ad valvas 06 SOCIETAL IMPACT AWARD 2010: DE KANSHEBBERS sporten! VU fit at work WEEKBLAD VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT JAARGANG OKTOBER 2010

WEEKBLAD VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT JAARGANG 58 14 OKTOBER 2010

NIEUWS 2 > Louis van Gaal komt > Amsterdam wil Olympische Spelen voor studenten

ad valvas

OPINIE 4 ‘We hebben niet méér studenten nodig, maar betere’

NIEUW LICHT 3 RAAD 4 CULTUUR 13 PP 15

06

SOCIETAL IMPACT AWARD 2010: DE KANSHEBBERS

VU fit at work VU-medewerker u kunt

gratis

sporten! www.sportcentrumvu.nl

1880-2010 DIES NATALIS 20-10-2010 Over de grenzen van het brein

Woensdag 20 oktober om 14.45 uur, Aula, hoofdgebouw. Alle medewerkers en studenten zijn van harte welkom! www.130jaar.vu.nl

Wiens onderzoek had in 2010 de meeste WAARDE voor de maatschappij? Portret van de zes GENOMINEERDEN voor de Societal Impact Awards. Plus: wetenschapsonderzoeker Peter van den Besselaar: ‘Als inzicht in de INNER CIRCLE blijft, verdort het snel.’

2 nieuws

ad valvas 14 oktober 2010

Amsterdam wil Universiade

Inhaalslag researchuitgaven Nederlandse universiteiten en academische medische centra hebben in 2007 een miljard meer aan onderzoek uitgegeven dan tot nu toe werd verondersteld. Dit blijkt uit nieuwe gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De researchuitgaven waren geen 2,5 maar 3,5 miljard euro. Daarmee stijgt Nederland van de dertiende naar de vierde plaats in de ranglijst van de OESO-landen die het meeste belastinggeld uitgeven aan research en development (r&d). Toch blijft Nederland achter bij andere landen als de r&d-uitgaven worden afgemeten aan het bruto binnenlands product. Dat komt doordat hier het bedrijfsleven weinig geld aan onderzoek uitgeeft. Nederland eindigt op de negentiende plaats tussen Canada en Luxemburg in. Landen als Zweden, Finland en Japan geven verhoudingsgewijs ruim twee keer zoveel geld uit aan research als Nederland. Deze cijfers maakte Peter van den Besselaar bekend tijdens zijn oratie op 8 oktober. Zie ook het artikel op pag. 3. (DdH)

Sibel Akbas leest veel kranten DINSDAG 12 OKTOBER, 13.44 UUR. Veel studenten bezochten de Wil Weg Dag om informatie te verzamelen over studeren in het buitenland. FOTO: ROB BÖMER problemen alleen naar de volgende generatie”, vindt Karsten. Vierduizend bestaande woningen worden voortaan alleen aan studenten verhuurd. “Dat is fijn voor studenten, maar tegelijkertijd kunnen andere mensen daar dan niet meer wonen. Het zou beter zijn als er gewoon extra huizen gebouwd worden.” Een groot bezwaar van de vakbond is dat de gemeente geen geld voor de plannen over heeft. De financiering moet van woningcorporaties en commerciële partijen komen. Door de vele regels die de verschillende stadsdelen stellen, is bouwen voor studenten vaak niet aantrekkelijk. (FB)

al jaren getraind in ecologische landbouwtechnieken en natuurbehoud. Onderzoeker William Critchley maakte in de jaren negentig al een keer een documentaire over het gebied en heeft dat nu weer gedaan. De film/documentaire More People, More Trees ging 13 oktober in première. Boek en dvd zijn via internet te bestellen op practicalactionpublishing.org. (DdH)

Louis van Gaal komt

Digitaal depressies bestrijden, dat kan met een nieuwe cursus van de afdelingen klinische psychologie en kunstmatige intelligentie. Via een interactieve site en een mobiele telefoonapplicatie wordt er geautomatiseerd gecoacht. Deelnemers leren om het aantal plezierige activiteiten te verhogen en meer positieve sociale interactie te hebben. Om de cursus te testen zoekt de VU sombere Amsterdammers. Opgeven kan op de site bascoach.nl. (FB)

Altijd al iets aan Louis van Gaal willen vragen of willen uitzoeken of hij echt zo slim is? Het kan op de VU op maandag 8 november om 12 uur. Dan komt hij naar de VU voor de opname van het tv-programma College Tour met Twan Huys. Wil je daar bij zijn? Meld je aan op vu.connected.nl. (DdH)

Sombere Amsterdammers gezocht

Hoogleraar Europees Kritiek op Eerlijk recht studentenhuisvesting Jan Willem Sap is in deeltijd benoemd tot hoog- driegangendiner “Heel ambitieus en moeilijk uitvoerbaar.” Dat vindt Karlijn Karsten van studentenvakbond SRVU van de plannen die de gemeente Amsterdam vorige week presenteerde. De komende vier jaar moeten er negenduizend extra studentenwoningen gerealiseerd worden. Vijfduizend hiervan zijn tijdelijk. “Daarmee verplaats je de

leraar Europees recht aan de Open Universiteit. In 1989 werd hij docent aan de VU waar hij in 1993 promoveerde. Sinds 2002 is hij universitair hoofddocent Europees recht. Sap maakt deel uit van diverse besturen, waaronder de Vereniging Democratisch Europa en is lid van de adviesraad van Ad Valvas. In 2001 was hij docent van het jaar. (DdH)

Cadeau voor Tutu De Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu heeft van de VU een apart verjaardagscadeau gekregen: een speciaal promotieproject waarbij Tutu’s theologische positie wetenschappelijk wordt onderzocht. Bij dit project zijn de faculteit Godgeleerdheid en het Zuid-Afrika Instituut Savusa betrokken. Het is een uitbreiding van een bestaand samenwerkingsverband met de Zuid-Afrikaanse National Research Foundation, waarmee zeventien Zuid-Afrikaanse promovendi financieel worden gesteund. Nu zijn dat er dus achttien. (PB)

Ict-professional Melanie Rieback is een van de drie genomineerden voor de titel VROUWELIJKE ICT-PROFESSIONAL 2010. Zij doet vooral onderzoek naar de veiligheid van radio frequency identification (rfid). Ze kreeg veel publiciteit toen ze aantoonde dat de ovchipkaart vrij eenvoudig te kraken valt. De winnaar wordt 9 november bekendgemaakt. (DdH) FOTO: M&C-VU/YVONNE COMPIER

Om Wereldvoedseldag te promoten organiseert Wereldwinkel VU zaterdag 16 oktober een driegangendiner. Chefkok Erik Wilschut bereidt een eerlijk geproduceerde en biologische wereldmaaltijd. Na afloop wordt de documentaire We Feed The World vertoond. Kosten zijn vijf euro, aanvang om 18 uur in Zaal 100, De Wittenstraat 100. Aanmelden via [email protected]. (VV)

Eerste bachelors De eerste bachelors van de opleiding science business & innovation zijn afgelopen week afgestudeerd. Het gaat om vier studenten, van wie twee al een baan hebben. “Een teken dat de studie goed voorbereidt op de arbeidsmarkt”, aldus stagecoördinator Jeanine Schattenkerk. De studie is een combinatie van natuurwetenschappen, bedrijfs- en sociale wetenschappen en gefocust op innovatie. In totaal volgen momenteel ruim 150 studenten deze bachelor. (WV)

Waterwijding in aula

Nieuwe stilteruimte

Op donderdag 14 oktober is er in de aula om 13.15 uur een orthodox-christelijke waterwijding. Metropoliet Panteleimon, bisschop van het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel, houdt daarmee het Amsterdam Centre for Eastern Orthodox Theology (Aceot) ten doop. Op 28 mei van dit jaar zag het Aceot het daglicht. Per 1 september is Andrew Louth, verbonden aan het Aceot, benoemd tot gasthoogleraar aan de VU. Ook hebben zich inmiddels kandidaten uit Nederland, Canada, Engeland, Rusland, Roemenië en Zuid-Afrika gemeld om bij hem aan de VU te promoveren. (PB)

In het gebouw van de faculteit Psychologie en Pedagogiek is een nieuwe stilteruimte waar gebeden en gemediteerd kan worden. Vicevoorzitter Latifa Tawfik van ISA (Islamitische Studentenvereniging Amsterdam) was het opgevallen dat haar medestudenten vaak een inham op de bovenste verdieping gebruiken om te bidden. Na een vraag van Tawfik regelde de facultaire studentenraad dat studenten en medewerkers nu op de vierde verdieping terecht kunnen. “We zijn erg blij dat het faculteitsbestuur zo serieus omgaat met de behoefte van studenten”, zegt ISA-voorzitter Hamza Akkar. (LT)

Film ecologisch herstel Meer bomen en meer voedselproductie gaan in Burkina Faso samen met een groeiende bevolking. Mede met hulp van het Centrum voor Internationale Samenwerking worden boeren

Niet naar VN Rechtenstudent Marissa Adelaar wordt geen jongerenvertegenwoordiger bij de VN. In de voorrondes verloor ze van de Nijmeegse Iris Gardien. Die moet het in de finale op 24 oktober opnemen tegen twee andere kandidaten. (DdH)

www. advalvas. vu.nl NIEUWS Zahra in BosniëHerzegovina Student-reporter Zahra Astitou was vorige week bij de verkiezingen in Bosnië.

Halbe Zijlstra op hoger onderwijs Gesteggel met de huisbaas Bijna een kwart van de uitwonende studenten heeft gedoe over onderhoud, servicekosten of huur.

POLL (uitslag) Zou jij een master gaan volgen als je ’m zelf moet betalen? 46,3% 20,5% 17,9% 15,4%

Moslimjongeren lezen vaker een Nederlandse krant dan niet-moslimjongeren, ontdekten VU-onderzoekers. Dat geldt in elk geval voor Sibel Akbas, jong, moslim en tevens secretaris van studentenvereniging Anatolia. TEKST: PETER BREEDVELD FOTO: JORDI HUISMAN

Herken je jezelf in dat VU-onderzoek? “Jawel, ik lees veel kranten en mijn moslimvrienden doen dat ook. We willen op de hoogte blijven. Maar dat geldt ook voor de niet-moslims, die ik ken, hoor. Volgens mij geldt het voor alle universitaire studenten, dat ze de kranten wel bijhouden.” Kijk je ook specifiek naar de berichtgeving over moslims, net als de jongeren in het onderzoek? “Ja en daarbij volg ik verschillende kranten via applicaties op mijn telefoon. Vooral van De Telegraaf schrik ik soms, als je de reacties onder de berichten op de webiste soms leest… NRC Handelsblad is veel politiek correcter. Ik lees ook een website voor moslimjongeren, wijblijvenhier.nl, die is positief over moslims.” Maar dat is een opiniesite. Over het algemeen is de nieuwsberichtgeving over moslims negatief. “Klopt, dat is na de aanslagen van 9/11 erger geworden en nooit meer goed gekomen. De berichtgeving is ook erg eenzijdig. Als er in China 150 islamitische Oeigoeren worden neergeschoten tijdens een demonstratie, wordt daar een heel feitelijk nieuwsbericht aan gewijd, verder niks. Maar voor elke aanslag door islamitische terroristen in een Russische deelstaat waar nog nooit iemand van heeft gehoord, is wel altijd heel veel media-aandacht. Ik merk dat niemand in mijn omgeving daar nog van schrikt, we hebben het geaccepteerd. Dat vind ik toch wel erg, nu ik erover nadenk.”

NIEUWE POLL Mag wetenschap nutteloos zijn? Geef je mening op advalvas.vu.nl > poll

Volg Ad Valvas via Twitter

Wat moet er volgens jou veranderen in de media? “Bij de berichtgeving over de Gaza Flotilla, die door Israëlische mariniers werd overvallen, vond ik dat de Nederlandse media zich heel erg op de vlakte hielden. Dat was heel erg een enerzijds/anderzijds-verhaal, terwijl ik vind dat daar best een duidelijker positie mocht worden gekozen, zoals ik in veel buitenlandse kranten wel zag. Ik miste verontwaardiging over het disproportionele geweld van Israël, terwijl de activisten op de Gaza Flotilla alleen maar hulp kwamen bieden.” Volgens het onderzoek keuren moslimjongeren, net als niet-moslimjongeren, het gebruik van geweld af, al kunnen ze vaak wel begrijpen dat iemand terrorist wordt. Geldt dat ook voor jou? “Er is altijd een oorzaak bij terrorisme. Het gaat vaak om mensen die uit een gevoel van nood het verkeerde pad opgaan, bijvoorbeeld in sommige Arabische landen, die zich onder de machtsinvloed van de VS bevinden. Ik kan wel begrip opbrengen voor mensen die geen andere uitweg zien dan een gewelddadige, maar het goedkeuren, nee, dat is een ander verhaal.” Lees je Ad Valvas ook? “Jawel, als ik hem zie liggen, pak ik ’m altijd op. Ik vind de strip leuk, omdat daar ook een moslim in zit. Dat is goed, dat het multiculturele van de VU wordt weerspiegeld. Ik lees de nieuwsberichten niet, wel de interviews met studenten, vooral als het om buitenlandse studenten gaat. Ad Valvas schrijft niet over moslimstudenten, maar laat ze vooral zelf aan het woord. Dat vind ik erg prettig en dat lees ik ook graag.”

Het onderzoek > Communicatiewetenschappers van de VU interviewden 2400 jongeren van 13 tot 26 jaar, onder wie tien procent moslimjongeren. > Ruim veertig moslimjongeren werden onderworpen aan een diepte-interview. > Uit het onderzoek blijkt dat moslims meer verschillende kranten lezen dan nietmoslimjongeren. > Ze houden met name de negatieve berichtgeving over moslims nauwgezet in de gaten. Reageren? Mail naar: [email protected].

Sibel Akbas schrikt niet eens meer van negatief moslimnieuws

>Nieuwe lichten

Nee, ik wil geen schulden Ja, want het is mijn passie/roeping Misschien, hangt van het onderwijs af Ja, later verdien ik dat zo terug

Hoe is het om te studeren als dat niet in je familie zit? Ad Valvas volgt drie eerste generatiestudenten. Deze week: Zainab Noor el Hejazi. M&C-VU/RIECHELLE VAN DER VALK

De Amsterdamse hoger onderwijsinstellingen willen de organisatie van de Universiade van 2021 of 2023 op zich nemen. Deze Olympische Spelen voor studenten worden vaak als een proeve van bekwaamheid voor het echte werk gezien. De organisatie hiervan zou de olympische plannen van Nederland voor 2028 kunnen ondersteunen. “De VU doet veel onderzoek op bewegingswetenschappelijk gebied”, zegt Jan Snellen, hoofd Sportcentrum VU. “Het is heel goed voor de universiteit om zich hiermee te profileren.” (FB)

in het nieuws 3


Eerstejaars biomedische wetenschappen Zainab Noor el Hejazi (19) volgde aan het begin van dit studiejaar een academische inburgeringscursus. Gaat het goed met de studie? “Ik heb net een deeltoets over genen en diversiteit gehad. Dat is zoveel leerstof, dat we drie deeltoetsen krijgen en daarna een tentamen.

Ik weet niet of ik het goed heb gedaan, ik hoop het. Het is wel veel hoor, de studie. Ik moet veel lezen, veel assignments doen, veel practica. De eerste weken waren nogal overweldigend. De stof is bijna allemaal in het Engels, ook nog. Maar ik heb tweetalig onderwijs gehad, want ik ben internationaal georiënteerd. Dus daar heb ik weinig moeite mee. “Ik vind het gezellig aan de VU. De meeste van mijn studiegenoten zijn uitgeloot voor geneeskunde, zoals ikzelf, of voor tandheelkunde. Niemand die zijn studie als tweede keus beschouwt, hoor, en daarom zijn best niet doet. Iedereen is gemotiveerd. Ik ben lid geworden van de studentenvereniging IFMSA, een internationale vereniging voor studenten geneeskunde. Daar ben ik ingedeeld bij

de werkgroep Vluchtelingen en Mensenrechten. Mijn ouders zijn politieke vluchtelingen uit Irak, daarom kan ik me goed identificeren met vluchtelingen. Ik doe ook vrijwilligerswerk voor Vluchtelingenwerk. Nee, IFMSA doet niet aan een ontgroening, dan zou ik er niet over hebben gepiekerd om lid te worden. “Er was laatst een Suikerfeestviering van Mashriq, de islamitische studentenvereniging. Ik heb met wat vriendinnen meegedaan met een modeshow op dat feest. Van Mashriq wil ik misschien ook lid worden. Maar ik ben zo vreselijk druk, ik schuif alles voor me uit.”(PB) De andere twee eerstegeneratiestudenten die Ad Valvas dit jaar volgt, zijn Hedy Kasanrawi en Daan Egberts.

4 opinie


Societal Impact Awards 2010

STUDENTEN

>raad

I

emand die begrijpt dat je bang bent voor de tandarts, én je daar van af kan helpen, mag van mij de Senior Societal Impact Award winnen. Maar dat is misschien wat egocentrisch, en bovendien zit ik niet in de jury. Gelukkig maar, want eigenlijk is het natuurlijk onmogelijk te kiezen wat het meest relevant is voor de maatschappij: de behandeling van jeugdige criminelen, dementerenden (en hun verzorgers) uit hun isolement halen, of meer mensen naar de tandarts krijgen. Aanstaande woensdag, 20 oktober, wanneer de VU haar 130ste verjaardag viert, wordt bekend wie de Senior Societal Impact Award wint. Dan worden ook de winnaars van de Junior Award bekend. De bedenker van een overstromingsverzekering? De wetenschapper die uitzoekt hoe je kinderen meer fruit en groente kunt laten eten? Of de onderzoeker die het falen van het Nederlandse integratiebeleid blootlegt? De winnaars krijgen ieder vijfduizend euro. In deze Ad Valvas portretten van alle zes genomineerden en hun onderzoek. Plus: een interview met wetenschapsonderzoeker Peter van den Besselaar. Hij waarschuwt dat het criterium ‘maatschappelijk zinvol’ te vaak wordt beperkt tot ‘economisch nuttig’: “Het woord valorisatie hoor je steeds meer. Maar het gaat niet alleen om geldelijk gewin.”

‘Let op je beurs’

Marieke Schilp, hoofdredacteur Ad Valvas

Sommige studenten krijgen dit jaar minder geld uit het afstudeerfonds, vreest Dionne Pierik van de studentenraad.

FOTO: M&C-VU/RIECHELLE VAN DER VALK

Wetenschap moet vooral divers zijn

En waarom krijgen mensen minder geld? “De VU bezuinigt op van alles. Het bestuur heeft gezegd dat ze niet meer dan een miljoen euro beschikbaar stelt. Daar zijn de beurzen op aangepast. Leden van de universitaire studentenraad krijgen bijvoorbeeld zeshonderd euro per jaar minder. En de kans bestaat dat bestuurders van sommige verenigingen helemaal niks krijgen omdat de normen zijn aangescherpt.”

Heeft de studentenraad verder nog iets te maken met deze regeling? “De vorige raad heeft geprobeerd zoveel mogelijk verslechteringen tegen te houden. Ze hebben echt het onderste uit de kan gesleept. We kunnen nog niet helemaal overzien hoe de regels nu in de praktijk precies uitpakken. Dat gaan we goed in de gaten houden. De afspraak is dat de regeling ruim op tijd wordt geëvalueerd om voor volgend studiejaar eventuele aanpassingen te kunnen doorvoeren. Het is natuurlijk raar dat de huidige regeling nu pas bekend wordt, terwijl die per 1 september had moeten ingaan.” (DdH) Reageren? Mail naar [email protected].

20 oktober 2010, 14.15 uur, foyer en aula hoofdgebouw, met o.a.: uitreiking Societal Impact Awards > neuro-bioloog Guus Smit over de grenzen van het brein > twee eredoctoraten voor MICHAEL TONRY en DENNIS SELKOE > iedereen welkom > info en aanmelden op: www.130jaarvu.nl

TEKST: DIRK DE HOOG

Wat is er dan veranderd? “Dat is moeilijk precies uit te leggen, want er zijn nogal veel verschillende regels. Alle studenten die het aangaat, krijgen deze week een brief en een mail van het universiteitsbestuur, waarin alles wordt uitgelegd. Daar moeten ze goed op letten en kijken of het klopt.”

Gaat het alleen om student-bestuurders? “Nee, ook mensen die door ziekte, een handicap of familieomstandigheden studievertraging oplopen, kunnen een uitkering krijgen. De VU heeft daarnaast een regeling gemaakt voor ondersteuning van topsporters en cultuurbeoefenaars.”

Dies natalis

Niet al het onderzoek hoeft direct toepasbaar te zijn, vindt wetenschapsonderzoeker Peter van den Besselaar.

Wat is er aan de hand? “De regels van het afstudeerfonds, zoals het vroeger heette, zijn veranderd. De wet is namelijk gewijzigd. De universiteiten hebben meer vrijheid gekregen om zelf te bepalen aan wie en hoeveel geld ze geven uit wat nu het profileringsfonds heet.”

Opinie

Niet méér studenten, maar betere De financiering per studiepunt en diploma heeft tot de pervertering van het hoger onderwijs geleid. Meer numerus-fixusstudies en plaatsingcommissies kunnen die ellende oplossen, denkt Bert van der Spek, hoogleraar oude geschiedenis.

ADVERTENTIE

Ben jij geïnteresseerd in internationale politieke vraagstukken? Kom dan naar UN&me! Toegang = gratis Locatie: Haagse Hogeschool

5


Datum & tijd: zondag 24 oktober, 12:00 - 17:15 uur Info & registratie: www.dewereldvandeVN.nl

in samenwerking met Move your World, NJR, NVVN, UNHCR en UNICEF.

‘Nederland heeft de ambitie om te behoren tot de top-vijf van kenniseconomieën’, zo lezen we in het nieuwe regeerakkoord. Dat is erg mooi, maar dat roepen diverse kabinetten al jaren. In werkelijkheid is het beleid gericht op vervlakking en niveaudaling dankzij de perverterende outputfinanciering. Onderwijsinstellingen krijgen hun geld op grond van het aantal uitgereikte bullen en studiepunten. Diploma-inflatie is echt niet alleen iets van de Hogeschool Inholland.

Eenheidsworst De universiteiten bestrijden elkaar met dure reclamecampagnes om zoveel mogelijk studenten binnen te halen. Grote ‘renderende’ (= massale) opleidingen worden gekoesterd, kleine gespecialiseerde opleidingen moeten verdwijnen. Wijd en zijd wordt gepleit voor brede bacheloropleidingen. Deze studies zullen niet de grote bollebozen van de toekomst voortbrengen. Die moeten we verwachten van kleine, bedreigde opleidingen als wiskunde, natuurkunde en scheikunde. Ook opleidingen die belangrijk zijn voor het bewaren van ons erfgoed, zoals archeologie, assyriologie en egyptologie hebben het moeilijk. Zij mogen alleen voortbestaan als zij veel studenten trekken, wat maatschappelijk ongewenst is en die opleidingen nodeloos duur maakt. De concurrentiestrijd leidt niet tot specialisatie, maar tot eenheidsworst. De Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten is een machteloze organisatie, omdat je nu eenmaal niet kunt samenwerken en concurreren tegelijk.

Kwart afhakers Maar er is hoop. ‘Het rapport van de commissie Toekomstbestendigheid hoger onderwijs (commissie-Veerman) wordt uitgevoerd, met inbegrip van ruimte voor selectie, op kwaliteit gerichte bekostiging met minder perverse

financiële prikkels en het stimuleren van excellentie’, aldus opnieuw het regeerakkoord. Met die perverse prikkels wordt de outputfinanciering bedoeld. De voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Utrecht, Yvonne van Rooy, heeft in haar rede bij de opening van het academisch jaar gepleit voor ‘een nieuwe vorm van bekostiging die niet meer op aantallen studenten gebaseerd is, maar op de capaciteit die met de overheid op basis van het profiel van een instelling afgesproken wordt.’ Zij constateerde dat een kwart van de studenten al in hun eerste jaar afhaakt. Daarom is zij voorstander van de invoering van een numerus fixus bij te grote opleidingen als economie en rechten. Niet méér studenten, maar betere.

Plaatsingscommissie Ik wil mij graag bij dit voorstel aansluiten. De universiteiten kunnen dan ook eindelijk eens samenwerken en de last van kleine opleidingen verdelen. Ik wil daarbij niet alleen pleiten voor een numerus fixus, maar ook voor een plaatsingscommissie. Om een voorbeeld uit mijn eigen vakgebied te noemen: de Universiteit Utrecht kreunt al jaren onder de last van het veel te hoge aantal eerstejaarsstudenten geschiedenis (ca. driehonderd). De VU (zestig eerstejaars) kan Utrecht helemaal gelukkig maken door er veertig over te nemen. Zo’n plaatsingscommissie heeft in het verleden goed gewerkt. Studenten voor wie de VU tweede keus was, voelden zich al na enkele weken thuis. Misschien kan onze voorzitter van het CvB eens bij zijn Utrechtse collega een kopje koffie gaan drinken. Bert van der Spek is hoogleraar oude geschiedenis bij de opleidingen geschiedenis, oudheidkunde, archeologie en Griekse en Latijnse taal en cultuur Reageren? Mail naar: [email protected].

“De samenleving heeft verschillende soorten kennis nodig”, zegt Peter van den Besselaar. Hij heeft er verstand van want vrijdag 8 oktober hield hij zijn oratie als hoogleraar organisatie en dynamiek van de wetenschap, oftewel science of science. Niet al het wetenschappelijk onderzoek hoeft voor hem direct maatschappelijk nut te hebben, net zomin als dat al het onderzoek een reis door het onbekende moet zijn: ‘een reis door terra incognita, een onbekend land waarin je niet van tevoren moet vragen wat je er gaat vinden’, zoals sterrenkundige Vincent Icke eerder dit jaar in NRC Handelsblad schreef. Van den Besselaar vindt dat de polarisatie tussen volledige vrijheid van onderzoek en absolute maatschappelijke nuttigheid een uitzichtloze discussie oproept. “Ik wil dat we juist kijken naar de breedte van het onderzoek. Welk portfolio heeft Nederland in huis? Zitten de belangrijke maatschappelijk thema’s daarin, doen voldoende wetenschapsgebieden mee en is er genoeg ruimte voor zowel fundamenteel als toegepast onderzoek? Wetenschap moet divers zijn. De combinatie maakt dat je er wetenschappelijk sterk voor staat.”

Rankingterreur In zijn oratie levert Van den Besselaar forse kritiek op de internationale ranglijsten waar iedere wetenschapper en universiteit graag zo hoog mogelijk scoort. “Ik noem dat de terreur van de rankings. Iedereen denkt dat je een excellente wetenschapper bent als je hoog eindigt. Maar wat meten die lijstjes nu eigenlijk? Weinig, maar in de praktijk hebben ze wel gevolgen want universiteiten stemmen hun beleid erop af. Daarom heb ik mijn oratie de titel ‘Postexcellente wetenschap’ meegegeven. We moeten leren op een andere manier de waarde van wetenschap te waarderen.” Hoe dan? Van den Besselaar hield zich al eerder bezig met het meten van de maatschapelijke relevantie van onderzoek. Hij stelt dat het netwerk van een wetenschapper erg belangrijk is voor de uiteindelijke impact van zijn onderzoek. “Kennis in wat voor vorm dan ook vindt vaak haar toepassingen in heel andere gebieden dan aanvankelijk gedacht. Dus een wetenschapper moet zijn inzichten zo weids mogelijk verspreiden. Dat geldt zowel voor een abstract theorisch boek als voor een briljant praktisch idee. Als het in de inner circle blijft, verdort het vaak snel.” Van den Besselaar wil maatschappelijke items standaard in onderzoeksevaluaties opnemen. Dat hoeft niet tot extra rompslomp te leiden. “De bureaucratie komt vooral doordat je veel gegevens moet leveren. En bovendien zijn de procedures telkens net even anders. Je moet het standaardiseren en dingen vragen die wetenschappers zelf al bijhouden.” Veel wetenschappers zijn volgens hem nogal narcistisch. “Ze weten allemaal in welke kranten ze hebben gestaan en bij welke bijeenkomsten ze een praatje hielden. Dat zijn naast publicaties in toonaangevende wetenschapsbladen ook indicatoren voor maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie.”

Vrije ruimte Een mooi voorbeeld van schijnbaar zinloos, maar naar nu blijkt uiterst nuttig onderzoek, leverden de recente Nobelprijswinnaars voor de natuurkunde André Geim en Konstantin Novoselov. Zij waren de eersten die een plakje grafeen maakten door een plakbandje op een potloodstreep te leggen. Op het plakband bleef een rooster over van één laag moleculen koolstof in de vorm van kippengaas. Dit grafeen blijkt nu ongekende toepassingsmogelijkheden te hebben. Geim deed zijn experiment in Nijmegen waar hij toen werkte tijdens de zogeheten vrijdagavondproefjes. Met collega’s deed hij voor de lol wetenschappelijke experimenten zonder te bedenken wat er uit zou kunnen komen. Geim wil dat iedere wetenschapper minstens tien procent van zijn tijd aan schijnbaar zinloze dingen besteedt. Van den Besselaar kan er wel om lachen. “De voorstanders van absolute vrije wetenschapsbeoefening komen altijd met voorbeelden van prachtige toepassingen van onderzoek dat alleen maar ging om de wil tot weten, zoals het werk van Huygens, Maxwell en Einstein. Daar staan natuurlijk ook honderden, zo niet duizenden, wetenschappers tegenover die vrij onderzoek deden en

totaal vergeten zijn.” Van den Besselaar onderkent de noodzaak van vrije wetenschappelijke ruimte. “Einstein kon nauwelijks een baan krijgen binnen de gevestigde wetenschap en Geim is pas in Engeland hoogleraar geworden omdat ze hem hier misschien toch wel een beetje te onorthodox vonden. Daarom is het belangrijk dat er geld beschikbaar blijft voor fundamenteel onderzoek. Gelukkig is dat er via de zogeheten eerste geldstroom.” Hij denkt niet dat die geldstroom gaat opdrogen. Ook in Nederland is het aandeel van de eerste geldstroom de afgelopen twintig jaar nagenoeg gelijk gebleven.

Blind nut En dat is maar goed ook, vindt de voorzitter van de Koninklijke Academie van Wetenschappen Robbert Dijkgraaf in zijn NRC-column van 2 oktober: ‘De vloek van de toepassing’. Daarin schrijft hij: ‘Naast het onverwachte nut van een diepe gedachte, staat de even onverwachte diepte van een nuttige zaak. Je kunt zelfs zo nuttig zijn dat al dat nut je naar de keel vliegt.’ Van den Besselaar herkent het probleem. “Het woord valorisatie hoor je steeds meer. Maatschappelijk zinvol wordt te vaak beperkt tot economisch nut. Het gaat niet alleen om geldelijk gewin. Bijvoorbeeld het becommentariëren van belangrijke uitspraken van de rechtbank is heel nuttig om het professionele niveau van juristen op peil te houden.” Dat is natuurlijk ook een voorbeeld waar kennis nuttig toegepast wordt. Maar als het alleen om de theorie zelf gaat? “Kennis op zich heeft een eigen waarde en dynamiek. Kijk naar de evolutietheorie. Wie is daar direct rijker van geworden? Het heeft wel het hele denken veranderd en ons wereldbeeld doen kantelen...” Het gaat dus niet om voor of tegen maatschappelijk nut zijn. Je moet het alleen op een goede manier vormgeven binnen de wetenschappelijke wereld. Dat gaat vaak via geldstromen. Van den Besselaar vindt het een goed idee om - naast geld voor fundamenteel onderzoek - aparte potjes in te stellen om onderzoek te doen voor het oplossen van maatschappelijke problemen. Maar daarmee is het probleem nog niet opgelost. Want wie bepaalt tenslotte wat maatschappelijk de meest relevante problemen zijn? Van den Besselaar: “Is ziekte A erger dan ziekte B. Of moeten we toch vooral onderzoek doen naar de mogelijke stijging van de zeespiegel? Die keuzes zijn lastig te maken. Daarnaast ontstaan er nieuwe problemen en weten we dus niet welke kennis in de toekomst nodig is. Dus ik kom terug bij het begin van mijn verhaal. Ook als het om de maatschappelijke relevantie van onderzoek gaat, is voldoende diversiteit bittere noodzaak.” Reageren? Mail naar [email protected].

‘Einstein kon nauwelijks een baan krijgen binnen de gevestigde wetenschap’

‘Maatschappelijk zinvol wordt te vaak beperkt tot economisch nut’

SENIOR GENOMINEERDE #1


Bel Maarten de Wit voor gratis advies en meer informatie over de advertentiemogelijkheden.

��

��

��

7

Hoogleraar kinderen jeugdpsychiatrie Theo Doreleijers begaf zich op hetzelfde gladde ijs als de verguisde Wouter Buikhuisen. Hij toonde biologische factoren voor jeugdcriminaliteit aan. Buikhuisen is gerehabiliteerd, nu die jongeren nog. TEKST: JOLANDA BREUR FOTO: PETER GERRITSEN

deze maand: Comedy Explosion Girls Comedy Night Rick Shapiro Op Sterk Water Lazy Sunday Sessions Open Podium Groninger Studenten www.comedytheater.nl Cabaret Festival

Criminele jongeren zijn ook ziek

Snel een tijdelijke studentenwoning? www.ymere.nl

Afwijkend gedrag fascineerde psychiater in opleiding Theo Doreleijers. Uit een hang naar spanning en vrijheid belandde hij in het Haagse Juliana Kinderziekenhuis als kinderen jeugdpsychiater. Hij greep de kans om een eigen afdeling op te zetten. Zijn vakgebied was eind jaren zeventig nog weinig ontgonnen terrein en hij kreeg er alle ruimte en middelen. Het werd een succes. Kinderrechters vroegen Doreleijers vervolgens rapport uit te brengen over jongeren die voor hen verschenen. Doreleijers kan een boek schrijven over de aangrijpende situaties waarin zijn patiënten verkeerden. “Zo ruig als mensen soms met kinderen omgaan, had ik in mijn meest akelige fantasieën niet kunnen bedenken.” Toen hij zich afvroeg of crimineel gedrag van jongeren misschien ook kan berusten op psychiatrische oorzaken, bleek niemand dit onderzocht te hebben. Het werd zijn proefschrift, waarvan de uitkomsten schrikbarend waren. Veel jonge delinquenten bleken een stoornis als adhd of autisme te hebben, aandoeningen die te behandelen zijn. “Ik vroeg gevangenismedewerkers hoeveel jongeren er volgens hen echt thuishoren. Slechts een kwart, zeiden ze, maar de kinderrechter bepaalt.” Tot zijn stomme verbazing vroeg het VU medisch centrum Doreleijers in 1997 de kersverse leerstoel kinderen jeugdpsychiatrie te bezetten. Hij had altijd gedacht dat je als professor over bijzondere kwaliteiten moest beschikken en die dichtte hij zichzelf niet toe. Vereerd maar onzeker ging hij aan de slag.

is one of the world’s leading companies with 25,000 employees in over 90 countries dedicated to one purpose: We contribute to addressing some of the planet’s most critical issues such as the rising demand for food from a growing population. Syngenta employees have a major impact on the health and wellbeing of communities all around the world. They work in a focused, highly collaborative culture and benefit from the training, development and inspirational colleagues that you’d expect to find in a fast growing, international company. Do you have interest in leading molecular and trait breeding research in vegetable crops ? Would you like to develop commercial cultivars with superior performance, through the discovery and implementation of trait-specific genetic information? Would you like to see yourself working in an environment where team approach and self development (technically and personally) are highly appreciated ? THIS JOB MIGHT BE YOUR NEW CHALLENGE: GENETIC PROJECT LEAD - SALADS

Asociale moeder

INTO ACTION You will be responsible for leading the definition, design and planning of molecular / trait breeding projects, within the framework of agreed-upon strategies in salads. Managing these projects from initiation to delivery of readily-usable breeding material or trait-specific genetic information and ensuring proper project advancement within allocated resources and timelines will be your main goals. THE CHALLENGE In this environment you will work closely with relevant groups such as genomics, bioinformatics, molecular genetics, genotyping laboratories, physiology, pathology, and breeding. You will coordinate the execution, report on project progress / achievements and ensure appropriate technical and business reviews as well as portfolio consolidation. At the same time it will be your role to maintain awareness of new developments and scientific advances through active monitoring of internal and external activity and participate in or lead the acquisition or development of new technologies or methodologies as appropriate. Securing intellectual property protection as appropriate and maintaining awareness of intellectual property landscape and evolutions are completing your role. YOUR PROFILE For this position we are looking for a highly motivated and dedicated person with a Ph.D., or MSc. in plant breeding, quantitative genetics or related field with 1 to 3 years of experience. Knowledge of breeding theory, Mendelian genetics, molecular markers, and genomics principles is critical. A good understanding of principles in statistics, physiology (including pathology), and biochemistry will also be important. Based in Enkhuizen in the Netherlands, you enjoy working with people and your excellent organizational, communication, and interpersonal skills are essential to function as part of or lead cross-functional, cross-cultural, multi-location teams. Demonstrated project leadership and management experience is critical. Demonstrated technical or scientific successes in molecular / trait breeding are a plus. TAKE YOUR CHANCE Are you interested to fulfill this position in our organization? Please apply online via www.werkenbijsyngenta.nl

Ook in het VUmc kreeg hij vrij spel en zette een opleiding en onderzoek op. Zijn onderzoeksplan was gewaagd. Als kinderen jeugdpsychiater had hij in Den Haag zo’n vierduizend kinderen gezien. Zij die bekend waren bij justitie

Eindelijk: stage in jeugdinrichting

VIND JE HET LEUK OM KENNIS OVER TE DRAGEN (€125 / DAG)? Help middelbare scholieren met hun examen! Voor o.a. de vakken Biologie, Economie, Geschiedenis, M&O, Natuurkunde, Scheikunde, Wiskunde A en B en de moderne vreemde talen komt de Universiteit Leiden graag in contact met (assistent)docenten. Uitermate leerzaam en goede verdiensten: €125 per dag (incl. alle maaltijden). Je kunt rekenen op een gedegen opleiding. Heb je minimaal een 8,0 (CSE) voor het vak waarvoor je belangstelling hebt en hoge cijfers voor je overige vakken, mail dan je CV en ingescande cijferlijst van de middelbare school naar Gabriela Estramil: [email protected]. Zie ook www.examencursus.com, menu-item ‘voor docenten’.

Vorige week werd bekend dat Doreleijers en zijn partners 1 miljoen euro krijgen van NWO om een onderzoeks- en opleidingscentrum op te zetten waarbinnen therapeuten in opleiding stage kunnen lopen in justitiële jeugdinrichtingen. Doreleijers, het Leids academisch centrum voor kinderen jeugdpsychiatrie en twee jeugdinrichtingen zetten met het geld een academische werkplaats voor forensische jeugdpsychiatrie op. Via dit centrum gaan jeugdpsychiaters, psychologen en therapeuten stage lopen in de jeugdinrichtingen. “Ik kan forensisch jeugdpsychiaters opleiden, maar als ze geen ruimte krijgen om hun werk te doen in jeugdinrichtingen schiet het niet op”, aldus Doreleijers. Ook voor de inrichtingen is het hard nodig, volgens Doreleijers. Het ontbreekt daar aan academische cultuur. De welzijnssfeer overheerst, vindt hij, waardoor de jonge delinquenten een vaak broodnodige psychiatrische behandeling mislopen. Stevige coördinatoren moeten deze activiteiten in goede banen leiden. “Want een hoogleraar kinderen jeugdpsychiatrie heeft een andere rol dan een gevangenisdirecteur.”

hadden lang niet altijd gescheiden ouders, een werkloze vader of een asociale moeder. Hij vermoedde biologische factoren. Maar om dit vermoeden was criminologiehoogleraar Wouter Buikhuisen eind jaren zeventig weggehoond. Twintig jaar later stuitte ook Doreleijers op verzet. Door een pleidooi van burgemeester en voormalig wetenschapper Job Cohen in de Amsterdamse gemeenteraad kreeg hij uiteindelijk groen licht voor onderzoek naar psychische stoornissen bij jeugdige criminelen. Onderzoek dat Buikhuisen zijn carrière aan de Universiteit Leiden had gekost. Aan de Leidse rehabilitatie van Buikhuisen eind vorig jaar heeft Doreleijers zeker zijn steentje bijgedragen, aldus Lucres Nauta-Jansen. Dit is volgens haar een van de redenen waarom Doreleijers de nominatie voor de Societal Impact Award zo verdient. Nauta-Jansen is senior onderzoeker in zijn team en prijst het mediatalent van de kinderpsychiater. “Wij noemen hem Theo van de buitendienst. Hij zwengelde vier jaar geleden de discussie rond Buikhuisen weer aan en weet onderzoeksresultaten van promovendi voor het voetlicht te brengen, tot Nova aan toe.” Iedere woensdag heeft de afdeling een nieuwslunch. Het team knipt krantenartikelen uit over onder meer jonge Marokkaanse delinquenten en bespreekt die. Doreleijers zet hun activiteiten dan in maatschappelijk perspectief. “Zo maakt hij promovendi duidelijk dat het werk niet alleen goed is voor hun eigen ontwikkeling en het schrijven van een leuk boekje, maar vooral maatschappelijk relevant.” Ze geeft toe dat hij zijn vakgebied mee heeft. “Maar ook van een minder actueel en aansprekend onderzoeksveld had hij wel wat gemaakt.”

Noodzakelijk geluid “Zijn drijfveer? Met ongelooflijk enthousiasme voor een doel gaan, dat zit gewoon in zijn karakter.” Robert Vermeiren, hoogleraar kinderen jeugdpsychiatrie aan de Universiteit Leiden en directeur patiëntenzorg van het academisch centrum voor kinderen jeugdpsychiatrie aldaar, werkt nauw met Doreleijers samen. Sinds drie jaar is hij daar namelijk ook hoogleraar. “Twintig jaar geleden deed men maar wat met jonge delinquenten; hun psychische problemen werden niet herkend. Theo heeft veel met hen gewerkt en bracht omvangrijk wetenschappelijk onderzoek op gang.” Ook Vermeiren gunt hem de nominatie. “Met zijn optredens binnen en buiten de universiteitsmuren gaf hij mensen het beeld van jeugdige criminelen als jongeren met bepaalde behoeften. Dat is zeker in deze tijd een noodzakelijk geluid.” Of er ook naar dat geluid geluisterd wordt, is de vraag. Het politieke tij is niet gunstig. Er zijn plannen voor een adolescentenstrafrecht voor 15- tot 23-jarigen. Doreleijers vermoedt dat jongeren vanaf 15 jaar zo zwaarder gestraft gaan worden. Zelf pleit hij voor een jeugdstrafrecht voor de leeftijdsklasse 16 tot 23 jaar. Nu loopt dit van 12 tot 18 jaar. Hersenen blijken zich tot op 23-jarige leeftijd te ontwikkelen, dus voor die tijd kunnen veel jongeren de consequenties van hun daden niet overzien, zegt hij. “Kun je ze dan aansprakelijk stellen?” Opsluiten is volgens hem alleen een optie wanneer de jongere gevaarlijk is. In alle andere gevallen past een behandeling. Al heeft hervorming van het jeugdstrafrecht nu weinig kans: “Die tijd komt nog wel”, zegt collega Vermeiren. Aan Doreleijers zal het niet liggen, denkt zijn promovendus Moran Cohn. “Hij is geen wetenschapper met oogkleppen en benut elk platform om zijn droom over een beter jeugdstrafrecht te ventileren.” Vermeiren: “Hij nadert de pensioenleeftijd, maar hij gaat nog wel even door.” Reageren? Mail naar [email protected].

Wie is Theo Doreleijers? Doreleijers (1948, Sint-Oedenrode) studeerde geneeskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen en deed zijn specialisatie psychiatrie in het Dijkzigt Ziekenhuis en het Sophia Kinderziekenhuis in Rotterdam. In 1980 zette hij een afdeling Kinderen Jeugdpsychiatrie op in het Haagse Juliana Kinderziekenhuis. In 1995 promoveerde hij op diagnostiek tussen jeugdstrafrecht en hulpverlening. Twee jaar later werd hij hoogleraar kinderen jeugdpsychiatrie aan het VUmc. In het bijbehorende academische centrum De Bascule leidt hij kinderpsychiaters op. Drie jaar geleden volgde een hoogleraarschap aan Universiteit Leiden: forensische psychiatrie bij het departement Strafrecht en Criminologie van de faculteit Rechtsgeleerdheid.

‘Hij liet zien dat jeugdige criminelen jongeren zijn met bepaalde behoeften’

8

JUNIOR GENOMINEERDEN

9


Junioren met impact

Drie wetenschappers zijn genomineerd voor de Societal Impact Award Junior. Wat hebben zij onderzocht?

Nannah Tak

Gruitje eten

Wouter Botzen

Nattevoetenverzekering

Evelyn Ersanilli

Integratieremmers

Nannah Tak (Gouda, 1979) probeert zelf elke dag tweehonderd gram groente te eten, “maar dat blijft voor alle mensen moeilijk”. Twee stuks fruit haalt ze meestal wel. Bij de opleiding Voeding en diëtetiek aan de Haagse Hogeschool kwam ze terecht door haar scheikundeboek op de middelbare school. Tak: “Achter elk hoofdstuk stonden opleidingen die te maken hadden met de behandelde stof. Voeding en diëtetiek was er één van. Ik ben toen naar de open dag gegaan van deze opleiding aan de Haagse Hogeschool en vond het meteen erg leuk.” Bij haar studie sprak vooral het vak pathologie haar aan. Maar diëtist worden was niets voor haar, ontdekte ze tijdens haar stage: “De hele dag met mensen praten en ze motiveren om af te vallen, dat ligt me niet.” Na haar hboopleiding vertrok Tak naar de Wageningen Universiteit voor de master nutrition and health. Haar afstudeerstage deed ze bij het Schoolgruitenproject, een stimuleringsproject om schoolkinderen meer fruit en groente (gruiten) te laten eten. Vanaf mei 2007 werkte ze bij het EMGO Instituut voor Onderzoek naar Gezondheid en Zorg (VUmc) ruim twee jaar - samen met Hans Brug en Saskia te Velde - aan de wetenschappelijke onderbouwing van het Schoolgruitenproject; de data uit vragenlijsten werden geanalyseerd en ze schreef wetenschappelijke artikelen. Dit resulteerde in haar proefschrift: Het Schoolgruitenproject: evaluatie van een fruit- en groenteprogramma op basisscholen. Ze beschrijft hierin onder meer de effecten van de interventie [het aanbieden van fruit en groente] op de korte en lange termijn. Waarom komt uw onderzoek in aanmerking voor de Societal Impact Award? “Dit project staat dicht bij de praktijk. En het slaat aan bij de kinderen. Ze gaan meer fruit eten! Als kinderen er niks aan vinden, dan is er geen draagvlak.” (WC)

Kinderen eten steeds minder groente en fruit. Sinds 1987 is de consumptie met respectievelijk 17 en 16 procent teruggelopen. Die neerwaartse trend zal doorzetten als er niets gebeurt. De aanbevolen hoeveelheid voor kinderen is: elke dag 150 gram groente en twee stuks fruit. Vanaf twaalf jaar: 200 gram groente en twee stuks fruit. Maar op dit moment komen ze nauwelijks tot de helft hiervan: kinderen eten dertig tot vijftig procent minder groente en vijftig procent minder fruit dan aanbevolen. Waarom zijn groente en fruit eigenlijk zo belangrijk? “Het wordt algemeen aangenomen dat het eten ervan goed is voor de gezondheid, vooral voor het voorkomen van bepaalde kankertypen, hart- en vaatziekten en overgewicht. Tien jaar geleden waren groente en fruit echt de panacee tegen kanker, maar die stelligheid is inmiddels erg afgezwakt”, vertelt Tak. Haar onderzoek naar de effectiviteit van schoolgruiten deed ze met een controle- en een interventiegroep. In de interventiegroep kregen de kinderen groente en fruit. In de controlegroep niet. De kinderen en de ouders van beide groepen vulden de vragenlijsten in voor de start van de interventie en één en twee jaar daarna. Niet-westerse kinderen eten meer groente dan Nederlandse kinderen, was een van de opmerkelijkste conclusies. Maar met de schoolgruiten heeft dat niets te maken. Deze kinderen eten meer eenpansgerechten met bijvoorbeeld aubergine, courgette en tomaat. Dan het effect van groente en fruit op school: “Na twee jaar constateerden we dat de kinderen uit de interventiegroep ongeveer 0,2 stuks fruit meer per dag aten dan de kinderen uit de controlegroep”, vertelt Tak. Bij groente was er geen verschil. Groente is grotendeels aan de warme maaltijd gekoppeld. Wil je de groenteconsumptie verhogen, dan moet je de ouders erbij betrekken, denkt Tak. De Europese Commissie heeft negentig miljoen euro per jaar beschikbaar gesteld om programma’s als Schoolgruiten in alle Europese lidstaten te implementeren. (WC)

In 2005, ruim voor de bankencrisis, deed Wouter Botzen (Grave, 1983) voor zijn economiescriptie al onderzoek naar de rol van centrale banken bij een financiële crisis. Voor zijn promotie zocht hij weer een onderwerp uit dat in de loop van het onderzoek steeds actueler werd: dit keer bestudeerde Botzen hoe verzekeringen de risico’s van klimaatverandering kunnen helpen verminderen. De relevantie en zijn goede resultaten dragen bij aan zijn nominatie, denkt Botzen zelf: “Het Nederlandse waterbeheer was altijd alleen gericht op preventie. Door mijn onderzoek is ook het aspect ‘wat als het toch misgaat’ op de agenda gekomen.” Rond zijn promotie begin dit jaar was er aardig wat media-aandacht voor Botzens onderzoek, bijvoorbeeld van het NOS-journaal en enkele kranten. Daarna heeft hij verzekeraars die hij niet via zijn onderzoek al kende, op bezoek gekregen om het onderwerp te bespreken. Binnen het Verbond van Verzekeraars was al eerder discussie ontstaan over een overstromingsverzekering. Botzen heeft voor zijn onderzoek ook met hen samengewerkt. Is het niets voor hem om over te stappen van het Instituut voor Milieuvraagstukken naar zo’n verzekeraar en zo’n verzekering echt voor elkaar te gaan krijgen? “Nu niet”, zegt hij. “Hier kan ik nog veel leren en ik krijg de tijd om dingen echt goed uit te zoeken.” Momenteel werkt Botzen voor de gemeente Rotterdam én in New York. Hij onderzoekt in Rotterdam de risicoperceptie van bewoners en bedrijven: hoe reëel achten zij een overstroming en zijn ze bereid echt rekening te houden met dat risico? In New York pleitte hij voor een extra laag zand onder nieuwbouw aan het water. “Dat is niet alleen veiliger voor die nieuwbouw, maar beschermt ook het achterland.” Zelf woont Botzen in Amsterdam op drie hoog. Dus voor een overstroming hoeft hij niet bang te zijn. (RL)

Nederland is het enige Europese land waar nog geen overstromingsverzekering bestaat. Raar, we zijn toch juist zo’n verzekeringslandje? Wouter Botzen kan het wel verklaren: “Sowieso zijn overstromingen lastig te verzekeren, omdat de kans erop klein is, maar het effect groot. In Nederland komt daar de overheidsboodschap na de ramp in 1953 nog bij: dit gebeurt nooit weer. De Deltawerken kwamen er, onze nationale trots, en niemand was meer bang.” Nu heeft de overheid een andere boodschap: de risico’s van klimaatverandering nemen toe, onze dijken kunnen falen, pas dus op. Botzen onderzocht of huiseigenaren die boodschap al hebben opgepikt en inderdaad: ze staan positief tegenover een overstromingsverzekering. Nederlanders die nu getroffen worden door een overstroming, krijgen soms een vergoeding van de overheid. Er is een vrij vage Wet Tegemoetkoming Schade bij rampen en zware ongevallen (WTS). Botzen zou graag zien dat deze wet wordt vervangen door een verzekering. De wet is onduidelijkheid over de vergoedingen. Bovendien zou een grootschalige ramp een zware aanslag op de staatskas zijn. En: mensen gaan er nu vanuit dat het wel geregeld is. Bij een overstromingsverzekering speelt de overheid nog steeds een rol. Particuliere verzekeraars verzekeren een substantieel deel van de schade, maar boven een maximum springt de overheid bij. Anders is het risico niet te verzekeren. Zo’n particuliere verzekering maakt het risico voor de staatskas kleiner, maar zet ook de burgers aan het denken. Als zij kiezen voor een stenen in plaats van een houten vloer, zien ze hun premie dalen. Een op de vijf huiseigenaren is hier gevoelig voor, liet Botzen zien. Lastig punt: zolang die WTS bestaat, is het voor verzekeraars moeilijk om die verzekering te verkopen. Botzen: “Inderdaad, we zijn er nog niet. Maar steeds meer onzekerheden worden opgelost. Ik denk dat zo’n verzekering over enkele jaren mogelijk is.” (RL)

Nu ze zelf in Oxford woont, is Evelyn Ersanilli (Den Haag, 1980) de door haar bestudeerde gemigreerde Turken beter gaan begrijpen. Hoe langer ze in Engeland woont, hoe meer ze zich Nederlander voelt. Al is het maar omdat haar directe manier van communiceren botst met de keurige, indirecte, Engelse omgangsvormen. Ze vindt het nuttig dat een onderzoeker die migratie bestudeert zelf ook een tijd in het buitenland doorbrengt. “Ik snap Turken die willen dat hun kinderen Turks leren. Mocht ik hier kinderen krijgen, dan wil ik ook dat ze Nederlands kunnen spreken. Het zou toch raar zijn als ze niet eens met hun grootouders kunnen praten.” Met een stamboom vol landverhuizingen – haar opa was Italiaan, haar vader werd in Engeland geboren – is het niet zo vreemd dat Ersanilli zich tijdens haar studie algemeen sociale wetenschappen in Utrecht voor migratie ging interesseren. “Maar ook omdat de leukste vakken daarover gingen.” Voor haar scriptieonderzoek vertrok ze naar Canada om daar de integratie van de Iraniërs te bestuderen. Dolenthousiast over het multiculturele beleid van de Canadezen kwam ze terug. “Canadezen zijn trots op de verschillende achtergronden van hun bewoners en steken geld in het behoud ervan. Dat is nog wat anders dan dat halfslachtige gedoe in Nederland.” Die conclusies pasten precies in haar sociaaldemocratische wereldbeeld. Dat tijdens haar promotie promotor Ruud Koopmans juist kritisch was op de positieve effecten van het multiculturele beleid vond ze wel spannend. Ze hoopte dat haar onderzoek naar de invloed van het beleid op de integratie van Turken in Duitsland, Frankrijk en Nederland zijn ongelijk zou bewijzen. “Zo jong en naïef was ik wel.” Toen ze eraan toe was om de data van duizend telefonische enquêtes en bijna negentig diepteinterviews te verwerken, bleek de uitkomst anders dan zij verwacht had. “Het heeft me twee jaar gekost om daaraan te wennen”, lacht ze. (FB)

Voorafgaand aan haar onderzoek dacht Ersanilli dat het Nederlandse beleid een gunstig effect op de integratie had. Vanaf de jaren tachtig was de gedachte dat als migranten veel rechten hadden en er ruimte voor hun eigen cultuur was, ze zich vanzelf thuis gingen voelen en zich zouden aanpassen. Duitsland was hierin veel strenger: Duitser worden was moeilijk en er was weinig stimulans voor de eigen cultuur en religie. Frankrijk zat ertussenin. De Fransen waren gul met hun nationaliteit, maar eisten dat nieuwkomers Frans spraken en kennis van het land hadden. De grootste verrassing van haar onderzoek was dat ondanks hun andere strategieën, de verschillen in de mate van integratie klein bleken te zijn. “Het is belangrijk dat politici beseffen dat de invloed van beleid beperkt is.” Voor de verschillen die er waren, bleek haar promotor alsnog gelijk te hebben. Het Nederlandse multiculturele beleid leidde niet tot het beste resultaat. Sterker nog: veel ruimte voor de eigen cultuur heeft eerder een negatief dan een positief effect. De Franse mix van rechten en plichten leverde de beste integratie op sociaal-cultureel gebied op. Ersanilli vermoedt dat nu de Nederlandse regering strengere taaleisen gaat stellen dit ook hier de integratie zal verbeteren. “Al kunnen strengere taaleisen alleen productief zijn als er wel een beleid op de Franse manier naast staat, anders gaan we de Duitse kant op. Daar voelen migranten zich meer vreemdeling.” Al was de uitkomst niet wat ze verwachtte, toch is Ersanilli tevreden met haar conclusie omdat de overheid hiermee onderbouwde maatregelen kan nemen. Hoewel ze eigenlijk vermoedt dat haar invloed beperkt zal blijven. “In Frankrijk hebben alle allochtonen een dubbele nationaliteit en dat geeft geen problemen. Maar ik denk niet dat Geert Wilders na dit nieuws besluit om erover op te houden en zijn energie ergens anders in te steken.” (FB)

TEKST: FLOOR BAL, WIN CASTERMANS en RIANNE LINDHOUT FOTO’S: JORDI HUISMAN

Reageren? Mail naar [email protected].

10





11

Rose-Marie Dröes, hoogleraar psychosociale hulpverlening voor mensen met dementie, strijdt voor laagdrempelige zorg.

Met een succesvolle traumatherapie zette Ad de Jongh, bijzonder hoogleraar angsten gedragsstoornissen, de bestrijding van tandartsangst op de kaart.

TEKST: ANITA MUSSCHE FOTO: JORDI HUISMAN

TEKST: PETER BREEDVELD FOTO: JORDI HUISMAN

Traumatherapie tegen tandartsangst Eye Movement Desensitization and Reprocessing (afgekort EMDR) is een traumatherapie waarbij de patiënt terugdenkt aan een traumatische ervaring terwijl op dat moment zijn aandacht wordt afgeleid. De therapeut kan dat doen door zijn vinger voor het gezicht van zijn cliënt heen en weer te bewegen of met geluiden in een koptelefoon, die beurtelings links en rechts te horen zijn. Het ‘geheim’ van de therapie is dat het werkgeheugen een beperkte aandachtscapaciteit bezit. Omdat de herinnering, tegelijk met het volgen van de vingers van de therapeut, erg veel geheugencapaciteit kost, verliest die herinnering zijn emotionele component.

Verdrietig Bijzonder hoogleraar angsten gedragsstoornissen Ad de Jongh, verbonden aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (Acta), heeft EMDR begin jaren negentig in Nederland geïntroduceerd. Oorspronkelijk als therapie voor de behandeling van de gevolgen van ontwrichtende ervaringen. Maar de methode bleek ook effectief ter bestrijding van ernstige vormen van tandartsfobie. “Tandartsangst heeft veel overeenkomsten met een post-traumatische stressstoornis”, zei De Jongh, die zowel tandarts als psycholoog is, in 2003 tegen Ad Valvas. Ongeveer 800.000 Nederlanders lijden daaraan, zo’n vijf tot zeven procent van de bevolking. “Als tandarts heb ik jarenlang met Ad samengewerkt in een kliniek in Delft, en van dichtbij gezien dat die therapie werkte”, zegt Dyonne Broers, die nu directeur Zorg is bij de Stichting Bijzondere Tandheelkunde Amsterdam, de stichting die verantwoordelijk is voor De Jonghs bijzondere leerstoel. “Ik heb ook gezien hoe verdrietig hij werd van de enorme weerstand tegen de therapie.” De vingerbeweging bij EMDR doet denken aan de slingerbeweging waarmee psychiaters in stripverhalen en oude horrorfilms hun patiënten onder hyp-

Genetische oorzaken Het onderzoek naar tandartsangst en de werking van EMDR is nooit af. Ad de Jongh verdiept zich tegenwoordig ook in de genetische oorzaken van tandartsangst. “Waarom zijn sommige mensen met nare ervaringen bij de tandarts wel bang en anderen, die dezelfde soort ervaringen hebben meegemaakt, helemaal niet? Een genetische verklaring ligt dan voor de hand”, licht De Jongh toe. “We nemen nu dna af bij angstpatiënten en bij mensen zonder angst, om de genetische verschillen tussen beide groepen te onderzoeken. Daarnaast werken we sinds kort samen met biologisch psycholoog Dorret Boomsma, bekend van het genetisch onderzoek onder tweelingen.” De reden daarvan is dat er veel soorten extreme angst zijn die allemaal worden geschaard onder de noemer ‘tandartsfobie’. “De één is bang voor het geluid van de boor, de ander om te stikken, en weer een ander voor de injectienaald”, aldus De Jongh. “Wat we willen weten is: hebben deze verschillende angsten een gezamenlijke of juist een verschillende genetische achtergrond?” Ten slotte heeft hij een project lopen rond propranolol. “Dit is een middel tegen hoge bloeddruk waarvan bekend is dat het angstreducerende eigenschappen heeft. Uit laboratoriumstudies weten we sinds kort dat het middel ook in staat is angstige herinneringen van hun emotionele lading te ontdoen. We testen dat middel nu in de praktijk onder mensen met extreme tandartsangst. Is het inderdaad zo dat mensen als ze dit middel slikken ook minder onprettige herinneringen opslaan? En als dit zo is, geldt dit alleen voor de sessie waarin je het middel hebt toegediend gekregen, of ook voor akelige herinneringen aan tandartsbezoeken uit het verleden?”

Hulpverlening naast de deur of thuis nose brengen. “Veel psychologen zagen het inderdaad als hocus pocus”, aldus Broers. “Maar Ad bleef de therapie enthousiast promoten. Inmiddels is het een van de populairste therapieën bij de behandeling van trauma’s.”

Waandenkbeelden De Jongh begon zich in tandartsangst te verdiepen toen hij na zijn afstuderen als tandarts bij de Amsterdamse tandartsbus De Witte Jas aan de slag ging. “Daar zag ik veel mensen die bang voor de tandarts waren. Ik dacht: als ik die echt wil helpen, moet ik psychologie gaan studeren.” Als psycholoog kwam De Jongh begin jaren negentig terecht bij de vakgroep van Michiel Eijkman, destijds Acta-hoogleraar sociale tandheelkunde. “Wij waren al sinds de jaren tachtig bezig met tandartsangst”, zegt Eijkman, maar wij waren allemaal tandarts. Ad was behalve tandarts ook psycholoog en voorzag ons van de wetenschappelijke onderbouwing van behandelmethoden, die angst vanuit evicence-based denken benaderde.” De Jongh is ook de man die een psychologische aanpak van tandartsangst propageerde. “Vroeger werd er lachgas gebruikt om patiënten te kalmeren”, zegt Eijkman. “Maar Ad heeft de cognitieve methode geïntroduceerd, hij heeft laten zien dat angst voor de tandarts vaak wordt veroorzaakt door waandenkbeelden - mensen maken zich bijvoorbeeld voorstellingen van enorme injectienaalden - die door middel van communicatie goed zijn te verhelpen.” Maar het zou onjuist zijn te zeggen dat De Jongh verantwoordelijk is voor erkenning van de tandartsangst. “Hij heeft voortgeborduurd op het werk van pioniers voor hem”, zegt Eijkman. “Angsttandarts Peter Makkes is een van hen. Die hield zich er al sinds de vroege jaren tachtig mee bezig.”

Farmacologische middelen “Vroeger werd tandartsangst niet serieus genomen”, vertelt Makkes. “Toen moest je gewoon even flink zijn. Maar als onderzoeker aan de UvA hield ik me in de jaren tachtig bezig met de behandeling van kinderen en gehandicapten, en toen werden we aangesproken door sommige van hun ouders, die angst voor de tandarts hadden: ‘Waarom is er eigenlijk niks voor ons?’ Dus zijn we begonnen door middel van vragenlijsten de zware van de lichtere gevallen van tandartsangst bij volwassenen te scheiden.” Makkes omschrijft zich als een ‘man van de praktijk’. “Ik was ook meer van het toedekken van de problemen met farmacologische middelen, zoals lachgas. Totdat De Jongh onze afdeling, de Sociale Tandheelkunde, kwam versterken.” Behalve dat hij EMDR introduceerde, is De Jongh wel degelijk verantwoordelijk voor de erkenning van tandartsangst als aandoening. “Vooral door de zorgverzekeraars, die de behandeling met EMDR vergoeden.” Het is ook helemaal niet lang geleden dat er onder collega’s geen belangstelling voor tandartsangst was. “Mij werd zo vaak gevraagd waar ik eigenlijk mee bezig was”, vertelt De Jongh. ‘Ik heb zulke mensen nooit in mijn praktijk’, zeiden ze. Tja, als je de deur ook niet voor ze openzet.” Reageren? Mail naar [email protected].

Wie is Ad de Jongh? > 1956, geboren in Ridderkerk > 1985 masterdiploma tandheelkunde > 1988-1990: ‘Angsttandarts’ in gezondheidscentrum Nellestein in Amsterdam > 1990 masterdiploma psychologie > 1990 ‘Angsttandarts’ in gezondheidscentrum Tanthof in Delft > 1991-1999 universitair docent Acta > 1995 proefschrift: ‘Dental Anxiety: A cognitive perspective’ > 1999 universitair hoofddocent > 2003-nu: bijzonder hoogleraar angsten gedragsstoornissen | coördinator van de opleiding tot postinitiële masteropleiding tandarts-angstbegeleiding | directeur van de slachtofferhulporganisatie D.O.E.N. in Druten | directeur van het Centrum voor Psychotherapie en Psychotrauma te Bilthoven | opleider voor de European EMDR Association (EMDREA) | lid van de wetenschappelijke adviesraad van stichting War Trauma Foundation (WTF) | bestuurslid van de Vereniging EMDR Nederland, de European EMDR Association (EMDREA) en van de wetenschappelijke commissie van de EMDR International Association (EMDRIA).

‘Vroeger werd er lachgas gebruikt om patiënten te kalmeren’

“Het was net als in de film Awakenings. Mensen zaten een beetje apathisch in hun stoel, of voorover met hun hoofd op het plastic tafelkleedje.” Tijdens haar onderzoeksstage bewegingswetenschappen in de jaren zeventig werd Rose-Marie Dröes geconfronteerd met het dagelijks leven van dementerenden. Die ervaring bepaalde haar carrière als wetenschapper. In een verpleeghuis zette ze met een therapeut bewegingsgroepen op voor mensen met dementie. Net als Robin Williams in Awakenings deed ze een balspel met bewoners en ontdekte dat ze hen daarmee uit hun apathie kon trekken. Ze lachten, ze letten goed op elkaar en ze hadden plezier. Haar proefpersonen bleken veel normaler te functioneren dan iedereen dacht. Dröes begon te beseffen dat het passieve of soms agressieve gedrag van dementerenden een emotionele reactie kon zijn op hun ziekte, en niet het gevolg van de afbraak van de hersenen, zoals toen werd aangenomen. Dat besef leidde uiteindelijk tot een complete omslag in de zorg voor mensen met dementie. Die zorg was eind jaren zeventig nog volledig onontgonnen terrein. “Haar idee was toen heel origineel”, zegt emeritus hoogleraar psychiatrie Willem van Tilburg, de latere promotor van Dröes. “Tot die tijd was medicatie het enige middel bij gedragsstoornissen. Men dacht dat niets anders hielp. Rose-Marie ging praten met dementen zelf, over wat hen bezighield. Zij realiseerde een vernieuwing in de psychosociale zorg. Ze heeft schitterend werk gedaan.”

Bewegingstherapie Toch moest Dröes lang wachten op haar wetenschappelijke carrière. Het lukte haar niet als onderzoeker aan de slag te komen. Nijdig begon ze haar eigen timmerbedrijf, tijdens haar studie had ze ook al geklust. Na enkele jaren werd ze toch benaderd voor een project. Van Tilburg werd ten slotte haar promotor. In haar proefschrift beschreef ze haar bewegingstherapieprogramma en legde

Non-stop verbeteraar Een greep uit de verschillende onderzoeken waaraan hoogleraar psychosociale hulpverlening Rose-Marie Dröes meewerkt: > Dementelcoach. In Amersfoort en Leusden wordt het effect gemeten van telefonische coaching voor mantelzorgers van mensen met dementie. > Verbeeldingsmethodiek. Theater, gedichten, muziek en liedjes als middelen om het contact tussen zorgverleners en mensen met dementie te verbeteren zodat de levenskwaliteit van bewoners toeneemt. Droës onderzoekt of deze methodiek werkt. > Rosetta. Dit Europese project onderzoekt hoe ict dementerenden kan helpen, bijvoorbeeld met geheugenondersteuning en hulp bij sociale contacten of dagelijkse activiteiten. Zo verstuurt het systeem herinneringen, kan men eenvoudig bellen door het plaatje van degene die men wil spreken aan te raken of waarschuwt het systeem als er een deur blijft openstaan. Sensoren in huis registeren veranderingen in het normale gedragspatroon en activeren een videosysteem als er te weinig beweging wordt waargenomen. > Schriftelijke wilsverklaringen. Hoe functioneren niet-behandelen euthanasieverklaringen bij mensen met dementie? > Dagbehandeling in de wijk met mantelzorgondersteuning. In Haarlem draait een pilotproject waarbij de dagbehandeling vanuit het verpleeghuis naar de wijk wordt verplaatst. Het overgangsproces en het effect op deelnemers, mantelzorgers en zorgverleners wordt onderzocht. > Helpdesk psychosociale hulpverlening. Een nieuwe helpdesk moet kennis uit psychosociaal wetenschappelijk onderzoek overdragen naar de zorgpraktijk.

ze de theoretische basis voor de psychosociale hulpverlening voor mensen met dementie. “Ik wil de praktijk verbeteren, maar gebaseerd op feiten”, zegt Dröes. “Je moet mensen niet zomaar iets aandoen zonder dat je weet of het werkt. Ik ben meer onderzoeker dan praktijkmens, maar ik ben een pragmatische onderzoeker.” Dat bewees Dröes vooral toen ze haar ontmoetingscentra voor mensen met dementie en hun mantelzorgers begon op te zetten. Haar bewegingsprogramma verbeterde het contact tussen verzorgers en verzorgden, waardoor mensen beter functioneerden en minder gedrags- en stemmingsproblemen hadden. Dat wilde Dröes ook bereiken bij mensen met beginnende dementie die nog thuis woonden. In 1993 startte ze in twee Amsterdamse buurthuizen ontmoetingscentra waar dementerenden naast recreatieve activiteiten bewegingstherapie kregen, terwijl hun mantelzorgers lezingen volgden of in gespreksgroepen ervaringen en tips uitwisselden. Het werkte: mensen met dementie konden langer thuiswonen en de mantelzorgers konden hun taak beter aan.

Nooit klaar Toch werd het idee maar beperkt opgepikt. Om te voorkomen dat het bij een wetenschappelijk experiment zou blijven, startte Dröes zelf een stevige lobby die - pas na jaren - leidde tot meer ontmoetingscentra: ‘Het was echt een strijd’, zei ze op 4 september dit jaar in Trouw. ‘De eerste vijftien jaar ben ik weggelachen. Niemand dacht dat er veel eer aan dementerenden te behalen viel.’ “Zulke ontmoetingscentra worden nu in de hele wereld gebouwd”, zegt directeur Philip Scheltens van het Alzheimercentrum VU. “Rose-Marie Dröes zoekt op allerlei manieren naar waar de nood ligt, waar de patiënt behoefte aan heeft. Daar ligt haar maatschappelijke bijdrage. Haar doorzettingsvermogen en werklust zijn ongelooflijk.” Inmiddels zijn er dan ook zestig ontmoetingscentra en nog 24 in oprichting, verspreid over het hele land. Dröes opent regelmatig nieuwe, als voorzitter van de Landelijke Werkgroep Ontmoetingscentra. Nee, dat past niet in haar werktijd, maar aan nine to five doet Dröes ook niet. Haar man belt haar iedere dag om zeven uur waar ze blijft. Want klaar is ze nooit. Ze kan niet door een verpleeghuis lopen zonder zich af te vragen of het niet beter kan. “Er is veel verbeterd, het is niet meer alleen wassen en aankleden. Maar ik zie in verpleeghuizen nog steeds veel mensen van wie ik denk: die zouden hier eigenlijk niet moeten zitten.”

Naar de wijk Dröes zou het liefst alle dagbehandeling, waar mensen met dementie overdag terecht kunnen om mantelzorgers te ontlasten, uit het verpleeghuis halen en naar de wijk verhuizen. De zorg moet zo laagdrempelig mogelijk zijn, zodat meer mensen er gebruik van maken. “Je moet zorgen dat het thuis opgelost wordt”, vindt Dröes. “Maar dan moeten mantelzorgers en dementerenden wel ondersteund worden. Met onze vergrijzende bevolking is het essentieel dat zij het samen volhouden, want zeventig procent van de mensen met dementie woont thuis.” In Haarlem is een dagbehandeling naar de wijk verplaatst en dat wil ze nu ook in Amsterdam voor elkaar krijgen. En liefst in heel Nederland. En dan graag nog voor haar pensioen, lacht ze. “Ik ben iedere keer weer zo blij als we subsidie krijgen voor een project. Als anderen je werk willen ondersteunen, geeft dat het belang van je werk aan. Niet alleen vanuit de wetenschap maar vooral ook van maatschappelijke organisaties.” Willem van Tilburg vindt dat ze de Societal Impact Award gewoon moet krijgen: “Ik ben natuurlijk partijdig, maar er zijn maar weinig wetenschappers bij wie zo’n mooie rechte lijn loopt van de wetenschap naar de maatschappij.” Reageren? Mail naar [email protected].

Wie is Rose-Marie Dröes? > 1956, geboren in Amsterdam > 1968-1974 gymnasium bèta > 1974-1981 studie bewegingswetenschappen aan de VU > 1979-1985 eigen timmerbedrijf > 1985-1991 promotieonderzoek psychosociale hulpverlening aan demente ouderen > 1983-1992 wetenschappelijk medewerker bewegingswetenschappen > 1992-heden senior onderzoeker > 2004-heden universitair hoofddocent, afdeling Psychiatrie, VUmc > Sinds 2009 hoogleraar psychosociale hulpverlening voor mensen met dementie, afdeling Verpleeghuisgeneeskunde, VUmc; secretaris wetenschapscommissie, afdeling Psychiatrie, VUmc

‘De eerste vijftien jaar ben ik weggelachen’

uit! 13


Onder redactie van Kamer114 Griffioen: Dick Roodenburg

muziek

Brutale ridders uit Toronto

5 cent per minuut DAG EN NACHT C H AT E N E - M A I L

ANONIEM W W W. S E N S O O R . N L

��

� � � � ��

Nexus-symposium

The Return of the Ghosts

www. proefschriften.nl

Over fascisme, populisme en andere spoken in de politiek, met o.a. Mario Vargas Llosa, Ab Klink, Britta Böhler en Frits Bolkestein

www.phd-thesis.nl

Aula Universiteit van Tilburg 11 november 2010, aanvang 13.30 uur Aanmelding www.nexus-instituut.nl

Punk is niet dood. Punk leeft rauw, wild en bonkend voort op groezelige podia in donkere betonnen bunkers, voor een postpogo’end publiek.

ING Business Course December 9 + 10, 2010 Sign up before November 17th www.ingbusinesscourse.nl

expositie > A Full Stomach > Kleurrijke, bizarre en een tikkeltje verontrustende, gefotografeerde tableaus van de Vlaamse beeldend kunstenaar en modefotograaf Frederik Heyman. > Tot en met 7 november in De Brakke Grond, Nes 45. Toegang gratis. Open ma 13-18, di t/m vr 10-20.30, za 13-20.30, zo 13-17 uur. (NS)

�� film

Alleen voor studenten:

Alsnog vermoord Maja Bradaric, wie zegt dat nog wat? Een Bosnisch meisje, dat vanwege de oorlog in Joegoslavië in 1995 naar Nederland was gekomen om hier alsnog, in Nijmegen, in 2003 te worden vermoord. Niet door de vijanden voor wie ze haar land was ontvlucht, maar door haar vrienden. Een echte reden hadden die niet. Regisseur Hanro Smitsman geeft in Schemer een mogelijke versie van de gebeurtenissen. Jaloezie is belangrijk, naast de onverbiddelijke dynamiek van puberale groepjes met hun vriendschappen die evenzeer op vertrouwen als op wantrouwen zijn gebaseerd. Wie is er vrienden met wie? Wie is meer bevriend dan wie? Wie doet het met wie? De Bosnische achtergrond van het meisje speelt in Schemer geen rol – ze heet hier Jessie. Het gaat om het ontsporen van een groepje jongeren voor wie, zoals dat gaat met pubers, de buitenwereld nauwelijks bestaat. Smitsman is een van de weinige Nederlandse speelfilmmakers die zich laat inspireren door de actualiteit. Zo ging zijn korte film Raak, die de Gouden Beer won in Berlijn, over jongeren die vanaf viaducten stenen op auto’s gooien.

op de Volkskrant?

thuis

Oog op de wereld

Neem nu een studentenabonnement op de Volkskrant en je krijgt 50% korting op het abonnement en een trendy fiets cadeau. Ga naar vk.nl/fiets om gebruik te maken van dit tijdelijke aanbod!* * Abonnementsperiode minimaal 1 jaar. Alle voorwaarden en info op www. vk.nl/fiets

vk.nl/fiets

Netwerken, seks en wetenschap, intelligentie, schoonheid, tijd. Een natuurlijk niet helemaal willekeurige (seks doet het altijd goed) greep uit de onderwerpen die behandeld zijn in het interdisciplinaire tijdschrift Blind (ziedaar.nl). Vijfentwintig edities zijn al verschenen van het zeer gevarieerde online magazine. Je kunt je (gratis) abonneren op de nieuwsbrief. En dan lekker lezen of koffie helpt tegen alcohol. En hoe je overgewicht te lijf gaat met prijsbeleid. Of hoe eten de kloof tussen de islam en de westerse wereld kan slechten. (NS)

Brutal Knights treden op tijdens de Under Construction Night in Occii, Amstelveenseweg 134. Verder die avond Tense=Reaction uit Utrecht en The Works uit Amsterdam. Aanvang: 21 uur. Kaarten: 7 euro.

In Schemer toont Smitsman ondertussen een generatie jonge Nederlandse acteurs en actrices. Met speciale vermelding voor Gaite Jansen (ook te zien in de televisieserie In therapie), de nieuwe ster aan het Nederlandse acteerfirmament. (KD) Schemer is vanaf 14 oktober te zien in het Ketelhuis en Kriterion.

Griffioen PJGDESIGN

50% korting

MARTIN OUDSHOORN

Gratis fiets +

Wie zijn die brutale ridders? “We zijn niet jong. We zijn niet garage. We zijn niet Amerikaans. We zijn echt basement punk rocking.” Het klopt allemaal wat ze over zichzelf zeggen, de Brutal Knights. Ze draaien al even mee in de nog altijd zeer levende punkscene, ze spelen supersnelle, recht-voor-zijn-raap, rauwe punkrock, en ze komen uit Canada – uit het verfrissend onhippe Toronto. Waar gaat het over? Ze maken zich boos over huishoudelijke klusjes (I Hate Chores), overdadige gezichtsbegroeiing (Why The Beard?) en het leven in het algemeen (I Wanna Die). En dat allemaal in liedjes die niet langer dan een minuut duren. Dat schiet dus lekker op. Op wie moeten we letten? Voorman Nick Flanagan, die behalve toegewijd punkzanger ook stand-up comedian is, gaat het publiek graag voor in wild gedrag, wat hem afgelopen zomer een gebroken arm opleverde na een ongelukkige duik bij het crowdsurfen. Benieuwd of hij zich tijdens de Europese toer dit najaar heel kan houden. En als ik het concert toch mis? Ze hebben twee cd’s gemaakt – The Pleasure is All Thine in 2006 en Feast of Shame in 2007 – en hopen er dit jaar nog een uit te brengen. Maar om een album vol te krijgen met songs die maar één minuut duren, valt natuurlijk nog niet mee. (NS)

Lachen met Dolf Jansen, Wilko Terwijn, Arie Koomen en Menno Stam

Een jaar in anderhalf uur Het jaar 2010 is nog niet voorbij, maar diverse cabaretiers bereiden zich al voor op hun oudejaarsoptreden. In oktober komen Dolf Jansen en Arie Koomen met de try-out van hun voorstellingen naar de Griffioen. In 1988 maakten Lebbis & Jansen hun eerste oudejaarsvoorstelling. Toen Lebbis solo ging (volgende maand staat hij weer in de Griffioen), trok Dolf Jansen de lijn door. Interactief ? Zeker: hoe meer het publiek er doorheen roept, hoe liever het Jansen is. Ook Arie Koomen was de helft van een duo. Arie en Silvester komen dit seizoen elk met hun eigen programma naar Uilenstede. Zijn oudejaarsvoorstelling Bijbabbelen doet Arie Koomen met maatjes Wilko Terwijn en Menno Stam. Ze presenteren een decennium en oudejaars in één show. Als je iedere dag van het jaar een grap schrijft, heb je 365 grappen. Stel je eens voor hoeveel dat er zijn vanaf het begin van dit millennium. Dat wordt een lange voorstelling, of snel vertellen. (DR) Dolf Jansen: di 19 okt, studenten: 10 euro/personeel VU: 12 euro. Arie Koomen: do 21 okt, studenten: 11,50 euro/personeel VU: 13,50 euro. Griffioen, Uilenstede, Amstelveen. Meer info op griffioen.vu.nl.

VACATURES In dit overzicht vindt u de meest recente vacatures van de Vrije Universiteit. Op www.intranet.vu.nl/vacatures is een volledig overzicht beschikbaar van alle vacatures waarvoor de Vrije Universiteit eerst twee weken intern werft. In deze periode staan de vacatures open voor VU-medewerkers waarbij de door Human Resource Management geoormerkte herplaatsingskandidaten voorrang genieten. Vacatures waarvan kan worden aangenomen dat hiervoor geen geschikte interne kandidaten voorhanden zijn, worden gelijktijdig met bovenvermelde interne publicatie in de externe media geplaatst en zijn te bekijken op www.vu.nl/ vacatures.

Medewerker onderzoek Gezondheidswetenschappen v/m Voor 1,0 fte Faculteit der Aard- en levenswetenschappen Salaris maximaal bruto € 2.682 per maand.

Senior Projectadministrateur v/m Voor 0,9 fte Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen Salaris maximaal € 3.755,- bruto per maand.

ad valvas 14 oktober 2010 Post doctoral research fellow in Earth and Environmental Sciences/ multi-collector TIMS f/m For 1.0 fte Faculty of Earth and Life Sciences Salary maximum of € 3.755,- gross per month.

PhD and Postdoc positions in biomedical optics f/m For 0,8 fte -1,0 fte (32-38 hours) Faculty of Sciences Salary maximum of € 3.755,- gross per month.

ADJES Adjes zijn uitsluitend voor particuliere regeladvertenties zonder commercieel oogmerk. Kosten: 9 euro voor de eerste drie regels (circa 30 woorden), plus titel van maximaal 20 tekens (inclusief spaties). Elke extra regel 2 euro meer (max. 3 regels extra). Betaling à contant op de redactie of via overschrijving (je krijgt de factuur via e-mail toegezonden); Opgave vóór maandag 12 uur ter redactie (kamer 0E-60, Hoofdgebouw), of per e-mail: [email protected]. (NB: de redactie is op vrijdag gesloten).

PhD position VOLANTE: Visions of Land Use Transitions in Europe f/m Radio maken? For 1.0 fte Faculty of Earth and Life Sciences Salary range from € 2.042,- gross per month in the first year up to € 2.612,- gross per month in the fourth year.

PhD position: Land change effects on ecosystem services f/m For 1.0 fte Faculty of Earth and Life Sciences Salary range from € 2.042,- gross per month in the first year up to € 2.612,- gross per month in the fourth year.

Docent-onderzoeker Leren Lezen met Verbeeldingskracht in het Primair onderwijs v/m Voor 1,0 fte Vrije Universiteit Amsterdam / Hogeschool Windesheim Salaris maximaal € 2.977,- bruto per maand.

Docent-onderzoeker Onderwijsinnovaties Rekenen en Bètavaardigheden in het Primair Onderwijs v/m Voor 1,0 fte Vrije Universiteit Amsterdam / Hogeschool Windesheim Salaris maximaal € 2.977,- bruto per maand.

Promovendus Faculteit Psychologie en Pedagogiek voor de Afdeling Ontwikkelingspsychologie v/m

Voor 1,0 fte Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Salaris bedraagt in het eerste jaar € 2.042,bruto per maand oplopend tot € 2.612,- bruto per maand in het vierde jaar.

Promovendus Faculteit Psychologie en Pedagogiek voor de Afdeling Ontwikkelingspsychologie v/m

Voor 1,0 fte Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Salaris bedraagt in het eerste jaar € 2.042,bruto per maand oplopend tot € 2.612,- bruto per maand in het vierde jaar.

Universitair docent/ Ontwikkelingspsycholoog v/m Voor 0,8 fte Afdeling Ontwikkelingspsychologie Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Salaris maximaal € 4.374,- bruto per maand.

Twee MLO-analisten (medisch) v/m Voor 1.0 fte Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Salaris maximaal € 2.433,- bruto per maand.

Geïnteresseerd in Amsterdams nieuws? Altijd al radioprogramma’s willen maken over politiek, muziek, cultuur of sport? Word dan vrijwilliger bij Amsterdam FM. Meer informatie op www.amsterdamfm.nl.

Iets te verhuizen? Bel de verhuis-taxi voor verhuizen van-stoeptot-stoep voor 35 euro per rit. Bel Taco 0644864390.

Cursus bijbellezen Van huis uit vertrouwd met bijbelverhalen of juist helemaal niet? Zet je geloof of levensbeschouwing tussen haakjes en laat je verrassen in de cursus bijbellezen. Op 18/10 om 20 uur. Zie: www.ve90.nl.

Poekoelan Kung Fu Zoek je een dynamische, effectieve vechtkunst? Wil je met leuke mensen trainen en leren jezelf effectief te verdedigen? Start 10 weekse cursus op zaterdag 16 oktober (of 19 of 21 oktober) Studenten betalen 49,95 euro voor 10 weken (ipv 149,95 euro) en je kunt een introducé meenemen. Schrijf je samen in dan betaalt de introducé ook het studententarief. Schrijf je NU in op: www.followthedragon.nl of bel 0206702761.

Maatjes gezocht Het Nederlandse Rode Kruis Amsterdam zoekt enthousiaste vrijwilligers die een maatje willen zijn voor een andere Amsterdammer die behoefte heeft aan meer contact. Als vrijwilliger gaat u twee keer per maand samen met de deelnemer iets leuks ondernemen. Daarnaast biedt u een luisterend oor en helpt u de deelnemer weer (oude) activiteiten op te pakken. Bent u of kent u iemand die hier in geïnteresseerd is, neem dan contact op met Liesbeth Elberse: Email; [email protected] of Tel: 020-6226211.

Onderzoekservaring opdoen? Het NSCR zoekt Marokkaanse of Antilliaanse interviewers (v/m) die tegen vergoeding jongeren in Amsterdam gaan interviewen. Ongeveer 10 uur per week. Voor meer info, neem contact op met Carolien Swier (06-21206945) of mail naar [email protected].

Alphacursus bij NSA/Ichthus Kennismaking met de grondbeginselen van het christelijk geloof, georganiseerd door Navigators en Ichthus. Zeven maandagavonden vanaf 18 oktober. Van harte welkom. www.nsamsterdam.nl/alpha.

Tekstschrijvers gezocht Voor een nieuwe reiswebsite zijn we op zoek naar tekstschrijvers. Ga jij op reis en kan jij goed schrijven (uitstekend Engels vereist)? Stuur dan een mail naar [email protected] of bel naar 06-12342671.

Onderzoeksassistent Biologische Tennis dubbeltoernooi Psychologie v/m Voor 0,8 fte Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Salaris maximaal € 2.433,- bruto per maand.

Docent Onderwijspedagogiek v/m Voor 0,6 fte (m.i.v. 1 januari 2011) Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Salaris maximaal € 3.755,- bruto per maand.

6 november is er een gezellige, sportieve avond waar student en medewerker aan kan deelnemen. Met je collega of vriend(in), www. sportcentrumvu.nl.

Schaatsen bij SKITS en SVU Vanaf 10 oktober kun je deelnemen aan de schaatstrainingen op de Jaap Edenbaan. Zie www.sportcentrumvu.nl.

Leer schaatsen

Sportcentrum VU verzorgt tal van schaatstrainingen, van beginner tot gevorderd. Zie www. sportcentrumvu.nl.

Ultimate Frisbee Iedere woensdag van 16-17 uur Frisbee. Kijk op www.sportcentrumvu.nl.

Verbeter je taalkennis Cursus voor studenten die lang in het buitenland hebben gewoond, studenten die dagelijks een andere taal dan het Nederlands gebruiken, of studenten die het Nederlands niet als moedertaal hebben geleerd. Data: ma. 18 okt, 1, 8, 15 nov, 12.30 – 15.30 uur. Inschrijven: via Internet of studentenbalie, 0A-11, open: 10 -17 uur. Kosten: studenten € 70.

Presentation skills For students who want to practise presentation skills and improve their performance as public speakers. Spoken language: English. October 19, November 2, 9, 16, 18.30 - 21.30 pm. Information and subscription: Internet or Student counter, OA-11, open between 10.00 a.m. and 17.00 p.m. Costs: € 70 for students.

Omgaan met nare emoties In deze cursus maak je kennis met de basisemoties, hun functies, het verschil tussen gezonde en ongezonde negatieve emoties en krijg je praktische handvatten om met emoties om te gaan. Data: wo. 20, 27 okt, 10, 17, 24 nov, 15 – 17 uur. Intakegesprek voorafgaand aan inschrijving via studentenpsychologen, tel. (020) 5985010. Kosten: VU-studenten € 30.

Stress? Voorkom burnout! Bijna iedereen heeft wel eens last van stress, in lichte of in ernstige mate. Als jij ook wel eens geplaagd wordt door een opgejaagd gevoel en denkt: ‘Ik kan het niet meer aan’, is deze cursus wat voor jou. Data: wo. 27 okt, 3, 10, 17 nov, 1 dec, 10 – 12 uur. Intakegesprek voorafgaand aan inschrijving via studentenpsychologen, tel. (020) 5985010. Kosten: VU-studenten € 30.

Zelfmanagement voor uitstellers Digitale cursus voor VU-studenten die aan hun uitstelgedrag willen werken. 5-wekelijks programma in Blackboard, je kan iedere week starten. Inschrijven: via Internet of studentenbalie, 0A-11, open: 10-17 uur. Kosten: € 30.

AGENDA Items voor deze VU-agenda, zoals promoties, symposia en culturele activiteiten die openbaar toegankelijk zijn, kunt u vóór donderdag 12 uur in de week voorafgaande aan publicatie in Ad Valvas mailen naar: [email protected] onder vermelding van ‘agenda’. Bij een te groot aanbod maakt de redactie een selectie.

DINSDAG

ORATIE prof. dr. O.S. Hoekstra Een les, getrokken uit de eerste wet van Newton. Aula, 15:45 uur. WOENSDAG

5 OKTOBER

PROMOTIE B.B. Meijkamp Multilevel UV-B attenuance. Morphological and chemical adaptations of vicia faba to ultraviolet-B radiation. Promotoren: prof. dr. M.A.P.A. Aerts, prof. dr. W.H.O. Ernst, prof. dr. J. Rozema. Aula, 13:45 uur. ORATIE prof. dr. W. Stoker God, meester in de kunsten. Een herweging van de theologische esthetiek. Aula,15:45 uur. VRIJDAG

6 OKTOBER

PROMOTIE S.A. Pot Planning and routing algorithms for multi-skill contact centers. Promotor: prof. dr. G.M. Koole. Aula, 10:45 uur. PROMOTIE M.F. Schreuder Safety in glomerular numbers. Consequences of intrauterine growth restriction on renal morphology, function and disease. Promotoren: prof. dr. H.A. Delemarre-van de Waal, prof. dr. J.J. Roord. Aula, 13:45 uur. ORATIE prof. dr. B. Meyer Religious sensations. Why media, aesthetics and power matter in the study of contemporary religion. Aula, 15:45 uur. MAANDAG

9 OKTOBER

PROMOTIE J.F. Hoorn Software Requirements: Update, upgrade, redesign. towards a theory of requirements change. Promotoren: prof. dr. G.C. van der Veer, prof. dr. J.C. van Vliet. Auditorium, 13:45 uur. PROMOTIE W. van den Heuvel Biak, een Austronesische taal in Papoea. Promotor: prof. dr. L.J. de Vries. Auditorium, 15:45 uur.

11 OKTOBER

PROMOTIE M.L. Janmaat Targeting ErbB receptors as anticancer therapy: factors of resistance and sensitivity. Promotor: prof. dr. G. Giaccone. Aula, 13:45 uur. ORATIE prof. dr. F.G. Schellevis je gaat het pas zien als je het door hebt: multimorbiditeit in de huisartsenpraktijk. Aula, 15:45 uur. DONDERDAG

12 OKTOBER

ORATIE prof. dr. M.H. Huysman Zin en onzin van kennismanagement. Aula, 15:45 uur. VRIJDAG

13 OKTOBER

PROMOTIE J. Schuurmans Anxiety in late life. Moving toward a tailored treatment. Promotoren: prof. dr. R. van Dyck, prof. P.M.G. Emmelkamp. Aula, 10:45 uur. PROMOTIE K. Jongenelis Depression in Dutch nursing homes. The Amsterdam Groningen Elderly Depression Study. Promotoren: prof. dr. A.T.F. Beekman, prof. dr. M.W. Ribbe. Aula, 13:45 uur. ORATIE prof. dr. H. Ghorashi Paradoxen van culturele erkenning. Management van Diversiteit in Nieuw Nederland. Aula, 15:45 uur. MAANDAG

16 OKTOBER

PROMOTIE E.C. Brian Characterization of presynaptic targets for CA2+-dependent regulation of secretion. Promotor: prof. dr. M. Verhage. Aula, 13:45 uur. DINSDAG

17 OKTOBER

PROMOTIE M. Storm Adamah, levensgrond. Een op syntactische waarneming stoelende bijbels-theologische studie met systematische en praktische aspecten. Promotor: prof. dr. K.A. Deurloo. Auditorium, 13:45 uur. PROMOTIE M.H. Troost-Roos Determinants of renal microvascular reactivity in rat models of diabetes mellitus and obesity. Promotoren: prof. dr. G.J. Tangelder, prof. dr. P.M. ter Wee. Auditorium, 15:45 uur. DONDERDAG

19 OKTOBER

PROMOTIE M. Smalbrugge Anxiety and depression in nursing home patients. Prevalence, risk indicators and consequences. Promotoren: prof. dr. A.T.F. Beekman, prof. dr. J.A. Eefsting. Auditorium, 13:45 uur. DINSDAG

DONDERDAG

10 OKTOBER

24 OKTOBER

Voorlopig CAO-akkoord

De onderhandelaars van de universiteiten en de vakbonden Abvakabo FNV, Vawo/ CMHF en CNV Publieke Zaak, hebben op 29 september een voorlopig akkoord bereikt voor de verlenging van de CAO Nederlandse Universiteiten tot 1 oktober 2011. De medewerkers krijgen volgens het akkoord in november 2010 een eenmalige uitkering van vijfhonderd euro bruto. In februari volgend jaar komt daar een loonsverhoging van een half procent bij. De VSNU en de vakbonden besluiten na het raadplegen van hun achterban of zij het akkoord accepteren. Dat moet voor 1 november gebeuren.

Gegevensboek VU

Ter ere van het 130-jarig bestaan is het boek Gegevens betreffende de Vrije Universiteit 19802010 uitgekomen. Het bevat een opsomming van bestuursleden, hoogleraren, oraties, promoties, academische jaaropeningen, diesredes en eredoctoraten over de afgelopen dertig jaar. De VU gaf ook bij de jubilea van 1930, 1955 en 1980 een gegevensboek uit. De nieuwste uitgave is online gepubliceerd in een doorbladerbare versie. Het boek is gemaakt in opdracht van de Historische Commissie Vrije Universiteit en werd samengesteld door Marijke Völlmar. Bekijk het op: ��

Verhuisplannen?

De VU stuurt u regelmatig post: uw salariskennisgeving, jaaropgave of informatie over arbeidsvoorwaarden en personele voorzieningen. Helaas komt veel post onbezorgd retour omdat het adres niet klopt. Geef daarom een adreswijziging tijdig door via het Digitaal Loket: hrm.vu.nl. Verhuist u in de periode na beëindiging van uw arbeidsovereenkomst, maar vóór februari van het volgende jaar, geef uw nieuwe adres dan schriftelijk door. Hiermee voorkomt u dat uw jaaropgave naar uw oude adres wordt gestuurd. Stuur uw nieuwe adres met uw volledige naam, voorletters en geboortedatum naar: Vrije Universiteit, Human Resource Management, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam. ��

VU in 3D

Op onze website staat een 3D-plattegrond van de VU met bezoekadressen, tramlijnen en haltes. Handig voor bezoekers en gasten van de VU en leuk voor u om te bekijken. Wandel eens via de interactieve plattegronden met satellietbeelden over de VU-Campus of VU-Uilenstede. Voor een op maat gesneden routebeschrijving klikt u op een van de foto’s van de VU-gebouwen. ��

Ad Valvas is het redactioneel onafhankelijke weekblad van de Vrije Universiteit. Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de hoofdredacteur. Adres: De Boelelaan 1105, kamer 0-E-60, 1081 HV Amsterdam, tel. 020-5985630, e-mail: [email protected], fax: 020-5985639. Adjes naar: [email protected]. Redactiesecretariaat: Anna Eva Jansen (5985630, anna. [email protected]). Redactie en fotografen/illustratoren en columnisten zie www.advalvas.vu.nl. Medewerkers: Jolanda Breur, Roos van Rijswijk. Redactie cultuur: Kamer 114 (Florence van Berckel, Kees Driessen, Nicole Santé), Dick Roodenburg (Griffioen). Vormgeving: Rob Bömer (5985633, [email protected]). Copyright HOP-kopij: Hoger Onderwijs Persbureau, Leiden. Adviesraad: prof. H. van den Heuvel (voorzitter), J. de Berg, H. Invernizzi, E. van Mossevelde, J. W. Sap. Advertenties: opgeven bij Bureau Van Vliet, postbus 20, 2040 AA Zandvoort, tel. (023) 5714745, fax (023) 5717680. Ook voor ‘Adjes commercieel’. Advertenties van VU-geledingen opgeven bij het secretariaat, tel. 85630. Productie: Dijkman Offset, Diemen. Abonnement: per jaargang € 35,50. Later in het jaar per gemiste editie € 0,75 minder. Betaling per acceptgirokaart, aan te vragen bij het secretariaat.

Jaargang 3 - nr. 4 - 14 oktober 2010 - www.intranet.vu.nl/pp - Reageren? [email protected]

Keuzemodel nieuwe stijl

Anna Veer (links) en Ingrid Mank van het Expertisecentrum HRM: “Je kunt het keuzeformulier nu rechtstreeks van intranet downloaden.”

Vanaf 1 januari 2011 kunnen medewerkers op ieder moment van het jaar hun Keuzemodel Arbeidsvoorwaarden in laten gaan. Anna Veer en Ingrid Mank van het Expertisecentrum HRM zijn de specialisten van het keuzemodel. Ze leggen uit wat er gaat veranderen. Het Keuzemodel Arbeidsvoorwaarden. Wat was dat ook alweer? Veer: “Daarmee kun je je arbeidsvoorwaardenpakket binnen grenzen aanpassen aan je eigen wensen. Er zijn vele keuzes te maken. Zo kun je bijvoorbeeld vakantiedagen ruilen voor extra inkomen of de kosten van je OV-abonnement laten vergoeden.” Wat gaat er veranderen? Mank: “Medewerkers kunnen nu op elk moment instappen. Kies je als ingangsdatum bijvoorbeeld voor 1 maart 2011, dan loopt jouw keuzemodel door tot 1 maart 2012. De bronnen en doelen in het keuzemodel blijven ongewijzigd en je legt je keuze nog steeds voor twaalf maanden vast.

Colofon

Waarom zou je dan op een ander moment instappen? Mank: “De jaarlijkse keuzestress in oktober en november is voorbij, omdat je kunt instappen wanneer het jou het beste uitkomt. Stel je krijgt over een paar maanden een salarisverhoging. Dan wil je misschien wachten om straks een hoger bedrag te kunnen besteden aan de doelen die je wilt kiezen.” Veer: “Als je vergat het formulier voor 1 december in te leveren, dan kon je een heel jaar niet deelnemen aan het keuzemodel. Die beperking is nu opgeheven. Er verandert nog iets: de medewerker kan een keer per jaar zijn keuzes maken, maar er zijn vier doelen die je in een later tijdstip eenmalig als aanvullende keuze daaraan kunt toevoegen.”

Eindverantwoordelijkheid PersoneelsPagina Human Resource Management, Marketing & Communicatie Redactie Jessy van Geloven (eindredacteur/ coördinator), Stefano Giacon, Anita Mussche, Marleen Albers Beeld Peter Gerritsen, Riechelle van der Valk (M&C) Vormgeving Rudie Jaspers (M&C)

Welke keuzes zijn dat? Mank: “Dat zijn de verkoop van vakantiedagen voor extra inkomen, de kosten voor de aanschaf van een fiets, studiekosten en schoolgelden voor buitenlandse medewerkers. Bij deze doelen weet je vaak vooraf niet om welk bedrag het gaat. Je weet bijvoorbeeld niet hoeveel vakan-

PROMOTIE H.A. Post De kerkelijk werker en het ambt. Promotor: prof. dr. A. van de Beek. Aula, 10:45 uur.

COLOFON

PP

tiedagen je overhoudt of hoeveel je fiets gaat kosten. Je moest dat in het verleden altijd inschatten. Als je nu aan het eind van het jaar een vakantiestuwmeer blijkt te hebben, dan kun je als je bronnen dit toelaten alsnog vakantie-uren verkopen. En de factuur van je fiets lever je pas in als je hem hebt gekocht.” Veer: “Zodoende wordt het juiste bedrag in een keer verrekend.” Je haalde je keuzeformulier altijd bij de personeelsbalie. Nu ook weer? Mank: “Nee, je kunt het nu rechtstreeks van intranet downloaden. Met je laatste salarisstrook in de hand vul je het digitale formulier voortaan zelf in.” Veer: “Het formulier rekent vervolgens uit welke bedragen je maximaal kunt besteden. Vul je bij de doelen een bedrag in dat de bron overschrijdt, dan word je gewaarschuwd. Het formulier geeft ook een checklist, waarmee je kunt controleren welke bijlagen je mee moet sturen.” Mank: “Als je je laatste salarisstrook niet meer kunt vinden, dan kun je die opvragen in het Digitaal Loket via hrm.vu.nl. Het ingevulde keuzeformulier print je uit, onderteken je en stuur je met alle bijlagen op naar het Expertisecentrum van HRM binnen zes weken voordat je de keuze in wilt laten gaan. Wanneer de keuze verwerkt is krijg je in een later stadium als bevestiging een kopie van het keuzeformulier thuis toegestuurd. Wordt het nou echt makkelijker? Mank: “We proberen het zo makkelijk mogelijk te maken, maar het keuzemodel blijft een complexe CAO-regeling door al haar keuzes. In voorgaande jaren vergaten medewerkers regelmatig de bijlage mee te sturen, waardoor vertraging in de verwerking ontstond. De checklist op het formulier ondersteunt de medewerkers hierin. En als je er niet uitkomt? Veer: “Medewerkers moeten eerst de brochure op intranet doorlezen. Mocht je desondanks vragen hebben, kun je een e-mail sturen naar [email protected]. Als extra service zijn wij tweeën van 14 oktober tot 1 december om beurten bij de personeelsbalie aanwezig voor specifieke vragen. De personeelsbalie is van maandag tot en met donderdag open. In die periode kun je het keuzeformulier eventueel daar ook inleveren.” ��

Het cadeau van... Hendriekje Bosma

‘Een groot cultureel paviljoen’

personeelspagina

14 ad hoc

“Ik zou de VU voor haar verjaardag een groot cultureel paviljoen geven in het toekomstige VU-Kwartier. Een gebouw waar je zo binnenloopt en waar heel veel te doen is.” Voor de exposities die curator Hendriekje Bosma nu in de hal van het hoofdgebouw inricht, zou ze in haar paviljoen een goede tentoonstellingsruimte plannen. “We hebben op de VU veel meer dan mensen weten: de kunstcollectie, de bijzondere collecties van de universiteitsbibliotheek, het academisch erfgoed met bijvoorbeeld instru-

menten die in het onderwijs werden gebruikt. En een collectie cultureel erfgoed, waaronder 96 hooglerarenportretten.” Op 15 oktober opent een tentoonstelling van die portretten, Kopstukken. Met universitair docent Ad Tervoort schreef ze er ook een boek over, dat op de Dies wordt gepresenteerd. Maar het paviljoen moet meer herbergen dan exposities. Bosma: “Een theater en een plek voor het debat dat de VU zo graag wil. En misschien wel een commerciële galerie. Studenten moeten er hun buitenlandse stages kunnen presenteren en wetenschappers hun onderzoeksresultaten. Het moet een soort etalage zijn van wat de VU allemaal in huis heeft. Een soort hart van het nieuwe VU-Kwartier, zodat de buurt ook ’s avonds een levendige plek wordt. Nog meer? “Oh, het moet een ecologisch gebouw zijn. Favoriete architect? John Körmeling, die is fantastisch.”

16 ad rem


>Lentjes

>Griff

Studiekeuze moeilijk? Beroepskeuze helemaal! Student-reporter Roos van Rijswijk heeft nog geen idee wat ze wil. Deze week loopt ze mee met een docent Nederlands als Tweede Taal (NT2). Hadewijch Kapteijn geeft Nederlandse les aan volwassen allochtonen en heeft daar, ze geeft het ruiterlijk toe, een aparte beroepsdeformatie aan overgehouden. We zitten in de docentenkamer, die precies ruikt als een docentenkamer hoort te ruiken: naar koffie en broodtrommels. “Ik – geef – al – ze-ven – en – twin-tig – jaar – les.” Gebarend: “Alleen de ad-mi-ni-stra-tie vind ik niet erg leuk, voor de rest is het heel dankbaar werk.” Wel begrijpelijk, die deformatie. Wanneer ik mezelf wat later voorstel aan de cursisten, vraagt een van de dames: “Waarom jij hier?” “Ik schrijf over Hadewijch”, zeg ik zo duidelijk mogelijk, “voor een krant. Een stu-den-ten-krant.” De vrouw, een vriendelijke Ghanese, kijkt verward naar me. “Kráám? Voor de baby?”

Kapteijn: “Ik ben het maar”). Er mist een cursist, dus de juf zet mij aan het werk. Met Rosemary praat ik over de loodgieter. “Mijn kuiken likt.” “Nee”, zeg ik, “Kéuken! En niet likt, maar lékt, Likken is met je tong.” Een vragende blik. Ik steek mijn tong uit. Rosemary snapt ‘m. Even later hoor ik mezelf in lettergrepen spreken. Kapteijn, na de les: “Ik werk soms ook met hoogopgeleiden uit het buitenland. Dat is een enorm verschil met deze groep, maar even leuk. Ik sta sowieso altijd te mimen, want de voertaal is Nederlands.” “Be-grijpe-lijk”, antwoord ik, en steek mijn duim op. Leuk! Als ik de komende tijd maar geen pre-sen-ta-ties hoef te houden tijdens college.

+ uitbundige, hartelijke cursisten – je blijft in let-ter-gre-pen praten

De klas bestaat uit negen cursisten (allemaal dames, allemaal een loopneus want herfst) uit onder andere Ghana, Nigeria, de Dominicaanse Republiek en Servië. Tot voor kort konden de meesten niet schrijven. Kapteijn spreekt nu nog langzamer en gebaart nog groter dan zojuist. “Juf schrijf je niet met de V, maar met de F. Die klinkt als een fietspomp!” Waarop een treffende imitatie van een fietspomp volgt. “Wat doe je met je ogen, Janet?” Janet denkt. Na een tijdje: “Denken!” Ze wordt verbeterd door een giechelende klasgenote. Nu moeten de vrouwen een oefening doen: woordjes invullen (onderwerp: de loodgieter). “O God”, klinkt het naast me. Rosemary, een indrukwekkende Nigeriaanse met vier kleuren haar, heeft geen zin. Maar als ze alles goed heeft, maakt ze een klein dansje. “Go Rosey, go Rosey!” zingt ze zichzelf toe. “Nu gaan we pra-ten”, zegt Kapteijn (Rosemary: “Jesus Christ”,

>Tamara

Een dankbaar beroep wil Roos ook, maar dan zonder deformatie

M&C/SUZANNE DORRESTEIN

>Roos draait mee (19) Excellent (2)

Mijn overpeinzingen over het VU-excelleerbeleid blijken zomaar ineens heel erg actueel te zijn, want wat las ik nu op de website van dit onvolprezen weekblad? ‘De gewone VU-werknemer is de dupe van de excellentiehype.’ Oké, dat was een stelling waarop men kon reageren. Mooi dat er maar liefst 26 mensen lieten weten dat zij zich ‘een slag in de rondte werken om al die excellentie mogelijk te maken’. Wat mij dus weer brengt op het onderwerp in kwestie: wáár kan men zich het beste die spreekwoordelijke slag in de rondte werken? Met andere woorden, deze week dus deel 2 in Lentjes’ zoektocht naar excellente werkomgevingen op de VU. Toen ik nog studeerde, toen The Basket nog Het Bruin Café was en je je fiets gewoon voor de deur mocht parkeren, oftewel, vroegâh, gingen we altijd voor werkoverleg naar de vijftiende verdieping. Aan het einde van de gang vind je daar twee grote, logge bankstellen en een tafel, waaraan het prettig overleggen is. Als de zon schijnt, brandt die de hele dag lekker in je gezicht, want (ha!) er is geen zonwering. Uitstekende tip, al zeg ik het zelf. Op zo’n werkplek komt de excellentie vanzelf wel. En dan heb ik het nog niet eens over de grootste attractie gehad. We noemden hem Robin Hood. Hij droeg een maillot met blauwe bootschoenen eronder. Wat hij daar deed op de vijftiende is onduidelijk, meestal liep hij gewoon maar een beetje heen en weer, trappen op en af, om dan vervolgens in kleermakerszit neer te strijken op de voornoemde banken. Soms liep hij een gang in die dood liep, en dan moest hij weer terug. We hebben hem nooit horen praten, behalve die ene keer dat hij ons vroeg of we het gek vonden dat hij een maillot aan had. (Nee, natuurlijk vonden we dat niet gek.) Ik was de maillotman allang vergeten tot ik deze zomer in de hal van het hoofdgebouw op iemand zat te wachten. En daar liep hij. Zelfde maillot, blauwe schoenen, linnen tasje, schichtige blik. Ik had beter moeten weten. Je kunt een andere baan, een ander café en een andere fietsenstalling hebben, maar sommige dingen veranderen gewoon nooit. Sindsdien loop ik met het voornemen om weer eens een middagje met mijn laptop op de vijftiende te gaan zitten. Of het tot excellentie zal leiden, weet ik niet. Maar Robin-Hood-spotten is ook een vak. Daphne Lentjes is archeoloog en werkt aan haar promotieonderzoek.

ad valvas 06 SOCIETAL IMPACT AWARD 2010: DE KANSHEBBERS sporten! VU fit at work WEEKBLAD VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT JAARGANG OKTOBER 2010

Recommend Documents