ADVIEZEN VOOR EEN ENERGIE- EN EIWITRIJKE VOEDING U heeft een verhoogd risico op ondervoeding w aardoor uw behoefte aan energie en eiw it is toegenom en.
Inleiding Ondervoeding door ziekte, een behandeling of een operatie is een veel voorkom end probleem . Ongeveer 60% van de m ensen die in het ziekenhuis zijn opgenom en, heeft een verhoogd risico op ondervoeding. Door ziekte, behandeling of een operatie kunt u m inder eetlust hebben. Ook kan het zijn dat u de laatste tijd ongew enst bent afgevallen. Overigens kan ook bij overgew icht sprake zijn van ondervoeding. Dit ongew enst gew ichtsverlies kan betekenen dat u een risico op ondervoeding heeft. Ondervoeding kan een nadelige invloed hebben op het verloop van ziekte en herstel. U kunt hierb ij onder andere denken aan het afnem en van het algem een w elzijn, de spierkracht en een groter risico op het krijgen van com plicaties. Bij een risico op ondervoeding w ordt de voorkeur gegeven aan een energie- en eiw itrijke voeding. Na herstel en bij een norm ale eetlust, kunt u w eer overgaan op een gew one gezonde voeding. Probeer uw gebruikelijke gew icht te handhaven. Kijk voor m eer inform atie op de w ebsite van het Voedingscentrum (w w w .voedingscentrum .nl). De diëtist Probeer de adviezen in deze folder zoveel m ogelijk toe te passen. M ocht dit problem en opleveren, vraag dan uw behandelend arts om een verw ijzing naar de diëtist. Uw behandelend arts kan u ook doorverw ijzen als blijkt dat, ondanks het toepassen van de adviezen in deze brochure, uw voedingstoestand verslechterd of uw gew icht verder afneem t.
De diëtist kan u verder op w eg helpen, door begeleiding en het geven van praktische tips. Naam van uw behandeld diëtist: ………………………………………………………………………….. Werkdagen van deze diëtist: ………………………………………………………………………….. Telefoonnum m er: 024 --- 685 95 60 (evt. antw oordapparaat inspreken, dan w ordt u zo snel m ogelijk terug gebeld) Wat is een energie- en eiwitrijke voeding? Energie is een andere naam voor brandstof. Het gaat hierbij om de vetten en koolhydraten (is een verzam elnaam van alle suikers en zetm eel) in de voeding. Energie is onder andere nodig om te kunnen bew egen, w erken, denken en om het lichaam w arm te houden. Eiw itten zijn de bouw stenen voor het lichaam . Zo zijn ze onder andere nodig voor de opbouw en het herstel van lichaam sw eefsels zoals spieren en huid. Bij ziekte, na of tijdens een behandeling of een operatie is de behoefte aan energie en eiw it verhoogd. Om een verm inderde voedingstoestand te voorkom en krijgt u het advies om een energieen eiw itrijke voeding te gebruiken. Lichaamsgewicht Het gew icht is een hulpm iddel voor het bepalen van de voedingstoestand. Tijdens ziekte, een behandeling of voor een operatie is het beter om niet af te vallen, zodat uw voedingstoestand zo optim aal m ogelijk blijft. Ook in de w eken na ziekte, behandeling of operatie is het belangrijk om uw gew icht op peil te houden. Als het gew icht gelijk blijft (u valt niet af en kom t niet aan) krijgt u de juiste hoeveelheid energie binnen. Probeer het gew icht ook stabiel te houden als u te zw aar bent. Afvallen kan beter als u volledig hersteld bent. U kunt uw gew icht volgen door één keer per w eek op de w eegschaal te gaan staan. Probeer dit zoveel m ogelijk op hetzelfde
m om ent van de dag te doen en op dezelfde w eegschaal. Op deze m anier kunt u tijdig ingrijpen bij ongew enst gew ichtsverlies. Bespreek ongew enst gew ichtsverlies altijd m et uw behandelend arts. Aanbevolen hoeveelheden In onderstaande tabel vindt u de aanbevolen hoeveelheden voedingsm iddelen per leeftijdscategorie. Deze aanbevolen hoeveelheden gelden als basisvoeding. Deze basisvoeding levert de noodzakelijke hoeveelheid voor eiw itten, vetten, vitam inen en m ineralen. De kleinste hoeveelheden gelden voor vrouw en en de grootste hoeveelheden gelden voor m annen. Bij een verhoogde behoefte aan energie en eiw it leveren de hoeveelheden in onderstaande tabel vaak niet genoeg.
Brood Aardappelen (of rijst, pasta, peulvruchten)
Groente Fruit Zuivel
Vlees(w aren), vis, kip, ei of vleesvervangers Halvarine, m argarine, baken braadproducten Vocht
19-50 jaar 6-7 sneetjes (210-245 gram ) 200-250 gram (4-5 aardappels of opscheplepels rijst / pasta / peulvruchten)
51-70 jaar 5-6 sneetjes (175-210 gram ) 150-200 gram (3-4 aardappels of opscheplepels rijst/pasta / Peulvruchten)
200 gram (4 groentelepels) 2 vruchten (200 gram ) 450 m l m elkproducten en 30 gram kaas (1,5 plak)
200 gram (4 groentelepels) 2 vruchten (200 gram ) 500 m l m elkproducten en 30 gram kaas (1,5 plak)
70+ 4-5 sneetjes (140-175 gram ) 125-175 gram (2-4 aardappels of opscheplepels Rijst / pasta / Peulvruchten) 150 gram (3 groentelepels) 2 vruchten (200 gram ) 650 m l m elkproducten en 20 gram kaas (1 plak)
100-120 gram
100-120 gram
100-120 gram
30-35 gram
25-30 gram
20-25 gram
1,5-2,0 liter
1,5-2,0 liter
1,5-2,0 liter
Algemene voedingsadviezen De volgende tips kunnen u helpen w at m eer te gaan eten: Gebruik 3 hoofdm aaltijden (ontbijt, lunch en een w arm e m aaltijd) M aak gebruik van tussendoortjes Eet iets in de loop van de avond / voor het naar bed gaan Varieer zoveel m ogelijk Neem voldoende tijd om iets te eten Variatiemogelijk heden / Praktische tips Hieronder vindt u, per productgroep, praktische tips om uw voeding energie- en eiw itrijker te m aken. Brood, broodvervangers en ontbijtgranen Varieer m et verschillende broodsoorten. Denk hierbij aan knäckebröd, beschuit, crackers, roggebrood, krentenbrood, krentenbol, rijstw afel, croissant, stokbrood, m ueslibrood, ontbijtkoek, w orsten- of saucijzenbroodje. M aak in plaats van een belegde boterham eens een tosti of een w entelteefje. Rooster het brood af en toe. Een bord pap kan variatie zijn voor brood. Eventueel een klontje (dieet)m argarine of een scheutje ongeklopte room aan de pap toevoegen. Ontbijtproducten zoals cornflakes, m uesli, cruesli, rice-crispies m et volle m elk of volle yoghurt zijn eveneens een alternatief voor brood. Halvarine, margarine en boter voor op de boterham Besm eer het brood ruim m et (dieet)m argarine of room boter. Halvarine en halfvolle boter bevatten de helft m inder energie en deze kunt u dus beter niet gebruiken.
Broodbeleg Beleg het brood royaal, bijvoorbeeld door een extra plak kaas of vleesw aren te gebruiken. M aak eens een com binatie zoals ham en kaas. Als variatie kunt u ook zoet broodbeleg gebruiken. Neem eens een snack op of bij de boterham , zoals: o Ei, om elet of roerei o Vis, zoals: zalm , sardines, tonijn, haring of gebakken vis o Een flensje (evt. m et vulling) o Huzaren-, rundvlees-, zalm -, of aardappelsalade o Kroket, frikadel of een portie bitterballen o Knakw orstjes Soep Bouillon of heldere soep bevat w einig energie en eiw it. Het kan eventueel w el de eetlust opw ekken, neem het dan een half uur voor de m aaltijd. Een goed gevulde of gebonden soep kan w el veel energie en eiw it leveren. Denk bij deze aan het gebruik van vlees, groenten en een bindm iddel zoals verm icelli, rijst of peulvruchten. Verrijk de soep m et een scheutje ongeklopte room . Jus en sauzen Verdun de jus zo m in m ogelijk m et w ater. M aak eens een gebonden saus, zoals: kerriesaus, cham pignonsaus of room saus (uit pot, een pakje of zelfgem aakt) in plaats van jus. Neem bij koud vlees een m ayonaisesaus of een andere saus uit fles. Groenten Diepvries-, blik-, en potgroenten kunnen prim a ter afw isseling van verse groenten w orden gebruikt. M aak gekookte groente af m et een klontje (dieet)m argarine, room boter of een sausje. Rauw kost geeft snel een vol gevoel. Gebruik rauw kost dan ook niet veel of vaak.
Groente kunt u roerbakken in olie. Vlees, vis, kip, ei en vleesvervangers Als vlees, vis of kip niet w il lukken, kunt u dit vervangen door ei, kaas, tahoe of andere vegetarische vleesvervangers. Deze bevatten dezelfde voedingsstoffen als vlees, vis en kip. Vlees, vis of kip kunt u paneren (m et ei en paneerm eel). Het bevat dan m eer energie. Neem eens koud vlees of een stukje koude kip in plaats van w arm vlees. Vlees kunt u ook vervangen door vleesw aren. Vette vleessoorten leveren m eer energie dan m agere vleessoorten. Aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten Als alternatief voor (gekookte) aardappelen kunt u ook denken aan: Aardappelpuree Frites Gebakken of gefrituurde aardappelen Rijst M acaroni en spaghetti M ie en m ihoen Bruine en w itte bonen, linzen en kapucijners Traly Couscous Taco’s of w raps U kunt ter afw isseling ook sam engestelde m aaltijden, zoals stam ppot, nasi goreng, bam , spaghetti m et saus, chili con carne, ovenschotels en hartige taart gebruiken.
Nagerechten Gebruik het nagerecht eventueel een half uur na de w arm e m aaltijd. Kies bij voorkeur voor volle producten, zoals: Volle yoghurt of boerenyoghurt, eventueel gezoet m et suiker of siroop Volle vla Pap van volle m elk m et suiker, eventueel m et een scheutje ongeklopte room Volle kw ark m et suiker en eventueel fruit (vers of uit blik) Pudding m et slagroom Vruchtenyoghurt bij voorkeur gezoet m et suiker (room )ijs m et slagroom en saus Appelm oes, com pote of fruitsalade, eventueel m et een toefje slagroom . Dranken Alle dranken zijn toegestaan. Alcoholische dranken in overleg m et uw behandelend arts. Dranken die w einig energie bevatten zijn: koffie/thee zonder suiker, w ater, light dranken, bouillon e.d. Probeer deze dranken zo m in m ogelijk te gebruiken. Dranken m et suiker bevatten veel energie. M elkproducten bevatten veel eiw itten. Gebruik bij voorkeur volle producten. Goede keuzes zijn: Volle m elk, boerenm elk of volle chocoladem elk Drinkyoghurt gezoet m et suiker Drinkontbijt Koffie m et suiker en (on)geklopte room Koffie, zoals cappuccino en w iener m elange uit een pakje Vruchtensap en tw eedrank Groentesap M ilkshake van volle m elk, ijs en vruchtensap Frisdrank (bij voorkeur geen light) Lim onade
Drinkvoeding Drinkvoeding is een vloeibare voeding die naast de norm ale voeding gebruikt kan w orden. Deze dranken bevatten in een kleine portie een grote hoeveelheid noodzakelijke voedingsstoffen, dus ook vitam ines en m ineralen. Het kan gebruikt w orden w anneer u niet kan of m ag eten of w anneer u m et gew oon eten onvoldoende energie en eiw itten binnenkrijgt. Er zijn eveneens energierijke poeders verkrijgbaar w aarm ee u zelf uw dranken energierijk kunt m aken. Tussendoor Neem tussen de hoofdm aaltijden door iets extra’s in de vorm van dranken, een versnapering of een kleine broodm aaltijd, of een schaaltje vla/yoghurt. Hartige versnaperingen Blokjes kaas en plakjes vleesw aren of w orst ‘uit het vuistje’. Warm e snacks, zoals ragout, bam ischijf, nasibal, kroket e.d. Noten, pinda’s en studentenhaver. Zoutjes en chips, eventueel m et dipsaus. Toast m et een (kant-en-klare) salade, franse kaas of paté. Saucijzenbroodje of w orstenbroodje (m ini) loem pia of pizza Zoete versnaperingen Ontbijtkoek m et (dieet)m argarine of room boter. Rozijnen en krenten Koek(jes) en biscuit Gebak, cake, appelflap of puddingbroodje Chocolade, bonbons of toffees Fruit(salade) of com pote Krentenbol of m ueslibol Croissant Snoep of candybar IJsje
Wanneer er een indicatie is om te starten m et drinkvoeding, dan kan er een vergoeding via de zorgverzekeraar geregeld w orden. Een facilitair bedrijf (zoals bijvoorbeeld Sorgente of Tefa-Portanje) kom t dan de drinkvoeding bij u aan huis leveren. Wanneer u bijna door uw voorraad drinkvoeding heen bent, m ag u zelf contact opnem en m et het facilitair bedrijf dat uw eerste levering heeft verzorgd. U kunt dan aangeven w elke drinkvoeding en w elke sm aken u w enst te ontvangen. Zij kom en dan een nieuw e levering brengen. Zolang de m achtiging loopt, kunt u op deze m anier uw bestelling doen. Wanneer de m achtiging afloopt, dient u contact op te nem en m et uw diëtist, zodat zij een nieuw e m achtiging kan aanvragen indien nodig. Contactgegevens Sorgente: Afdeling drinkvoeding, telefoonnum m er: Algem een telefoonnum m er: Website:
030 --- 634 62 62 030 --- 634 62 68 w w w .sorgente.nl
Contactgegevens Tefa-Portanje: Afdeling drinkvoeding, telefoonnum m er: Website:
034 --- 849 58 95 w w w .tefa.nl
9060-01012012
