Adviezen voor een energie- en eiwitverrijkte voeding Ons lichaam heeft energie nodig om te functioneren. Ook wanneer u niets doet heeft het lichaam energie nodig. Bijvoorbeeld om op temperatuur te blijven, uw hart te laten kloppen en adem te halen. U haalt energie uit uw voeding. Energie wordt grotendeels geleverd door verbranding van vetten en koolhydraten. Het is dus belangrijk om te blijven eten ook al bent u verder niet actief. Wanneer u een tijd lang niet of onvoldoende kunt eten, gebruikt het lichaam uw reservevoorraad energie. Deze reservevoorraad is opgeslagen als vet. Wanneer dit vet gebruikt wordt, valt u af. Wanneer mensen ziek zijn, gebruiken ze niet alleen vet maar ook spieren als brandstof. Het is dus niet goed wanneer u veel afvalt tijdens uw ziekte. Als u afgevallen bent, is het belangrijk om weer aan te komen. In deze folder krijgt u tips om gewichtsverlies te voorkomen of om het gewicht toe te laten nemen.
Voorkomen van gewichtsverlies Om gewichtsverlies te voorkomen of om het gewicht toe te laten nemen, kunt u de volgende tips in acht nemen: Eet gevarieerd. Wissel zoete en hartige gerechten af. Gebruik liever 6 à 7 kleine dan 3 grote maaltijden per dag. Gebruik indien mogelijk wat meer (dieet)margarine of roomboter. Gebruik indien mogelijk wat meer room of crème fraiche door verschillende gerechten. Gebruik zo mogelijk wat meer suiker in dranken en gerechten. Naast gewone suiker kunt u voedingssuiker toevoegen aan gerechten. Zorg dat het eten er aantrekkelijk uitziet. Denk hierbij aan variatie in kleur en smaak. Serveer niet te grote porties.
Het gebruik van voedingssuiker
Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. © Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl
Voedingssuiker, zoals Fantomalt of Resource Dextrine Maltose is nauwelijks zoet en levert evenveel calorieën als suiker. Aangezien het niet zoet smaakt kunt u er meer van gebruiken dan van gewone suiker. Voedingssuiker is goed oplosbaar en kan gemakkelijk in dranken en gerechten (thee, koffie, vruchtensap, vruchtenmoes en melkproducten zoals pap, vla, yoghurt, kwark) verwerkt worden. Het is verkrijgbaar bij apotheek en drogist.
Diëtetiek | DIET-512 | 8 april 2015 | pagina 1/6
Eiwit Eiwitten zijn bouwstoffen voor het lichaam. Eiwitten spelen onder andere een belangrijke rol bij de wondgenezing. Voedingsmiddelen die veel eiwit leveren zijn: vlees, vis, kip, ei, melk en melkproducten. Daarnaast bevatten peulvruchten zoals witte en bruine bonen, kapucijners of linzen relatief veel eiwit. Tips om uw maaltijden eiwitrijker te maken: Neem een stukje kaas of worst uit het vuistje. Vindt u de smaak van melk niet lekker, probeert u dan eens chocolade, anijs-, of vanillemelk of een milkshake. Ook geschikt zijn kant en klare melk- en yoghurtdranken. Als u soep gebruikt, doe daar dan wat meer vulsel in zoals vlees, vis, kip of kleine gehaktballetjes. Indien gewenst kan ook ei toegevoegd worden aan bijvoorbeeld vla, aardappelpuree, warme pap of soep. Klop het ei eerst los met een klein beetje warme vloeistof en voeg dit toe aan de rest van de vloeistof. Breng het vervolgens tot aan het kookpunt. Wanneer gewoon vlees niet zo goed gaat, probeer dan eens ragout (bijvoorbeeld kalfs- kippe- of visragout). Of verwerk stukjes koud vlees in een salade.
Vitamine advies De gezondheidsraad adviseert sommige groepen om vitamine D aan te vullen met een supplement. Vitamine D of cholecalciferol (vitamine D3) is een van de weinige vitamines die het lichaam zelf kan maken. Onder invloed van zonlicht (ultraviolette straling) wordt in de huid vitamine D gevormd. Deze hoeveelheid is niet altijd genoeg voor iedereen. Daarom is ook vitamine D uit eten nodig. Voor sommige groepen is er zelfs het advies dit aan te vullen met een supplement, zie onderstaand schema. Aanbevolen extra hoeveelheid vitamine D per dag Vrouwen die: - ouder zijn dan 50 jaar - of onvoldoende buiten komen (< 15 min) - of een donkere huidskleur hebben - of zwanger zijn - of borstvoeding geven Mannen die: - ouder zijn dan 70 jaar - of onvoldoende buiten komen (< 15 min) - of een donkere huidskleur hebben Mensen ouder dan 50 en onvoldoende buiten komen (<15 min) of een donkere huidskleur hebben. Mensen met osteoporose Mensen die in een verzorgings- of verpleeghuis wonen Vrouwen die ouder zijn dan 50 jaar die een sluier dragen Bron: Gezondheidsraad 2009
Diëtetiek | DIET-512 | 8 april 2015 | pagina 2/6
10 microgram per dag
10 microgram per dag
20 microgram per dag 20 microgram per dag 20 microgram per dag 20 microgram per dag
Wilt u een vitaminen-mineralenpreparaat gaan gebruiken? Overleg dan met uw diëtist. De diëtist kan u adviseren welk preparaat het meest geschikt voor u is.
Suggesties voor de maaltijden Broodmaaltijd
Brood Bijvoorbeeld: dunne sneetjes brood, evt. zonder korst, toost, beschuit, crackers. Er zijn veel verschillend soorten brood, kies ook eens brood met sesam- of maanzaad of zonnebloempitten. Probeer ook eens muesli, croissants, krentenbrood of een tosti. (warme toost neemt extra veel boter op). Boter Kies (dieet)margarine of roomboter op brood (geen halvarine), smeer royaal boter. Beleg Beleg uw brood met een ruime hoeveelheid beleg. Kies bij voorkeur wat vettere soorten, zoals worstsoorten, corned beef, gebraden gehakt en dergelijke. Wanneer het gewone beleg niet zo goed gaat, probeer dan eens zacht smeerbaar beleg: zoals smeerkaas 48+, roomkaas, volle kwark, Hüttenkäse, geraspte kaas, leverpastei, paté, salades of pindakaas. Pap Brood kunt u vervangen door pap. Er zijn verschillende soorten zoals havermout, brinta, griesmeel, karnemelksepap of rijstepap. De pap kunt u energierijker maken met suikers of voedingssuiker en/of een scheutje room.
Warme maaltijd
Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. © Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl
Vlees In plaats van vlees kunt u ook gebruik maken van vis, kip, kaas, peulvruchten, sojaproducten of een ei. Bijvoorbeeld een omelet met kaas en champignons of een roerei. Als warm vlees u tegen staat, kunt u ook koude vleeswaren eten bij de warme maaltijd of verwerken in een salade. Groenten U kunt alle soorten groenten gebruiken, bij voorkeur met een sausje of klontje boter. Kies bij voorkeur gekookte groente. Rauwe groente vult snel, waardoor u er maar weinig van gebruikt. U kunt een schaaltje appelmoes of andere vruchtenmoes bij de warme maaltijd nemen. Gebruik hierin extra voedingssuiker. Aardappelen Veel energie leveren gebakken aardappels of patat. U kunt van de aardappelen ook puree maken. Gebruik hierbij volle melk en een extra klontje margarine of roomboter. U kunt de aardappelen ook met groente en eventueel het vlees verwerken tot een stamppot. Hier kunt u dan wat extra room, boter of jus toevoegen. Als afwisseling kunt u eens macaroni, bami, nasi en dergelijke gebruiken.
Diëtetiek | DIET-512 | 8 april 2015 | pagina 3/6
Nagerechten Vla, yoghurt, pudding, milkshake (zie: Recepten voor energieverrijkte dranken en milkshakes), vruchtenmoes, vruchtencompote, ijs e.d. Hieraan kunt u ook voedingssuiker en room toevoegen.
Snacks Bijvoorbeeld bitterbal, kroket, loempia, tosti, toost met kaas of worst, saucijzenbroodje, pasteitje, kaasspies, gevuld eitje, slaatje, zure of zoute haring, nootjes, gevuld flensje, vruchtenbowl, appelbol, pannenkoek.
Tussenmaaltijd Gebruik tussendoor regelmatig een extraatje, kies bijvoorbeeld: sneetje brood, knäckebröd, beschuit of ontbijtkoek besmeerd met roomboter of (dieet)margarine met dubbel beleg erop; hartig hapje zoals vis, slaatje, ei, kaas, vleeswaren etc.; volle melk en melkproducten eventueel verrijkt met voedingssuiker; milkshake (zie recepten).
Drinkvoeding Wanneer het u ondanks voorgaande adviezen niet lukt om uw voedingstoestand of gewicht op peil te houden, dan kunt u gebruik maken van drinkvoeding. Deze producten bevatten veel energie en eiwit en er zijn vitamines en mineralen aan toegevoegd. Er zijn veel verschillende soorten en smaken drinkvoeding verkrijgbaar. Ze kunnen gebruikt worden als aanvulling op de normale voeding, maar het is ook mogelijk om uw volledige voeding door drinkvoeding te vervangen. Overleg voor het juiste gebruik van drinkvoeding met uw diëtist.
Recepten Algemeen Bij het bereiden van dranken en milkshakes kunt u het beste de hoeveelheden afmeten in een glas of maatbeker. Vervolgens doet u dit over in een grotere kom of shaker, waarin het gemakkelijker te mengen is. Hierna kunt u het in het gewenste glas schenken.
Energieverrijkte dranken Drank op yoghurtbasis Vul een glas voor de helft met volle yoghurt (75cc). Voeg hier 2 eetlepels room aan toe. Voeg hier 2 maatschepjes voedingssuiker aan toe. Vul het glas aan met vruchtenmoes (75 cc). Vermeng dit alles goed met elkaar.
Diëtetiek | DIET-512 | 8 april 2015 | pagina 4/6
Drank op kwarkbasis Vul een glas voor de helft met volle kwark (75cc). Voeg hier 60 cc volle melk en 1 eetlepel limonadesiroop of vruchtensap aan toe. Voeg 2 maatschepjes voedingssuiker en 1 schep suiker toe. Vermeng dit alles met elkaar. Drank op karnemelkbasis Vul een glas voor de helft met karnemelk (75cc). Voeg 2 eetlepels room toe. Voeg 2 maatschepjes voedingssuiker en 1 schep suiker toe. Vul het glas met moes van 1/2 banaan en iets citroensap. Vermeng dit alles goed door elkaar.
Milkshake Het basisrecept voor een milkshake bestaat uit: 4 delen melkproduct 2 delen ijs 1 deel 'toevoegingen' U kunt bij de samenstelling van een shake uitgaan van de verschillende mogelijkheden (zie tabel 1). Tabel 1: mogelijkheden voor een shake Melkproduct IJs melk roomijs karnemelk vanille-ijs yoghurt aardbeienijs biogarde chocolade-ijs bulgaarse yoghurt koffie-ijs kwark hazelnootijs hangop drinkyoghurt
Toevoeging vruchten vruchtenmoes vruchtenlimonade siroop blanke vla chocoladevla citroenvla hopjesvla slagroom koffieroom sterke koffie koffiepoeder cacao puddingsaus
Bereiding van een shake Snijd het ijs in grove stukken. Voeg het melkproduct en de andere toevoegingen toe. Mix het geheel met een (staaf)mixer of mengbeker. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. © Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl
Bij de bereiding van milkshakes kunt u ook eiwit- en/of energierijke producten toevoegen. Overleg dit met uw arts of diëtist.
Diëtetiek | DIET-512 | 8 april 2015 | pagina 5/6
Vragen? Heeft u na het lezen van deze brochure vragen over voeding? Dan kunt u terecht bij de diëtisten van Gelre ziekenhuizen: Naam diëtist: ………………………………………………Datum: ………………………
Gelre Apeldoorn, tel: 055 - 581 80 80 maandag t/m vrijdag 9.00 – 12.00 uur en 13.00 – 14.00 uur Gelre Zutphen, tel: 0575 - 592 487 maandag t/m vrijdag: 8.30 - 10.00 uur en 13.00 - 14.00 uur
Vragen van medische aard kunt u het beste stellen aan uw huisarts of specialist.
Diëtetiek | DIET-512 | 8 april 2015 | pagina 6/6
