bekend voorbeeld van onverzadigd vet is linolzuur. Rijk aan onverzadigde vetten zijn: olijfolie, zonnebloemolie, arachideolie, maïsolie, sojaolie, slaolie, vloeibaar frituurvet, halvarine-(product) en dieethalvarine, dieetmargarine, halfvolle of magere koffiemelk, sladressing op basis van olie, vette vis, noten, notenpasta, pindakaas, kaasproducten waarin het melkvet gedeeltelijk is vervangen door onverzadigd vet. Producten met onverzadigd vet bevatten het goede vet, maar leveren evenveel calorieën als verzadigd vet. Gebruik ze daarom nog wel met mate.
2
Diaconessenhuis Leiden
Beperk het gebruik van cholesterolrijke voedingsmiddelen Cholesterol uit de voeding heeft ook invloed op het cholesterolgehalte in het bloed. Het is goed om zuinig te zijn met cholesterolrijke voedingsmiddelen zoals: • Ei(dooiers): niet meer dan 3 in de week; • Orgaanvlees: niet vaker dan 1x per 14 dagen; • Schaal- en schelpdieren: niet vaker dan 1x per 14 dagen. Zorg voor een goed lichaamsgewicht Een te hoog lichaamsgewicht kan het cholesterolgehalte in het bloed verhogen. Om af te vallen is het van belang anders te gaan eten dan u tot nu toe gewend was. U zult minder moeten eten van producten die veel energie (uitgedrukt in kilocalorieën) leveren zoals vette voedingsmiddelen, hartige snacks, suiker, snoep, koek, gebak, frisdranken en alcoholische dranken. Naast aanpassingen in uw voeding kunt u ook zorgen voor meer lichaamsbeweging (zoals wandelen, fietsen, zwemmen, etc.). Kies een vorm van bewegen die u leuk vindt en regelmatig kunt doen (minimaal 3x in de week een half uur op matig intensief niveau). Voor tips en adviezen kunt u op verwijzing van uw (huis)arts bij de diëtist terecht. Kies vezelrijke producten Voedingsvezel zit in plantaardige voedingsmiddelen en wordt niet verteerd door het lichaam. Het zorgt voor een goede werking van de darmen. Ook helpt het mee het cholesterolgehalte in het bloed te verlagen. Eet daarom volop groente, fruit, bruin-, rogge- en volkorenbrood, aardappelen, zilvervliesrijst, volkoren deegwaren en peulvruchten. Wat heeft u dagelijks nodig? Als u dagelijks onderstaande voedingsmiddelen in de aangegeven hoeveelheden gebruikt, krijgt u voldoende voedingsstoffen binnen. Met de diëtist kunt u bespreken of deze hoeveelheden voor u voldoende zijn of niet. Groente Fruit Brood Aardappelen, rijst pasta of peulvruchten Melk(producten) Kaas Vlees(waren), vis, kip, ei, vleesvervangers Halvarine
19-50 jaar 200 gram 2 stuks 6-7 sneden 4-5 aardappelen/ opscheplepels
51-70 jaar 200 gram 2 stuks 5-6 sneden 3-4 aardappelen/ opscheplepels
70+ jaar 150 gram 2 stuks 4-5 sneden 2-4 aardappelen/ opscheplepels
450 ml 1½ plak 100-125 gram
500 ml 1½ plak 100-125 gram
650 ml 1 plak 100-125 gram
5 gram per snee
5 gram per snee
5 gram per snee
3
Diaconessenhuis Leiden 1 eetlepel Bak-, braad- en frituurproducten, olie 1½-2 liter Dranken (incl. melk)
1 eetlepel
1 eetlepel
1½-2 liter
1½-2 liter
Praktische tips Om meer variatie in uw voeding aan te brengen, volgen hier nog enkele voorbeelden van voedingsmiddelen die minder (verzadigd) vet bevatten. Halvarine, margarine Halvarine(product) en dieethalvarine met maximaal 10 gram verzadigd vet per 100 gram, margarine(product) en dieetmargarine met maximaal 20 gram verzadigd vet per 100 gram. Kaas 20+ (boeren)kaas, 30+ (boeren)kaas, 20+ smeerkaas. Vleeswaren Ham, fricandeau, kipfilet, kalkoenfilet, rookvlees, rosbief, rollade, filet American. Overig broodbeleg Fruit, sandwichspread, jam, honing, (appel)stroop, vruchtenhagel. De vettere soorten zoals pindakaas en notenpasta kunt u beperkt gebruiken. Deze bevatten wel het goede soort vet, maar leveren veel calorieën. Melk en melkproducten Magere melk, karnemelk, magere (Bulgaarse) yoghurt, halfvolle melk, magere chocolademelk, halfvolle yoghurt, magere vruchtenyoghurt, magere (vruchten)kwark, magere vla. Vlees en kip Bieflappen, biefstuk, tartaar, haaskarbonade, ribkarbonade, hamlappen, magere varkenslappen, runderrollade, kip (zonder vel), mager rundergehakt. Vis Alle soorten vis, ook de vettere soorten zoals zalm, haring, makreel, sardines, sprot en paling. Vette vis bevat vooral onverzadigd vet. Eet twee keer per week vis, waarvan minimaal één keer vette vis. Sommige vissoorten, bijvoorbeeld haring, bevatten veel zout en zijn hierdoor minder geschikt bij een natriumbeperkt dieet. Vette vis levert meer calorieën dan magere vis. Als u op het gewicht wilt letten, kies dan één keer per week voor vette vis en één keer per week voor magere vis. Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten Gekookte aardappelen, (zilvervlies)rijst, (volkoren) deegwaren zoals macaroni en spaghetti, peulvruchten, aardappelpuree. Af en toe kunt u frites of gebakken aardappelen bereid in vloeibaar (frituur)vet of olie gebruiken.
4
Diaconessenhuis Leiden
Dranken (mineraal)water, koffie en thee (evt. halfvolle (koffie)melk of koffiemelk met onverzadigd vet), vruchtensap, tomatensap, vetarme bouillon, frisdranken, alcoholische dranken niet meer dan 2-3 glazen per dag. Extra’s Pepermunt, zuurtjes, kauwgom, zoete popcorn, (volkoren)biscuit, speculaasje, bitterkoekje, kaneelbeschuit, voedingsbiscuit, ontbijtkoek, rijstwafel, Japanse mix, zoute stokjes, zoute popcorn, studentenhaver, noten, pinda’s, zonnebloempitten, olijven, toastje met mager beleg. Meer informatie Heeft u naar aanleiding van deze informatie vragen, neem dan contact op met de afdeling Diëtetiek van het Diaconessenhuis Leiden: bereikbaar tijdens het telefonisch spreekuur op maandag t/m vrijdag van 9.00 – 12.00 uur, telefoonnummer: 071 - 517 81 78. U kunt voor meer informatie ook terecht bij de volgende instanties: • Voedingscentrum;www.voedingscentrum.nl telefoonnummer: 070 - 306 88 88. • Nederlandse Hartstichting; www.hartstichting.nl telefoonnummer: 0800 - 300 030.
Afdeling Diëtetiek Telefoonnummer: 071 - 517 81 78 0312/5020323/DIA1224
5
